JG 19 nr 4 - Reynaertgenootschap

zodat hij nu onbekend is. De oorspronkelijk in het Grieks geschreven brief was
vroeg vertaald in het Latijn en bekend in de vroegchristelijke tijd. (Boswell 1980:
137). In deze brief worden de spijswetten van Mozes vergeleken met dieren die zich
overgeven aan tegennatuurlijke seksualiteit. Achtereenvolgens worden de haas, de
hyena en de wezel behandeld. Volgens de auteur mag men volgens Mozes de haas
niet eten omdat men dan een knapenschender wordt. De haas krijgt er per jaar een
anus bij. Aan de hand van het aantal anussen kan men zijn leeftijd vaststellen. De
hyena zal men niet eten omdat men dan een overspelige of een verleider wordt;
bovendien verandert de hyena elk jaar van geslacht. De wezel tenslotte mag men
niet eten omdat dit dier ontucht bedrijft met de mond en baart via de mond
(Barnabas 10.6-10.8). De hyena en de wezel worden niet genoemd in Leviticus 11
en de verzen 6 tot en met 8 zijn door anderen aan de brief van Barnabas toegevoegd.
Op grond van zoölogische speculaties krijgen deze dieren in de loop der
eeuwen tegennatuurlijke karaktereigenschappen toegedicht die opgenomen worden
in de vertalingen van de brief van Barnabas (Paget 1994: 150). In een tweetalige
editie (Grieks en Engels) uit 1925 worden de betreffende verzen in het Grieks
niet omgezet in het Engels maar in het Latijn (Lake 1925: 377). Zou de inhoud te
onzedelijk zijn geweest? Theologen als Clemens van Alexandrië (ca. 150- ca. 215),
Origenes (ca. 185-254) en Eusebius van Caesarea (ca. 265-339) nemen dit
gedachtegoed over in hun werken. Voor dit artikel beperk ik mij tot de haas.
Clemens van Alexandrië, hoofd van de catechetenschool in Alexandrië, (190-ca.
203) waarschuwt in zijn Paedagogus de haas en de hyena niet te eten vanwege
hun obsessie voor tegennatuurlijke seksualiteit. Ook hier staat vermeld dat de haas
er elk jaar een nieuwe anus bij krijgt, met de toevoeging dat aan de hand van zijn
aantal anussen zijn leeftijd vastgesteld kan worden. Clemens brengt het eten van
haas ook in verband met pederastie. Clemens verwijst naar Mozes die het eten van
hazen verbood en voegt er zelf aan toe: ‘omdat de haas elk seizoen copuleert’. De
haas zou een dubbele baarmoeder hebben. Mozes wil, volgens Clemens, met de
haas duidelijk maken dat men geen ontucht mag plegen, niet mag echtbreken en
geen jongens mag verkrachten. Clemens leest meer dan dat er in Exodus 20 staat.
Alleen het eerste en tweede gebod zijn terug te vinden. Het derde gebod heeft
Clemens overgenomen uit de brief van Barnabas.
Tiecelijn, 19, 2006
afb. 1