JG 19 nr 4 - Reynaertgenootschap

358
gevaarlijke ideeën te brengen (Jordan 1997: 93). Paulus van Hongarije schrijft kort
na het vierde Lateraans concilie in zijn Summa de poenitentia (ca. 1219-1221) dat
de zonde tegen de natuur niet vergeven kan worden aan iemand als hij de zonde
bij de naam noemt (Jordan 1997: 98).
In de dertiende eeuw worden de homoseksuele praktijken steeds meer verzwegen.
Stomheid, zo kan men lezen in verouderde etymologieën, is afkomstig van het
woord Sodom. Zowel Robert van Sorbonne (1201-1274) als Guillaume Peyraut
(Guillelmus Peraldus, ca. 1200-1271?) verwijzen naar deze fantasierijke etymologie.
Robert van Sorbonne stelt dat de zonde die daar bedreven werd, te erg is voor
woorden. Zij die zich schuldig hebben gemaakt aan de zonde, die niet bij de naam
genoemd mag worden, maken hem minder dan een mens. Voor God zijn zij stom
(zij kunnen niet meer spreken) en zijn zij als stomme dieren (Jordan 1997: 106).
Guillaume Peyraut meent in zijn Summa de vitiis (ca. 1236) dat de zonde van
Sodom een onuitsprekelijke gruwel is. Zij mag niet besproken worden. Hij herhaalt
dat degenen die sodomie bedrijven met stomheid gestraft worden tijdens het
Laatste Oordeel (Jordan 1997: 111-113). Thomas van Aquino (ca. 1225-1274) tenslotte,
zegt in zijn Scriptum super IV libros Sententiarum (ca. 1252-1256), als hij de
zonde tegen de natuur bespreekt, dat hij deze zonde, sinds de ontucht tegen de
natuur onbespreekbaar is, verder terzijde laat (Jordan 1997: 150).
De term ‘peccatum mutum’ of stomme zonde is in de dertiende eeuw zo ingeburgerd
dat Jacob van Maerlant (geboren tussen 1221-1235 – gestorven rond 1300,
een tijdgenoot van ‘Willem die madocke maecte’), het in de Rijmbijbel (1271) over
de ‘stomme sonden’ heeft zonder enige toelichting te geven. Het betreft Leviticus
18: 22-23 en 29, een passage over huwelijks- en kuisheidswetten.
Oec verbod hi stomme sonden.
Worde man met manne vonden.
Of met beesten men sloeghene dod.
Dar toe mede god ghebod;
(Rijmbijbel v. 5367-5370)
Signaalwoorden
Het begrip sodomie verschijnt in het midden van de twaalfde eeuw als een topos in
de volkstalige romans en staat, zoals hierboven aangegeven, voor alle zaken die
slecht of niet te classificeren zijn. Auteurs behandelen dit vage onderwerp uiterst
voorzichtig en doen er van alles aan om verwijzingen naar sodomie te verdoezelen.
Het kan de lezer/toehoorder alleen maar op duivelse ideeën brengen en zijn zielenheil
in gevaar brengen. Dat wil niet zeggen dat het niet bestond en dat men het
er niet over had (Burgwinkle 2004:1).
Wie op zoek gaat naar aanwijzingen over sodomie in middeleeuwse teksten moet
op de hoogte zijn van ‘signaalwoorden’. Boswell heeft het in dit verband over ‘gay
topoi’ en de karakteristieke uitdrukkingen (slang) van ‘the gay subculture’ in de hoge
middeleeuwen (Boswell 1980: 250-253). Deze topoi en slang komen in de twaalfde
en dertiende eeuw in heel Europa voor in teksten die bestemd zijn voor zowel een
algemeen publiek als voor bepaalde homoseksuele kringen. De meest prominente
figuur die in de literatuur gekoppeld wordt aan homoseksualiteit is Ganymedes.
Tiecelijn, 19, 2006