JG 19 nr 4 - Reynaertgenootschap

grafiek
■ Willy Feliers
De haas in het Reynaertoeuvre
van Allart van Everdingen
Allart van Everdingen
370
De bekende Nederlandse landschap- en zeeschilder Allart van Everdingen
(Alkmaar 1621-Amsterdam 1675) genoot eveneens grote waardering als etser en
graveur. Hij is tegenwoordig vooral bekend als schilder en etser van woeste
Scandinavische berglandschappen met grillige rotsformaties, watervallen, prachtige
bomen en berghutten. Deze werken hebben het oeuvre van de Haarlemse landschapschilder
en Van Everdingens tijdgenoot Jacob van Ruisdael (1628-1682) sterk
beïnvloed. Bij beiden krijgen bomen een prominente rol. Volgens kunstschilder en
kunstenaarsbiograaf Arnold Houbraken (1660-1719) leerde Van Everdingen het
schildersvak bij Roelant Savery en Pieter de Molyn. De reis die hij in 1643-1644
naar Noorwegen en Zweden maakte was bijzonder belangrijk voor zijn evolutie als
beeldend kunstenaar. Van die reis bracht hij vele landschapsschetsen mee die hij
verwerkte in zijn later werk. Van Everdingen was trouwens de eerste Hollandse kunstenaar
die het Scandinavische landschap herhaaldelijk uitbeeldde. Hij maakte zijn
Scandinavische reis naar Noorwegen en Zweden op vraag van de welstellende
handelaar en industrieel Lodewijk Trip. De kunstenaar creëerde een groot schilderij
(dat zich nu in de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam bevindt) van Trips
wapenfabriek ‘Julitabroeck’ in Nyköping in Södermanland (Zweden). De families
Trip en de Geer, die onderling door huwelijken waren verbonden, hadden verschillende
eigendommen in Zweden. Dat Van Everdingen vaak in opdracht van de Trips
werkte wordt bewezen door het vele werk van zijn hand in het mooie Trippenhuis in
Amsterdam, het woonhuis van de broers Trip uit 1660-1662 aan de
Kloveniersburgwal, het breedste grachtenhuis van Amsterdam, dat sinds 1887
geheel in gebruik is door de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen. Na zijn Scandinavische reis trouwde Allart van Everdingen op 21
februari 1645 met Janneke Brouwers. Het gezin vestigde zich in Haarlem, waar vier
kinderen werden geboren. Een kind werd slechts enkele maanden oud. Twee zoons
werden later ook schilder. Een decennium later, omstreeks 1657, verhuisde Van
Everdingen naar Amsterdam, waar hij bleef tot zijn dood.
Allart van Everdingen heeft een prachtige suite etsen gemaakt bij de Reynaert.
Die Reynaertprenten werden later in Duitsland als illustraties in Reynaertuitgaven
gebruikt, eerst in de Reynaertuitgave (Reineke der Fuchs uit 1752) van Johann
Christoph Gottsched (1700-1766), later (postuum) ook in Goethes Reineke Fuchs.
In de inventaris van Goethes grafiekverzameling kunnen we zien dat hij een suite
van Van Everdingens Reynaertwerk bezat. In dit themanummer gaan we verder in
op deze prenten, die enkel grondig ter sprake kwamen in een artikel van Erwin
Verzandvoort in Reinardus, het jaarboek van de International Reynard Society. In
deze bijdrage concentreren we ons vooral op de hazen in het werk van Van
Everdingen. Meteen kunnen we de lezer enkele merkwaardige nieuwe bevindingen
presenteren over Van Everdingens mogelijke bronnen en zijn epigonen.
Tiecelijn, 19, 2006