JG 19 nr 4 - Reynaertgenootschap

350
ditie, van Aesopos (zesde eeuw voor Christus?) via Phaedrus (eerste eeuw na
Christus) en Babrios (tweede eeuw), tot Romulus en Avianus (ca. 400), en Marie de
France (twaalfde eeuw). Aesopos heeft een fabel over de leeuw en de haas (nr. 148
of 204), waarbij echter de haas geen centrale rol speelt. De leeuw heeft een haas
gevangen, maar op dat moment ziet hij een hinde; hij laat de haas los, maar slaagt
er niet in de hinde te vangen. De hebberige leeuw is dus alles kwijt. Dit is het motief
van een andere fabel, waarin een hond een stuk vlees loslaat omdat hij meent in de
waterspiegeling een hond met een groter stuk te zien. Het beroemde motief dus van
de hebzucht waarbij het zekere voor het onzekere verruild wordt of, zoals de Franse
uitdrukking sinds La Fontaine (VI, 17) luidt: lâcher la proie pour l’ombre.
In de fabel van De hond en de haas (nr. 136 of 182) heeft de hond een haas
gevangen, die hij afwisselend bijt en likt: de haas vraagt de hond om duidelijkheid.
Dit is een fabel voor de mens met twee gezichten, luidt de conclusie. Ook hier speelt
de haas niet de hoofdrol. In de volgende fabels echter wel.
Aesopos 256 (of 190) gaat over de hazen die in oorlog zijn met de arenden. De
hazen willen de vossen als bondgenoot. De vossen weigeren, zich goed realiserend
wie ze beter zouden steunen en wie ze beter zouden bevechten.
De bekendste fabel is ongetwijfeld die over de wedren tussen de schildpad en de
haas (nr. 226 of 352). De schildpad wint, omdat de haas sliep. Wereldberoemd is
de conclusie van La Fontaine (VI, 10): ‘rien ne sert de courir; il faut partir à point’.
Phaedrus (I, 9) vertelt nog over de mus die de haas raad geeft: de haas is door
een arend gevangen, de mus spot: ‘waar is je veelgeroemde snelheid gebleven?’,
maar wordt dan zelf door een havik verschalkt. Phaedrus besluit dat andersmans
leed troost biedt.
In De haas en de koeherder (appendix 26 of 28 bij Phaedrus) vlucht een haas
voor een jager in een bosje bij een herder/boerenknecht, die de jager vertelt dat de
haas naar links is gegaan, terwijl hij met zijn ogen naar rechts wijst. Gelukkig voor
de haas, gaat de jager naar links. De haas concludeert dat hij de tong van de herder
meer dank is verschuldigd dan zijn ogen.
Babrios vertelt ook nog over een hond die een haas achternazit, maar hem niet
inhaalt (nr. 69). De hond beantwoordt de spot van een herder met de wijsheid: het
is een groot verschil of je voor de jacht of voor je leven loopt.
In de 102 Fables van Marie de France komen de hazen twee keer voor. In De
hazen en de kikkers (nr. 22) lezen we hoe de hazen hun bos willen verlaten vanwege
de mensen en de honden. Na hun vertrek vinden ze kikkers bij het water. Nu
worden de kikkers bang van de hazen. De hazen concluderen dat er overal angst
heerst. Zeer opvallend is dat de hazen bij Marie de France alleen maar willen verhuizen:
bij Aesopos (nr. 138 of 191), Babrios (nr. 25) en Romulus (nr. 35; Maries
bron!) willen ze zowaar collectief zelfmoord plegen! Aesopos besluit dat een groter
ongeluk een troost is voor de ongelukkigen (cfr. supra Phaedrus, de mus en de
haas).
In De haas en het hert (nr. 96), ziet de haas een groot hert met gewei. De haas
vraagt een gewei aan de dierengodin. Die antwoordt dat de haas te klein is om een
gewei te dragen. De haas dringt aan, krijgt een gewei, maar kan dan niet meer
lopen. Moraal: wie te veel begeert, gaat ten onder aan mateloosheid. De bron van
deze fabel van Marie de France is niet bekend: waarschijnlijk een verhaal uit de
mondelinge traditie.
Met de haas Cuwaert loopt het bij Willem zeer slecht af, dat is bij Tiecelijnlezers
genoegzaam bekend. Dit wrede einde komt enigszins overeen met de fabel van De
Tiecelijn, 19, 2006