JG 19 nr 4 - Reynaertgenootschap

354
vÓÓr de negentiende eeuw o.a. de term ‘sodomie’. Deze benaming gaat terug op
het Oude Testament (OT). In Genesis 19 is te lezen dat in de stad Sodom Lot twee
engelen ontvangt in zijn huis. Mannen van de stad verzamelen zich rond zijn huis
en eisen dat hij de twee engelen (mannen) naar buiten brengt om ‘gemeenschap te
hebben’ met hen. Lot weigert dit maar de mannen houden aan, zelfs als Lot zijn
twee maagdelijke dochters aanbiedt. Als straf voor de ongerechtigheden in de steden
laat Jahweh zwavel en vuur op Sodom en Gomorra regenen. Een soortgelijke
passage in het OT is terug te vinden in Richteren 19. Ook hier omsingelen mannen,
Benjaminieten, bewoners van Gibea, het huis van een oude man die een reiziger
onderdak biedt. Zij eisen de reiziger op ‘opdat zij gemeenschap met hem hebben’.
Dat hier een homoseksuele betekenis aan verbonden moet worden, wordt duidelijk
als de oude man verder in het verhaal zijn eigen maagdelijke dochter of zijn bijvrouw
aanbiedt om te verkrachten om aldus te voorkomen dat Benjaminieten een
‘schandelijke dwaasheid’ begaan (OT, Richteren 19: 11-25).
Volgens sommige wetenschappers berust deze strekking op een verkeerde interpretatie
van ‘gemeenschap hebben’. Het Hebreeuwse ‘gemeenschap hebben’ zou
ook ‘iemand leren kennen’, ‘ontmoeten’ kunnen betekenen. In het OT komt ‘kennen’
943 maal voor. Slechts tienmaal in een seksuele betekenis. Gastvrijheid was, in de
tijd dat het Oude Testament geschreven werd, extreem hoog van waarde. Wie
tegen de gastvrijheid zondigde, werd zwaar gestraft (Boswell 980: 93-94; Noordam
1995: 25-26). Toch lijkt het mij aannemelijk dat we hier met de seksuele interpretatie
van het woord ‘gemeenschap hebben’ te doen hebben. De aanbieding van Lot
van zijn nog maagdelijke dochters aan de opdringerige mannen van Sodom spreekt
voor zich. Ook de aanbieding van de vrouwen in Richteren 19 wijst in die richting.
Hoe dan ook, de ondergang van Sodom is door de eeuwen heen beschouwd als
een door God gegeven straf voor de tegennatuurlijke seksuele omgang van mannen
met elkaar.
In de derde en tweede eeuw voor Christus interpreteren joodse filosofen en theologen
het Hebreeuws ‘gemeenschap hebben’ als een tegennatuurlijke daad waardoor
het Sodomverhaal een homoseksuele strekking krijgt. Zij nemen hiermee stelling
tegen de Hellenistische cultuur waarin bepaalde vormen van homo-erotiek
gangbaar zijn (Oosterhuis 1992: 16). Philo van Alexandrië (een joodse exegeet uit
het begin van onze jaartelling) neemt de homoseksuele interpretatie van het
Sodomverhaal over. Hij wil bewijzen dat de joodse zedenwet een redelijke basis
heeft in overeenstemming met ‘de wet van de natuur’ (Oosterhuis 1992: 16). In de
Codex Justinianus, een verzameling wetten vernoemd naar de Oost-Romeinse
Keizer Justinianus (483-565 AD), verwijst men naar de ‘Sodom-mythe’ als rechtvaardiging
van de doodstraf voor homoseksuelen die de oorzaak zouden zijn van
natuurrampen. Vanaf de invoering van deze Codex Justinianus komen de begrippen
‘sodomie’ en ‘sodomieten’ als aanduiding voor homoseksualiteit steeds meer in
zwang (Spreitzer 1988: 10).
De invloedrijke Karolingischse theoloog Hincmar van Reims (negende eeuw)
gebruikt het begrip sodomie, naast die van de seksuele omgang tussen mannen,
ook voor alle niet op voorplanting gerichte seksuele activiteiten. Daaronder vallen
‘elke zaadlozing met een non, een kennis, de vrouw van een relatie, een getrouwde
vrouw’ maar ook ‘met elke vrouw die zwangerschap uitsluit’ en ‘met een dier’ of
‘zelfbevlekking door manipulatie’.
Het begrip sodomie is in de twaalfde en dertiende eeuw niet eenduidig. Met sodomie
bedoelt men alle tegennatuurlijke seksualiteit. Sodomie wordt synoniem aan
Tiecelijn, 19, 2006