ed vertel nog eens... - het CommunicatieGilde

haantje de voorste
SWAENEWOERD: VOORLOPER IN
NEDERLAND EN ZELFS EUROPA
Het kenmerk van de Raaltenaar (of sallander) is dat hij zijn kop liever onder
dan boven het maaiveld houdt en zijn dagen slijt met een nuchtere kijk op
het leven. dan past het natuurlijk niet om van de daken te schreeuwen dat
je een unieke kijk op het wonen van en zorg voor bejaarden hebt ontwikkeld.
toch was het huidige woonzorgcentrum swaenewoerd in 1950 trendsettend in
nederland. Zelfs voor een groot deel van europa, want alleen in de scandinavi-
sche landen was men destijds bekend met vergelijkbare concepten.
Nee, dit verzinnen we niet! Het wordt zelfs gestaafd door een
uitgebreid artikel in het weekblad Katholieke Illustratie uit oktober
1949. Er was toen alleen nog maar sprake van een ontwerp, maar
de revolutionaire visie op de bejaardenhuisvesting ging al als een
lopend vuurtje rond. We kunnen het niet laten om even een passage
uit het bewuste artikel te citeren: ‘Het is een ontwerp dat zijn
weerga niet kent. Er is geheel gebroken met de wijze van bejaardenbehuizing
zoals die thans nog in de meeste gestichten en pensiontehuizen
plaats vindt. Het is dan ook begrijpelijk dat men van rijks- en
gemeentewege alle steun en medewerking ondervindt.’
Komen de wijzen opnieuw uit het oosten? Het heeft er alle schijn
van. Overal in het land kwam men steeds meer tot de conclusie
dat de bejaardenhuisvesting zoals hierboven geschetst niet meer
aan de eisen van de tijd voldeed en dus als verouderd mocht
worden beschouwd. Waar anderen zich bij deze constatering
neerlegden, vatte Raalte de spreekwoordelijke koe bij de horens.
Een kleine nuance is wel op zijn plaats, want als je de kans krijgt
om nieuw te bouwen, is het natuurlijk wel wat gemakkelijker om
een nieuw concept neer te zetten. Desalniettemin mag Raalte
trots zijn op het feit dat het eerste bejaardenhuis van Nederland
gewoon aan de Zwanenwoerd staat. Volgens de plannen zou het
complex maar liefst 27 huisjes moeten tellen, waarin twee en in
sommige situaties zelfs drie mensen kunnen wonen. Bovendien
verrijst er een flatgebouwtje voor vier gezinnen. Dit laatste was
een experiment om te zien of het later te kopiëren is voor andere
dorpen.
eigen huishouding
Je moet een verhaal als dit natuurlijk plaatsen in het perspectief
van eind jaren’40/begin jaren ’50, maar het werd toen als zeer
bijzonder ervaren dat de persoonlijke vrijheid en zelfstandigheid
van senioren het uitgangspunt was voor de plannen van Swaenewoerd.
De man moest ruimte krijgen om te knutselen en de vrouw
zou de mogelijkheid moeten hebben om haar eigen huishouding
in stand te houden. Waar nodig zou men kunnen terugvallen op
medisch geschoold personeel, maatschappelijk werkers en eten
van het bejaardenhuis. Qua uitgangspunt van de bejaardenzorg
is er in al die jaren dus eigenlijk niet eens zoveel veranderd. De
Katholieke Illustratie schrijft hierover het volgende: ‘Kortweg kan
men dus zeggen dat deze methode van huisvesting van bejaarden
een mengvorm is van zelfstandige behuizing en zelfwerkzaamheid
én van aanvankelijk aanvullende, later algehele verzorging.’
Men voelde natuurlijk wel aan dat deze nieuwe methode van
ouderenhuisvesting erg populair zou worden. Al kunnen natuurlijk
vraagtekens worden gezet bij het feit of men dat in Raalte toen
allemaal wel besefte. Feit is wel dat er moest worden nagedacht
over de selectie. Wie mag er wel een plekje krijgen en wie moet
maar bij de kinderen intrekken, dat soort wezenlijke vragen.
Opnieuw geeft de Katholieke Illustratie antwoord: ‘De huisjes
zijn, hoewel niet uitsluitend, op de eerste plaats bestemd voor
nog vitale, katholieke, doch ook voor niet-katholieke echtparen,
ongeacht hun meerdere of mindere maatschappelijke welstand.
Selectie der bewoners zal, voor zover nodig, naar culturele
maatstaf dienen te geschieden.’ Ongetrouwde dochters of zonen
die nog thuis woonden, hoefden zich geen zorgen te maken: ‘Als
redelijkerwijs mag worden verwacht dat die niet meer zal huwen, dan
kan hij of zij bij de ouders komen inwonen.’
25