Inhoud - Jurisprudentie

Redactie: 

mr. K. Aantjes 

prof. mr. A.J. Akkermans 

mr. H. de Boer 

prof. mr. S.D. Lindenbergh 

mr. Chr.H. van Dijk 

mr. M.W. Scheltema 

73 

74 

Inhoud 

Bedrijfs- en beroepsaansprakelijkheid 

Aflevering 5 – 24 juni 2011 – Jaargang 8 

Gerechtshof Arnhem nzp Leeuwarden 

15 februari 2011, nr. 200.059.014/01, LJN BQ0811 

Aansprakelijkheid financiële dienstverleners. Financieringsvoorbehoud. 

[BW art. 7:401] 

Rechtbank Amsterdam 

2 maart 2011, nr. 462414/HA ZA 10-1988, LJN BP7522 

Beroepsaansprakelijkheid. Aansprakelijkheid rechtsbijstandverlener. 

[BW art. 7:401] 

p. 566 

p. 570 

75 

76* 

Rechtbank Breda 

9 maart 2011, nr. 219373/HA ZA 10-923 

Beroepsaansprakelijkheid rechtsbijstandverlener. Volmacht. 

Voorstel eindregeling. 

[BW art. 7:400, 7:401] 

Voorzieningenrechter Rechtbank Breda 

6 april 2011, nr. 232613/KG ZA 11-179, LJN BQ0360 

Exhibitieplicht. Rechtmatig belang. Verhaalsbelang. 

[Rv art. 843a] 

Noot mr. H.J. Delhaas 

p. 573 

p. 577 

77 

Rechtbank Haarlem 

16 februari 2011, nr. 171313/HA ZA 10-953, LJN BP6178 

Beroepsaansprakelijkheid advocaat. Tijdig procedures aanhangig 

maken. 

[BW art. 6:98, 7:401] 

p. 585 

* inclusief noot

«JA» 


78 

79 

80 

81 

Rechtbank Utrecht 

6 april 2011, nr. 286613/HA ZA 10-1098, LJN BQ0077 

Aansprakelijkheid zwembad. Zorgplicht zwembad. 

[BW art. 6:162] 


6 april 2011, nr. 289961/HA ZA 10-1573, LJN BP9469 

Zorgplicht hypotheekadviseur. Klachtplicht. Eigen schuld. 

[BW art. 6:74, 6:89, 7:401] 

Rechtbank Zwolle-Lelystad 


Ongeval glijbaan. Basisschool niet aansprakelijk. Bijzondere zorgplicht. 

[BW art. 6:74, 6:162] 

Medische aansprakelijkheid 

Gerechtshof Arnhem 

15 maart 2011, nr. 200.056.792, LJN BP8479 

Beroepsaansprakelijkheid huisarts. Omkeringsregel. Shockschade. 

[BW art. 6:106 lid 1, 6:108, 7:453] 

p. 592 

p. 597 

p. 606 

p. 608 

82 

83 

Rechtbank Arnhem 

26 januari 2011, nr. 200222/HA ZA 10-908, LJN BP5299 

Aansprakelijkheid ziekenhuis. Zenuwschade. Conditio sine qua non-verband. 

[BW art. 7:446] 

Rechtbank Middelburg 


Zorg van een goed hulpverlener. Huisarts. Verzekeringsdekking behandeling. 

Professionele standaard. 

[BW art. 7:453] 

p. 613 

p. 625 

84* 

85 

86 

Overheidsaansprakelijkheid 

Gerechtshof 's-Gravenhage 

15 maart 2011, nr. 200.049.029/01, LJN BP7513 

Zorgplicht gemeente. 

[BW art. 6:174] 

Noot Jeroen Langbroek 


13 april 2011, nr. 86469/HA ZA 10-2316, LJN BQ1331 

Voorlichting gemeente. Projectontwikkelaar. 

[BW art. 6:162] 

Regres 

Gerechtshof Leeuwarden 

22 maart 2011, nr. 200.050.373/01, LJN BQ0556 

Regres. Bromfietsbestuurder onder invloed. Omkeringsregel. 

[WVW 1994 art. 8 lid 2] 

p. 628 

p. 641 

p. 644 

562 

Jurisprudentie Aansprakelijkheid 24-06-2011, afl. 5 

Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

88 

89 

90 

91 

92 

93 

94 

95 

Risicoaansprakelijkheid 



Productaansprakelijkheid. 

[BW art. 6:186] 

Schadevergoeding en verjaring 

Rechtbank Alkmaar 


Letselschade. Verlies arbeidsvermogen. Eigen schuld. 

[BW art. 6:101] 



Onzeker causaal verband bij letselschade. 

[BW art. 6:162] 

Rechtbank Rotterdam 


Verjaring. Onrechtmatig beslag. Verklaring voor recht. 

[BW art. 3:310] 

Werkgeversaansprakelijkheid 

Gerechtshof Amsterdam nzp Arnhem 

22 februari 2011, nr. 200.028.729, LJN BP6637 

Werkgeversaansprakelijkheid. Inlener. Zelfstandige. Gezagsverhouding. 

[BW art. 7:658 lid 4] 



Werkgeversaansprakelijkheid. 

[BW art. 7:611, 7:658 lid 4] 


29 maart 2011, nr. 200.053.153/01, LJN BQ0703 

Werkgeversaansprakelijkheid. Arbeidsongeval. Kelderluik. 

[BW art. 7:658] 

Gerechtshof 's-Hertogenbosch 

22 maart 2011, nr. HD 200.042.868, LJN BP8866 

Blootstelling witte asbest. Relevant? Werkgever zorgplicht geschonden? 

[BW art. 7:658] 


12 april 2011, nr. 200.044.334, LJN BQ1285 

Arbeidsongeval. 

[BW art. 7:658] 

p. 647 

p. 660 

p. 666 

p. 673 

p. 678 

p. 681 

p. 685 

p. 692 

p. 702 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


563

«JA» 


96* 



Zorgplicht bank. Beleggingsadvies. Klaagplicht art. 6:89 BW. Eigen schuld. 

Schadebegroting. 

[BW 6:89] 

Noot mr. W.H. Bouman 

p. 706 

Varia 

97 

Hoge Raad 

8 april 2011, nr. 09/04045, LJN BP6165 

(Concl. A-G Huydecoper) 

Verborgen camera. Vrijheid van meningsuiting. Eerbiediging goede naam. 

[BW art. 6:162; Gw art. 7, 10] 

p. 714 

98 

99 

100 

101 

102 

103 

104 



Verjaring. 

[BW art. 3:310] 


30 maart 2011, nr. 73717/HA ZA 10-268, LJN BQ1425 

Onrechtmatige daad. Causaal verband. Eigen schuld. 

[BW art. 6:98, 6:101, 6:162] 



Letsel door afketsen kogel. Strafvonnis dwingend bewijs. Onderbouwing 

schade. 

[BW art. 6:162; Rv art. 161] 

Deelgeschillen 

Rechtbank 's-Gravenhage 

28 februari 2011, nr. 381933/HA RK 10-692, LJN BP8863 

Deelgeschil. Complexe aard. Prematuur. 

[Rv art. 1019z] 


30 maart 2011, nr. 384947/HA RK 11-23, BQ0359 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 


23 maart 2011, nr. 369750/HA RK 10-258, LJN BP8827 

Deelgeschil. Verkeersfout. Overmacht. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 


23 maart 2011, nr. 369884/HA RK 10-262, LJN BP8824 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z] 

p. 729 

p. 731 

p. 734 

p. 737 

p. 739 

p. 739 

p. 742 

564 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

105 

106 

107 


6 april 2011, nr. 371787/HA RK 11-24, LJN BQ0244 

Deelgeschil. Uitleg vaststellingsovereenkomst. 

[Rv art. 1019w] 


13 april 2011, nr. 371940/HA RK 11-26, LJN BQ1123 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 


23 maart 2011, nr. 298782/HA RK 10-536, LJN BQ0094 

Deelgeschil. Geneeskundige behandelingsovereenkomst. 

[BW art. 7:453; Rv art. 1019w] 

p. 743 

p. 747 

p. 748 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


565

73 

«JA» 


Bedrijfs- en 

beroepsaansprakelijkheid 

73 


15 februari 2011, nr. 200.059.014/01, LJN 

BQ0811 

(mr. Janse, mr. Groefsema, mr. Wind) 

Aansprakelijkheid financiële dienstverleners. 

Financieringsvoorbehoud. 

[BW art. 7:401] 

X heeft een huis gekocht en in de koopovereenkomst 

staat een financieringsvoorbehoud. Na de 

koop verzoekt hij zijn hypotheekbemiddelaar Y om 

voor hem te bemiddelen bij het verkrijgen van een 

hypotheek. Dit lukt niet voor het verstrijken van de 

termijn waarbinnen X het financieringsvoorbehoud 

kan inroepen en evenmin voor de leveringsdatum. 

De verkoper ontbindt de koopovereenkomst en X 

wordt de overeengekomen boete verschuldigd. In 

deze procedure vordert X deze boete van zijn hypotheekbemiddelaar 

Y en stelt daartoe dat deze 

zijn zorgplicht als hypotheekbemiddelaar heeft 

geschonden. De rechtbank heeft de vordering van 

X toegewezen. De hypotheekbemiddelaar heeft 

hiertegen hoger beroep ingesteld. Het hof oordeelt 

dat op een hypotheekbemiddelaar in het algemeen 

niet de verplichting rust om tijdig een financieringsvoorbehoud 

in te roepen. Onder bepaalde omstandigheden 

bestaat echter wel een waarschuwingsplicht. 

Deze bestaat met name indien de hypotheekbemiddelaar 

bekend is met het financieringsvoorbehoud, 

weet dat de cliënt niet bij wordt gestaan 

door andere deskundigen of zelf deskundig is en 

wanneer onzeker is of de financiering zal worden 

verkregen. In het onderhavige geval rustte op Y 

een waarschuwingsplicht. Y stelt dat hij hieraan 

ook heeft voldaan. Hiervan is echter geen bewijs 

geleverd. De bewijslast voor het feit dat Y niet aan 

zijn waarschuwingsplicht heeft voldaan rust op X. 

Wel rust op Y als professionele dienstverlener een 

verzwaarde stelplicht. Het hof biedt Y de mogelijkheid 

aan deze verzwaarde stelplicht te voldoen. 

Geld op Maat BV te Almere, 

appellante, 

in eerste aanleg: gedaagde, 

advocaat: mr. R.J.A. van den Munckhof, kantoorhoudende 

te Amsterdam, 

tegen 

[geïntimeerde] te Almere, 

geïntimeerde, 

in eerste aanleg: eiser, 

advocaat: mr. H.H.Q. Abeln, kantoorhoudende te 

Amsterdam. 

Het geding in eerste instantie 

(...; red.) 

Het geding in hoger beroep 

(...; red.) 

De grieven 

(...; red.) 

De beoordeling 

De feiten 

1. De weergave van de vaststaande feiten in 

rechtsoverweging 2 (2.1 tot en met 2.15) van het 

bestreden vonnis is tussen partijen niet in geschil, 

zodat ook het hof van deze feiten zal uitgaan. Het 

volgende staat vast. 

1.1. Op 7 april 2006 heeft [geïntimeerde] een woning 

aan de [adres] gekocht voor een bedrag van 

€ 170.000,=. 

[Geïntimeerde] heeft op dezelfde datum aan Geld 

op Maat, een professionele dienstverlener op het 

gebied van financieringen, opdracht gegeven om 

te bemiddelen bij het verkrijgen van financiering 

voor een woning. 

1.2. Blijkens artikel 3 van de koopovereenkomst 

tussen [geïntimeerde] en [verkopers], verder te 

noemen de verkopers, zou de woning op 17 mei 

2006 aan [geïntimeerde] geleverd worden. In artikel 

4 van de koopovereenkomst staat opgenomen 

dat [geïntimeerde] uiterlijk op 3 mei 2006 een 

Bankgarantie zou dienen te stellen ten bedrage 

van € 17.000,=. 

Op grond van artikel 16 lid 1 onder b van de 

koopovereenkomst had [geïntimeerde] tot en met 

3 mei 2006 de mogelijkheid om de koopovereenkomst 

te ontbinden indien hij uiterlijk op 3 mei 

2006 geen hypothecaire geldlening of het aanbod 

566 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

73 

daartoe van een erkende geldverstrekker had 

verkregen voor de financiering van de woning 

voor een bedrag van € 187.000,=. 

Artikel 16.3 van de overeenkomst verplichte [geïntimeerde]: 

(...) al het redelijk mogelijke te doen teneinde de 

hierboven bedoelde (...) financiering (...) te verkrijgen 

“(...)” 

Daarnaast vermeldt het artikel dat een beroep op 

de ontbindende voorwaarde “(...) goed gedocumenteerd 

moet geschieden. (...)” 

1.3. Geld op Maat was op de hoogte van de termijn 

waarop uiterlijk een beroep op het financieringsvoorbehoud 

mogelijk was. Zij beschikte over 

een kopie van de koopovereenkomst. 

1.4. Op 7 april 2006 is door Geld op Maat een 

hypotheekaanvraag ingediend bij de DSB Bank 

voor een totaalbedrag van € 206.000,=. De DSB 

Bank heeft op 10 april een offerte uitgebracht. De 

uiterste acceptatiedatum van de offerte was 24 

april 2006. 

1.5. Op of omstreeks 15 april 2006 heeft een bespreking 

plaatsgevonden tussen [geïntimeerde] 

en Geld op Maat. Door Geld op Maat is aan [geïntimeerde] 

verzocht om een aantal stukken in verband 

met de financieringsaanvraag. 

1.6. [geïntimeerde] heeft op 3 mei 2006 geen 

bangarantie gesteld. Hij heeft op die datum ook 

geen beroep gedaan op de ontbindende voorwaarde 

van de koopovereenkomst. 

1.7. Bij schrijven van 19 mei 2006 hebben de verkopers 

[geïntimeerde] in gebreke gesteld en hem 

alsnog een teermijn gegeven om de verplichting 

die voortvloeit uit artikel 3 van de koopovereenkomst 

na te komen. 

1.8. Op 14 juni 2006 bericht de DSB Bank aan 

Geld op Maat dat de financieringsaanvraag is afgewezen 

omdat [geïntimeerde] niet voldeed aan 

de acceptatievoorwaarden van de DSB Bank. 

1.9. Op 14 juni 2006 heeft Geld op Maat een offerte 

aangevraagd bij de ELQ Bank. 

1.10. Op 16 juni 2006 deelt Geld op Maat aan de 

makelaar van de verkopers mede dat de aanvraag 

voor de financiering voor de geldverstrekkende 

instelling was goedgekeurd. 

1.11. De offerte is op 20 juni 2006 door Geld op 

Maat ontvangen voor een bedrag van € 181.500,=. 

Geld op Maat heeft aan [geïntimeerde] verzocht 

om de offerte te ondertekenen en te retourneren. 

[geïntimeerde] heeft aan Geld op Maat medegedeeld 

dat de offerte een te laag bedrag betrof en 

de rente te hoog (8%). 

1.12. Op 28 juni 2006 deelt [geïntimeerde] de 

verkopers mede dat hij de financiering niet rond 

heeft kunnen krijgen en hij de woning niet af kan 

nemen. 

1.13. Op 30 juni 2006 ontbindt de gemachtigde 

van de verkopers de koopovereenkomst. 

1.14. Op 31 augustus 2006 stuurt de gemachtigde 

van de verkopers, een brief aan [geïntimeerde] 

waarin onder meer staat: 

“(...) Op 16 juni 2006 heeft u bij monde van uw 

adviseur, [naam adviseur], werkzaam bij Geld op 

Maat, telefonisch aan de makelaar van cliënten, 

[naam makelaar], werkzaam bij [makelaardij], 

meegedeeld dat de Bank de aanvraag voor de hypotheekofferte 

heeft goedgekeurd. De hypotheekofferte 

zou zo spoedig mogelijk verzonden worden 

naar Geld op Maat (...)” 

1.15. Op 13 juli 2007 is [geïntimeerde] door de 

verkopers gedagvaard tot betaling van een bedrag 

van € 17.904,= te vermeerderen met rente en 

kosten, omdat [geïntimeerde] niet tijdig een beroep 

heeft gedaan op een in de koopovereenkomst 

opgenomen financieringsvoorbehoud. 

Het geschil en de beslissing in eerste aanleg 

2. [geïntimeerde] heeft, nadat hij door de verkopers 

was gedagvaard, Geld op Maat in vrijwaring 

gedagvaard voor de rechtbank Zwolle-Lelystad 

en gevorderd, samengevat, dat Geld op Maat 

wordt veroordeeld aan [geïntimeerde] te betalen 

al hetgeen waartoe [geïntimeerde] in de hoofdzaak 

mocht worden veroordeeld en tot betaling van 

buitengerechtelijke kosten, met veroordeling van 

Geld op Maat in de kosten van de hoofdzaak en 

de vrijwaring. Aan die vordering heeft [geïntimeerde] 

ten grondslag gelegd dat Geld op Maat toerekenbaar 

is tekortgeschoten in de nakoming van 

de met [geïntimeerde] gesloten overeenkomst van 

opdracht. Geld op Maat heeft verweer gevoerd. 

De rechtbank heeft de vordering toegewezen, met 

uitzondering van de mede gevorderde buitengerechtelijke 

kosten. 

De bespreking van de grieven 

3. Met grief I klaagt Geld op Maat dat de rechtbank 

haar geen gelegenheid heeft geboden “nader 

van antwoord te dienen” tijdens een comparitie 

van partijen dan wel middels het nemen van een 

conclusie van dupliek. Deze grief hangt samen 

met het gegeven dat Geld op Maat in eerste aanleg 

geen conclusie van dupliek heeft genomen. 

Dienaangaande overweegt het hof dat Geld op 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


567

73 

«JA» 


Maat geen belang heeft bij deze grief, nu het appel 

haar de gelegenheid biedt alsnog al haar stellingen 

en weren naar voren te brengen en eventuele 

omissies uit de eerste aanleg te herstellen. 

4. Alvorens – zo nodig – de overige grieven te 

bespreken, zal het hof eerst ingaan op de grondslag 

van de vordering en hetgeen daaromtrent 

door de rechtbank is beslist. [geïntimeerde] stelt 

dat Geld op Maat toerekenbaar is tekortgeschoten 

in de nakoming van de aan haar opgedragen hypotheekbemiddeling 

en op grond daarvan aansprakelijk 

is voor de door [geïntimeerde] geleden 

schade, die bestaat in de verschuldigdheid van 

een contractuele boete aan zijn verkopers wegens 

het niet afnemen van een woning zonder dat tijdig 

een beroep is gedaan op het overeengekomen financieringsvoorbehoud. 

5. Ter uitwerking van deze grondslag heeft [geïntimeerde] 

een aantal stellingen geponeerd, die het 

hof onderscheidt in de navolgende concrete verwijten 

aan het adres van Geld op Maat: 

1. Geld op Maat heeft ten onrechte de mededeling 

gedaan dat financiering geen probleem zou zijn 

respectievelijk dat de aanvraag voor de financiering 

door de geldverstrekker was goedgekeurd, 

met als gevolg dat [geïntimeerde] niet tijdig een 

beroep op het financieringsvoorbehoud heeft gedaan 

(inleidende dagvaarding onder 3 en 4); 

2. (Naar het hof begrijpt:) Geld op Maat heeft 

nagelaten duidelijk te adviseren over de strekking 

van een financieringsvoorbehoud en de eventuele 

gevolgen van het wel of niet tijdig inroepen van 

een dergelijk voorbehoud (inleidende dagvaarding 

onder 10); 

3. Geld op Maat heeft nagelaten [geïntimeerde] 

te wijzen op de problemen die samenhingen met 

het feit dat de toenmalige partner van [geïntimeerde] 

nog met een derde was gehuwd en samen met 

deze derde een hypotheekschuld had (conclusie 

van repliek onder 7); 

En (conclusie van repliek onder 9): 

4. Geld op Maat heeft nagelaten [geïntimeerde] 

deugdelijk voor te lichten en te adviseren omtrent 

het tijdig verkrijgen van een financiering dan wel 

een afwijzing daarvan; 

5. Geld op Maat heeft nagelaten “eventuele maatregelen 

te nemen om problemen daaromtrent te 

voorkomen”; 

6. Geld op Maat heeft nagelaten minimaal twee 

financieringsaanvragen te doen; 

7. Geld op Maat heeft “onjuistheden verkondigd”. 

6. De rechtBank heeft het verwijt genoemd onder 

6 terecht bevonden (rechtsoverweging 4.6) en 

voorts naar aanleiding van het door Geld op Maat 

gevoerde verweer dat [geïntimeerde] niet tijdig 

de benodigde stukken heeft aangeleverd overwogen 

dat door Geld op Maat niet is betwist dat de 

stukken binnen een week na 15 april 2006 door 

[geïntimeerde] zijn aangeleverd en voorts dat Geld 

op Maat erop had moeten toezien dat door of 

namens de opdrachtgever tijdig alle mededelingen 

worden gedaan waarvan zij, als bekwaam en redelijk 

handelend tussenpersoon, behoort te begrijpen 

dat die voor de Bank relevant zijn voor de 

beoordeling van de aanvraag (rechtsoverweging 

4.8). 

7. De grieven II tot en met VI komen op tegen 

deze oordelen van de rechtBank. 

8. Het hof overweegt dat bespreking van deze 

grieven achterwege kan blijven, indien een of meer 

van de overige, niet door de rechtBank behandelde, 

door [geïntimeerde] aan Geld op Maat gemaakte 

verwijten terecht zouden zijn en dit zou leiden 

tot aansprakelijkheid van Geld op Maat. De devolutieve 

werking van het appel brengt dat immers 

mee. 

9. Het hof ziet in die constatering aanleiding eerst 

stil te staan bij de verwijten die hiervoor zijn genummerd 

met 2, 4 en 5. Het hof acht in die verwijten, 

bezien in onderlinge samenhang en tegen 

de achtergrond van de stelling dat Geld op Maat 

haar zorgplicht heeft geschonden, mede besloten 

liggen het verwijt dat Geld op Maat, toen financiering 

uitbleef, heeft nagelaten [geïntimeerde] tijdig 

te waarschuwen dat zij moest trachten het financieringsvoorbehoud 

te verlengen en, als dit niet 

mogelijk zou zijn, dit financieringsvoorbehoud 

in te roepen (hierna: de waarschuwingsplicht). 

Dat ook Geld op Maat heeft begrepen dat haar 

mede dit verwijt wordt gemaakt, blijkt uit het feit 

dat zij daarop is ingegaan (zie bijvoorbeeld: memorie 

van grieven 9, 10 en 61). Het hof overweegt 

naar aanleiding hiervan als volgt. 

10. Een opdracht tot hypotheekbemiddeling 

houdt, tenzij anders overeengekomen, geen verplichting 

voor de opdrachtnemer in om namens 

de opdrachtgever tijdig een financieringsvoorbehoud 

in te roepen dat deze heeft opgenomen in 

het koopcontract met zijn verkoper. Daarover zijn 

partijen het eens en ook de rechtBank is daarvan 

uitgegaan (rechtsoverweging 4.5). Evenmin behoort 

in het algemeen tot deze opdracht de verplichting 

om de termijn voor het tijdig inroepen 

568 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

73 

van het bedoelde financieringsvoorbehoud te bewaken. 

Daarvoor is de koper immers zelf verantwoordelijk. 

11. Niettemin kan naar het oordeel van het hof 

de zorgplicht die op een redelijk bekwaam en redelijk 

handelende professionele hypotheekbemiddelaar 

rust (artikel 7:401 BW) onder omstandigheden 

meebrengen dat hij zich de belangen van 

zijn cliënt inzake het tijdig inroepen van het financieringsvoorbehoud 

aantrekt en hem tijdig waarschuwt 

voor het verstrijken van die termijn. Of 

dit het geval is hangt af van alle omstandigheden 

van het geval. Omstandigheden die in dit verband 

een rol kunnen spelen zijn onder meer de volgende: 

– Is de hypotheekbemiddelaar bekend met het financieringsvoorbehoud 

en de termijn voor het 

inroepen daarvan? 

– Wordt de koper/cliënt bijgestaan door andere 

deskundigen, zoals een makelaar? 

– Is sprake van deskundigheid aan de zijde van 

de koper/cliënt? 

– Is in redelijkheid te verwachten dat een financiering 

zal worden verkregen, of is juist op voorhand 

duidelijk dat dit problematisch zal zijn? 

12. In het onderhavige geval staat vast dat Geld 

op Maat bekend was met het financieringsvoorbehoud 

en de termijn voor het inroepen daarvan. 

Zij beschikte over een kopie van de koopovereenkomst 

(rechtsoverweging 2.3 van het bestreden 

vonnis, waartegen geen grief is gericht). Voorts 

staat vast dat [geïntimeerde] niet werd bijgestaan 

door andere deskundigen, zoals een makelaar. 

Gesteld noch gebleken is dat Geld op Maat daarvan 

niet op de hoogte was. Van deskundigheid 

aan de zijde van [geïntimeerde] is niet gebleken. 

Het enkele feit dat hij en zijn ex-partner eerder 

een woning hebben gekocht en [geïntimeerde] 

een eigen bedrijf heeft acht het hof onvoldoende 

om bijzondere deskundigheid op het gebied van 

financieringsvoorbehouden aanwezig te achten. 

Geld op Maat heeft zelf gesteld dat op voorhand 

duidelijk was dat het “lastig maar niet bij voorbaat 

uitgesloten” was (memorie van grieven 3 en 21) 

dat [geïntimeerde] een financiering zou verkrijgen, 

gelet op onder meer diens registratie bij het 

BKR, en dat er maar één Bank was die ondanks 

een BKR notering mensen aan een volledige lening 

hielp, te weten DSB Bank. 

13. Het hof is van oordeel dat Geld op Maat onder 

deze omstandigheden als uitvloeisel van haar 

zorgplicht zich de belangen van [geïntimeerde] 

ter zake van het tijdig inroepen van het financieringsvoorbehoud 

had moeten aantrekken en hem 

tijdig had moeten waarschuwen dat die termijn 

dreigde te verstrijken, zodat verlengen of inroepen 

van het financieringsvoorbehoud geboden was. 

Geld op Maat stelt dit te hebben gedaan (meermalen, 

volgens memorie van grieven 10) en [geïntimeerde] 

te hebben geadviseerd een verzoek tot 

uitstel in te dienen (memorie van grieven 61). 

Deze, verder niet onderbouwde, stelling is door 

[geïntimeerde] betwist. 

14. Nu [geïntimeerde] aan zijn vordering (mede) 

ten grondslag legt dat Geld op Maat haar zorgplicht 

heeft geschonden door onder de gegeven 

omstandigheden na te laten hem tijdig te waarschuwen 

dat de termijn van het financieringsvoorbehoud 

dreigde te verstrijken zodat verlengen of 

inroepen van dit financieringsvoorbehoud geboden 

was, rusten overeenkomstig de hoofdregel 

van artikel 150 Rv de stelplicht en bewijslast ter 

zake van die feiten op hem. Het hof is echter van 

oordeel dat op Geld op Maat in het kader van de 

motivering van de betwisting van deze stelling 

een verzwaarde stelplicht rust, in die zin dat zij 

als professionele dienstverlener (waar mogelijk 

aan de hand van het door haar bijgehouden dossier) 

nauwkeurig dient aan te geven op welke datum 

of data en op welke wijze (telefonisch dan 

wel tijdens een persoonlijk onderhoud dan wel 

anderszins) zij invulling heeft gegeven aan de 

hiervoor aangenomen waarschuwingsplicht, teneinde 

aldus [geïntimeerde] aanknopingspunten 

te verschaffen voor de bewijslevering. Het hof stelt 

vast dat Geld op Maat niet aan deze verzwaarde 

stelplicht heeft voldaan, nu zij heeft volstaan met 

de blote stelling [geïntimeerde] te hebben gewaarschuwd. 

Het hof ziet hierin aanleiding voorshands 

als vaststaand aan te nemen dat Geld op Maat 

heeft nagelaten [geïntimeerde] in de hiervoor bedoelde 

zin te waarschuwen, behoudens tegenbewijs 

door Geld op Maat, waartoe het hof haar in 

de gelegenheid zal stellen (vergl HR 15-12-2006, 

LJN AZ1083). 

De beslissing 

Het gerechtshof: 

Laat Geld op Maat toe tot het leveren van tegenbewijs 

tegen het voorshands bewezen geachte feit 

dat zij heeft nagelaten [geïntimeerde] tijdig te 

waarschuwen dat de termijn van het financierings- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


569

74 

«JA» 


voorbehoud dreigde te verstrijken zodat verlengen 

of inroepen van dit financieringsvoorbehoud geboden 

was; 

bepaalt voor zover Geld op Maat het bewijs zou 

willen leveren door middel van getuigen dat het 

verhoor zal plaatsvinden in het Paleis van Justitie, 

Wilhelminaplein 1 te Leeuwarden, op een nog 

nader te bepalen dag en uur voor mr. L. Janse, 

hiertoe tot raadsheer commissaris benoemd; 

verwijst de zaak naar de rolzitting van dinsdag 15 

maart 2011 voor opgave van de verhinderdata van 

partijen zelf, hun raadslieden en de getuige(n), 

voor de periode van drie maanden na bovengenoemde 

rolzitting, waarna de raadsheer-commissaris 

dag en uur van het getuigenverhoor zal 

vaststellen; 

verstaat dat de advocaat van Geld op Maat uiterlijk 

twee weken voor het getuigenverhoor zal 

plaatsvinden een kopie van het volledige procesdossier 

ter griffie van het hof doet bezorgen, bij 

gebreke waarvan de advocaat van [geïntimeerde] 

alsnog de gelegenheid heeft uiterlijk één week 

voor de vastgestelde datum een kopie van de 

processtukken over te leggen; 

houdt iedere verdere beslissing aan. 

74 


2 maart 2011, nr. 462414/HA ZA 10-1988, LJN 

BP7522 

(mr. Van Merwijk) 

Beroepsaansprakelijkheid. Aansprakelijkheid 

rechtsbijstandverlener. 

[BW art. 7:401] 

A heeft al enkele jaren problemen met haar werkgever 

als zij zich tot haar rechtsbijstandverzekeraar 

wendt met het verzoek actie te ondernemen. Een 

onderzoeksbureau van haar werkgever heeft gehandeld 

in strijd met de protocollen die van toepassing 

waren. Nadat de rechtsbijstandsverzekeraar 

enige tijd weinig heeft ondernomen stelt hij de 

werkgever aansprakelijk voor de schade die A als 

gevolg van de fout van het onderzoeksbureau lijdt. 

A is niet tevreden over de bijstand van haar 

rechtsbijstandverzekeraar en schakelt een advocaat 

in. Een aantal jaren later wordt de arbeidsrelatie 

tussen A en haar werkgever beëindigd met een 

vaststellingsovereenkomst. In deze procedure 

vordert A van haar rechtsbijstandverzekeraar vergoeding 

van de schade die zij stelt te lijden als 

gevolg van het feit dat haar rechtsbijstandverzekeraar 

zich niet heeft beziggehouden met de arbeidsrechtelijke 

kant van de zaak. Volgens A had haar 

rechtsbijstandverzekeraar zich tot haar werkgever 

moeten wenden en hem moeten wijzen op zijn tekortkomingen 

in de uitvoering van zijn re-integratieverplichtingen. 

De rechtbank oordeelt dat van 

een ingeschakelde rechtsbijstandsverzekeraar niet 

kan worden verwacht dat hij buiten de aan hem 

gegeven opdracht onderzoekt of zijn cliënt mogelijk 

ook op andere vlakken bijstand nodig heeft. De 

rechtsbijstandverzekeraar heeft in dit geval dan 

ook geen zorgplicht geschonden. De rechtbank 

wijst de vordering van A af. 

[A] te [woonplaats], 

eiseres, 

advocaat: mr. drs. I.M.C.A. Reinders Folmer te 

Amsterdam, 

tegen 

de naamloze vennootschap DAS Nederlandse 

Rechtsbijstand Verzekeringsmaatschappij NV te 

Amsterdam, 

gedaagde, 

advocaat: mr. W.A.M. Rupert te Rotterdam. 

Partijen zullen hierna [A] en DAS genoemd worden. 

1. De procedure 

(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. [A] was in de rang van hoofdagent als rechercheur 

werkzaam voor de politie Rotterdam-Rijnmond 

(hierna de werkgever). 

2.2. In november 2003 is bij de werkgever een 

melding binnengekomen die betrekking had op 

[A]. De strekking van de melding was dat geheime 

informatie vanuit politieregisters door [A] zou 

zijn verstrekt aan derden. Het Bureau Interne 

Zaken (hierna: BIZ) van de werkgever heeft hiernaar 

onderzoek gedaan. Op 6 januari 2004 is [A] 

gehoord door het BIZ. 

2.3. Bij brief van 9 februari 2004 heeft het Openbaar 

Ministerie [A] bericht dat zij ten onrechte 

als verdachte is aangemerkt en dat geen strafrechtelijke 

vervolging ingesteld zal worden. 

570 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

74 

2.4. Op 29 juli 2004 heeft [A] zich ziek gemeld. 

[A] is vervolgens wegens psychische klachten 

volledig arbeidsongeschikt geweest tot januari 

2005. Vanaf 11 januari 2005 heeft [A] haar werkzaamheden 

hervat voor drie maal twee uur per 

week, waarbij zij een aantal werkzaamheden, zoals 

het afnemen van verhoren, niet hoefde te verrichten. 

De werkhervatting is vervolgens steeds verder 

uitgebreid. 

2.5. Bij brief van 4 maart 2005 heeft het hoofd van 

het BIZ aan [A] onder meer bericht dat het verloop 

van het naar haar verrichte onderzoek de 

toets der kritiek niet kan doorstaan. In deze brief 

heeft het BIZ hiervoor excuses aangeboden. 

2.6. [A] heeft zich vervolgens op 26 mei 2005 tot 

DAS gewend met het verzoek om actie te ondernemen 

richting de werkgever vanwege het handelen 

van het BIZ in strijd met de van toepassing 

zijnde protocollen. Mr. [B] (hierna: [B]) heeft 

namens DAS bij brief van 27 mei 2005 voornoemd 

verzoek aan [A] bevestigd. 

2.7. In september 2006 is [A], nadat zij naar een 

ander dienstonderdeel was overgeplaatst, weer 

volledig uitgevallen. 

2.8. Uit het door de bedrijfsarts ingevulde formulier 

Medische informatie WIA van 19 september 

2006 blijkt dat vanwege blijvende beperkingen op 

het werk de begeleiding van [A] is hervat in januari 

2006. Op het formulier staat verder dat in juni 

2006 wederom begeleiding van de bedrijfsarts is 

gestart en dat [A] toen is verwezen naar de psycholoog 

van KLM Health Services, waarbij met 

de werkgever een tweesporenbeleid is afgestemd, 

gericht op re-integratie enerzijds en op het zoeken 

van een passende functie binnen de organisatie 

anderzijds. Via het Loopbaanadviescentrum, later 

IMO geheten, is gezocht naar een andere, passende 

functie, evenwel zonder succes. [A] is op een 

aantal interne sollicitaties afgewezen en heeft 

daarnaast een aantal aangeboden functies van de 

hand gewezen. 

2.9. [A] heeft zich begin 2007 tot het advocatenkantoor 

Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen 

gewend (hierna: Holland Van Gijzen). Bij 

brief van 14 maart 2007 heeft mr. [C] van Holland 

van Gijzen [B] gevraagd of het mogelijk is dat hij 

wordt aangesteld als de vertegenwoordiger van 

[A] en dat DAS de daarmee gepaarde kosten voldoet. 

In de brief staat ook vermeld dat indien dit 

niet mogelijk is, [B] wordt verzocht de zaak van 

[A] met spoed te behandelen. De inschakeling 

van Holland Van Gijzen heeft er uiteindelijk toe 

geleid dat [B] heeft toegezegd dat zij de zaak zal 

oppakken. 

2.10. Op 27 juli 2007 heeft [B] namens [A] een 

brief gezonden aan de werkgever, waarin laatstgenoemde 

aansprakelijk is gesteld voor door [A] 

geleden schade als gevolg van het handelen van 

het BIZ. 

2.11. Met ingang van 1 januari 2008 is de omvang 

van het dienstverband van [A] op haar eigen verzoek 

gewijzigd van 38 naar 27 uur per week. 

2.12. Per 1 april 2008 is de behandeling van het 

dossier binnen DAS overgenomen door mr. [D] 

(hierna: [D]). [D] heeft vervolgens namens [A] 

bij brief van 23 april 2008 aan de verzekeringsmaatschappij 

van de werkgever de aansprakelijkstelling 

van de werkgever nader toegelicht. 

2.13. Bij brief van 16 oktober 2008 heeft mr. [E] 

van Holland Van Gijzen (hierna: [E]) DAS namens 

[A] bericht dat DAS de zaak niet naar behoren 

behandelt en aansprakelijk is voor alle schade 

die [A] lijdt en nog zal lijden. [E] heeft vervolgens 

in een brief van 24 november 2008 DAS laten 

weten dat [A] ervoor heeft gekozen om haar zaak 

verder door Holland Van Gijzen te laten behandelen. 

2.14. De verhouding tussen [A] en de werkgever 

is sinds het najaar van 2008 steeds verder verslechterd. 

Op 22 oktober 2008 heeft een gesprek 

plaatsgevonden tussen [A] en haar leidinggevenden, 

waarbij onder meer gesproken is over een 

mogelijke functie voor [A] bij de zeehavenpolitie. 

De bedrijfsarts heeft [A] op 5 november 2008 in 

staat geacht om werkzaamheden te verrichten, 

rekeninghoudend met een aantal beperkingen. 

Nadien heeft de werkgever [A] meermalen een 

dienstbevel opgelegd om haar werkzaamheden te 

hervatten. Er heeft echter telkens een terugval 

plaatsgevonden, waarbij [A] zich weer ziek heeft 

gemeld. 

2.15. In 2009 hebben twee mediationtrajecten 

tussen de werkgever en [A] plaatsgevonden, 

evenwel zonder succes. Uiteindelijk hebben [A] 

en de werkgever eind 2009 een vaststellingsovereenkomst 

gesloten. Op grond van deze overeenkomst 

is de dienstbetrekking van [A] geëindigd 

en heeft [A] aan de werkgever finale kwijting 

verleend, ook voor de door DAS namens [A] gestelde 

vordering met betrekking tot de schade als 

gevolg van het handelen van het BIZ in 2004. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


571

74 

«JA» 


3. Het geschil 

3.1. [A] vordert – samengevat – DAS te veroordelen 

tot het betalen van schadevergoeding wegens 

inkomensderving. Dit betreft schade ten gevolge 

van een misgelopen carrière, nader op te maken 

bij staat, alsmede ten gevolge van werktijdvermindering 

tijdens ziekte, ten bedrage van € 30.366,86. 

Daarnaast vordert [A] DAS te veroordelen tot het 

betalen van schadevergoeding wegens door haar 

gemaakte kosten voor een advocaat, ten bedrage 

van € 23.841,73, alsmede wegens gemaakte kosten 

voor een coach, ten bedrage van € 16.243,50, te 

vermeerderen met een bedrag van € 15.000,= exclusief 

btw aan toekomstige kosten voor een 

coach. 

3.2. [A] legt aan haar vordering – zakelijk weergeven 

– het volgende ten grondslag. 

DAS heeft niet de zorg betracht van een redelijk 

bekwaam en redelijk handelend beroepsgenoot. 

DAS heeft de arbeidrechtelijke kant van het geschil 

tussen [A] en de werkgever ten onrechte 

onbehandeld gelaten. DAS heeft in de periode van 

drieënhalf jaar waarin zij de rechtsbijstandverlener 

van [A] was, [A] immers niet begeleid bij de problemen 

op haar werk terwijl DAS wel op de 

hoogte was van het feit dat de werkgever structureel 

de op haar rustende re-integratieverplichtingen 

niet naleefde. Ten onrechte heeft DAS het 

dossier van [A] als een letselschadezaak beschouwd. 

Doordat DAS zich nooit tot de werkgever 

heeft gericht met een sommatie zich als goed 

werkgever te gedragen, onder meer door zich te 

houden aan de re-integratieverplichtingen, is de 

zaak zodanig geëscaleerd dat de carrière van [A] 

bij de werkgever na negentien jaar is geëindigd. 

Door de wanprestatie van DAS lijdt [A] schade. 

Zij derft inkomsten wegens het mislopen van een 

verdere carrière bij de werkgever en van overwerk. 

Verder heeft [A] in 2007 ingestemd met een 

werktijdverkorting, niet wetende dat zij zichzelf 

hiermee te financieel tekort deed. Daarnaast heeft 

[A] advocaatkosten moeten maken die bij een 

adequate rechtsbijstand door DAS achterwege 

waren gebleven. Ook raadpleegt [A] sinds 2009 

een coach waarvan de kosten door DAS dienen 

te worden gedragen. 

3.3. DAS voert verweer. 

3.4. Op de stellingen van partijen wordt hierna, 

voor zover van belang, nader ingegaan. 

4. De beoordeling 

4.1. DAS erkent dat zij tot april 2008 niet met de 

voortvarendheid heeft gehandeld die van haar 

mocht worden verwacht. DAS heeft zich in dat 

kader bereid verklaard om een bedrag van 

€ 1.076,61 aan [A] te voldoen. Dit bedrag ziet op 

de door Holland Van Gijzen aan [A] in 2007 in 

rekening gebrachte kosten (zie 2.9). Nu DAS dit 

gedeelte van de door [A] gevorderde schadevergoeding 

niet betwist, komt de vordering in zoverre 

voor toewijzing in aanmerking. 

4.2. Voor het overige verschillen partijen van 

mening over de vraag (i) of DAS in haar dienstverlening 

richting [A] toerekenbaar is tekortgeschoten, 

(ii) of de gevorderde schade een gevolg is van 

de wanprestatie van DAS en (iii) of de gevorderde 

schade is geleden. Bij de beantwoording van de 

eerste vraag dient te worden beoordeeld of DAS 

heeft gehandeld zoals een redelijk bekwaam en 

redelijk handelend rechtsbijstandverlener te werk 

zou gaan. 

4.3. [A] verwijt DAS in de kern dat zij de werkgever 

niet heeft aangesproken op diens re-integratieverplichtingen. 

Tussen partijen staat niet ter discussie 

dat [A] DAS niet heeft verzocht om haar 

te begeleiden bij het re-integratietraject. Volgens 

[A] had DAS evenwel haar verzoek om juridische 

bijstand zelfstandig in het juiste arbeidsrechtelijke 

kader moeten plaatsen en, meer concreet, de 

werkgever moeten wijzen op de verplichtingen 

uit de regeling Poortwachter, zoals het maken van 

een probleemanalyse en het opstellen van een reintegratieplan. 

4.4. De rechtbank is met DAS van oordeel dat 

voor de door [A] bepleite verplichting geen steun 

is te vinden in het recht. Een dergelijke verplichting 

valt ook niet te lezen in de door [A] aangehaalde 

rechtspraak. Weliswaar volgt uit het door 

[A] genoemde arrest van de Hoge Raad van 28 

juni 1991 (NJ 1992, 420) dat van een advocaat – 

die overigens niet zonder meer gelijk is te stellen 

aan een rechtsbijstandverlener die geen advocaat 

is – mag worden verwacht dat hij zelfstandig beoordeelt 

wat voor de zaak van nut kan zijn en 

daarnaar handelt, maar deze gevergde beoordeling 

houdt vanzelfsprekend wel verband met datgene 

waarvoor de cliënt zich tot zijn advocaat wendt. 

Een advocaat of andere rechtsbijstandverlener 

hoeft niet op eigen initiatief te onderzoeken of en 

in hoeverre zijn cliënt mogelijk behoefte heeft aan 

en/of baat zou hebben bij overige rechtsbijstand, 

buiten de context van de verleende opdracht. 

572 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

75 

4.5. De conclusie is dan ook dat van een redelijk 

bekwaam en redelijk handelend rechtsbijstandverlener 

in de gegeven omstandigheden niet verwacht 

hoefde te worden dat hij zich zonder een daartoe 

strekkend verzoek van zijn cliënt tot de werkgever 

had gewend teneinde de re-integratieverplichtingen 

beter op te pakken. Een wanprestatie van DAS 

is dus niet komen vast te staan. Dit geldt temeer 

nu [A], gegeven de gemotiveerde betwisting van 

DAS dienaangaande, niet, althans onvoldoende, 

heeft onderbouwd dat de werkgever in de periode 

dat DAS haar bijstond niet aan zijn re-integratieverplichtingen 

voldeed. De omstandigheid dat reintegratie 

en herplaatsing niet is gelukt, betekent 

nog niet dat de werkgever hierin is tekortgeschoten, 

laat staan dat hierin een rol voor DAS was 

weggelegd. Bovendien is, zo heeft [A] bevestigd, 

de relatie met de werkgever ernstig verslechterd 

in het najaar van 2008. In die periode werd DAS 

evenwel vervangen door Holland Van Gijzen, 

zodat ook hierom niet valt in te zien dat het 

eventuele tekortschieten door de werkgever – nog 

daargelaten dat [A] haar werkgever hiervoor finale 

kwijting heeft verleend – aan DAS valt toe te rekenen. 

Slotsom en proceskosten 

4.6. DAS zal worden veroordeeld tot betaling aan 

[A] van € 1.076,61. Het meer of anders gevorderde 

zal worden afgewezen. 

4.7. Nu beide partijen gedeeltelijk in het ongelijk 

zijn gesteld, zullen de kosten van het geding aldus 

worden gecompenseerd dat elk der partijen de 

eigen kosten draagt. [A] is weliswaar substantieel 

méér in het ongelijk gesteld dan DAS, maar daar 

staat tegenover dat DAS heeft nagelaten om het 

door haar erkende bedrag reeds vóór aanvang van 

deze procedure te voldoen. Voor een kostenveroordeling 

ten laste van [A] bestaat dan ook geen 

aanleiding. 

5. De beslissing 

De rechtbank 

5.1. veroordeelt DAS tot betaling van € 1.076,61; 

5.2. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij 

voorraad; 

5.3. compenseert de kosten van het geding aldus 

dat iedere partij de eigen kosten draagt; 

5.4. wijst het meer of anders gevorderde af. 

75 

Rechtbank Breda 

9 maart 2011, nr. 219373/HA ZA 10-923 

(mr. Schoenmakers) 

Beroepsaansprakelijkheid rechtsbijstandverlener. 

Volmacht. Voorstel eindregeling. 

[BW art. 7:400, 7:401] 

X is in 2005 slachtoffer geworden van een verkeersongeval. 

De WAM-verzekeraar van de bij het ongeval 

betrokken autobestuurder heeft aansprakelijkheid 

erkend. X heeft zich in het schaderegelingstraject 

laten bijstaan door haar rechtsbijstandverlener. 

Op basis van een telefoongesprek met de partner 

van X, waarin deze had aangegeven dat X volgens 

de dokter vanaf een bepaalde datum weer volledig 

zou zijn hersteld, heeft de rechtsbijstandverlener 

namens X een eindregeling aan de WAM-verzekeraar 

aangeboden. Dit voorstel is door de WAMverzekeraar 

ook geaccepteerd. X heeft vervolgens 

aan haar rechtsbijstandverlener kenbaar gemaakt 

zich niet te kunnen vinden in de getroffen regeling 

omdat zij nog steeds klachten en verlies aan inkomen 

zou lijden. Nadat de WAM-verzekeraar zich 

beriep op de finale regeling, heeft X haar rechtsbijstandverlener 

aangesproken. De rechtbank oordeelt 

dat de rechtsbijstandverlener door het treffen van 

een eindregeling op basis van één telefoongesprek 

met de partner van X en zonder navraag te doen 

bij X zelf, in strijd heeft gehandeld met hetgeen 

van een redelijk bekwaam en redelijk handelende 

rechtsbijstandverlener verwacht mag worden. Het 

beroep van de rechtsbijstandverlener op het ontbreken 

van causaal verband, in de zin dat X niet is 

gebonden aan de eindregeling omdat haar handtekening 

ontbrak en zij de WAM-verzekeraar nog zou 

kunnen aanspreken, wordt verworpen. Uit de gedragingen 

van de rechtsbijstandverlener mocht de 

WAM-verzekeraar verwachten dat de rechtsbijstandverlener 

een voor alle door hem verrichte werkzaamheden, 

waaronder het aanbieden van een 

eindregeling, een voldoende volmacht had. Acceptatie 

van het aanbod van de rechtsbijstandverlener 

heeft tot totstandkoming van de overeenkomst met 

de WAM-verzekeraar geleid. X krijgt van de rechtbank 

gelegenheid haar schade nader te onderbouwen. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


573

75 

«JA» 


X te Twello, 

eiseres, 

advocaat: mr. P.M.A.C. van de Wouw te Utrecht, 

tegen 

de stichting ERS – Europese Rechtsbijstand Stichting/European 

Recovery Service te Etten-Leur, 

gedaagde, 

advocaat: mr. D.J. van der Kolk te Rotterdam. 


(...; red.) 


2.1. X vordert - samengevat en voor zover mogelijk 

uitvoerbaar bij voorraad - 

1. een verklaring voor recht dat ERS aansprakelijk 

is voor de door haar geleden en/of nog te lijden 

schade en een veroordeling van ERS 

2. tot betaling van voormelde schade, op te maken 

bij staat en te vereffenen volgens de wet, vermeerderd 

met rente, 

3. tot betaling van een voorschot ter hoogte van 

€ 90.000,= 

4. tot betaling van de buitengerechtelijke kosten 

ter hoogte van € 904,=, 

5. in de proceskosten, te vermeerderen met rente. 

2.2. ERS voert verweer. 




3.1. Tussen partijen staat het navolgende vast. 

a. Op 26 mei 2005 is X het slachtoffer geworden 

van een verkeersongeval. Zij heeft daarbij schade 

opgelopen. 

b. De Goudse Schadeverzekeringen NV als WAMverzekeraar 

van de betrokken autobestuurder, 

heeft jegens X de aansprakelijkheid voor het ontstaan 

van het ongeval erkend. 

c. ERS, een rechtsbijstandstichting, heeft als belangenbehartiger 

van X de contacten met De Goudse 

onderhouden. 

d. Bij brief van 8 juni 2005 heeft ERS aan De 

Goudse haar voorlopig rapport van de letselschadebehandelaar 

gezonden, gevraagd om een bevoorschotting 

en de medische informatie over X, ter 

attentie van de medisch adviseur van De Goudse, 

verstrekt. 

e. Mede in reactie daarop heeft De Goudse bij 

brief van 1 juli 2005 ERS bericht dat zij bereid is 

de op dat moment bekend zijnde schade te vergoeden. 

Zij kondigde aan een bedrag van € 885,= te 

zullen overmaken als vergoeding voor de materiele 

en immateriële schade met eventuele rente. 

Voorts zou een bedrag van € 81,= aan expertisekosten 

worden betaald. Deze bedragen zijn op de 

bankrekening van ERS overgemaakt. 

f. Bij schrijven van 9 september 2005 heeft ERS 

aan X een telefoongesprek bevestigd waarin X 

heeft aangegeven nog steeds met diverse lichamelijke 

klachten te kampen. ERS berichtte dat zij 

haar medisch adviseur zou vragen om relevante 

gegevens uit de behandelend sector op te vragen. 

g. Op 13 oktober 2005 heeft de heer A. Jansen van 

ERS telefonisch gesproken met de partner van X. 

In de daarvan door Jansen gemaakte telefoonnotitie 

staat vermeld dat zij volgens de dokter vanaf 

24 oktober volledig hersteld zou zijn. Zij zou alleen 

nog wat vrees in het verkeer hebben. 

h. Bij schrijven van 1 november 2005 heeft ERS 

aan De Goudse het eindrapport van haar letselschaderegelaar 

toegezonden. Zij heeft in deze brief 

vermeld dat cliënte thans bereid was tot een definitieve 

schaderegeling. In het eindrapport is onder 

het kopje “inhoud bespreking” opgenomen dat 

cliënte ondanks de beperkte nekklachten bereid 

was tot een definitieve schaderegeling. Bij de 

vaststelling van de hoogte van het smartengeld is, 

aldus het rapport, rekening gehouden met het feit 

dat cliënte soms nog hinder ondervond van de 

nek. Vervolgens is een definitieve schadestaat 

bijgevoegd waarin achter de post “smartengeld” 

een bedrag van € 750,= en achter de post “hulp 

door derden” € 50,= is opgenomen. De buitengerechtelijke 

kosten zijn pm genoemd. 

i. Bij brief van 18 november 2005 heeft De Goudse 

aangegeven dat zij met de genoemde schadeposten 

akkoord kon gaan. Rekening houdend met de 

eerdere bevoorschotting heeft zij de bedragen inclusief 

de vergoeding voor de buitengerechtelijke 

kosten ter hoogte van € 1.535,= aan ERS betaald. 

Hiermede was, aldus De Goudse, de volledige 

schade van X vergoed. 

j. Begin december 2005 heeft X ERS bericht zich 

niet te kunnen vinden in een eindclaim. Zij heeft 

aangegeven nog steeds onder behandeling te zijn 

en verlies aan inkomen te lijden. 

k. X heeft zich later tot een advocaat gewend en 

deze heeft ERS aangeschreven, stellende dat ERS 

een beroepsfout heeft gemaakt door een eindregeling 

met De Goudse te treffen. 

l. Bij brief van 11 december 2006 heeft De Goudse 

aan de advocaat van X geschreven dat haar cliënte 

zich destijds heeft laten bijstaan door een profes- 

574 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

75 

sionele belangenbehartiger en dat, conform hetgeen 

ERS met X had afgesproken, de kwestie geregeld 

was. De Goudse heeft te kennen gegeven geen 

enkele reden te zien om deze kwestie opnieuw op 

te pakken. 

m. ERS heeft X op 14 december 2006 geschreven 

dat zij namens X geen definitieve regeling met De 

Goudse heeft getroffen. Er is geen schadevaststellingsovereenkomst 

door X ondertekend dus X 

kan zich nog tot De Goudse wenden. 

n. Bij schrijven van 29 januari 2007 heeft De 

Goudse aan ERS bericht dat in de brief van ERS 

duidelijk is aangegeven dat cliënte bereid was tot 

een definitieve regeling en dat zij van een professionele 

belangenbehartiger mag verwachten dat 

dit een juiste voorstelling van zaken was. Zij heeft 

aangegeven dat, nu ERS stelt dat er geen definitieve 

regeling tot stand is gekomen, ERS ten onrechte 

aanspraak heeft gemaakt op betaling van buitengerechtelijke 

kosten. 

3.2. X grondt haar vordering op de stelling dat 

ERS in strijd heeft gehandeld met de eisen van 

een redelijk bekwaam en redelijk handelend juridisch 

beroepsbeoefenaar. ERS heeft een eindregeling 

met De Goudse getroffen zonder dat X daarmede 

had ingestemd. Tengevolge van de met De 

Goudse gesloten overeenkomst kan X haar schade 

niet meer op De Goudse verhalen en vordert zij 

deze nu van ERS. 

3.3. ERS betwist primair dat zij een beroepsfout 

heeft gemaakt. Zij heeft destijds contact gehad 

met de partner van X en deze heeft aangegeven 

dat er sprake was van een eindtoestand; er zou 

alleen nog wat vrees in het verkeer bestaan. Er is 

toen afgesproken dat ERS tot een eindregeling 

met De Goudse zou proberen te komen. 

3.4. Naar het oordeel van de rechtbank heeft ERS 

in strijd gehandeld met hetgeen van een redelijk 

bekwaam en redelijk handelende rechtsbijstandverlener 

mag worden verwacht door op basis van 

voormeld ene telefoongesprek namens X een 

eindregeling aan De Goudse voor te stellen. Uit 

de telefoonnotitie die de heer Jansen van het gesprek 

heeft opgesteld, blijkt slechts dat de dokter 

zou hebben aangegeven dat X met ingang van 24 

oktober 2005 volledig hersteld zou zijn. Gelet op 

de aard van de klachten (schouder- en nekklachten 

en angst in het verkeer) mag van een rechtsbijstandverlener 

worden verwacht dat deze rechtstreeks 

met X contact opneemt om van haar te 

horen of er, ook in haar visie, sprake was van een 

medische eindtoestand, of ook zij van oordeel was 

dat ze weer aan het werk kon en, zo ja, of zij een 

eindregeling met De Goudse zou willen treffen. 

Als dit het geval zou zijn, dan zou haar in ieder 

geval moeten worden voorgehouden welke bedragen 

gevorderd zouden kunnen worden en welke 

de consequenties zijn van het treffen van een 

eindregeling. 

Hiervan is niet gebleken, reden waarom de 

rechtbank oordeelt dat er sprake is geweest van 

een beroepsfout van ERS. 

3.5. ERS stelt vervolgens dat er geen causaal verband 

is tussen de beroepsfout en de schadevordering. 

Naar het oordeel van ERS stond de handelwijze 

van ERS niet in de weg aan het vorderen 

van aanvullende schadevergoeding bij De Goudse. 

X is immers, aldus ERS, niet gebonden aan enige 

regeling met De Goudse. 

ERS onderbouwt dit standpunt met de stelling 

dat X nooit een handtekening heeft geplaatst onder 

een vaststellingsovereenkomst en dat zij van 

X ook nooit een expliciete volmacht heeft ontvangen 

om een vaststellingsovereenkomst te sluiten 

dan wel om namens haar aan De Goudse op enig 

moment finale kwijting te verlenen. Het is gebruikelijk 

en juridisch ook noodzakelijk dat het 

slachtoffer zelf de vaststellingsovereenkomst ondertekent 

en zich er op deze wijze uitdrukkelijk 

van bewust is dat er een regeling met finale kwijting 

tot stand komt, aldus ERS. Als De Goudse 

dit achterwege laat, komt het voor haar risico als 

blijkt dat het slachtoffer niet akkoord gaat. 

3.6. De rechtbank stelt bij de beoordeling van dit 

verweer voorop dat er geen wettelijke vormvereisten 

zijn voor de totstandkoming van een vaststellingsovereenkomst 

of een definitieve eindregeling. 

Voorts staat vast dat X ERS had gemachtigd om 

namens haar jegens De Goudse op te treden. ERS 

presenteerde zich jegens ERS ook als haar rechtsbijstandverlener. 

Zij verstrekte De Goudse de benodigde 

informatie, verzocht om vergoeding van 

ingetreden schade en verzond namens X medische 

informatie ter attentie van de medisch adviseur 

van De Goudse. 

De rechtbank verwerpt de stelling van ERS dat 

een dergelijke aanstelling alleen impliceert dat 

ERS namens X onderhandelingen mag voeren en 

geen overeenkomst mag aangaan. Het is juist de 

taak van een rechtsbijstandverlener om in letselschadezaken 

het slachtoffer tot en met de afwikkeling 

van de volledige schade bij te staan. Hij dient 

het slachtoffer te adviseren en, ten opzichte van 

de aansprakelijke verzekeraar, in alle handelingen 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


575

75 

«JA» 


te vertegenwoordigen. De aansprakelijke verzekeraar 

kan en mag dus verwachten dat hij voor alle 

door hem verrichte rechtshandelingen een voldoende 

volmacht van zijn cliënt heeft. 

3.7. In dit geval was er voor De Goudse ook geen 

enkele reden om daaraan te twijfelen. 

ERS gaf immers bij het doen van een eindvoorstel 

expliciet aan zulks met cliënte te hebben besproken. 

Cliënte was, zo schreef ERS, bereid tot een 

definitieve eindregeling. Wanneer dan een definitieve 

schadestaat wordt gepresenteerd waarbij 

voorts expliciet staat vermeld dat bij het bepalen 

van de hoogte van het smartengeld rekening is 

gehouden met enige toekomstige schade veroorzaakt 

door nog bestaande hinder van de nek, mag 

De Goudse ervan uitgaan dat hier namens X een 

aanbod tot het sluiten van een (vaststellings)overeenkomst 

tegen finale kwijting wordt gedaan. 

Acceptatie daarvan leidt tot de totstandkoming 

van deze overeenkomst. 

3.8. De stelling dat het in letselschadezaken gebruikelijk 

is om een dergelijke afspraak in een vaststellingsovereenkomst 

ter ondertekening aan het 

slachtoffer voor te leggen, is voor de beoordeling 

niet van belang. Immers, ook al zou dat gebruikelijk 

zijn, dan doet dit niet af aan de beoordeling 

en kwalificatie van hetgeen daaraan vooraf is gegaan. 

Vast staat dat de rechtsbijstandverlener bij 

het doen van zijn voorstel geen enkel voorbehoud 

heeft gemaakt. Integendeel, de rechtsbijstandverlener 

heeft aan de aansprakelijke verzekeraar expliciet 

kenbaar gemaakt dat hij vooraf contact met 

zijn cliënte heeft gehad en dat deze bereid was een 

definitieve eindregeling te treffen. Daarmede heeft 

hij bij De Goudse het gerechtvaardigd vertrouwen 

gewekt dat X volledig instemde met de inhoud 

van de brief waarin het voorstel werd gedaan. 

3.9. ERS heeft, onder verwijzing naar de brief van 

De Goudse van 29 januari 2007, gesteld dat ook 

De Goudse van oordeel is dat er geen regeling tegen 

finale kwijting is gesloten. 

De rechtbank verwerpt dit betoog. De Goudse 

heeft in een eerdere brief aan X duidelijk aangegeven 

dat de kwestie afgerond was. In haar brief van 

29 januari 2007 aan ERS stelt De Goudse dat zij 

de stelling van ERS niet kan volgen. Van een 

professionele belangenbehartiger mag worden 

verwacht dat hij namens de cliënte handelde en 

dus ook namens haar het voorstel deed. Zij wijst 

er ook op dat ERS de buitengerechtelijke incassokosten 

heeft geclaimd, zulks op grond van de getroffen 

finale regeling. Daarmede heeft zij aangegeven 

dat ook ERS van mening was dat er een finale 

regeling tussen partijen was getroffen. Anders 

was dit (standaard)bedrag aan buitengerechtelijke 

kosten niet door ERS van De Goudse gevorderd. 

Aldus heeft De Goudse het eerder door haar te 

opzichte van X ingenomen standpunt bevestigd. 

Als ERS nu stelt dat er geen regeling is getroffen, 

aldus De Goudse, dan is het bedrag door haar 

onverschuldigd betaald. Daarmede heeft De 

Goudse aangegeven tot welke consequentie het 

door ERS nu ingenomen standpunt, in de visie 

van ERS, zou moeten leiden doch daarmede heeft 

zij geenszins haar eigen standpunt verlaten. 

3.10. ERS doet meer subsidiair een beroep op 

eigen schuld, stellende dat zij een procedure jegens 

De Goudse aanhangig had moeten maken. Nu De 

Goudse met recht een beroep kan doen op de finale 

kwijting die ERS namens X aan haar heeft 

verleend, verwerpt de rechtbank dit beroep. 

3.11. ERS heeft de rechtbank verzocht om haar 

na een mogelijke verwerping van haar bovenstaande 

verweren, in de gelegenheid te stellen in te gaan 

op de schadeposten. X heeft ter gelegenheid van 

de comparitie van partijen aangegeven hiermede 

te kunnen instemmen. 

De rechtbank zal eerst X in de gelegenheid stellen 

om haar vorderingen, zo nodig, nog nader te onderbouwen 

waarna ERS de gelegenheid krijgt om 

hiertegen verweer te voeren. 


De rechtbank 

4.1. verwijst de zaak naar de rolzitting van 

woensdag 6 april 2011 voor conclusie na tussenvonnis 

aan de zijde van X; 

4.2. houdt iedere verdere beslissing aan. 

576 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

76 

76 

Voorzieningenrechter Rechtbank Breda 

6 april 2011, nr. 232613/KG ZA 11-179, LJN 

BQ0360 

(mr. Leijten) 

Noot mr. H.J. Delhaas 

Exhibitieplicht. Rechtmatig belang. Verhaalsbelang. 

[Rv art. 843a] 

Bij de brand op het industrieterrein van Chemie- 

Pack in Moerdijk zijn schadelijke stoffen vrijgekomen 

die samen met het bluswater in het oppervlaktewater 

zijn gekomen, met (dreigende) verontreiniging 

als gevolg. Op grond van de Waterwet en het 

Waterbesluit is de staatssecretaris van Infrastructuur 

en Milieu op de dag van de brand overgegaan 

tot toepassing van spoedeisende bestuursdwang 

om verontreiniging, en verdere verspreiding van 

die verontreiniging, van het oppervlaktewater 

(verder) tegen te gaan. De kosten van die spoedeisende 

bestuursdwang wil de Staat der Nederlanden 

verhalen op Chemie-Pack. Om haar verhaalspositie 

te kunnen beoordelen heeft de Staat een 

exhibitie incident ex art. 843a Rv opgeworpen, 

waarin zij de polissen die Chemie-Pack (mogelijk) 

heeft afgesloten, heeft opgevraagd. 

De voorzieningenrechter heeft de vordering toegewezen, 

omdat de Staat een rechtmatig belang in 

de zin van art. 843a Rv heeft. Ten aanzien van het 

door de Staat aan haar vordering ten grondslag 

gelegde verhaalsbelang dient terughoudendheid 

te worden betracht, maar in het onderhavige geval 

zijn voldoende omstandigheden aanwezig die 

maken dat terughoudendheid hier niet aan de orde 

is. 

Voorts is niet ondenkbaar dat de Staat een eigen 

recht zou kunnen ontlenen aan de polissen, hetgeen 

eveneens meebrengt dat de Staat een rechtmatig 

belang heeft bij inzage in de opgevraagde 

bescheiden. 

De publiekrechtelijke rechtspersoon de Staat der 

Nederlanden te ’s-Gravenhage, 

eiseres, 

advocaat: mr. E.H.P. Brans te Den Haag, 

tegen 

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 

Chemie-Pack Nederland BV te Zevenbergen, 

gedaagde, 


Holding Gerard Spiering BV te Zevenbergen, 

gedaagde, 

advocaat: mr. J.A. Jacobs te Breda. 

Partijen zullen hierna de Staat, Chemie-Pack en 

Holding Gerard Spiering genoemd worden. 


(...; red.) 


2.1. De Staat vordert samengevat – bij vonnis, 

uitvoerbaar bij voorraad, gedaagden te bevelen 

om binnen vier dagen na betekening van het in 

deze te wijzen vonnis een afschrift aan de Staat 

ter beschikking te stellen van de brandpolis(sen), 

(milieu)aansprakelijkheidspolis(sen) en bedrijfsschadeverzekering(en) 

met bijbehorend(e) polisblad 

en/of polisnummers, aanhangsels en bijbehorende 

algemene en bijzondere polisvoorwaarden 

die Chemie-Pack en/of Holding Gerard Spiering 

bij één of meerdere verzekeraars heeft afgesloten 

onder vermelding van de naam of namen van de 

betrokken verzekeraar(s) en wel op straffe van 

verbeurte van een dwangsom van € 2.500,= voor 

iedere dag dat Chemie-Pack en/of Holding Gerard 

Spiering in gebreke blijft aan het bevel te voldoen 

en met veroordeling van elk van de gedaagden in 

de (na)kosten van deze procedure 

2.2. Chemie-Pack voert verweer. 




Feiten 

3.1. Op grond van de niet of onvoldoende weersproken 

stellingen en de producties wordt in dit 

kort geding uitgegaan van de navolgende feiten: 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


577

76 

«JA» 


– Op woensdag 5 januari 2011 is er brand ontstaan 

op het buitenterrein van Chemie-Pack in 

Moerdijk. Die brand heeft zich ontwikkeld tot een 

zogenoemde “zeer grote brand”. Bij de brand zijn 

schadelijke stoffen vrijgekomen, waaronder zware 

metalen, PAK’s en organische oplosmiddelen als 

trimethylbenzeen. Deze stoffen zijn met het bluswater 

terechtgekomen in het oppervlaktewater 

van het Hollands Diep, de Noordelijke Insteekhaven 

en de Insteekhaven Roode Vaart nabij het 

industrieterrein Moerdijk. Dit heeft geleid tot 

verontreiniging van die oppervlaktewateren en 

de daarbij behorende waterbodems. 

– Met ingang van 5 januari 2011 is de Staatsecretaris 

van Infrastructuur en Milieu met toepassing 

van artikel 5:31, tweede lid van de Algemene wet 

Bestuursrecht ( hierna: Awb) overgegaan tot het 

toepassen van spoedeisende bestuursdwang. De 

Staatssecretaris is hiertoe bevoegd op grond van 

de Waterwet (Wtw) en het Waterbesluit(Wtb). 

De bestuursdwang is deels preventief toegepast 

om zoveel mogelijk te voorkomen dat het verontreinigd 

bluswater in het oppervlaktewaterlichaam 

Hollands Diep terecht zou komen en zich verder 

zou verspreiden in het oppervlaktewaterlichaam 

Insteekhaven Roode Vaart. Daarnaast is de waterbodem 

van de Noordelijke Insteekhaven en de 

Insteekhaven Roode Vaart uitgebaggerd. Dit had 

tot doel de verontreiniging die als gevolg van het 

bluswater is ontstaan weg te nemen en te voorkomen 

dat de verontreiniging zich zou verspreiden. 

– Bij brief van 18 januari 2011 met kenmerk 

ARW/2011.442 en bij brief van 21 januari 2911 

met kenmerk ARW/2011.481 zijn twee bestuursdwangbesluiten 

verzonden. In het briefhoofd van 

deze brieven staat: 

“De directie van Chemie-Pack Nederland en de 

directie van Holding Gerard Spiering B.V. 

Postbus 29 

4780 AA Moerdijk” 

In beide brieven staat onder meer: 

“De overtreding van de artikelen 6.2 en 6.8 van 

de Wtw kan aan uw bedrijf worden toegerekend, 

omdat de bluswerkzaamheden van de brandweer 

feitelijk moeten worden geacht in opdracht van 

uw bedrijf te zijn verricht. De brandbestrijding in 

een bedrijf door de brandweer moet in het algemeen 

worden geacht de gevolgen van die brand 

te beperken en de gevolgen daarvan kunnen aan 

het bedrijf worden toegerekend 

(...). 

Door het hiervoor bedoelde bluswater met verontreinigende 

stoffen in de Noordelijke insteekhaven 

en de Insteekhaven Roode Vaart te laten terechtkomen 

heeft uw bedrijf derhalve gehandeld in 

strijd met de artikelen 6.2 en 6.8 van de Wtw. 

(...) 

De kosten van de bestuursdwang worden op uw 

bedrijf verhaald.” 

– Bij beschikking van 14 maart 2011 met kenmerk 

BVV/2011.2319 is aan (de directie van) Chemie- 

Pack en Holding Gerard Spiering bericht: 

“Bij brieven van 18 januari 2011 (kenmerk: 

ARW/2011.442) en 21 januari 2011 (kenmerk: 

ARW/2011.481) heb ik u twee bestuursdwangbesluiten 

gestuurd. 

(...) 

In beide besluiten heb ik u aangezegd dat de kosten 

van bestuursdwang in hun geheel ten laste van 

uw bedrijf komen. Na afronding van de hiervoor 

genoemde werkzaamheden bedragen deze kosten 

totaal € 1.595.056,84. Een overzicht van kostenposten, 

een specificatie daarvan en een factuur 

zijn als bijlagen bij deze brief gevoegd. 

Ik verzoek u dit bedrag binnen zes weken ná de 

verzenddatum van deze brief te betalen door dat 

bedrag te laten bijschrijven op rekeningnummer 

(...)” 

– Bij brieven van 17 februari 2011 en 7 maart 2011 

heeft de Staat verzocht om toezending van kopieën 

van de verzekeringspolissen en – voorwaarden 

krachtens welke Chemie-Pack en Holding Gerard 

Spiering zijn verzekerd voor de (milieu)schade 

die is veroorzaakt ten gevolge van de brand die 

op het terrein van Chemie-Pack heeft plaatsgevonden. 

De advocaat van gedaagden heeft de Staat 

bij brief van 9 maart 2011 bericht niet te willen 

overgaan tot verstrekking van de gevraagde gegevens. 

Stellingen van partijen 

3.2. De Staat legt aan haar vordering ten grondslag 

dat zij een rechtmatig belang heeft afschrift te 

vorderen van de verzekeringspolis(sen) en -voorwaarden 

van Chemie-Pack en Holding Gerard 

Spiering, een en ander zoals vereist in artikel 843a 

Rv. 

De Staat stelt rechtmatig belang te hebben bij inzage 

in deze verzekeringspolis(sen) en -voorwaarden 

en het vernemen van de namen van de betrokken 

verzekeraar(s) omdat de Staat zonder inzage 

in deze stukken niet kan beoordelen of het zinvol 

is conservatoir derdenbeslag te leggen onder de 

578 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

76 

betrokken verzekeraar(s). Daarnaast stelt de Staat 

dat zij rechtmatig belang heeft bij inzage in deze 

stukken om te kunnen onderzoeken of aan haar 

in de polissen een eigen recht jegens de verzekeraars 

wordt verleend. 

Volgens de Staat is de vordering tevens gericht 

op het verkrijgen van inzage in voldoende bepaalde 

bescheiden. De vordering ziet enkel en alleen 

op het verkrijgen van afschrift van een polis of 

van polissen die nader zijn omschreven. 

De Staat voert aan dat de gevraagde polisbescheiden 

relevant zijn voor de rechtsbetrekking die 

tussen de Staat en gedaagden is ontstaan. De vordering 

van de Staat vloeit voort uit de bestuursdwangbesluiten 

van 18 en 21 januari 2011 en de 

beschikking van 14 maart 2011 inzake de verplichting 

tot betaling van een geldsom, aldus de Staat. 

Hieruit is volgens de Staat een rechtsbetrekking 

ontstaan tussen de Staat enerzijds en Chemie-Pack 

en Holding Gerard Spiering anderzijds. 

3.3. Gedaagden betwisten dat de Staat een verhaalsvordering 

op hen zou kunnen hebben: de aanschrijvingen 

zouden gericht zijn geweest tot de 

directies van gedaagden en niet tot gedaagden 

zelf. 

Gedaagden betwisten dat het door de Staat gestelde 

belang om aan de hand van inzage in de verzekeringspolissen 

te kunnen beoordelen of het zinvol 

is conservatoir derdenbeslag te leggen onder 

de verzekeraar(s), een rechtmatig belang in de zin 

van artikel 843a Rv is. 

Gedaagden betwisten eveneens dat is voldaan aan 

het vereiste van bepaaldheid van bescheiden uit 

artikel 843a Rv. Volgens gedaagden is de vordering 

niet gericht op het verkrijgen van bepaalde, 

concreet omschreven en gespecificeerde documenten, 

maar op het verkrijgen van alle polissen van 

verzekeringsovereenkomsten die Chemie-Pack 

en/of Holding Gerard Spiering zouden kunnen 

hebben gesloten. Gedaagden stellen dat sprake is 

van een zogenaamde “fishing expedition”. Dit 

klemt volgens gedaagden vooral als er geen, door 

Chemie-Pack en/of Holding Gerard Spiering met 

“één of meerdere verzekeraars” gesloten overeenkomst 

bestaat met de specifieke benamingen als 

“brandpolis”, “(milieu)aansprakelijkheidspolis” 

en/of “bedrijfsschadeverzekering” en in het geval 

Chemie-Pack en/of Holding Gerard Spiering geen 

“verzekeringsnemer” van die polissen zijn. 

Gedaagden betwisten voorts dat de Staat partij is 

in de zin van artikel 843a Rv bij de eventuele, door 

Chemie-Pack en Holding Gerard Spiering met 

derden gesloten verzekeringsovereenkomsten. 

Het enkele feit dat de Staat stelt in rechtsbetrekking 

tot Chemie-Pack en Holding Gerard Spiering 

te staan, vanwege de behoefte van de staat aan 

kostenverhaal op grond van de beide bestuursdwangbesluiten 

van 18 en 21 januari 2011 en op 

die besluiten gebaseerde kostenbeschikking van 

14 maart 2011, zou nog niet meebrengen dat zij 

“partij” is bij de eventuele tussen Chemie-Pack 

en/of Holding Gerard Spiering met derden (verzekeraars) 

gesloten verzekeringsovereenkomsten 

respectievelijk de bescheiden waarvan hij afgifte 

vraagt. 

Naar mening van Chemie-Pack en Holding Gerard 

Spiering is de behoorlijke rechtsbedeling en 

vooral een ordentelijke (schade)afwikkeling van 

de gevolgen van de brand niet gediend bij (cumulerende) 

conservatoire beslagen onder eventuele 

verzekeraars. Volgens gedaagden hebben zij gewichtige 

reden om zich niet-gehouden te achten 

aan de vordering te voldoen. 

Gedaagden stellen dat het spoedeisende belang 

bij de vordering ontbreekt, althans onvoldoende 

aanwezig is om in kort geding tot toewijzing van 

de ingestelde vordering te leiden. 

Gedaagden verzetten zich voorts tegen toewijzing 

van de termijn (vier dagen na betekening), tegen 

toewijzing van de op te leggen dwangsom alsook 

tegen de gevorderde uitvoerbaarverklaring bij 

voorraad. 

Beoordeling door de voorzieningenrechter 

3.4. Gedaagden hebben ter zitting aangevoerd dat 

de aanzegging bestuursdwang niet was gericht tot 

hen, maar tot de personen die de directie voeren 

van hun bedrijven. Ook de kostenaanschrijving 

van 14 maart 2011 zou aan deze directies zijn geadresseerd 

en niet aan gedaagden. Kostenverhaal 

op gedaagden zou daarom niet mogelijk zijn, zodat 

belang bij de vorderingen zou ontbreken. De 

Staat heeft dit betwist en gesteld dat uit aanhef en 

inhoud van de aanzeggingen helder blijkt dat gedaagden 

werden aangeschreven. 

3.5. Bij de beoordeling van de aanzeggingen komt 

het aan op de inhoud van de aanschrijvingen in 

hun geheel. In het briefhoofd richt de brief zich 

tot de directies van gedaagden. In de brieven zelf 

wordt echter expliciet gesteld dat de overtreding 

van de Wtw aan “uw bedrijf” kan worden toegerekend. 

In de samenhang is duidelijk dat gedaagden 

werden aangeschreven. Dit geldt dan ook voor de 

brief van 14 maart terzake kostenverhaal. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


579

76 

«JA» 


3.6. De Staat heeft in de dagvaarding gesteld dat 

haar rechtmatig belang bij de vorderingen, zoals 

vereist in art 843aRv, ligt in haar belang om conservatoir 

beslag te kunnen leggen onder de verzekeraars 

terzake de verschuldigde uitkeringen aan 

gedaagden. Gedaagden betwisten dat dit belang 

valt onder het vereiste rechtmatige belang in dit 

wetsartikel. 

3.7. De Hoge Raad heeft in 1991 ( HR 20 september 

1991, NJ 1992, 552) beslist dat een schuldenaar 

in beginsel verplicht is een schuldeiser die een 

veroordeling tot betaling van een geldsom jegens 

hem verkreeg, inlichtingen te verschaffen omtrent 

zijn inkomens- en vermogenspositie en omtrent 

voor verhaal vatbare goederen. 

Een veroordeling of een vergelijkbare executoriale 

titel ontbreekt echter in dit geval. Over de vraag 

of het verhaalsbelang in deze situatie valt onder 

het begrip “rechtmatig belang” uit art 843a Rv 

zijn wetenschap en rechtspraak verdeeld, en heeft 

de Hoge Raad nog niet beslist. ( Vgl J.R. Sijmonsma, 

“Het Inzagerecht, art 843a van het Wetboek 

van Burgerlijke Rechtsvordering”, diss. 2010, pag. 

124.) 

Vaste en recent bevestigde rechtspraak van de 

Hoge Raad (HR 28 januari 2011, NJ 2011, 57) is 

dat een debiteur geen verplichting tot zekerheidsstelling 

heeft buiten de gevallen waarin de wet of 

een overeenkomst daartoe verplicht. Het algemeen 

erkennen van het verhaalsbelang als rechtmatig 

belang in art 843a Rv zou op gespannen voet staan 

met deze rechtspraak. De debiteur zou dan de 

benodigde informatie moeten geven die het voor 

de crediteur mogelijk maakt om tot zekerheid van 

de vordering conservatoir beslag te leggen. Die 

vorm van zekerheid is niet hetzelfde als een zekerheid 

in de vorm van bankgarantie of zakelijk zekerheidsrecht, 

maar benadert het wel. Het zou 

niet passen bij de genoemde vaste rechtspraak van 

de Hoge Raad om dit in algemene zin toe te staan. 

Er is dus reden om zeer terughoudend te zijn met 

het aannemen van het verhaalsbelang als rechtmatig 

belang in art 843a Rv. In het nu voorliggende 

geval is echter sprake van zeer bijzondere omstandigheden 

die naar algemene rechtsopvatting 

meebrengen dat afgifte van de gevraagde informatie 

en bescheiden behoort plaats te vinden. Deze 

omstandigheden zijn de volgende: 

A. Het is aannemelijk dat de Staat beschikt over 

een deugdelijke vordering. Enig inhoudelijk bezwaar 

tegen de bestuursdwangtoepassing is niet 

geuit. De Staat stelt onweersproken dat slechts 

een pro-forma bezwaar tot heden is aangetekend. 

Van algemene bekendheid is dat er een veelheid 

van claims is of zal komen als gevolg van de brand. 

De hoogte van alle schadeclaims samen zal bijzonder 

hoog kunnen worden. Voorts is van algemene 

bekendheid dat de exploitatie van de onderneming 

van gedaagden als gevolg van de brand tot stilstand 

is gekomen. Gesteld noch gebleken is dat 

er nog inkomsten worden gegenereerd. Onbekend 

is of de verzekerde sommen toereikend kunnen 

zijn om alle claims, indien gehonoreerd, te voldoen. 

Mogelijk is het ontoereikend. In dat geval 

zullen de crediteuren naar de hen toekomende 

rangschikking moeten worden voldaan. Gedaagden 

ontkennen iedere aansprakelijkheid, dus alle 

claims. Zij wensen zelf de ordentelijke afwikkeling 

van de claims te regisseren. Maar crediteuren 

hebben er in deze situatie in afwachting van 

eventuele verzekeringsuitkeringen een uitzonderlijk 

belang bij dat hun verhaalsrechten worden 

veilig gesteld door conservatoir derdenbeslag onder 

de verzekeraars en dat zij niet afhankelijk zijn 

van de regievoering van hun debiteur of diens 

verzekeraars. 

B. De Staat vertegenwoordigt een algemeen belang 

bij het toepassen van de bestuursdwang en bij het 

verhalen van de kosten daarvan. Waar de noodzaak 

bestaat dat de overheid in een noodsituatie 

onmiddellijk ingrijpt om voor de burgers gevaren 

voor de gezondheid en milieu weg te nemen die 

verbonden zijn aan risicovolle economische activiteiten, 

past het om een verplichting van de betrokken 

ondernemer aan te nemen om openheid 

te geven over de manier waarop die kostenrisico’s 

zijn gedekt door verzekeringen. 

3.8. Als tweede grondslag stelt de Staat bij pleidooi 

dat haar rechtmatig belang hierin bestaat dat zij 

kan onderzoeken of aan haar in de polissen een 

eigen recht jegens de verzekeraars wordt verleend. 

Dit zou niet ongebruikelijk zijn. 

Anders dan gedaagden aanvoeren, is ook dit een 

rechtmatig belang in dit geval. Daarbij is niet 

doorslaggevend of sprake is van een gebruikelijk 

verschijnsel. Voldoende is dat goed denkbaar is 

dat ondernemers een eigen recht verschaffen aan 

de overheid op verzekeringsuitkeringen terzake 

kosten van bestuursdwang bij milieucalamiteiten 

580 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

76 

zoals deze. Ondernemers kunnen dit zeer wel ervaren 

als voldoening aan een plicht tot “maatschappelijk 

ondernemen”. 

3.9. Anders dan gedaagden hebben bepleit, is geen 

sprake van een “fishing expedition”. Het gevorderde 

is duidelijk. Het gaat expliciet om verzekeringen 

die gedaagden als verzekeringnemer hebben 

afgesloten. Gedaagden wijzen er terecht op dat 

het mogelijk is dat anderen dan gedaagden, maar 

ten behoeve van gedaagden, verzekeringen hebben 

gesloten voor de risico’s van brand, bedrijfsschade 

en milieuaansprakelijkheid. Daar zien de vorderingen 

naar voldoende duidelijke bedoeling van 

de Staat óók op. Ook deze polissen moeten worden 

overgelegd. 

3.10. Kennelijk is toegang tot de gevraagde informatie 

in dit geval niet in de vergunningen geregeld 

en is er geen andere bestuursrechtelijke weg voor 

de Staat aanwezig. Partijen hebben hierover namelijk 

niets gesteld. Dan is de burgerlijke rechter 

bevoegd om art 843a Rv toe te passen. 

3.11. De belangen van de Staat zijn voldoende 

spoedeisend om een voorziening in kort geding 

te rechtvaardigen. 

3.12. Een termijn van tien dagen voor de voldoening 

aan de veroordeling komt conform de stellingname 

van gedaagden redelijk voor. Gedaagden 

stellen dat zij ingeval van veroordeling vrijwillig 

daaraan zullen voldoen en dat een dwangsom 

onnodig is. De gevorderde, lage, dwangsom is 

echter daarbij passend. De dwangsom zal worden 

gemaximeerd tot € 100.000,= voor ieder van gedaagden. 

3.13. Chemie-Pack en Holding Gerard Spiering 

zullen als de in het ongelijk gestelde partij in de 

proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan 

de zijde van de Staat worden begroot op: 

– dagvaarding € 90,81 

– vast recht € 568,= 

– overige kosten € 0,= 

– salaris advocaat € 816,= 

Totaal € 1.474,81 

3.14. De nakosten, waarvan eiseres betaling vordert, 

zullen op de in het dictum weergegeven 

wijze worden begroot. De gevorderde wettelijke 

rente over de nakosten zal – vanwege het verschil 

in het moment van intreden van verzuim ten 

aanzien van de in het dictum vermelde onderdelen 

van de nakosten – als volgt worden toegewezen. 


De voorzieningenrechter 

4.1. beveelt Chemie-Pack binnen tien dagen na 

betekening van dit vonnis: 

– een afschrift van de brandpolis of brandpolissen, 

met bijbehorend polisblad, polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en 

bijzondere polisvoorwaarden terzake van de verzekeringsovereenkomst 

of verzekeringsovereenkomsten 

die Chemie-Pack bij één of meerdere 

verzekeraars heeft afgesloten, onder vermelding 

van de naam of de namen van de betrokken verzekeraar(s), 

aan de Staat ter beschikking te stellen; 

– een afschrift van de (milieu)aansprakelijkheidspolis 

of (milieu)aansprakelijkheidspolissen met 

bijbehorend polisblad, polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en bijzondere 

polisvoorwaarden terzake van de verzekeringsovereenkomst 


die Chemie-Pack bij één of meerdere verzekeraars 

heeft afgesloten, onder vermelding van de naam 

of de namen van de betrokken verzekeraar(s), aan 

de Staat ter beschikking te stellen; 

– een afschrift van de bedrijfsschadeverzekering(en) 

met polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en bijzondere polisvoorwaarden 

die Chemie-Pack bij één of meerdere 




4.2. veroordeelt Chemie-Pack om aan de Staat 

een dwangsom te betalen van € 2.500,= voor 

iedere dag dat zij niet aan de in 4.1. uitgesproken 

hoofdveroordeling voldoet, tot een maximum van 

€ 100.000,= is bereikt, 

4.3. beveelt Holding Gerard Spiering binnen tien 

dagen na betekening van dit vonnis: 

– een afschrift van de brandpolis of brandpolissen, 

met bijbehorend polisblad, polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en 

bijzondere polisvoorwaarden terzake van de verzekeringsovereenkomst 


die Holding Gerard Spiering bij één of 

meerdere verzekeraars heeft afgesloten, onder 

vermelding van de naam of de namen van de betrokken 

verzekeraar(s), aan de Staat ter beschikking 

te stellen; 

– een afschrift van de (milieu)aansprakelijkheidspolis 

of (milieu)aansprakelijkheidspolissen met 

bijbehorend polisblad, polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en bijzondere 

polisvoorwaarden terzake van de verzekeringsovereenkomst 


die Holding Gerard Spiering bij één of meerdere 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


581

76 

«JA» 





– een afschrift van de bedrijfsschadeverzekering(en) 

met polisnummer(s), polisaanhangsel(s) 

en bijbehorende algemene en bijzondere polisvoorwaarden 

die Holding Gerard Spiering bij één of 

meerdere verzekeraars heeft afgesloten, onder 

vermelding van de naam of de namen van de betrokken 

verzekeraar(s), aan de Staat ter beschikking 

te stellen; 

4.4. veroordeelt Holding Gerard Spiering om aan 

de Staat een dwangsom te betalen van € 2.500,= 

voor iedere dag dat zij niet aan de in 4.3. uitgesproken 

hoofdveroordeling voldoet, tot een maximum 

van € 100.000,= is bereikt, 

4.5. veroordeelt Chemie-Pack en Holding Gerard 

Spiering in de proceskosten, aan de zijde van de 

Staat tot op heden begroot op € 1.474,81, te vermeerderen 

met de wettelijke rente over dit bedrag 

vanaf de veertiende dag na betekening van dit 

vonnis tot de dag van volledige betaling, 

4.6. veroordeelt Chemie-Pack en Holding Gerard 

Spiering in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot 

op: 

– € 131,= aan salaris advocaat, te vermeerderen 

met de wettelijke rente vanaf veertien dagen na 

betekening van dit vonnis tot de dag van volledige 

betaling, 

– te vermeerderen, onder de voorwaarde dat betekening 

van de uitspraak heeft plaatsgevonden en 

de veroordeelde niet binnen 14 dagen na aanschrijving 

aan het vonnis heeft voldaan, met een bedrag 

van € 68,= aan salaris advocaat en de explootkosten 

van betekening van de uitspraak, te vermeerderen 

met de wettelijke rente vanaf de vijftiende 

dag na voormelde aanschrijving tot de dag van 

volledige betaling, 

4.7. verklaart dit vonnis uitvoerbaar bij voorraad. 

NOOT 

De brand op het terrein van Chemie-Pack in 

Moerdijk heeft gedurende korte tijd veel mediaaandacht 

gehad. Op dat front is het rustig geworden; 

nu volgen (naar alle waarschijnlijkheid) de 

juridische procedures. Dit kort geding was één 

van de eerste. 

De feitelijke achtergrond van deze procedure is 

als volgt. Bij een grote brand op 5 januari 2011 

op het terrein van Chemie-Pack zijn schadelijke 

stoffen vrijgekomen die samen met het bluswater 

in het oppervlaktewater waren gekomen of 

dreigden te komen met (mogelijke) verontreiniging 

als gevolg. Op grond van de Waterwet en 

het Waterbesluit is de staatssecretaris van Infrastructuur 

en Milieu op de dag van de brand 

overgegaan tot toepassing van spoedeisende 

bestuursdwang om verontreiniging, en verdere 

verspreiding van die verontreiniging, van het 

oppervlaktewater (verder) tegen te gaan. De 

kosten van die spoedeisende bestuursdwang, 

zo’n € 1,5 miljoen, wil de Staat op Chemie-Pack 

verhalen. Dit kort geding vormt het startpunt: 

de Staat wenst nadere informatie te ontvangen 

over de verzekeringsportefeuille van Chemie- 

Pack. Zij vordert op grond van art. 843a Rv afgifte 

van brandpolis(sen), (milieu)aansprakelijkheidspolis(sen) 

en polis(sen) van bedrijfsschadeverzekering(en). 

De voorzieningenrechter heeft de vordering van 

de Staat toegewezen. In het vonnis wordt met 

name stilgestaan bij de vraag of de Staat een 

rechtmatig belang in de zin van art. 843a Rv 

heeft. De voorzieningenrechter stelt voorop dat 

terughoudendheid op zijn plaats is bij het aannemen 

van een verhaalsbelang als rechtmatig belang. 

Vervolgens oordeelt de voorzieningenrechter 

dat bijzondere omstandigheden aanwezig 

zijn die maken dat de verzochte bescheiden 

dienen te worden overgelegd. Deze bijzondere 

omstandigheden zijn: i. het is aannemelijk dat 

de Staat beschikt over een deugdelijke vordering, 

ii. er zullen veel claims volgen, iii. Chemie- 

Pack genereert geen inkomsten meer, iv. het is 

onduidelijk of de verzekerde sommen toereikend 

zullen zijn, v. de crediteuren zouden niet afhankelijk 

moeten zijn van de regievoering van Chemie-Pack 

of haar verzekeraar(s) ten aanzien van 

de uitkering van bedragen. Voorts heeft de 

voorzieningenrechter het algemeen belang laten 

meewegen (zie r.o. 3.7 onder B): “Waar de 

noodzaak bestaat dat de overheid in een noodsituatie 

onmiddellijk ingrijpt om voor de burgers 

gevaren voor de gezondheid en milieu weg te 

nemen die verbonden zijn aan risicovolle economische 

activiteiten, past het om een verplichting 

van de betrokken ondernemer aan te nemen om 

openheid te geven over de manier waarop die 

kostenrisico’s zijn gedekt door verzekeringen.” 

582 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

76 

Daarnaast wordt het rechtmatig belang onderbouwd 

door de stelling dat het niet ongebruikelijk 

zou zijn dat in de polissen een eigen recht 

aan de Staat jegens de verzekeraars wordt verleend. 

Tot zover het vonnis in kort geding. 

Voor de vraag of een vordering op grond van 

art. 843a Rv toewijsbaar is, stelt de wet de volgende 

eisen: 1. de eiser of verzoeker dient een 

rechtmatig belang te hebben, de vordering dient 

2. bepaalde bescheiden te betreffen die 3. de 

wederpartij te zijner beschikking of onder zijn 

berusting heeft, en 4. een rechtsbetrekking aan 

te gaan waarin de eiser of verzoeker of zijn 

rechtsvoorganger partij is. Voor uitvoerige bespiegelingen 

over deze criteria wordt onder andere 

verwezen naar het proefschrift van J. Ekelmans, 

De exhibitieplicht, Kluwer: 2010 en naar 

de volgende uitspraken en de daarbij verschenen 

annotaties: Rechtbank ’s-Hertogenbosch 16 april 

2008, «JA» 2008/68, m.nt. Ekelmans, Rechtbank 

Utrecht 12 september 2009, «JOR» 2007/265, 

m.nt. Van der Korst en Rechtbank Utrecht 18 

maart 2009, «JBPr» 2009/52, m.nt. Ekelmans. 

Deze annotatie wordt toegespitst op één criterium, 

het rechtmatig belang dat in deze procedure 

in twee deelonderwerpen is gesplitst: het 

verhaalsbelang en het eigen recht van de Staat 

op grond van de polis(sen) van Chemie-Pack. 

Eerst aandacht voor het verhaalsbelang. Wanneer 

is sprake van een rechtmatig belang? In de 

memorie van toelichting is geen invulling gegeven 

aan deze term. Wel heeft de wetgever, zo 

blijkt uit de parlementaire geschiedenis, gepoogd 

door gebruik van de termen “rechtmatig 

belang” en “bepaalde bescheiden” fishing expeditions 

tegen te gaan. Hiermee heeft de wetgever 

vooral een grens geschetst. In rechtspraak 

en literatuur wordt deze term op de volgende 

wijze ingevuld. 

De Rechtbank Utrecht (zie vindplaatsen hiervoor) 

heeft geoordeeld dat een rechtmatig belang 

aanwezig moet worden geacht indien de gevraagde 

bescheiden relevant zijn voor de verzoekende 

partij voor het bepalen van haar rechtspositie. 

Als het verzoek in een procedure wordt 

gedaan, is ondermeer aan deze eis voldaan indien 

de bescheiden van belang zijn voor het 

onderbouwen van een niet op voorhand kansloze 

vordering of kansloos verweer. 

Linssen stelt in zijn annotatie bij Hoge Raad 6 

oktober 2010, «JBPr» 2007/6, dat dient te worden 

nagegaan of met het oog op de feitenvaststelling 

de gevraagde bescheiden naar maatstaven van 

redelijkheid en billijkheid noodzakelijk zijn voor 

het bewerkstelligen of in stand houden van het 

materiële recht dat de eisende partij geldend wil 

maken, derhalve voor de uitkomst van een procedure. 

Vgl. ook Wesseling-van Gent, ‘To fish 

or not to fish, that’s the question’, in: Het verzamelen 

van feiten en bewijs: begrenzing versus 

verruiming, een kruisbestuiving tussen civiel 

procesrecht en ondernemingsprocesrecht, Procesrechtelijke 

reeks NVvP, nr. 15 (2006), p. 105. 

Zie ook het proefschrift van Sijmonsma, Het inzagerecht, 

art. 843a van het Wetboek van Burgerlijke 

Rechtsvordering, 2010, waarin in hoofdstuk 

7 zeer gedetailleerd wordt ingegaan op het begrip 

“rechtmatig belang”. 

De vraag is of het verhaalsbelang past in de 

hiervoor gegeven invulling van het begrip 

“rechtmatig belang”. Vanuit de door de Rechtbank 

Utrecht beschreven “rechtspositie”, in 

combinatie met de door Linssen gegeven beschrijving 

, te weten het geldend maken van een 

materieel recht, lijkt het niet voor de hand te 

liggen dat verhaalsbelang een rechtmatig belang 

is; het heeft immers weinig van doen met de 

feitenvaststelling of het bewerkstelligen of in 

stand houden van een materieel recht. 

De Hoge Raad heeft zich nog niet uitgelaten over 

de vraag of een verhaalsbelang een rechtmatig 

belang in de zin van art. 843a Rv is. In de lagere 

rechtspraak is een aantal voorbeelden te vinden 

waarin het verhaalsbelang een rol speelde; een 

aantal van deze uitspraken wordt ook door Sijmonsma 

beschreven in zijn proefschrift (vindplaats 

zie hiervoor). 

De voorzieningenrechter van de Rechtbank 

Dordrecht oordeelde op 5 januari 2006 dat niet 

op voorhand wordt uitgesloten dat art. 843a Rv 

mede strekt tot verkrijging van informatie om 

verhaalsmogelijkheden veilig te stellen (LJN 

AU9320). Een nadere onderbouwing van dat 

oordeel wordt niet gegeven. De voorzieningenrechter 

van de Rechtbank Utrecht kwam op 23 

maart 2011 tot een vergelijkbaar oordeel (LJN 

BP8615). Eiseres in dat kort geding had een 

geldsom betaald aan X op grond van een veroordelend 

vonnis in eerste aanleg. In hoger beroep 

had het hof dat vonnis echter vernietigd, zodat 

eiseres in kort geding de geldsom onverschuldigd 

had betaald. X had inmiddels een ingrijpende 

reorganisatie ondergaan waarbij een aantal 

andere partijen waren betrokken. Eiseres had, 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


583

76 

«JA» 


vermoedelijk als gevolg van die reorganisatie, 

het nakijken: executiemaatregelen leidden tot 

niets, X bood geen enkel verhaal. Eiseres begon 

een kort geding waarin zij onder meer op grond 

van art. 843a Rv afgifte van de aan de reorganisatie 

ten grondslag liggende overeenkomst 

vorderde. De voorzieningenrechter oordeelde 

dat het verkrijgen van informatie omtrent de 

verhaalsmogelijkheden een rechtmatig belang 

oplevert. 

De voorzieningenrechter van de Rechtbank 

Zwolle oordeelde dat art. 843a Rv niet is geschreven 

om een verhaalsonderzoek te doen (11 mei 

2007, LJN BA5021). Een verdere onderbouwing 

van dit oordeel ontbreekt. 

In een procedure bij de Rechtbank Arnhem vorderde 

Ballast Nedam dat gedaagden werden 

veroordeeld om inlichtingen te verschaffen 

omtrent hun inkomen- en vermogenspositie en 

voor verhaal vatbare goederen (26 maart 2008, 

LJN BC8823). Ballast Nedam zocht voor haar 

art. 843a Rv-vordering steun bij een aantal andere 

bepalingen uit het wetboek van Burgerlijke 

Rechtsvordering, zoals art. 475g Rv. De rechtbank 

oordeelde echter dat hierin geen steun 

voor toepassing van art. 843a Rv kon worden 

gevonden. Bovendien is art. 475g Rv in de titel 

over executoriaal beslag opgenomen en is geen 

vergelijkbare bepaling opgenomen in de titel 

over conservatoir beslag; Ballast Nedam had 

(nog) geen titel voor haar vordering. De art. 843a 

Rv-vordering van Ballast Nedam werd afgewezen. 

De hiervoor besproken lagere rechtspraak levert 

geen eenduidig beeld op. 

Het oordeel van de Rechtbank Arnhem waarbij 

de bepalingen uit de beslagtitel werden betrokken, 

geeft vanuit het stelsel van het wetboek van 

Burgerlijke Rechtsvordering nog een aardige 

gedachte: in geval van conservatoir beslag is 

een schuldenaar niet gehouden informatie te 

verstrekken over inkomens- en vermogenspositie, 

een dergelijke verplichting bestaat pas in 

geval van executoriaal beslag, derhalve als er 

al een titel is. Waarom zou met behulp van art. 

843a Rv die regeling kunnen worden omzeild? 

De voorzieningenrechter in de Chemie-Pack zaak 

haalt in r.o. 3.7 een arrest van de Hoge Raad uit 

1991 aan waarin overeenkomstig art. 475g Rv 

werd geoordeeld. Desalniettemin oordeelde de 

voorzieningenrechter dat op grond van bijzondere 

omstandigheden toch de gevraagde polissen 

dienden te worden verstrekt. Naar alle waarschijnlijkheid 

bevat dit vonnis in de Chemie-Pack 

zaak geen algemene regel dat een verhaalsbelang 

een rechtmatig belang is in de zin van art. 

843a Rv; slechts in bijzondere gevallen kan dit 

anders zijn. De onderhavige zaak is daar een 

voorbeeld van, maar ook het hiervoor aangehaalde 

vonnis van de Rechtbank Utrecht van 23 

maart 2011 laat een bijzondere situatie zien 

waarin de billijkheid een belangrijke rol speelde. 

De voorzieningenrechter heeft in deze Chemie- 

Pack zaak een pragmatisch vonnis gewezen dat 

gelet op het algemeen en maatschappelijk belang 

is te begrijpen. Vermoedelijk kan hieraan 

geen algemene regel worden ontleend. Aangenomen 

mag immers worden dat een doorsnee 

crediteur voldoet aan de hiervoor onder i. t/m 

v. genoemde omstandigheden (zie r.o. 3.7 onder 

A), maar dat een zelfde vordering op grond van 

art. 843a Rv van deze doorsnee crediteur zal 

worden afgewezen bij gebreke van gronden van 

algemeen belang die de Staat hier had aangevoerd 

(zie de hiervoor geciteerde overweging, 

r.o. 3.7 onder B). 

De tweede grondslag die de Staat had aangevoerd 

voor het rechtmatig belang hield in dat 

zij wenst te onderzoeken of aan haar in de polissen 

een eigen recht jegens de verzekeraars 

wordt verleend. Dit zou – aldus de voorzieningenrechter 

– niet ongebruikelijk zijn. Hieruit lijkt 

te kunnen worden afgeleid dat Chemie-Pack 

deze stellingen niet, althans niet afdoende, heeft 

betwist. De voorzieningenrechter heeft aan zijn 

oordeel nog toegevoegd dat toegang tot de gevraagde 

informatie in dit geval kennelijk niet in 

de vergunningen is geregeld en er geen andere 

bestuursrechtelijke weg voor de Staat aanwezig 

is om deze informatie te verkrijgen. Partijen 

hebben hierover namelijk niets gesteld. Dit betekent, 

aldus de voorzieningenrechter, dat art. 

843a Rv kan worden toegepast. 

De serieuze mogelijkheid van een eigen recht 

lijkt afdoende voor het aannemen van een 

rechtmatig belang, aangezien dit immers de 

rechtspositie van de Staat aanzienlijk verandert. 

In plaats van het aanspreken van Chemie-Pack 

zou de Staat zich in een dergelijk geval rechtstreeks 

kunnen richten tot één of meerdere van 

de verzekeraars van Chemie-Pack. Het is goed 

te begrijpen dat het relevant is voor de Staat om 

te achterhalen of haar wederpartij wellicht een 

andere partij is dan Chemie-Pack. Ook op dit 

584 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

77 

punt kan echter worden gediscussieerd over de 

vraag of dit een rechtmatig belang oplevert; zie 

hetgeen hiervoor is geschreven over de door de 

Rechtbank Utrecht beschreven “rechtspositie”, 

in combinatie met het door Linssen beschreven 

geldend maken van een materieel recht. 

H.J. Delhaas 

advocaat bij WIJ advocaten te Amsterdam 

[A] te [plaats], [gemeente], 

eiser, 

advocaat: mr. A.M. Stam te Zaandam, 

tegen 

[B] te [plaats], [gemeente], 

gedaagde, 

advocaat: mr. L. Koning te Haarlem. 


(...; red.) 

77 

Rechtbank Haarlem 

16 februari 2011, nr. 171313/HA ZA 10-953, LJN 

BP6178 

(mr. Röell) 

Beroepsaansprakelijkheid advocaat. Tijdig 

procedures aanhangig maken. 

[BW art. 6:98, 7:401] 

Een advocaat verzuimt tijdig procedures aanhangig 

te maken voor X tegen zijn werkgever. Volgens de 

rechtbank staat het toerekenbaar tekortschieten 

van de advocaat vast en behoeft slechts de vraag 

te worden beantwoord hoe de financiële situatie 

van X bij een wel zorgvuldige advisering zou zijn 

geweest. De rechtbank is van oordeel dat aan het 

bewijs van een succesvolle afloop van die procedures 

geen al te strenge eisen mogen worden gesteld, 

nu het immers de advocaat is geweest die 

X de mogelijkheid heeft ontnomen om zekerheid 

te verschaffen over de afloop van de procedures 

indien deze door een redelijk handelend en redelijk 

bekwaam advocaat waren gevoerd (vergelijk in 

ander verband: NJ 1998, 624). Feitelijk gaat het om 

de kansen die X zou hebben gehad in een tijdig 

ingestelde kennelijk onredelijk ontslag procedure 

op basis van art. 7:681 lid 1 BW. De rechtbank schat 

de proceskansen van X in een dergelijke procedure 

niet ongunstig in. De rechtbank veroordeelt de 

advocaat tot onder meer betaling van de ontslagvergoeding 

die aan X zou zijn toegekend. 

2. De feiten 

2.1. [A] is op 26 mei 1997 in dienst getreden bij 

de Algemene Dienst van CSU. Per 1 april 1999 

heeft Asito Aviation Aircraft B.V. (hierna: Asito) 

de schoonmaakwerkzaamheden van de KLMvloot 

overgenomen. [A] is toen in dienst gekomen 

van Asito als voorman/controleur, met behoud 

van zijn bij CSU verworven rechten. In oktober 

2003 verkreeg [A] in het kader van een reorganisatie 

de functie van bijrijder. In die functie laadde 

hij kussen en dekens in de vliegtuigen en maakte 

hij de vliegtuigen tevens schoon. Op 19 december 

2005 is [A] arbeidsongeschikt verklaard. Hij is 

vervolgens tot aan zijn nader te bespreken ontslag 

arbeidsongeschikt gebleven. Bij brief van 27 november 

2006 schreef de bedrijfsarts daarover het 

volgende: 

Ik acht betrokkene volledig arbeidsongeschikt. 

Klachten zijn zowel van fysieke als van psychische 

aard. Zijn psychische klachten zijn gedeeltelijk 

gerelateerd aan arbeidsgebonden factoren. [...] 

Medisch gezien is betrokkene niet geschikt voor 

eigen werkzaamheden. 

2.2. [A] heeft zich vervolgens tot [B] gewend met 

het verzoek hem bij te staan in het geschil tegen 

zijn werkgever Asito. 

2.3. Per 1 december 2006 heeft KLM Catering 

Services Schiphol B.V. (hierna: KCS) de schoonmaakactiviteiten 

van de KLM-vloot van Asito 

overgenomen. Aan alle betrokken werknemers 

van Asito is een arbeidsovereenkomst aangeboden 

om per 1 december 2006 bij KCS in dienst te treden. 

KCS heeft [A] met ingang van 1 december 

2006 vervangend werk aangeboden, in de functie 

van belader. Het salaris bij KCS zou fors lager 

liggen (een achteruitgang van € 2.121,82 bruto 

naar € 1.625,70 bruto) en de rechten wegens opgebouwde 

arbeidsjaren zouden niet overgaan op 

KCS. Wel gold er een (in deze procedure niet nader 

omschreven) sociaal plan. [A] heeft deze 

functie geweigerd. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


585

77 

«JA» 


2.4. Bij brief van 12 december 2006 heeft [B] aan 

[A] het volgende medegedeeld: 

U blijft gewoon in dienst bij Asito en zolang U 

arbeidsongeschikt bent kan Asito in principe U 

niet ontslaan. 

2.5. Op 8 januari 2007 heeft Asito een ontslagaanvraag 

ingediend bij het CWI Noordwest Nederland 

(hierna: CWI). [B] heeft namens [A] verweer 

gevoerd in de procedure bij het CWI. Op 28 februari 

2007 heeft het CWI toestemming gegeven 

aan Asito om de arbeidsovereenkomst met [A] 

wegens bedrijfseconomische reden op te zeggen, 

met onder meer de navolgende overwegingen: 

(...) 

Naar mijn oordeel heeft werkgever de aangevoerde 

ontslaggrond voldoende aannemelijk kunnen 

maken. Het besluit van werkgever om in verband 

met de voorliggende bedrijfseconomische/bedrijfsorganisatorische 

situatie de functie van betrokken 

werknemer te laten vervallen is mijns inziens niet 

op onredelijke gronden tot stand gekomen. Ik heb 

daarbij overwogen dat KLM AS heeft aangegeven 

per 1 december 2006 geen gebruik meer te maken 

van de diensten van Asito Aviation Aircraft B.V. 

Binnen Asito Aviation Aircraft B.V. zijn echter 

voor betrokken werknemer geen herplaatsingsmogelijkheden 

voorhanden gebleken, waardoor alternatief 

voor ontslag ontbreekt. 

Omdat de functie van bijrijder niet beschreven 

staat in de van toepassing zijnde CAO, kan werkgever 

de feitelijke functiebenaming niet in het 

personeelssysteem toekennen. Ik acht het echter 

voldoende aannemelijk gemaakt dat werknemer 

bij werkgever in dienst is in de functie van bijrijder, 

temeer nu uit de in de procedure gebrachte 

werkgeversverklaring blijkt dat werknemer in 

dienst is als medewerker afdeling vliegtuigschoonmaak, 

hetgeen niet persé impliceert dat werknemer 

ook vliegtuigschoonmaker is. 

Er is geen sprake van strijd met het afspiegelingsbeginsel 

nu alle boardsupply activiteiten, en 

daarmee de functie van werknemer, zijn komen 

te vervallen. Werknemer heeft mijns inziens de 

door werkgever aangevoerde gronden voor het 

ontslag niet in voldoende mate kunnen weerleggen. 

Met betrekking tot hetgeen werknemer stelt betreffende 

het aanbieden van passend werk door 

KCS merk ik het volgende op. De (rechts)vragen 

of er op KCS een inspanningsverplichting rust 

om werknemer passend werk aan te bieden en 

voorts of het werk dat KCS werknemer heeft 

aangeboden al dan niet passend is, zijn niet ter 

beoordeling aan mij, maar is iets tussen partijen 

onderling. In geval partijen hier een verschil van 

mening over hebben kunnen partijen dit voorleggen 

aan de daartoe bevoegde rechter. De beantwoording 

van de hierboven genoemde rechtsvragen 

spelen geen rol bij de toetsing van CWI of het 

laten vervallen van de functie van betrokken 

werknemer op grond van de door werkgever 

aangevoerde gronden gerechtvaardigd is. 

Volledigheidshalve wijs ik er voorts op dat de situatie 

bij de eigen werkgever, namelijk de beschikbare 

vacatures bij werkgever, uitgangspunt is voor 

de toetsing van de ontslagaanvraag, nu werknemer 

om hem moverende redenen geen gebruik heeft 

gemaakt van het aanbod van KCS. 

Gelet op het voorgaande is mijn besluit dan ook 

dat de gevraagde toestemming wordt verleend, 

nu werkgever naar mijn oordeel voldoende aannemelijk 

heeft gemaakt dat de functie van werknemer 

bij Asito Aviation Aircraft B.V. is komen 

te vervallen en er binnen Asito Aviation Aircraft 

B.V geen herplaatsingsmogelijkheden voorhanden 

zijn gebleken. 

2.6. Bij brief van 1 maart 2007 schreef [B] aan [A]: 

Het CWI heeft de ontslagvergunning verleend. 

Echter deze is geldig tot 25 april a.s. Als U tot 25 

april a.s. ziek blijft kan Asito U niet ontslaan op 

grond van de ontslagvergunning. 

2.7. Bij brief van 5 maart 2007 is de arbeidsovereenkomst 

tussen Asito en [A] per 16 april 2007 

opgezegd. 

2.8. Op verzoek van [A] heeft het UWV onderzoek 

gedaan naar de mogelijkheid van passende 

arbeid voor binnen de eigen organisatie. Bij brief 

van 8 maart 2007 heeft het UWV een deskundigenoordeel 

afgegeven. De conclusie was dat voor 

[A] binnen Asito geen passend werk aanwezig 

was. Het rapport vermeldt onder meer: 

Werknemer geeft aan dat zijn klachten ten aanzien 

van zijn been zijn afgenomen (aangepaste schoen) 

Hij vraagt zich af of de werkgever wel alle mogelijkheden 

van re-integreren binnen het bedrijf 

heeft onderzocht. Door de ontstane situatie bij 

werkgever acht de werknemer zich momenteel 

niet in staat om enige arbeid te verrichten. 

De werkgever deelt mede dat zij met werknemer 

een re-integratietraject hebben afgelegd. De pogingen 

tot re-integreren zijn mislukt. Alle mogelijkheden 

tot re-integreren zijn onderzocht en bekeken 

(rapportage Elabo). 

586 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

77 

Het is voor de werkgever niet mogelijk om werknemer 

in een passende functie te herplaatsen. 

Door het CWI is toestemming tot ontslag werknemer 

verleend. (16 april 2007). 

De verzekeringsarts heeft op 21 februari 2007 de 

belastbaarheid van de werknemer vastgesteld (...). 

Gezien de belastbaarheid van werknemer versus 

de belasting in de functie ben ik van mening dat 

de werknemer niet in staat is om de aanwezige 

functies bij werkgever te verrichten omdat er in 

de functies vrijwel de hele dag wordt gelopen en 

gestaan (schoonmaken kantoren). 

2.9. Op 20 maart 2007 heeft [B] aan [A] een factuur 

gestuurd met betrekking tot de werkzaamheden 

in de ontslagvergunningsprocedure. [B] heeft 

voor zijn werkzaamheden in verband met de 

ontslagprocedure geen toevoeging aangevraagd. 

[B] heeft een bedrag van € 595,= in rekening gebracht 

onder mededeling dat dit hetzelfde bedrag 

was dat hij op basis van een toevoeging zou hebben 

ontvangen. [A] heeft deze factuur voldaan. 

2.10. Op 3 april 2007 stuurde [B] een brief aan 

Asito met de volgende inhoud: 

Namens de heer [A] [...], roep ik hierbij de nietigheid 

van het bij brief van 5 maart 2007 aangezegde 

ontslag met ingang van 16 april 2007 op grond 

van artikel 7:670 lid 1 BW. Ik sommeer U dan ook 

de salarisbetalingen te continueren. 

2.11. Tevens ontving [A] een brief van [B] van 3 

april 2007 waarin stond: 

Zolang Uw ziekte voortduurt kan Asito U niet 

ontslaan, totdat de ziekte in totaal twee jaar heeft 

geduurd. Als ik het goed zie zou dit uiterlijk 19 

december 2007 zijn. 

2.12. Asito heeft bij brief van 13 april 2007 aan 

[B] als volgt gereageerd: 

Wij zijn van mening dat het dienstverband met 

uw cliënt rechtsgeldig is opgezegd en dat er geen 

sprake is van nietigheid van het ontslag. 

[...] 

Mogen wij u nogmaals er op wijzen dat het onderdeel 

waar uw cliënt werkzaam was geheel is komen 

te vervallen en daarmee ook zijn functie en 

dat uw cliënt een aanbod in een soortgelijke 

functie bij KCS heeft geweigerd en daarmee ook 

het aanbod van KCS om aldaar te re-integreren. 

2.13. Bij brief van 24 april 2007 stuurde [B] voornoemde 

brief door aan [A], onder mededeling: 

“Ik adviseer u een voorlopige voorziening aanhangig 

te maken bij de kantonrechter te Amsterdam”. 

2.14. Op 30 januari 2008 heeft [A] zich schriftelijk 

bij [B] beklaagd over diens optreden als advocaat 

in de ontslagprocedure. 

2.15. [A] heeft op 16 april 2008 een klacht tegen 

[B] ingediend bij de Deken van de Haarlemse 

Orde van Advocaten. De Raad van Discipline 

heeft de klacht bij beslissing van 13 oktober 2009 

merendeels gegrond verklaard, onder oplegging 

van de maatregel van voorwaardelijke schorsing 

in de uitoefening van de praktijk voor de duur 

van één maand. De overwegingen van de Raad 

van Discipline luidden als volgt: 

(...) 

2. Klacht 

De klacht houdt, zakelijk weergegeven, in dat 

verweerder de norm neergelegd in artikel 46 Advocatenwet 

heeft geschonden en heeft gehandeld 

op een wijze die een behoorlijk advocaat niet betaamt, 

door: 

a. nadat hij bij brief van 3 april 2007 de nietigheid 

van het ontslag van klager had ingeroepen te verzuimen 

(tijdig) een procedure bij de rechtbank 

aanhangig te maken; 

b. een bedrag van € 595,= in rekening te brengen 

onder mededeling dat dit hetzelfde bedrag was 

dat hij op basis van een toevoeging zou ontvangen, 

terwijl nooit een toevoeging is aangevraagd; 

c. de termijn om een loonvordering in te stellen 

te laten verstrijken en door ondanks zijn toezegging 

een voorlopige voorziening aan te vragen bij 

de rechtbank dit na te laten; 

d. onzorgvuldig te handelen jegens klager en klager 

daarmee schade te berokkenen. 

3. Feiten 

Voor de beoordeling van de klacht kan, gelet op 

de stukken en op hetgeen ter zitting is verklaard, 

van het volgende worden uitgegaan: 

3.1. Verweerder heeft klager als advocaat bijgestaan 

vanaf november 2006. In eerste instantie 

betrof het adviseren in verband met re-integratie 

van klager en het in het kader daarvan bijwonen 

van een gesprek met de werkgever. Daarna heeft 

verweerder klager ook bijgestaan in een ontslagprocedure 

bij het CWI. De ontslagvergunning 

werd op 28 februari 2007 verleend en het dienstverband 

van klager is door de werkgever opgezegd 

per 16 april 2007. Omdat klager ten tijde van de 

opzegging arbeidsongeschikt was, heeft verweerder 

namens klager de nietigheid van het ontslag 

ingeroepen bij brief aan de werkgever van 3 april 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


587

77 

«JA» 


2007. Daarbij heeft verweerder de werkgever van 

klager gesommeerd de betaling van het salaris te 

continueren. 

3.2. Nadat de werkgever had laten weten niet op 

de sommatie van verweerder te zullen ingaan, 

heeft verweerder klager in een heel kort briefje 

van 24 april 2007 geadviseerd om een voorlopige 

voorziening aanhangig te maken bij de kantonrechter. 

Na deze brief heeft verweerder geen 

werkzaamheden meer voor klager verricht. Er is 

niet binnen de daarvoor geldende termijn van zes 

maanden een voorlopige voorzieningsprocedure 

of enige andere procedure aanhangig gemaakt. 

3.3. Verweerder heeft overgelegd een brief gedateerd 

16 januari 2007 aan klager (p. 94 klachtdossier), 

waarin hij onder meer schrijft: “Wij spraken 

af dat ik geen toevoeging voor U zou aanvragen 

noch de afgegeven toevoeging zou laten muteren. 

Mijn kosten zullen de eigen bijdrage van € 677,= 

niet overschrijden.” Klager betwist dat hij destijds 

deze brief heeft ontvangen (p. 124 klachtdossier). 

Er is voor de werkzaamheden van verweerder 

geen toevoeging aangevraagd. Verweerder heeft 

klager voor genoemd bedrag een declaratie gestuurd. 

3.4. Verweerder heeft in de laatste fase van het 

onderzoek door de deken een ongedateerde brief 

van de hand van klager overgelegd met de volgende 

tekst: 

“Geachte mr, wat moet ik doen met dit? A.u.b. ik 

wil met deze zaak stoppen, ik kan niet 677,= euro 

betalen. P.S. de bijdrage van 90 euro heb ik betaald 

op 23 januari 2007. Dank u”. 

4. Beoordeling van de klacht 

4.1. Bij de beoordeling van de verschillende 

klachtonderdelen zal de raad klachtonderdelen 

a) en c) gezamenlijk behandelen. Klachtonderdelen 

a) en c) bevatten het verwijt van klager dat 

verweerder heeft nagelaten binnen de daarvoor 

geldende termijn van zes maanden een voorlopige 

voorzieningenprocedure of enige andere procedure 

te starten bij de rechtbank, terwijl verweerder 

dit wel had toegezegd. Ter verdediging heeft verweerder 

gewezen op de ongedateerde brief van 

klager (3.4) waaruit zou blijken dat klager geen 

prijs stelde op het voeren van een procedure. 

Verweerder voert aan dat hij deze opdracht om 

de zaak te stoppen al had gekregen vóórdat hij de 

brief van 24 april 2007 aan klager stuurde. De raad 

acht dit onaannemelijk. Verweerder heeft immers 

pas heel laat in het dekenonderzoek een beroep 

gedaan op het bewuste briefje van klager. Klager 

heeft gesteld dat hij dit briefje pas in mei of juni, 

dus lang na de brief van 24 april 2007 van verweerder, 

aan verweerder heeft gestuurd en dat hij nooit 

aan verweerder kenbaar heeft gemaakt dat hij niet 

verder met de zaak wilde gaan. Naar het oordeel 

van de raad vraagt klager met zijn ongedateerde 

brief juist om duidelijke advisering over wat hij 

zou moeten doen. Het had op de weg van verweerder 

gelegen om klager reeds in zijn brief van 24 

april 2007 en in elk geval in reactie op diens ongedateerde 

brief behoorlijk uit te leggen welke (juridische) 

mogelijkheden er voor hem waren en wat 

de vooren nadelen van de verschillende mogelijkheden 

waren. Aangezien verweerder uit het 

ongedateerde briefje van klager niet heeft kunnen 

afleiden wat klager nu echt wilde en of hij de gevolgen 

van het eventuele stoppen van de procedure 

wel voldoende overzag, had het op zijn weg 

gelegen om klager duidelijk en schriftelijk inzicht 

te geven over zijn positie. Hij had bij klager moeten 

verifiëren wat hij wilde en hij had klager op 

de termijn van zes maanden moeten wijzen. 

4.2. Klager heeft in dit verband nog aangevoerd 

verweerder vele malen te hebben gebeld om te 

informeren naar zijn zaak en dat verweerder 

steeds meedeelde dat de zaak bij de rechtbank lag 

en dat hij binnenkort zou worden opgeroepen. 

Klager heeft daarbij de stelling van verweerder 

dat deze telefoongesprekken over ziekengeld gingen, 

gemotiveerd betwist. Ook in het licht hiervan 

acht de raad niet aannemelijk dat klager niet verder 

wilde met de zaak. Van enige schriftelijke bevestiging 

daarvan door verweerder is niet gebleken, 

hetgeen in de gegeven omstandigheden voor 

de hand had gelegen, juist nu klager verweerder 

veelvuldig belde over de stand van zaken. Bovendien 

is de raad van oordeel, zoals hiervoor al opgemerkt, 

dat verweerder in zijn brief van 24 april 

2007 klagers mogelijkheden en goede en kwade 

kansen in verband met het hem gegeven ontslag 

had moeten uitleggen. 

4.3. Het moet verweerder duidelijk zijn geweest 

dat klager de Nederlandse taal niet volledig 

machtig is. Deze taalbarrière brengt voor verweerder 

een extra verplichting met zich mee om zich 

ervan te vergewissen dat klager zich volledig bewust 

was van zijn positie en de gevolgen van het 

eventueel stoppen met verder procederen. Als 

verweerder destijds begrepen zou hebben dat 

klager de zaak had willen laten rusten had van 

588 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

77 

hem verwacht mogen worden dat hij dit schriftelijk 

had bevestigd aan klager. Daaromtrent is 

echter niets gesteld of gebleken. 

4.4. Op grond van voorgaande overwegingen acht 

de raad de klachtonderdelen a) en c) gegrond. 

4.5. Klachtonderdeel b) heeft klager verduidelijkt 

door te stellen dat hij indien verweerder een toevoeging 

voor hem had aangevraagd, een lagere 

eigen bijdrage verschuldigd zou zijn geweest 

vanwege de “anticumulatiebepaling” die geldt 

wanneer binnen een half jaar een tweede toevoeging 

wordt aangevraagd. Klager ontkent dat de 

afspraak waar verweerder zich op beroept is gemaakt 

en hij stelt dat hij niet geweten heeft dat 

verweerder geen toevoeging heeft aangevraagd. 

Verweerder heeft aangevoerd dat klager gezien 

de afspraak dat niet meer zou worden gedeclareerd 

dan de eigen bijdrage in de vorige toevoegingszaak, 

geen belang had bij het daadwerkelijk 

aanvragen van een toevoeging en dat hij hierdoor 

geen nadeel heeft ondervonden. Naar het oordeel 

van de raad kan uit de brief van verweerder aan 

klager van 16 januari 2007 niet worden geconcludeerd 

dat verweerder klager volledig heeft ingelicht 

over de diverse aspecten van een toevoegingsaanvraag 

mede in verband met de anticumulatieregeling 

noch dat klager in de wetenschap dat hij 

mogelijk voor toevoeging in aanmerking komt 

daarvan afstand heeft gedaan. Aldus kan op grond 

van die brief – nog los van het feit dat klager stelt 

deze niet te hebben ontvangen – niet gezegd 

worden dat verweerder heeft voldaan aan het bepaalde 

in gedragsregel 24 lid 3. Klachtonderdeel 

b) is daarmee gegrond. 

4.6. Klachtonderdeel d) betreft het verwijt dat 

verweerder onzorgvuldig zou hebben gehandeld 

jegens klager en dat hij klager daardoor schade 

heeft berokkend. Gelet op het feit dat klager ter 

zitting desgevraagd heeft meegedeeld dat dit 

klachtonderdeel niet moet worden beschouwd als 

een verzoek ex artikel 48 lid 7 Advocatenwet, heeft 

dit klachtonderdeel geen zelfstandige betekenis. 

Het klachtonderdeel is daarmee ongegrond. 

5. Maatregel 

De raad is van oordeel dat verweerder ten opzichte 

van klager ernstig is tekortgeschoten. Hij heeft 

onvoldoende oog gehad voor de kwetsbare positie 

waarin zijn cliënt zich bevond. Gelet op de eerdere 

ernstige tuchtrechtelijke maatregelen die jegens 

verweerder zijn getroffen, alsmede vanwege het 

ook ter zitting gebleken gebrek aan zelfinzicht van 

verweerder, acht de raad de maatregel van een 

voorwaardelijke schorsing in de uitoefening van 

de praktijk van één maand passend en geboden. 

2.16. In hoger beroep heeft het Hof van Discipline 

bij beslissing van 19 april 2010 de beslissing van 

de Raad van Discipline deels vernietigd, de voorwaardelijke 

schorsing van een maand omgezet in 

een onvoorwaardelijke en voorts alsnog op de 

voet van artikel 48 lid 7 Advocatenwet uitgesproken 

dat [B] jegens [A] niet de zorgvuldigheid heeft 

betracht die bij een behoorlijke rechtshulpverlening 

betaamt. Daartoe overwoog het Hof van 

Discipline als volgt: 

(...) 


5.1. Het onderzoek in het hoger beroep van verweerder 

heeft, met uitzondering van de opgelegde 

maatregel, niet geleid tot andere beschouwingen 

en gevolgtrekkingen dan die vervat in de beslissing 

van de raad, waarmee het hof zich verenigt. Het 

vorenstaande leidt tot de conclusie dat de grieven 

van verweerder falen. 

5.2. Het hoger beroep van klager richt zich tegen 

de ongegrond verklaring door de raad van 

klachtonderdeel d. De raad heeft daartoe overwogen 

dat klager ter zitting desgevraagd heeft meegedeeld 

dat dit klachtonderdeel niet moet worden 

beschouwd als een verzoek ex artikel 48 lid 7 Advocatenwet. 

Omdat dit klachtonderdeel om die 

reden geen zelfstandige betekenis heeft, heeft de 

raad de klacht ongegrond verklaard. Klager stelt 

dat klachtonderdeel d wel degelijk beschouwd 

dient te worden als een verzoek ex artikel 48 lid 

7 Advocatenwet en dat de raad kennelijk tengevolge 

van miscommunicatie ten onrechte de in de 

bestreden beslissing vervatte conclusie heeft getrokken. 

De in de bestreden beslissing opgenomen 

mededeling van klager ter zitting rijmt op geen 

enkele wijze met de inhoud van de overige 

klachtonderdelen, aldus klager. Klager wenst 

verweerder aansprakelijk te stellen en wenst om 

die reden een uitspraak op klachtonderdeel d. 

Verweerder stelt dat klager aan zijn mededeling 

ter zitting is gebonden omdat deze zonder enig 

voorbehoud is gegeven. Het hof volgt verweerder 

hierin niet. Het hoger beroep dient er immers tevens 

toe om fouten en omissies uit de eerste aanleg 

te herstellen. 

5.3. Het hof zal op verzoek van klager uitspreken 

dat verweerder jegens klager niet de zorgvuldigheid 

heeft betracht die bij een behoorlijke rechtshulpverlening 

betaamt. De gegrondverklaring van 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


589

77 

«JA» 


de klachtonderdelen a, b en c impliceert immers 

dat de bijstand van verweerder in de procedure 

rond het ontslag van klager onzorgvuldig is geweest. 

5.4. Met betrekking tot de opgelegde maatregel 

heeft de raad overwogen dat verweerder ten opzichte 

van klager ernstig tekort is geschoten. 

Verweerder heeft onvoldoende oog gehad voor 

de kwetsbare positie waarin klager zich bevond. 

De raad heeft, gelet op de eerdere ernstige tuchtrechtelijke 

maatregelen die jegens verweerder zijn 

getroffen, alsmede vanwege het ook ter zitting 

gebleken gebrek aan zelfinzicht van verweerder, 

de maatregel van een voorwaardelijke schorsing 

in de uitoefening van de praktijk van één maand 

passend en geboden geacht. Het hof is van oordeel 

dat verweerder ten opzichte van klager zeer ernstig 

tekort is geschoten en dat, mede gelet op het 

tuchtrechtelijk verleden van verweerder – en wat 

er zij van de door verweerder ter zitting van het 

hof aangevoerde reden voor de aan verweerder 

opgelegde tuchtrechtelijke maatregelen – de door 

de raad opgelegde maatregel onvoldoende is. Met 

eenparigheid van stemmen zal het hof aan verweerder 

de maatregel van schorsing in de uitoefening 

van de praktijk opleggen voor de duur van één 

maand ingaande 1 juni 2010. 

2.17. Bij brief van 23 juni 2008 heeft [A] [B] aansprakelijk 

gesteld voor de schade die [A] als gevolg 

van zijn handelen heeft geleden. 

2.18. [A] heeft vanaf het moment van de opzegging 

van de arbeidsovereenkomst, te weten 16 

april 2007, een uitkering ontvangen. Het UWV 

heeft het dagloon van [A] op € 64,03 vastgesteld 

en heeft hem op basis daarvan een bruto uitkering 

van € 224,10 per week uitgekeerd. 


3.1. [A] vordert dat de rechtbank [B] bij uitvoerbaar 

bij voorraad te verklaren vonnis veroordeelt 

om hem tegen kwijting een bedrag van € 36.348,51 

te betalen, althans een ander door de rechtbank 

in goede justitie te bepalen bedrag, te vermeerderen 

met de wettelijke rente vanaf 8 juni 2008 en 

de proceskosten. 

3.2. [A] legt aan zijn vordering ten grondslag dat 

[B] niet de zorgvuldigheid heeft betracht die van 

hem als advocaat verwacht mocht worden, ten 

gevolge waarvan hij schade heeft geleden. Zijn 

schade heeft hij als volgt gespecificeerd: 

– misgelopen loon € 10.523,30 

– wettelijke verhoging 50% € 5.261,65 

– vergoeding kennelijk onredelijk ontslag 

€ 19.308,56 

– teveel gedeclareerd € 521,= 

– kosten tuchtprocedure € 723,= 

– totaal € 36.348,51 

3.3. [B] voert verweer. Op de stellingen van partijen 

wordt hierna, voor zover van belang, nader 

ingegaan. 


4.1. Voor beantwoording van de vraag of [B] toerekenbaar 

is tekort geschoten in de nakoming van 

zijn verplichting, geldt als maatstaf of hij heeft 

gehandeld met de zorgvuldigheid die van een redelijk 

bekwaam en redelijk handelend vakgenoot 

in gelijke omstandigheden mocht worden verwacht. 

[B] heeft bij conclusie van antwoord (met 

name onder randnummers 27 t/m 30) erkend dat 

hij op verschillende punten niet aan zijn verplichtingen 

heeft voldaan en dat hem dat kan worden 

toegerekend Hij betwist evenwel dat [A] schade 

heeft geleden die aan dat verzuim kan worden 

toegerekend. 

4.2. Op basis van deze erkentenis, alsmede het 

voor de rechtbank zwaarwegende – en ook niet 

bestreden – oordeel van het Hof van Discipline 

dat [B] jegens [A] niet de zorgvuldigheid heeft 

betracht die bij een behoorlijke rechtshulpverlening 

betaamt, staat het toerekenbaar tekortschieten 

van [B] dus vast en behoeft nog slechts de 

vraag te worden beantwoord hoe de (financiële) 

situatie van [A] bij een wel zorgvuldige advisering 

zou zijn geweest. Kern van het verweer van [B] is 

dat die situatie in dat geval niet anders zou zijn 

geweest omdat de door [B] nagelaten procedures 

kansloos zouden zijn geweest en dat daarom van 

toerekenbare schade geen sprake is. 

4.3. De rechtbank stelt voorop dat uit de onder 

2.15 en 2.16 weergegeven tuchtrechtelijke beslissingen 

niet alleen volgt dat de kwaliteit van de 

door [B] aan [A] geleverde dienstverlening beneden 

de maat is geweest, maar dat deze, zowel 

tuchtrechtelijk als juridisch, gewoonweg beneden 

alle peil was. Naast het verzuim van [B] om gevolg 

te geven aan het door hem bij brief van 24 april 

2007 gegeven advies om een voorlopige voorziening 

aan te vragen – waarvoor hij dan uiteraard 

eerst een toevoeging had dienen aan te vragen, al 

was het maar met het oog op het anders door [A] 

verschuldigde griffiegeld – had hij in elk geval 

binnen de daarvoor geldende termijn een bodemprocedure 

wegens kennelijk onredelijk ontslag 

590 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

77 

aanhangig dienen te maken in plaats van [A] aan 

het lijntje te houden met de onjuiste mededeling 

dat deze procedure reeds aanhangig was gemaakt. 

Alleen als die procedure (nagenoeg) kansloos zou 

zijn geweest had hij [A] moeten adviseren daarvan 

af te zien, nu – anders dan [B] heeft betoogd – het 

risico van een (substantiële) proceskostenveroordeling 

in dit soort (kanton)procedures niet erg 

groot is. Menig werkgever is immers in de praktijk 

bereid na een door hem gewonnen procedure af 

te zien van zijn rechten op proceskosten, wanneer 

de werknemer zijnerzijds afziet van hoger beroep. 

4.4. Een complicerende factor in deze zaak is dat 

uit de correspondentie van [B] met Asito, alsmede 

uit de advisering aan [A] dat hij niet ontslagen 

kon worden zolang hij arbeidsongeschikt was (r.o. 

2.13), volgt dat [B] kennelijk niet op de hoogte 

was van het gegeven dat het ontslagverbod bij 

ziekte op grond van artikel 7:670 lid 1 BW in het 

onderhavige geval niet gold, nu in dit geval de 

uitzondering van artikel 670b lid 2 BW van toepassing 

was. Die advisering dient dus ook als ondeugdelijk 

te worden gekwalificeerd, maar dat 

brengt wel met zich dat de voorlopige voorzieningen 

procedure, waartoe [B] in zijn brief van 24 

april 2007 had geadviseerd (r.o. 2.13), weinig 

kansrijk moet worden geacht. Maar helemaal 

nutteloos behoefde die procedure ook weer niet 

te zijn, nu die immers wel de mogelijkheid van 

een minnelijke regeling zou hebben geboden, al 

was het maar ter vermijding van andere (ontbindings- 

of kennelijk onredelijk ontslag-) procedures. 

4.5. Bij deze stand van zaken is het niet eenvoudig 

om vast te stellen hoe de (financiële) situatie van 

[A] zou zijn geweest als hij van het begin af aan 

door een wel zorgvuldig handelend redelijk bekwaam 

en redelijk handelend advocaat was bijgestaan. 

Dit noodzaakt de rechtbank om de schade 

schattenderwijs te begroten aan de hand van de 

proceskansen in de niet aanhangig gemaakte 

procedures. Aantekening verdient dat aan het 

bewijs van een succesvolle afloop van die procedures 

geen al te strenge eisen mogen worden gesteld, 

nu het immers [B] is geweest die [A] de 

mogelijkheid heeft ontnomen om zekerheid te 

verschaffen over de afloop van de procedures indien 

deze door een redelijk handelend en redelijk 

bekwaam advocaat waren gevoerd (vergelijk in 

ander verband: NJ 1998, 624). Feitelijk gaat het 

om de kansen die [A] zou hebben gehad in een 

tijdig ingestelde kennelijk onredelijk ontslag procedure 

op basis van artikel 7:681 lid 1 BW. 

4.6. Anders dan door [B] betoogt schat de rechtbank 

de proceskansen van [A] in een dergelijke 

procedure niet ongunstig in. Dat er binnen Asito 

geen herplaatsingsmogelijkheden zouden zijn 

geweest komt op basis van de thans voorhanden 

stukken weinig overtuigend over. Bij het nadere 

deskundigenonderzoek door het UWV, weergegeven 

onder 2.8, lijkt bij de beantwoording van de 

vraag naar de mogelijkheid van ander passend 

werk voor [A] te weinig te zijn geabstraheerd van 

diens arbeidsongeschiktheid. De vraag die niet is 

beantwoord, is of er voor [A] passende arbeid 

voorhanden was, nadat zijn arbeidsongeschiktheid 

beëindigd zou zijn. Voor een arbeidsongeschikte 

zal immers, juist vanwege zijn arbeidsongeschiktheid, 

zelden passende arbeid voorhanden zijn. 

Ook het weigeren van de aangeboden functie bij 

KCS kan [A] niet worden tegengeworpen, gezien 

de forse salarisachteruitgang en verlies van opgebouwde 

rechten, zoals weergegeven onder 2.3, 

nog daargelaten dat hij ter zitting onweersproken 

heeft gesteld dat [B] hem deze weigering had geadviseerd. 

De kans dat de rechter geoordeeld zou 

hebben dat passende arbeid bij Asito weldegelijk 

voorhanden was geweest schat de rechtbank 

daarom in als redelijk hoog. Gezien de voor [A] 

kennelijk geringe mogelijkheden om na zijn ontslag 

ander passend werk te vinden ligt dan voor 

de hand, dat eveneens geoordeeld zou worden dat 

de gevolgen van de opzegging voor hem te ernstig 

waren in vergelijking met het belang van de 

werkgever bij de opzegging en dat het ontslag dus, 

bij gebreke van een billijke ontslagvergoeding, 

kennelijk onredelijk was. 

4.7. Daarmee komt de vraag aan de orde naar de 

omvang van de ontslagvergoeding die aan [A] zou 

zijn toegekend. Aan te nemen valt dat deze begroot 

zou zijn op het verschil tussen het door hem 

misgelopen loon over de periode 16 april 2007 tot 

en met 19 december 2007, wanneer de arbeidsovereenkomst 

zonder meer beëindigd had kunnen 

worden, aangenomen dat [A] – zoals in de lijn 

der verwachtingen lag – dan nog arbeidsongeschikt 

zou zijn geweest. Bruto komt dat neer op 

€ 10.523,30 – zoals [A] onvoldoende weersproken 

heeft voorgerekend – maar [B] heeft terecht betoogd 

dat het netto equivalent daarvan gehanteerd 

dient te worden. Daarnaast valt evenwel aan te 

nemen dat de wettelijke verhoging op basis van 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


591

78 

«JA» 


artikel 7:625 BW zou zijn toegekend. [B] heeft 

weliswaar aangevoerd dat een dergelijke aanspraak 

alleen geldt tegen de (voormalig) werkgever en 

niet in een beroepsaansprakelijkheidsprocedure, 

maar hij ziet daarbij over het hoofd dat dit evenzeer 

geldt voor de misgelopen loonvordering die 

de basis vormt voor de vordering op [B] en dat er 

dus geen reden is onderscheid te maken tussen 

misgelopen loon en misgelopen wettelijke verhoging. 

De rechtbank zal eenvoudigheidshalve zowel 

de korting vanwege de berekening van de het 

netto equivalent als de wettelijke verhoging vaststellen 

op 30%, waarmee deze dus tegen elkaar 

weggestreept kunnen worden. Daarmee komt de 

(netto) schadevergoeding weer op het bedrag van 

€ 10.523,30. 

4.8. Dat [A] daarnaast nog een verdergaande onredelijk 

ontslag vergoeding acht de rechtbank niet 

erg waarschijnlijk. Deze schadepost zal daarom 

niet in de berekening worden meegenomen. 

Daarmee is tevens recht gedaan aan de onzekerheden 

die aan de beoordeling van de uitkomst 

van de niet gevoerde procedure kleven: de theoretische 

kans van [A] op een verdergaande onredelijk 

ontslag vergoeding wordt weggestreept tegen 

de theoretische kans op een lagere vergoeding 

wegens misgelopen loon. 

4.9. Wel toewijsbaar is de schadepost van € 521,= 

wegens de ten onrechte betaalde declaratie van 

[B]. Deze was berekend op basis van een eigen 

bijdrage waarvan voldoende aannemelijk is dat 

die achteraf gezien te hoog was berekend. De 

vordering wegens kosten van juridische bijstand 

in de tuchtprocedure ad € 723,= is volgens vaste 

jurisprudentie niet toewijsbaar. 

4.10. In totaal zal derhalve een bedrag van 

€ 11.044,30 worden toegewezen, te vermeerderen 

met wettelijke rente, met 8 juni 2008 als de onweersproken 

ingangsdatum. 

4.11. [B] zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde 

partij in de proceskosten worden veroordeeld. 

Deze worden als volgt berekend: 


– betaald vast recht € 239,= 

– in debet gesteld vast recht € 561,= 

– salaris advocaat € 1.356,= (3,0 punten x tarief 

€ 452,=) 

Totaal € 2.004,93 

5.1. veroordeelt [B] tot betaling aan [A] van een 

bedrag van € 11.044,30 (elfduizend vierenveertig 

euro 30 cent),vermeerderd met de wettelijke rente 

vanaf 8 juni 2008 tot de dag van volledige betaling, 

5.2. veroordeelt [B] in de proceskosten, aan de 

zijde van [A] tot op heden begroot op € 2.004,93, 

te voldoen aan de griffier door overmaking op 

rekeningnummer 56.99.90.629 ten name van MvJ 

arrondissement Haarlem onder vermelding van 

“proceskostenveroordeling” en het zaak- en rolnummer, 

5.3. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij 

voorraad, 

5.4. wijst het meer of anders gevorderde af. 

78 


6 april 2011, nr. 286613/HA ZA 10-1098, LJN 

BQ0077 

(mr. Steenberghe, mr. Vanwersch, mr. 

Wachter) 

Aansprakelijkheid zwembad. Zorgplicht 

zwembad. 

[BW art. 6:162] 

Tijdens het vrijzwemmen in zwembad Y is X verdronken. 

In deze procedure spreken de erven van 

X het zwembad aan. Zij stellen dat het zwembad 

is tekortgeschoten in haar toezichtverplichting. Het 

zwembad voert verweer en voert daarbij aan dat 

zij heeft voldaan aan haar wettelijke verplichtingen 

door een toezichtsplan op te stellen en daarnaar 

te handelen. Uit de verschillende getuigenverklaringen 

blijkt dat de badmeesters voldoende mobiel 

toezicht hebben gehouden. Zij hebben gehandeld 

als redelijk handelend en redelijk bekwame badmeesters. 

Uit het feit dat zij X langer dan vier minuten 

niet op de bodem hebben zien liggen blijkt 

niet dat zij onvoldoende toezicht hebben gehouden. 

Door de spiegeling van het water en de drukte in 

het zwembad is het mogelijk dat zij desondanks 

voldoende hebben toegezien op de veiligheid van 

bezoekers. De vordering van de erven van X worden 

afgewezen. 


De rechtbank 

592 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

78 

1. [Eiser sub 1], 

2. [eiser sub 2], 

3. [eiser sub 3], 

4. [eiser sub 4], handelend in hun hoedanigheid 

van gezamenlijke erven van [A], en allen met gekozen 

woonplaats te [woonplaats], 

eisers, 

hierna in enkelvoud te noemen [eisers c.s.]., 

advocaat mr. H.G. Kersting te [woonplaats], 

tegen 


Sportfondsen Abcoude BV te Abcoude, 

gedaagde, 

hierna te noemen Sportfondsen Abcoude, 

advocaat: mr. J.M. van Noort. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. Op zondag 25 februari 2007 is [A] (hierna: 

[A]), geboren op [1980], verder [A], samen met 

de heer[B] (hierna: [B]), gaan zwemmen in Het 

Meerbad te Abcoude. Het Meerbad wordt sedert 

medio 2003 geëxploiteerd door Sportfondsen 

Abcoude en beschikt over diverse (zwem)faciliteiten 

waaronder een wedstrijdbad van 25 x 12,5 

meter, een instructiebad van 8 x 12,5 meter, een 

whirlpool en een (Turks) stoombad. Nadat zij 

enige tijd in het wedstrijdbad baantjes hadden 

getrokken, hebben [A] en [B] gebruik gemaakt 

van het Turks stoombad. Na afloop daarvan zijn 

zij weer het zwembad ingegaan. 

2.2. Die ochtend waren twee badmeesters met het 

toezicht belast. Een van hen, [C] (hierna: [C]), 

wordt op enig moment benaderd door mevrouw 

[D] (hierna: [D]). [D] had gezien dat er iemand 

op de bodem lag en wees [C] daar op. 

[C] is vervolgens direct in het water gesprongen 

en heeft [A] met behulp van de heer [E] (hierna: 

[E]) en [F] (hierna: [F]) op de kant gebracht en 

getracht te reanimeren tot het ambulancepersoneel 

arriveerde. 

[C] heeft de andere badmeester,[G], gewaarschuwd. 

112 is gewaarschuwd en het zwembad is 

ontruimd. [G] heeft een blaaszak/ballon gebracht. 

Een bezoeker van het zwembad, de heer [H], heeft 

een AED-apparaat gebracht. [A] is met de ambulance 

naar het Amsterdams Medisch Centrum 

gebracht en is aldaar overleden. 

2.3. Op 28 februari 2007 heeft patholoog A. Maes 

(hierna: Maes) sectie verricht op het stoffelijk 

overschot van [A]. Zij concludeert naar aanleiding 

van dat onderzoek dat [A] is overleden aan de 

gevolgen van multi-orgaanfalen door ernstig 

zuurstofgebrek. 

In haar samenvatting schrijft Maes: 

“Over de oorzaak van het initiële zuurstofgebrek 

kan op grond van alleen de sectiebevindingen 

geen zekere uitspraak worden gedaan. De sectiebevindingen 

kunnen passen bij, maar zijn niet 

bewijzend, voor verdrinken. Om een mogelijk 

onderliggend hersenlijden, met daardoor een 

epilepsieaanval, uit te sluiten zal er aanvullend 

neuropathologisch onderzoek worden verricht. 

De resultaten zullen in het definitieve sectieverslag 

worden opgenomen.” 

Vervolgens heeft Dr. B. Kubat, patholoog, 1 

augustus 2007 nader neuropathologisch onderzoek 

verricht. 

Naar aanleiding van dat onderzoek schrijft Maes 

in haar Deskundigenrapport van 24 augustus 2007 

dat: 

“Een onderliggend hersenlijden, met daardoor 

een epilepsieaanval, is door neuropathologisch 

(toevoeging rechtbank: onderzoek) uitgesloten”. 

Maes handhaaft haar conclusie dat [A] is overleden 

aan de gevolgen van multi-orgaanfalen door 

ernstig zuurstofgebrek. 

2.4. Bij brief van 10 januari 2008 heeft mr. 

Kersting namens [eisers c.s.]., Sportfondsen Abcoude 

aansprakelijk gesteld voor de geleden 

schade wegens onrechtmatig handelen en/of nalaten. 

2.5. Bij brief van 25 januari 2008 heeft Avero 

Achmea, de bedrijfsaansprakelijkheidsverzekeraar 

van Sportfondsen Abcoude, aansprakelijkheid 

afgewezen. 

3. De vordering en het verweer daartegen 

3.1. [eisers c.s.]. stelt Sportfondsen Abcoude op 

grond van onrechtmatige daad aansprakelijk voor 

de schade die hij heeft geleden als gevolg van het 

overlijden van [A]. Als grondslag voor die aansprakelijkheid 

voert hij aan dat Sportfondsen Abcoude 

onvoldoende veiligheidsmaatregelen, zoals het 

aanbrengen van sensoren en het gebruik van een 

hoge stoel, heeft genomen om een ongeval als het 

onderhavige te voorkomen en dat de badmeesters 

van Sportfondsen Abcoude onvoldoende toezicht 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


593

78 

«JA» 


hebben gehouden als gevolg waarvan zij [A] niet 

op een eerder moment en dus met een grotere 

overlevingskans hebben gesignaleerd. 

3.2. [eisers c.s.]. vordert bij vonnis, uitvoerbaar 

bij voorraad; 

– te verklaren voor recht dat Sportfondsen Abcoude 

onrechtmatig gehandeld heeft en volledig 

aansprakelijk is voor het overlijden van [A]; 

– Sportfondsen Abcoude te veroordelen tot vergoeding 

van alle schade die het gevolg is van het 

overlijden van [A], welke schade mr. Kersting op 

verzoek van de rechtbank bij brief van 5 januari 

2011 heeft gespecificeerd en berekend op 

€ 44.784,97; 

– Sportfondsen Abcoude te veroordelen in de 

kosten van de procedure. 

3.3. Sportfondsen Abcoude heeft gemotiveerd 

verweer gevoerd tegen de aansprakelijkstelling en 

de daarvan afgeleide vorderingen. Dat verweer 

zal, voor zover nodig, bij de beoordeling aan de 

orde komen. 

4. De beoordeling. 

4.1. In de dagvaarding zijn twee feitelijke grondslagen 

voor de aansprakelijkheid van Sportfondsen 

Abcoude aangegeven. In de eerste plaats het 

onvoldoende toezicht uitoefenen door de badmeesters 

[C] en [G] en in de tweede plaats de onvoldoende 

veiligheidsmaatregelen die door Sportfondsen 

Abcoude getroffen zijn om een ongeval als 

het onderhavige te voorkomen. Dit betekent dat 

in de beoordeling van de zaak de vragen centraal 

staan of de badmeesters onvoldoende toezicht 

hebben gehouden en of Sportfondsen Abcoude 

onvoldoende veiligheidsmaatregelen getroffen 

heeft. Beide vragen zullen afzonderlijk in 4.2 en 

4.3 behandeld worden. 

De aansprakelijkheid wegens onvoldoende toezicht 

4.2.1. Bij de beoordeling van de aansprakelijkheid 

van toezichthouders in het algemeen geldt als 

zorgvuldigheidsnorm dat de toezichthouder zich 

zal moeten gedragen zoals dat van een redelijk 

handelend toezichthouder mag worden verwacht. 

Deze algemene norm van een redelijk handelend 

toezichthouder dient in de onderhavige zaak nader 

ingevuld te worden aan de hand van de regelgeving 

op het gebied van het toezicht door badmeesters 

in het algemeen en de concrete wijze 

waarop de badmeesters [C] en [G] op het moment 

van het ongeval toezicht gehouden hebben. De 

verplichting van de badmeesters om voldoende 

toezicht te houden is een inspanningsverplichting. 

4.2.2. De veiligheid van zwembaden is geregeld 

in de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen 

en zwemgelegenheden (1984), verder Whvbz. Op 

grond van de Whvbz is in 2000 het Besluit hygiëne 

en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden, 

verder Bhvbz, van kracht geworden. 

In artikel 25 lid 1 Bhvbz is bepaald: 

“In de badinrichting wordt gedurende de openstelling 

in voldoende mate toezicht uitgeoefend.” 

De controle op de naleving van de Whvbz door 

Het Meerbad is in handen van de Dienst Water 

en Milieu van de Provincie Utrecht (hierna: de 

Provincie). 

Ter invulling van het begrip voldoende toezicht, 

beschikt Het Meerbad over een toezichtsplan. Op 

de dag van het ongeval gold de versie van het 

Toezichtsplan Sportfondsen Abcoude B.V. van 

21 november 2005, verder: het Toezichtsplan. 

In artikel 4.1.3. van het Toezichtsplan staat dat 

tijdens het recreatiezwemmen op zondag twee 

toezichthouders aanwezig zijn. 

Voorts staat in artikel 7.3 van het Toezichtsplan 

dat bij twee toezichthouders voor hen twee 

plaatsaanduidingen gelden die op de (bij het 

Toezichtplan behorende) plattegrond van het 

zwembad zijn aangegeven met 1A (de vanuit de 

kleedkamers gezien linkerhoek gelegen tussen het 

wedstrijdbad en het instructiebad) en 1B (rechts 

achterin). 

In artikel 7.4 van het Toezichtsplan is bepaald dat: 

“Voor de veiligheid van de bezoekers dient er 

toezicht gehouden te worden vanaf diverse plaatsen. 

Loop af en toe eens een rondje, of loop naar 

een andere plek om vandaar uit weer te observeren. 

Als met meerdere personen tegelijk toezicht 

gehouden wordt, wissel elkaars plaatsen regelmatig 

af op momenten dat het druk is (...).” 

4.2.3. [A] heeft niet aangevoerd dat de uitwerking 

van het begrip “voldoende toezicht” in het Toezichtsplan 

onjuist of onvoldoende is. 

Dat die uitwerking als voldoende beschouwd moet 

worden blijkt uit de inspectie die de Provincie 

naar aanleiding van het ongeval op 1 maart en 10 

april 2007 bij Het Meerbad heeft uitgevoerd. Naar 

aanleiding van die inspectie heeft de Provincie 

Het Meerbad bij brief van 23 april 2007 gerapporteerd: 

594 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

78 

“De inspecteurs hebben tijdens het onderzoek 

gekeken naar de naleving van de voorschriften 

uit de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen 

en zwemgelegenheden (Whvbz). (...) 

Op basis van de ontvangen informatie en haar 

bevindingen beoordeelt de provincie Utrecht dat 

door Sportfondsen Abcoude BV als houder van 

de badinrichting niet is afgeweken van de voorschriften 

uit de Whvbz.” 

Dit oordeel van de Provincie stemt overeen met 

het feit dat Het Meerbad januari 2007 het keurmerk 

“Veilig en Schoon” is verleend door de 

Stichting Zwembad Keur na een controle van Het 

Meerbad, waarbij tevens het Toezichtplan betrokken 

is. 

Dit betekent dat het Toezichtsplan van 21 november 

2005 voor de vaststelling van het toezicht dat 

van de badmeesters in Het Meerbad mag worden 

verwacht, tot uitgangspunt genomen wordt. 

4.2.4. [A] stelt dat [C] onvoldoende toezicht heeft 

uitgeoefend. [C] had naar hun mening overeenkomstig 

de instructies mobieler toezicht moeten 

houden. [C] hield volgens hen te statisch toezicht 

en [G] zou niet actief hebben rondgelopen. 

Sportfondsen Abcoude heeft met verwijzing naar 

de (in het kader van het politie-onderzoek afgelegde) 

getuigenverklaringen van [B] en [F] gesteld 

dat [C] en [G] bij het uitoefenen van toezicht 

hebben rondgelopen. 

4.2.5. Over de wijze waarop de badmeesters [C] 

en [G] toezicht hebben gehouden zijn de navolgende 

getuigenverkaringen, afgenomen door de 

Politie Utrecht, District Rijn en Venen, van belang: 

– de getuigenverklaring van [B] die volgens het 

proces-verbaal van verhoor verklaart: 

“U vraagt mij hoeveel badmeesters er die dag in 

het zwembad aanwezig waren. Ik weet niet hoeveel 

badmeesters er aanwezig waren. Ik heb een badmeester 

gezien. Deze badmeester heeft [A] en mij 

in de stoomcabine gelaten. Dit is ook de badmeester 

geweest die ik in het water heb zien springen. 

Ik heb gezien, dat deze badmeester, gedurende de 

tijd dat [A] en ik aan het zwemmen waren, rondjes 

in het zwembad aan het lopen was.” 

– de getuigenverklaring van [F] die volgens het 

proces-verbaal van verhoor verklaart: 

“U vraagt mij hoeveel badmeesters er, gedurende 

de tijd dat ik mij in het zwembad bevond, aanwezig 

waren. Ik kan u hierop antwoorden dat dit er 

twee waren, namelijk [G] en [C]. Ik heb [G] en 

[C] de hele tijd in het zwembad rond zien lopen”. 

Deze verklaringen komen overeen met wat [C] 

tijdens de comparitie van partijen heeft verklaard. 

In het proces verbaal is daarvan opgenomen: 

“Als badmeester heb ik nooit op een positie gestaan. 

Ik heb mij meermalen verplaatst. (...) Als 

ik op een positie sta verplaats ik mij wel rond dat 

punt voor goed overzicht. Maar het ligt wel aan 

de situatie hoe ik dat doe. Er zijn geen strakke regels 

voor.” 

Uit deze verklaringen blijkt dat [C] en [G] tijdens 

het houden van toezicht overeenkomstig het 

Toezichtsplan hebben rondgelopen. De stelling 

van [eisers c.s.]. dat zij te weinig mobiel en of te 

statisch toezicht hebben gehouden, vindt geen 

steun in eerdergenoemde verklaringen. Omdat 

[eisers c.s.]. geen feitelijke omschrijving van de 

gedragingen van [C] en [G] hebben gegeven 

waarvan bewijs tot het oordeel zou kunnen leiden 

dat zij te weinig mobiel of te statisch toezicht 

hebben gehouden op een wijze die als onvoldoende 

toezicht kan worden beschouwd, is voor bewijslevering 

door [eisers c.s.]. geen plaats. 

4.2.6. [eisers c.s.]. heeft aangevoerd dat uit de inspectie 

van 23 april 2007 van de Provincie niet 

kan worden afgeleid dat [C] en [G] voldoende 

toezicht hebben gehouden omdat in dat rapport 

de vraag niet beantwoord wordt of door de badmeesters 

eerder ingegrepen had kunnen worden. 

Dit bezwaar van [eisers c.s.]. is niet steekhoudend. 

Voor de beoordeling van de vraag of [C] en [G] 

voldoende toezicht hebben gehouden is niet beslissend 

dat zij als badmeesters eerder hadden 

kunnen ingrijpen. 

4.2.7. Beslissend is of zij, of een van hen, als redelijk 

handelend(e) badmeester(s) eerder had(hadden) 

behoren in te grijpen. 

[A] heeft tijdens de comparitie van partijen aangevoerd 

dat het toezicht van de badmeesters onvoldoende 

was. Zij leiden dat af uit de omstandigheden 

dat [A] langer dan 4 minuten op de bodem 

van het zwembad gelegen heeft, een zwembadgast 

[A] heeft ontdekt en [A] ongeveer een halve meter 

van de kant van het zwembad op de bodem lag. 

Omdat de badmeesters [A] op die plaats zo lang 

niet hebben opgemerkt, hebben zij volgens [eisers 

c.s.]. onvoldoende toezicht gehouden. 

Sportfondsen Abcoude heeft betwist dat uit deze 

omstandigheden volgt dat de badmeesters onvoldoende 

toezicht hebben gehouden. Zij heeft gesteld 

dat de badmeesters in overeenstemming 

hebben gehandeld met het Toezichtsplan en dat 

zowel door de spiegeling van het water als de 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


595

78 

«JA» 


drukte in het zwembad, het mogelijk is geweest 

dat de badmeesters [A] niet hebben waargenomen 

toen hij op de bodem van het zwembad lag. 

4.2.8. Het doel van de inspanningsverplichting 

van de badmeesters om voldoende toezicht te 

houden is onder meer het voorkomen van verdrinking. 

Het karakter van deze verplichting brengt 

mee dat uit het feit dat [A] verdronken is, niet 

reeds volgt dat de badmeesters onvoldoende toezicht 

gehouden hebben. [A] dient ter onderbouwing 

van hun standpunt dat Sportfondsen Abcoude 

tekort geschoten is in haar toezichthoudende 

taak, feiten en omstandigheden aan te voeren 

waaruit blijkt dat zij zich onvoldoende ingespannen 

heeft. 

4.2.9. In het bovenstaande is reeds overwogen dat 

Sportfondsen Abcoude een door de Provincie als 

voldoende geoordeeld Toezichtplan heeft en dat 

de badmeesters hebben voldaan aan de daarin 

opgenomen voorschriften voor het houden van 

toezicht. Onder de omstandigheid dat de badmeesters 

hebben voldaan aan de voor hen geldende 

voorschriften voor het houden van toezicht, kan 

van een niet nakomen van de op hen rustende 

inspanningsverbintenis alleen sprake zijn indien 

zij bij het houden van het toezicht duidelijk tekortgeschoten 

zijn. [A] acht daarvan sprake en wijst 

ter onderbouwing daarvan naar een aantal omstandigheden, 

te weten: de duur welke [A] op de bodem 

van het zwembad lag, de plaats waar hij op 

de bodem van het zwembad lag en het feit dat een 

zwembadgast [A] opgemerkt heeft. 

4.2.10. Anders dan [eisers c.s.]. betoogt, brengen 

deze omstandigheden niet mee dat de badmeesters 

[A] eerder hadden moeten opmerken en nu zij 

dat niet gedaan hebben [A] te lang op de bodem 

van het zwembad heeft gelegen om met succes 

gereanimeerd te kunnen worden. Hoewel in het 

algemeen aangenomen kan worden dat de kans 

op succesvolle reanimatie bepaald wordt door de 

lengte van de tijd dat [A] op de bodem van het 

zwembad gelegen heeft, gaat het te ver om aan te 

nemen dat, nu [A] opgemerkt is door een zwembadgast 

en niet met succes gereanimeerd is, hij 

door de badmeesters eerder opgemerkt had moeten 

worden en nu dat niet is gebeurd door hen 

onvoldoende toezicht gehouden is. 

Dat [A] niet eerder opgemerkt is, kan, zoals 

Sportfondsen Abcoude heeft aangevoerd en [C] 

ook ter comparitie heeft gezegd, verklaard worden 

door de drukte van het zwembad en de spiegeling 

van het water. 

Uit de getuigenverklaringen is namelijk gebleken 

dat het ten tijde van het ongeval druk was in het 

zwembad. 

[D] verklaart daarover: 

“Het was heel druk, veel drukker dan anders.” 

[E] verklaart daarover: 

“Het was drukker dan normaal in het zwembad.” 

[C] heeft verklaard: 

“Ik vind het erg moeilijk om aantallen te schatten. 

Ik denk dat er tussen 100 en 150 bezoekers in het 

zwembad waren (...). Ik denk dat er ongeveer 50 

a 60 mensen aan het zwemmen waren in het 

zwembad.” 

Dat het vanwege deze aantallen druk was, vindt 

bevestiging in de verklaring van [C] tijdens de 

comparitie van partijen: 

“Op het moment dat [A] er was, was het erg druk. 

Er lag geen speelmateriaal in het water omdat het 

druk was”. 

4.2.11. Dat deze drukte het zicht van [C] heeft 

beperkt, vindt bevestiging in de verklaring van 

[C] tijdens de comparitie van partijen: 

“(...) Ook heb ik op het startblok gestaan om het 

bad beter te kunnen zien. De gouden regel is dat 

je binnen een aantal tellen het gehele bad ziet, 

daarbij kijk je boven het water, maar ook op de 

bodem. (...) Met deze drukte kijk ik zeker een paar 

keer per minuut in het bad”. 

Bovendien is aannemelijk dat bij een dergelijke 

drukte het redelijkerwijs niet van een badmeester 

gevergd kan worden om alles in de gaten te houden 

omdat hij zijn aandacht over alles wat er in 

het bad gebeurt, dient te verdelen. 

4.2.12. Uit de door [eisers c.s.]. aangevoerde omstandigheden 

volgt niet dat de badmeesters en 

Sportfondsen Abcoude onvoldoende toezicht 

hebben gehouden. 

Dat desalniettemin [A] niet eerder opgemerkt is, 

is heel tragisch maar geen feit waaruit blijkt dat 

van onvoldoende toezicht sprake is geweest. 

De aansprakelijkheid wegens onvoldoende maatregelen 

4.3. Voorts heeft [eisers c.s.]. nog aangevoerd dat 

Sportfondsen Abcoude onvoldoende maatregelen 

heeft getroffen om een ongeval als het onderhavige 

te voorkomen omdat het zwembad niet van 

sensoren is voorzien waarmee direct waarneembaar 

is dat er iemand op de bodem van het 

zwembad ligt en de badmeesters niet de beschikking 

hadden over een hoge stoel. 

596 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

79 

Sportfondsen Abcoude heeft deze stelling betwist 

en ter onderbouwing daarvan aangevoerd dat op 

haar geen verplichting rust om het zwembad van 

dergelijke sensoren en een hoge stoel te voorzien. 

4.4. [eisers c.s.]. gaat kennelijk van de veronderstelling 

uit dat de verplichting van Sportfondsen 

om voldoende toezicht te houden tevens inhoudt 

dat zij verplicht is het zwembad van sensoren en 

een hoge stoel te voorzien. Het bestaan van een 

dergelijke verplichting heeft [eisers c.s.]. niet 

aangetoond. Evenmin is in de Whvbz en het 

daarop gebaseerde Bhvbz een dergelijke verplichting 

opgenomen. Dit betekent dat Sportfondsen 

Abcoude niet aansprakelijk is wegens het nemen 

van onvoldoende maatregelen om een ongeval als 

het onderhavige te voorkomen. 

4.5. Dit alles leidt tot het oordeel dat niet is komen 

vast te staan dat Sportfondsen Abcoude aansprakelijk 

is wegens onvoldoende toezicht en/of het 

onvoldoende treffen van maatregelen. De vorderingen 

van [eisers c.s.]. dienen dan ook te worden 

afgewezen. Hoewel [eisers c.s.]. als in het ongelijk 

gestelde partij in beginsel de proceskosten van 

Sportfondsen Abcoude dient te dragen, acht de 

rechtbank het onder de gegeven omstandigheden 

redelijk om de proceskosten te compenseren. 

hypotheekadviseur aan. Deze had volgens A niet 

het inkomen uit de bed & breakfast moeten meenemen 

bij de hypotheekaanvraag. Het beroep van 

de hypotheekadviseur op de klachtplicht ex art. 

6:89 BW wordt door de rechtbank verworpen. 

Volgens de rechtbank zien de verwijten op de vraag 

of de hypotheekadviseur heeft gehandeld als een 

redelijk handelend en redelijk bekwaam hypotheekadviseur. 

A is geen deskundige op dit gebied, zodat 

zij zich hierover eerst door een advocaat mocht 

laten informeren. Daarnaast is niet gebleken dat 

de hypotheekadviseur in haar belang is geschaad. 

De rechtbank oordeelt verder dat een hypotheekadviseur 

moet nagaan of een klant in staat is zijn 

financiële lasten van een door de klant gewenste 

hypothecaire geldlening te voldoen. Hierin is de 

hypotheekadviseur tekortgeschoten. Pas indien 

vast komt te staan dat A schade heeft geleden, 

komt de rechtbank toe aan het eigen schuld-verweer 

van de hypotheekadviseur. De rechtbank gelast 

echter eerst een comparitie over de mogelijke 

schade. De vorderingen tegen de hypotheekverstrekker 

worden afgewezen, omdat deze niet in 

haar zorgplicht was tekortgeschoten. 


De rechtbank: 

5.1. wijst de vorderingen van [eisers c.s.]. af; 

5.2. compenseert de proceskosten met dien verstande 

dat partijen de eigen kosten dragen. 

79 



BP9469 

(mr. Frieling, mr. Van den Boom, mr. Bos) 

Zorgplicht hypotheekadviseur. Klachtplicht. 

Eigen schuld. 

[BW art. 6:74, 6:89, 7:401] 

Een hypotheekadviseur heeft A, mede op basis van 

een door A ingevuld opdrachtformulier, geadviseerd 

bij de herfinanciering van een woning. Hierbij 

is mede uitgegaan van de door A gestelde toekomstige 

inkomsten uit haar bed & breakfast. Deze 

bleek echter verliesgevend te zijn. A spreekt de 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


597

79 

«JA» 


[Eiseres] te [woonplaats], 

eiseres, 

advocaat: mr. F. Hoppe te Alkmaar, 

tegen 

1. de vennootschap onder firma De IJsselstreek 

VOF, h.o.d.n. De Hypotheekshop, te IJsselstein, 

gedaagde, 

advocaat: mr. D.J.M. Volholz-Plaum te Rotterdam, 

procesadvocaat: mr. J.M. van Noort te Utrecht, 

2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 

De IJsselstreek Assurantiën BV te 

Montfoort, 

gedaagde, 

advocaat: mr. D.J.M. Volholz-Plaum te Rotterdam, 



Shaki BV te IJsselstein, 

gedaagde, 

advocaat: mr. D.J.M. Volholz-Plaum te Rotterdam 



BLG Hypotheekbank NV te Geleen, 

gedaagde, 

advocaat: mr. D.M. Brinkman te Utrecht. 

Eiseres zal hierna [eiseres] genoemd worden. Gedaagde 

1 zal hierna De Hypotheekshop genoemd 

worden en gedaagde 4 zal BLG genoemd worden. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. De IJsselstreek Assurantiën B.V. en Shaki B.V. 

zijn de vennoten van De Hypotheekshop. 

2.2. [eiseres] had eind 2008 met haar ex-echtgenoot 

de gezamenlijke eigendom van een woning 

te [woonplaats] (hierna: de woning). Voor de financiering 

van de woning hadden zij een hypothecaire 

geldlening van € 350.000,= bij de Bank of 

Scotland. Met betrekking tot deze hypotheek was 

sprake van een betalingsachterstand. 

2.3. [eiseres] heeft een eenmanszaak, [naam zaak], 

in het kader waarvan zij op partijen en markten 

mode-en decoratieartikelen verkoopt. Daarnaast 

is zij medio 2007 in de woning een “bed & breakfast” 

begonnen. Tot 1 maart 2009 werkte [eiseres] 

ook parttime in loondienst. 

2.4. In verband met haar echtscheiding heeft 

[eiseres] met haar toenmalige echtgenoot afgesproken 

dat zij de volledige eigendom van de woning 

zou verkrijgen. Voor een nieuwe financiering 

heeft [eiseres] in 2008 opdracht gegeven aan De 

Hypotheekshop om te bemiddelen met een hypotheekverstrekker. 

2.5. Op 11 november 2008 vond in het kantoor 

van De Hypotheekshop een bespreking plaats 

tussen [eiseres] en een medewerker van De Hypotheekshop. 

De desbetreffende medewerker heeft 

tijdens die bespreking een klantprofielformulier 

ingevuld (hierna: het klantprofiel). Hierop is vermeld: 

“A. Analyse 

[...] 

B&B € 40.000,= zou het moeten worden 

€ 29.000,= uit dienstbetrekking 

[...] 

B. Advies 

Aanbieder: BLG 

[...] 

Te lenen bedrag: 375.000 

Rente: 5,95 

Rentevaste periode: 10 

[...] 

verwachte netto maandlasten hypotheek: 

€ 1.200,=“ 

2.6. Op verzoek van De Hypotheekshop heeft BLG 

(via Welke Financiële Diensten B.V.) op 11 november 

2008 een hypotheekofferte ten behoeve 

van [eiseres] aan De Hypotheekshop gezonden. 

Deze offerte is door de heer [X], een medewerker 

van De Hypotheekshop, op 13 november 2008 

met [eiseres] besproken. Tijdens die bespreking 

heeft [eiseres] op deze offerte met pen het te lenen 

bedrag van € 355.000,= doorgestreept en daarnaast 

heeft zij “365.000” geschreven. Als rentepercentage 

is op deze offerte 5.95% per jaar vermeld en als 

rentevaste periode 10 jaar. Bij zowel dit percentage 

als bij de rentevaste periode heeft [eiseres] geen 

wijzigingen aangebracht. De Hypotheekshop heeft 

deze door [eiseres] ondertekende offerte, waarop 

een bruto maandlast (rente) van € 1.760,21 staat 

vermeld, vervolgens aan BLG gestuurd. 

2.7. Tegelijk met de op 13 november 2008 door 

[eiseres] ondertekende offerte ontving BLG een 

door [eiseres] ondertekend formulier met als kop 

“Financieringsaanvraag” (hierna: de financieringsaanvraag). 

Op de financieringsaanvraag zijn diverse 

gegevens van [eiseres] per computer ingevoerd, 

waaronder de te lenen hoofdsom (€ 355.000,=), 

de soort rente (vast) en het rentepercentage 

(5.95%). Ook op dit formulier heeft [eiseres] wel 

het bedrag van € 355.000,= met pen gewijzigd in 

€ 365.000,= maar geen wijzigingen aangebracht 

598 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

79 

bij de rentesoort en het rentepercentage. Voorts 

staat op de eerste bladzijde van de financieringsaanvraag: 

“FINANCIËLE VERPLICHTINGEN 

soort verplichting limiet/Oorspr. Hoofdsom 

Toetslast Inlossen Middels NVT” 

2.8. In verband met de door [eiseres] op de eerste 

offerte handmatig aangebrachte wijziging van het 

te lenen bedrag heeft BLG op 28 november 2008 

een nieuwe offerte uitgebracht. Deze offerte is op 

10 december 2008 door [X] met [eiseres] besproken 

en door laatstgenoemde ondertekend. [eiseres] 

heeft tijdens deze bespreking met een pen 

diverse wijzigingen op de offerte aangebracht. Het 

te lenen bedrag van € 365.000,=, het rentevaste 

percentage van 5.95% en de rentevaste periode 

van 10 jaar heeft zij doorgestreept en daarnaast 

heeft zij respectievelijk geschreven “375.000”, 

“5,15%” en “variabel”. De maandelijkse (bruto) 

te betalen hypotheekrente zou op grond van deze 

offerte € 1.809,79 bedragen. 

2.9. Op bladzijde 2 van de offerte van 28 november 

2008 staat: 

“Het is in uw belang dat de financiering aansluit 

op uw wensen en past bij uw omstandigheden. 

BLG Hypotheken adviseert u niet en controleert 

het advies van uw adviseur niet. Bespreek daarom 

deze offerte met uw adviseur voordat u de offerte 

accepteert.” 

2.10. De Hypotheekshop heeft de door [eiseres] 

op 10 december 2008 ondertekende offerte naar 

BLG gestuurd, samen met een door [eiseres] en 

door [X] namens De Hypotheekshop ondertekend 

formulier met als kopje “Inkomensverklaring BLG 

Hypotheken” (hierna: de inkomensverklaring). 

Hierop is vermeld dat [eiseres] als geldnemer en 

De Hypotheekshop als hypotheekadviseur na gezamenlijke 

bestudering van de inkomensbescheiden 

verklaren dat het jaarinkomen van [eiseres] 

€ 69.820,= bedraagt. 

2.11. In een e-mail van [X] aan Welke Financiële 

Diensten B.V.van 16 december 2008 staat: 

“Over het niet kunnen wijzigen van 10 jaar naar 

variabel, heb ik even rechtstreeks met BLG contact 

gezocht. In het verleden deden wij dat, zoals u 

weet, ook. Bij BLG geven zij aan dat dit verzoek 

even bij hun afdeling ‘Sales’ voorgelegd moeten 

worden en dat dat in principe geen probleem zal 

zijn. Standaard kan het toch ook al 3 maanden na 

de offertedatum. Ik wil u derhalve verzoeken dit 

even bij hen voor te leggen.” 

2.12. In verband met de handmatig door [eiseres] 

op de tweede offerte aangebrachte wijzigingen 

heeft BLG op 18 december 2008 een derde offerte 

uitgebracht. Op deze offerte staat als te lenen bedrag 

€ 375.000,= vermeld, een rentepercentage 

van 5,95%, een rentevaste periode van 10 jaar en 

een te betalen rente van € 1.859,37 per maand. 

[eiseres] heeft deze offerte op 24 december 2008 

ondertekend. 

2.13. BLG was niet bereid [eiseres] alsnog een variabele 

rente te verstrekken. Op 7 januari 2009 

heeft BLG [eiseres] een acceptatiebevestiging gestuurd 

voor een hypothecaire lening van 

€ 375.000,=, met een rentepercentage van 5,95%, 

een rentevaste periode van 10 jaar en een te betalen 

rente van € 1.859,37 per maand. 

2.14. Op 19 januari 2009 heeft BLG het bedrag 

van € 375.000,= op grond van de overeenkomst 

van geldlening aan [eiseres] verstrekt, waarmee 

de hypotheek bij de Bank of Scotland is afgelost. 

Diezelfde dag heeft de ex-echtgenoot van [eiseres] 

zijn 50%-aandeel in de eigendom van de woning 

aan [eiseres] geleverd. 

2.15. Uit de in september 2009 respectievelijk april 

2010 door een administratiekantoor samengestelde 

jaarrekeningen blijkt dat de eenmanszaak van 

[eiseres] in de jaren 2006 tot en met 2008 verliesgevend 

is geweest. 

2.16. Bij brieven van 11 juni 2009 heeft [eiseres] 

De Hypotheekshop en BLG aansprakelijk gesteld 

voor haar schade als gevolg van onjuiste advisering 

door De Hypotheekshop. 


Vorderingen met betrekking tot alle gedaagden 

3.1. [eiseres] vordert dat de rechtbank, bij uitvoerbaar 

bij voorraad verklaard vonnis: 

Primair: 

– voor recht verklaart dat gedaagden 1 tot en met 

4 hoofdelijk tekort zijn geschoten in de nakoming 

van hun verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst(en) 

met [eiseres], althans dat zij onrechtmatig 

jegens [eiseres] hebben gehandeld en aansprakelijk 

zijn voor de daardoor ontstane schade 

van [eiseres]; 

– gedaagden 1 tot en met 4 hoofdelijk veroordeelt 

tot betaling aan [eiseres] van € 126.673,= (over de 

rentevaste periode van 10 jaar teveel te betalen 

hypotheekrente), te vermeerderen met de wettelijke 

rente vanaf de dag van verzuim, tot aan de dag 

der algehele voldoening; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


599

79 

«JA» 



tot betaling aan [eiseres] van € 3.750,= (de door 

[eiseres] aan De Hypotheekshop betaalde provisie), 

te vermeerderen met de wettelijke rente 

vanaf de dag van verzuim, tot aan de dag der algehele 

voldoening; 

Subsidiair: 


tot vergoeding van de schade van [eiseres], nader 

op te maken bij staat; 


tot betaling van € 656,= per maand als voorschot 

op de bij staat te bepalen schade, totdat onherroepelijk 

in de schadestaatprocedure zal zijn beslist; 

Primair en subsidiair: 


tot betaling aan [eiseres] van € 2.842,= (buitengerechtelijke 

kosten), te vermeerderen met de wettelijke 

rente vanaf de dag van verzuim, tot aan de 

dag der algehele voldoening; 


tot vergoeding van de proceskosten, daaronder 

begrepen de kosten van het gelegde beslag, te 

vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de 

datum de van het in deze zaak te wijzen vonnis 

tot aan de dag der algehele voldoening. 

Grondslagen met betrekking tot De Hypotheekshop 

3.2. Aan haar vorderingen legt [eiseres] ten 

grondslag dat De Hypotheekshop bij de advisering 

op grond van de overeenkomst van opdracht onzorgvuldig 

heeft gehandeld door haar voor te 

houden dat de vaste rente kosteloos voorafgaand 

aan de levering van de woning zou kunnen worden 

omgezet naar een variabele (lagere) rente, 

door haar voor te spiegelen dat haar netto 

maandlasten zouden neerkomen € 1.200,= en 

door bij de hypotheekaanvraag een inkomen van 

de € 40.000,= uit de Bed & Breakfast te gebruiken, 

terwijl dat inkomen er niet was. 

3.3. De Hypotheekshop voert verweer en betoogt: 

– dat [eiseres] niet tijdig heeft geklaagd (artikel 

6:89 Burgerlijk Wetboek) 

– dat zij op grond van een exoneratie niet aansprakelijk 

is voor de schade van [eiseres] 

– dat zij niet tekort is geschoten in enige uit de 

overeenkomst met [eiseres] voortvloeiende verbintenis 

– dat het causaal verband tussen de aan De Hypotheekshop 

verweten fouten en de eventuele schade 

van [eiseres] ontbreekt 

– dat de eventuele schade als gevolg van eigen 

schuld aan de zijde van [eiseres] voor haar rekening 

dient te blijven 

– dat de door [eiseres] overgelegde schadeberekening 

onjuist is 

– dat geen sprake is van buitengerechtelijke kosten 

die voor vergoeding in aanmerking komen. 



Grondslagen met betrekking tot BLG 

3.5. Aan haar vorderingen op BLG legt [eiseres] 

ten grondslag dat BLG op grond van artikel 6:76 

Burgerlijk Wetboek (BW) aansprakelijk is voor 

de ondeugdelijke advisering van De Hypotheekshop 

als hulppersoon en dat BLG onrechtmatig 

jegens haar heeft gehandeld doordat zij een op 

haar als bank en hypotheekverstrekker rustende 

bijzondere zorgplicht heeft geschonden door zich 

er niet van te vergewissen of [eiseres] voldoende 

draagkracht had om de maandlasten te betalen. 

3.6. BLG voert verweer en betoogt: 

– dat De Hypotheekshop niet als een hulppersoon 

van BLG is opgetreden 

– dat geen sprake is van een op haar rustende 

bijzondere zorgplicht 

– dat de wel op haar rustende zorgplicht niet verder 

strekt dan het toetsen van de leencapaciteit 

van [eiseres] en dat zij daaraan heeft voldaan 

– dat het handelen of niet handelen van BLG geen 

invloed heeft gehad op de situatie waarin [eiseres] 

zich nu bevindt (ontbreken van causaal verband) 

– dat sprake is van eigen schuld aan de zijde van 

[eiseres] 

– dat de door [eiseres] overgelegde schadeberekening 

niet realistisch is 

– dat [eiseres] niet tijdig heeft geklaagd (artikel 

6:89 Burgerlijk Wetboek) 

– dat geen sprake is van buitengerechtelijke kosten 

die voor vergoeding in aanmerking komen. 




Met betrekking tot De Hypotheekshop 

Beroep op niet tijdig klagen 

4.1. De Hypotheekshop betoogt dat [eiseres] op 

grond van artikel 6:89 BW niet- ontvankelijk moet 

worden verklaard dan wel dat haar vorderingen 

moeten worden afgewezen omdat zij niet tijdig 

600 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

79 

bij De Hypotheekshop heeft geklaagd. In verband 

hiermee voert De Hypotheekshop aan dat [eiseres] 

voor 19 januari 2009 bekend was met het feit dat 

de omzetting van de rentevaste periode naar een 

variabele rente op dat moment niet (kosteloos) 

mogelijk was, terwijl zij eerst bij brief van 11 juni 

2009 voor het eerst kenbaar heeft gemaakt dat zij 

van oordeel is dat De Hypotheekshop tekort is 

geschoten. 

4.2. Late klachten leveren meer bewijsmoeilijkheden 

op voor de schuldenaar en artikel 6:89 BW 

behoedt de schuldenaar voor late en daardoor 

moeilijk te betwisten klachten (Hoge Raad 29 juni 

2007, NJ 2008, 605). Ingeval van een tegen een 

professionele partij (niet-consument) ingediende 

klacht moet de vraag of binnen een bekwame tijd 

is geprotesteerd worden beantwoord onder afweging 

van en met inachtneming van alle relevante 

omstandigheden, waaronder het antwoord op de 

vraag of de schuldenaar nadeel lijdt door de 

lengte van de in acht genomen klachttermijn 

(Hoge Raad 29 juni 2007, NJ 2008, 606). 

4.3. Het betoog van [eiseres] komt er op neer dat 

zij De Hypotheekshop niet alleen verwijt dat deze 

haar ten onrechte heeft voorgehouden dat omzetting 

van de vaste rente naar variabele rente zonder 

kosten mogelijk was, maar ook dat De Hypotheekshop 

haar ten onrechte heeft geadviseerd om met 

BLG een overeenkomst van hypothecaire geldlening 

te sluiten, terwijl voorzienbaar was dat zij de 

daarmee gepaard gaande rentelasten niet zou 

kunnen dragen. Deze verwijten hebben betrekking 

op de vraag of De Hypotheekshop als een bekwaam 

en redelijk handelend hypotheekadviseur 

is opgetreden. [eiseres] is geen deskundige op dit 

gebied zodat het naar het oordeel van de rechtbank 

redelijk is dat zij een advocaat heeft ingeschakeld 

om haar zaak te beoordelen. Daarnaast stelt 

de rechtbank stelt vast dat De Hypotheekshop 

niets heeft aangevoerd op grond waarvan moet 

worden geconcludeerd dat zij nadeel lijdt doordat 

[eiseres] niet eerder dan door middel van de brief 

van 11 juni 2009 heeft geklaagd. Niet gebleken is 

dat het voor De Hypotheekshop als gevolg van 

het tijdsverloop moeilijker is geworden om eventuele 

stellingen aan haar zijde te kunnen bewijzen. 

Gelet op deze omstandigheden concludeert de 

rechtbank dat [eiseres] tijdig bij De Hypotheekshop 

heeft geklaagd, zodat dit verweer van De 

Hypotheekshop wordt verworpen 

Beroep op exoneratie 

4.4. De Hypotheekshop neemt het standpunt in 

dat zij op grond van een exoneratie niet aansprakelijk 

is voor de schade van [eiseres]. Ter onderbouwing 

hiervan heeft zij een gegevensoverzicht 

overgelegd dat zij ten behoeve van [eiseres] heeft 

opgesteld (productie 2 conclusie van antwoord). 

4.5. Dit verweer faalt. Het door De Hypotheekshop 

overgelegde document is gedateerd op 6 juli 

2010. [eiseres] heeft bladzijde 3 overgelegd van 

een gegevensoverzicht dat is gedateerd op 13 november 

2008 (productie 1 dagvaarding) en heeft 

ter zitting niet aangevoerd dat zij op 13 november 

2008 alleen die derde bladzijde heeft ontvangen. 

De rechtbank houdt het er daarom voor dat De 

Hypotheekshop op genoemde datum het gehele 

gegevensoverzicht (dat vijf pagina’s omvat) aan 

[eiseres] heeft verstrekt. Op de eerste bladzijde 

van het gegevensoverzicht staat onderaan: “Aan 

dit formulier kunnen geen rechten worden ontleend.” 

Op de vier overige pagina’s staat onderaan: 

“Aan deze berekeningen kunnen geen rechten 

worden ontleend.” Hieruit kan worden afgeleid 

dat De Hypotheekshop niet instaat voor de juistheid 

van de berekeningen. Een uitsluiting van 

aansprakelijkheid ingeval van wanprestatie kan 

hierin echter niet worden gelezen. 

Vaste/variabele rente 

4.6. [eiseres] betoogt dat zij, voordat BLG haar 

een offerte verstrekte, aan De Hypotheekshop 

kenbaar heeft gemaakt dat zij een lening wilde 

met een variabele rente en dat de eerste offerte 

van BLG dateert van 28 november 2011. Volgens 

[eiseres] heeft zij deze offerte, waarop abusievelijk 

een hogere vaste rente stond vermeld, toch ondertekend, 

omdat [X] van De Hypotheekshop tegen 

haar heeft gezegd dat zij die offerte wel kon tekenen 

omdat de vaste rente kosteloos en zonder 

problemen voorafgaand aan de levering van de 

woning zou worden omgezet naar een variabele 

rente. Uit de e-mail van [X] van 16 december 2008 

(zie 2.11) blijkt dat De Hypotheekshop ervan uit 

is gegaan dat kosteloze omzetting mogelijk was. 

De schade die [eiseres] lijdt doordat dit achteraf 

onjuist blijkt te zijn dient volgens haar voor rekening 

van De Hypotheekshop te komen. 

4.7. De rechtbank verwerpt dit betoog. Het 

klantprofiel dat door De Hypotheekshop is opgemaakt 

tijdens de eerste bespreking van 11 november 

2008 vermeldt een rente van 5,95% en een 

rentevaste periode van 10 jaar (zie 2.5). Naar 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


601

79 

«JA» 


aanleiding van deze bespreking heeft De Hypotheekshop 

dezelfde dag een offerte bij BLG aangevraagd. 

Deze offerte, waarop eveneens een rente 

van 5,95% en rentevaste periode van 10 jaar zijn 

vermeld, heeft [X] van De Hypotheekshop op 13 

november 2008 met [eiseres] besproken. [eiseres] 

heeft deze offerte toen ondertekend zonder wijzigingen 

aan te brengen ten aanzien van de rente 

(zie 2.6). Dit geldt ook voor de door [eiseres] ondertekende 

financieringsaanvraag (zie 2.7). Hieruit 

volgt dat, zoals De Hypotheekshop ook aanvoert, 

[eiseres] op dat moment nog niet had aangegeven 

dat zij een variabele rente wenste. Pas 

toen [eiseres] de tweede offerte van BLG (van 28 

november 2008) met De Hypotheekshop besprak, 

heeft zij kenbaar gemaakt dat zij een variabele 

rente wilde. Anders dan [eiseres] betoogt heeft zij 

de eerste offerte van BLG dus niet ondertekend 

onder invloed van een onjuiste mededeling van 

[X] over het kosteloos omzetten van de rente. 

4.8. In het midden kan dan blijven of [X] [eiseres] 

op 28 november 2008 daadwerkelijk heeft meegedeeld 

dat kosteloze omzetting geen probleem zou 

zijn, zoals [eiseres] stelt en De Hypotheekshop 

betwist. Als gevolg van de ondertekening van de 

eerste offerte is tussen [eiseres] en BLG al op 13 

november 2008 een overeenkomst van geldlening 

tot stand gekomen. De wijzigingen in de offertes 

van 28 november 2008 en 18 december 2008 

hadden alleen betrekking op de hoogte van de lening. 

De gestelde onjuiste mededeling van [X] 

kan er dus niet toe hebben geleid dat [eiseres] 

werd gebonden aan de vaste rente voor de duur 

van 10 jaar. Nu het causaal verband tussen de gestelde 

onjuiste mededeling van [X] en de gestelde 

schade van [eiseres] ontbreekt, kan de gestelde 

tekortkoming van De Hypotheekshop niet leiden 

tot toewijzing van de vorderingen van [eiseres]. 

Aan onderzoek naar de feitelijke grondslag van 

die gestelde tekortkoming hoeft dan niet te worden 

toegekomen. 

Advies van De Hypotheekshop aan [eiseres] tot het 

aangaan van de overeenkomst met BLG 

4.9. [eiseres] heeft op 11 november 2008 tegen de 

medewerker van De Hypotheekshop mededelingen 

gedaan die ertoe leidden dat de medewerker 

op het klantprofielformulier invulde dat het inkomen 

[eiseres] uit de Bed & Breakfast € 40.000,= 

“zou moeten worden” (zie 2.5). Volgens [eiseres] 

heeft De Hypotheekshop dat inkomen ten onrechte 

gebruikt voor de hypotheekaanvraag aangezien 

dat inkomen er helemaal niet was. [eiseres] stelt 

dat De Hypotheekshop tekortgeschoten is in de 

advisering door uit te gaan van een bruto jaarinkomen 

van € 69.820,= en, als gevolg daarvan, van 

een netto maandlast van € 1.200,=. Zij betoogt dat 

zij, indien De Hypotheekshop haar juist had geadviseerd, 

een andere financier had gezocht voor 

een lening met een variabele rente of dat zij met 

BLG een overeenkomst onder andere voorwaarden 

had gesloten. Als zij begin 2009 wegens onvoldoende 

inkomen geen hypotheek had kunnen afsluiten, 

zou zij de hypotheek bij de Bank of Scotland 

hebben gecontinueerd, aldus [eiseres]. 

4.10. De Hypotheekshop betoogt dat [eiseres] op 

het moment van het hypotheekadvies voor een 

substantieel bedrag inkomsten uit arbeid genoot 

en dan het voor haar mogelijk was de hypotheekrente 

af te trekken. Naast haar inkomen uit loondienst 

van € 31.320,= had [eiseres] aangegeven 

dat zij plannen had haar Bed & Breakfast uit te 

breiden en dat zij verwachtte daarmee een inkomen 

van € 40.000,= te kunnen genereren. Van 

een precaire situatie was geen sprake, althans dit 

was niet kenbaar voor De Hypotheekshop. 

4.11. De rechtbank overweegt hierover het volgende. 

Op een hypotheekadviseur rust een uit de 

overeenkomst van opdracht voortvloeiende 

zorgplicht. Deze brengt mee dat een hypotheekadviseur 

moet nagaan of een klant in staat zal zijn 

de financiële lasten van een door die klant gewenste 

hypothecaire geldlening te voldoen. Indien 

daarover in redelijkheid moet worden getwijfeld 

moet een hypotheekadviseur zijn klant adviseren 

om die lening niet te sluiten. Volgens [eiseres] 

heeft [X] alleen gevraagd om enkele salarisstroken 

van haar toenmalige deeltijd-dienstverband en 

een stuk waaruit de WOZ-waarde bleek, en heeft 

De Hypotheekshop geen nadere informatie opgevraagd 

over de in juli 2007 gestarte Bed & Breakfast. 

De Hypotheekshop heeft dit niet weersproken. 

Hieruit volgt dat De Hypotheekshop geen 

deugdelijk onderzoek naar de financiële situatie 

van [eiseres] heeft gedaan. Ter zitting heeft [eiseres] 

aangevoerd dat zij ten tijde van de hypotheekaanvraag 

niet beschikte over duidelijke cijfers 

van haar onderneming. Indien De Hypotheekshop 

wel navraag had gedaan naar de financiële situatie 

van [eiseres] had zij dus moeten constateren dat 

er geen deugdelijke grondslag bestond voor de 

veronderstelling dat [eiseres] met haar Bed & 

Breakfast een inkomen zou genereren en al helemaal 

niet dat zij daarmee € 40.000,= per jaar zou 

602 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

79 

gaan verdienen. De Hypotheekshop heeft niet 

gesteld dat [eiseres] met een bruto jaarinkomen 

van ongeveer € 30.000,= uit loondienst de hypotheekrente 

voor een lening van € 350.000,= of 

hoger zou kunnen voldoen. De Hypotheekshop 

had [eiseres] dan ook moeten adviseren om geen 

enkele offerte van BLG te ondertekenen. Gelet op 

het voorgaande is De Hypotheekshop toerekenbaar 

tekortgeschoten in de nakoming van de 

hiervoor beschreven, uit haar zorgplicht voortvloeiende 

verbintenissen en is zij uit dien hoofde 

aansprakelijk jegens [eiseres] voor de schade die 

daarvan het gevolg is. 

4.12. Pas indien komt vast te staan dat [eiseres] 

schade heeft geleden komt de rechtbank toe aan 

een beoordeling van het door De Hypotheekshop 

aangevoerde eigen schuld-verweer. De rechtbank 

is echter in de huidige stand van de procedure 

niet in staat om vast te stellen of [eiseres] schade 

heeft geleden en zo ja, hoe hoog die schade is. Het 

gaat hierbij om de vraag hoe de situatie van 

[eiseres] waarschijnlijk zou zijn geweest indien 

De Hypotheekshop geen wanprestatie had gepleegd. 

Met haar stelling dat zij een andere financier 

zou hebben gezocht bedoelt [eiseres] kennelijk 

dat zij een andere financier bereid zou hebben 

gevonden haar een hypothecaire geldlening van 

ten minste € 350.000,= met een variabele rente te 

verstrekken, voor de aflossing van haar schuld bij 

de Bank of Scotland. Gelet op haar toenmalige 

inkomen uit dienstbetrekking van ongeveer 

€ 30.000,= per jaar en de omstandigheid dat 

[eiseres] daarnaast een onderneming dreef die 

verliesgevend was, is dit naar het oordeel van de 

rechtbank geen reële optie. [eiseres] heeft deze 

stelling ook niet onderbouwd, zodat de rechtbank 

haar niet in de gelegenheid zal stellen om bewijs 

van die stelling te leveren. Het voorgaande brengt 

mee dat ook BLG niet bereid zou zijn geweest 

[eiseres] een hypothecaire lening van tenminste 

€ 350.000,= te verstrekken, indien De Hyptheekshop 

geen wanprestatie had gepleegd. Ook met 

betrekking tot de stelling van [eiseres] dat zij in 

dat geval met BLG een overeenkomst onder andere 

voorwaarden zou hebben gesloten is bewijslevering 

dus niet aan de orde. 

4.13. Resteert de vraag of [eiseres] de hypotheek 

bij de Bank of Scotland had kunnen voortzetten. 

Of dit mogelijk was hangt ervan af of de Bank of 

Scotland daartoe ondanks de opgelopen betalingsachterstand 

en ondanks de echtscheiding verplicht 

was, en daarbij dan ook de voormalige echtgenoot 

van [eiseres] jegens [eiseres] verplicht was om – 

ondanks de echtscheiding – diens aansprakelijkheid 

onder de hypothecaire lening te continueren. 

In het bevestigende geval zou [eiseres] gebonden 

zijn aan de met de Bank of Scotland overeengekomen 

rente. In het ontkennende geval zou [eiseres], 

gelet op de eind 2008 bestaande betalingsachterstand, 

in 2009 hoogstwaarschijnlijk geconfronteerd 

zijn geweest met een gedwongen verkoop 

van de woning in opdracht van de Bank of Scotland. 

4.14. Ten overvloede merkt de rechtbank op dat 

indien er van moet worden uitgegaan dat [eiseres] 

de hypotheek bij de Bank of Scotland had kunnen 

voortzetten, de door haar overgelegde schadeberekening 

onbruikbaar is. In die berekening is uitgegaan 

van een hypotheeklening van € 375.000,= 

en een variabele rente van gemiddeld 3,6% in 

2010, terwijl de lening bij Bank of Scotland volgens 

[eiseres] betrekking had op een bedrag van 

€ 350.000,=, met een rente van 4,45% per jaar, 

voor een rentevaste periode van nog 7 jaar vanaf 

begin 2009. 

4.15. In verband met het voorgaande zal de 

rechtbank een comparitie bevelen om aanvullende 

inlichtingen over de zaak te vragen en om te onderzoeken 

of partijen het op een of meer punten 

met elkaar eens kunnen worden. In het kader van 

de vaststelling van de feiten dient [eiseres] uiterlijk 

twee weken voor de zitting een kopie van haar 

echtscheidingsconvenant en stukken met betrekking 

tot de hypotheek bij de Bank of Scotland toe 

te sturen aan de rechtbank (t.a.v. Zittingsplanning 

Civiel, kamer H.1.87 van het gebouw van de 

rechtbank aan het Vrouwe Justitiaplein 1 te 

Utrecht) en aan de wederpartij. 

4.16. De rechtbank wijst erop dat zij uit een niet 

verschijnen van een partij ter comparitie de gevolgtrekkingen 

– ook in het nadeel van die partij 

– kan maken die zij geraden zal achten. 

4.17. Partijen moeten er op voorbereid zijn dat 

de rechtbank een mondeling tussenvonnis kan 

wijzen en [eiseres] kan opdragen bewijs te leveren 

van haar stelling dat zij de hypotheek bij de Bank 

of Scotland zou hebben voortgezet. 

4.18. Ter zitting kan aan de orde komen of een 

deskundigenonderzoek noodzakelijk is, welke 

vragen beantwoord moeten worden en wie partijen 

als deskundige benoemd willen zien. 

4.19. Alle overige beslissingen zullen worden 

aangehouden. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


603

79 

«JA» 


Met betrekking tot BLG 

Hulppersoon 

4.20. [eiseres] betoogt dat BLG op grond van artikel 

6:76 BW aansprakelijk is voor haar schade die 

een gevolg is van de ondeugdelijke advisering 

door De Hypotheekshop. Terecht voert BLG 

echter aan dat De Hypotheekshop niet als haar 

hulppersoon optrad en dat zij niet op deze grond 

aansprakelijk kan worden gehouden. 

4.21. Het verweer van BLG, dat de rechtbank 

overneemt, houdt samengevat het volgende in. 

Voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst 

van hypothecaire geldlening – dus ten tijde van 

de advisering door De Hypotheekshop – bestond 

tussen [eiseres] en BLG geen contractuele relatie. 

[eiseres] had De Hypotheekshop opdracht gegeven 

haar te adviseren en met een hypotheekverstrekker 

te bemiddelen. Tussen BLG en De Hypotheekshop 

bestaat een overeenkomst die inhoudt 

dat De Hypotheekshop bevoegd is de producten 

van BLG aan haar klanten aan te bieden via bemiddeling. 

De Hypotheekshop bemiddelt echter voor 

verschillende aanbieders en is niet verplicht 

werkzaamheden te verrichten ten behoeve van 

BLG. De Hypotheekshop handelt dus niet namens 

BLG maar als een zelfstandige financiële dienstverlener 

met een vergunning van de AFM en BLG 

heeft geen zeggenschap over of invloed op (de 

advisering van) De Hypotheekshop. Dat de overeenkomst 

tot hypothecaire geldlening gescheiden 

moet worden van de advisering door De Hypotheekshop 

was aan [eiseres] ook kenbaar gemaakt, 

doordat in de offerte van BLG van 28 november 

2008 is vermeld: “BLG Hypotheken adviseert u 

niet en controleert het advies van de adviseur niet” 

(zie 2.9). De conclusie luidt dan ook dat De Hypotheekshop 

bij haar advisering aan [eiseres] niet 

een op BLG rustende verbintenis uitvoerde, zodat 

artikel 6:76 BW toepassing mist. 

Zorgplicht BLG 

4.22. [eiseres] neemt het standpunt in dat BLG 

onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld doordat 

zij in de fase voorafgaand aan het sluiten van de 

overeenkomst tot hypothecaire geldlening niet, 

althans onvoldoende of op onjuiste wijze de 

leencapaciteit van [eiseres] heeft getoetst, althans 

heeft laten toetsen. In verband hiermee betoogt 

zij dat op BLG als bank en hypotheekverstrekker 

een bijzondere zorgplicht rust die ertoe strekt haar 

als particuliere wederpartij te beschermen tegen 

de gevaren van eigen lichtvaardigheid of gebrek 

aan inzicht jegens de consument en leek [eiseres]. 

Dit volgt uit de rechtspraak van de Hoge Raad 

van 5 juni 2009 (LJN: BH2815 en BH2811). Uit 

deze bijzondere zorgplicht vloeit volgens [eiseres] 

voort dat BLG zich ervan had moeten vergewissen 

of [eiseres] voldoende draagkracht had om de 

maandlasten te voldoen. Deze plicht om de leencapaciteit 

te toetsen volgt volgens [eiseres] ook 

uit de Gedragscode Hypothecaire Financieringen. 

BLG betoogt dat op haar geen bijzondere zorgplicht 

rust zoals door [eiseres] is bedoeld. Volgens 

BLG is er wel sprake van een op haar rustende 

zorgplicht, maar heeft zij daaraan voldaan door 

de leencapaciteit van [eiseres] te toetsen. 

4.23. De arresten waarnaar [eiseres] verwijst hebben 

betrekking op aandelenlease -overeenkomsten, 

waarbij zich risico’s kunnen voordoen die 

voor niet deskundige consumenten niet altijd gemakkelijk 

zijn in te zien. Terecht wijst BLG er op 

dat een hypothecaire lening niet kan worden vergeleken 

met aandelenlease-producten. De lening 

waarop de offertes van BLG betrekking hadden 

betreft een eenvoudige aflossingsvrije hypothecaire 

lening met een vaste rente, die niet afhankelijk 

is van koersontwikkelingen. Op BLG rust dan ook 

geen bijzondere zorgplicht in de zin van de arresten 

van de Hoge Raad van 5 juni 2009. 

4.24. Artikel 4.34 Wet op het financieel toezicht 

(Wft) bepaalt dat een aanbieder van krediet 

voorafgaand aan de totstandkoming van een 

overeenkomst inzake krediet in het belang van de 

consument informatie inwint over diens financiële 

positie en beoordeelt of het aangaan van de 

overeenkomst verantwoord is ter voorkoming 

van overkreditering van de consument. Ook bepaalt 

dit artikel dat de aanbieder geen overeenkomst 

inzake krediet met een consument aangaat 

indien dit, met het oog op overkreditering van de 

consument, onverantwoord is. 

4.25. Bij conclusie van antwoord heeft BLG aangevoerd 

dat zij aan artikel 4.34 Wft heeft voldaan 

doordat zij a) een inkomensverklaring van [eiseres] 

en De Hypotheekshop gezamenlijk heeft gevraagd 

(zie 2.10), b) een BKR-toets heeft uitgevoerd, 

c) de waarde van de woning heeft gecontroleerd 

(€ 640.000,= vrije verkoopwaarde en 

€ 570.000,= executiewaarde) en d) een berekening 

van de woonlasten en toegestane woonlasten heeft 

opgesteld. Op 21 januari 2011 heeft [eiseres] een 

“akte overlegging producties ten behoeve van de 

comparitie” genomen. Noch in die akte noch ter 

604 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

79 

comparitie heeft [eiseres] de onder a tot en met c 

beschreven controlehandelingen weersproken, 

zodat de rechtbank er vanuit gaat dat deze zijn 

verricht. 

4.26. Met betrekking tot de in de vorige alinea 

onder d) vermelde controlehandelingen voert 

BLG aan dat zij heeft berekend dat [eiseres] op 

grond van de hoofdnorm van artikel 6 lid 4 van 

de Gedragscode Hypothecaire Financieringen 

(GHF) maximaal € 359.540,= zou mogen lenen 

maar dat een hypothecaire financier in bijzondere 

gevallen van die norm mag afwijken (artikel 6 lid 

6 GHF). Op verzoek van De Hypotheekshop en 

[eiseres] heeft BLG vervolgens een zogenoemde 

maatwerktoets verricht (een toets in de zin van 

artikel 6 lid 6 GHF), om te onderzoeken of afwijking 

van de hoofdnorm verantwoord is. De uitkomst 

hiervan was volgens BLG (met cijfers onderbouwd) 

dat [eiseres], uitgaande van het bruto 

jaarinkomen van € 69.820,= dat door haar en De 

Hypotheekshop op de inkomensverklaring was 

vermeld, € 2.121,= per maand mocht “verwonen” 

(de rechtbank begrijpt: mocht besteden aan bruto 

maandlasten) terwijl haar bruto maandlasten op 

grond van de hypotheek € 1.859,37 zouden bedragen. 

4.27. In voornoemde akte stelt [eiseres] dat BLG 

de maatwerktoets niet deugdelijk heeft uitgevoerd 

omdat daarin geen rekening is gehouden met een 

doorlopend zakelijk krediet van € 17.500,=. Naar 

aanleiding daarvan heeft BLG ter zitting aangevoerd 

dat zij niet op de hoogte was van dit doorlopend 

krediet. De rechtbank stelt vast dat [eiseres] 

geen omstandigheden heeft aangevoerd op 

grond waarvan moet worden geconcludeerd dat 

BLG van het doorlopend krediet op de hoogte 

was of behoorde te zijn. Terecht wijst BLG erop 

dat in de door [eiseres] ondertekende en aan BLG 

verstrekte financieringsaanvraag (zie 2.7) geen 

melding is gemaakt van het doorlopend krediet. 

Onder Financiële Verplichtingen is “NVT” ingevuld. 

4.28. Gelet op het voorgaande heeft BLG voldoende 

informatie ingewonnen over de financiële positie 

van [eiseres] en kon zij tot het oordeel komen 

dat het aangaan van de overeenkomst tot hypothecaire 

geldlening verantwoord was. Hiermee heeft 

BLG voldaan aan de verplichtingen die voortvloeien 

uit de in artikel 4.34 Wft neergelegde (precontractuele) 

zorgplicht. Van een onrechtmatige 

daad van BLG jegens [eiseres] is dan ook geen 

sprake. De overige verweren van BLG hoeven dan 

ook niet te worden besproken. 

Proceskosten en nakosten 

4.29. [eiseres] zal als de in het ongelijk gestelde 

partij in de proceskosten worden veroordeeld. De 

kosten aan de zijde van BLG worden begroot op: 

– vast recht € 2.931,= 

– salaris advocaat € 2.842,= (2,0 punten x tarief 

€ 1.421,=) 

Totaal € 5.773,= 

4.30. De nakosten, waarvan BLG betaling vordert, 

zullen op de in het dictum weergegeven wijze 

worden begroot. De gevorderde wettelijke rente 

over de nakosten zal – vanwege het verschil in het 

moment van intreden van verzuim ten aanzien 

van de in het dictum vermelde onderdelen van 

de nakosten – op de in het dictum weergegeven 

wijze worden toegewezen. 


De rechtbank 

met betrekking tot de vorderingen op De Hypotheekshop: 

5.1. beveelt een verschijning van [eiseres] en De 

IJsselstreek v.o.f., De IJsselstreek Assurantiën B.V., 

en Shaki B.V., bijgestaan door hun advocaten, 

voor het geven van inlichtingen en ter beproeving 

van een minnelijke regeling op de terechtzitting 

van deze rechtbank in het gerechtsgebouw te 

Utrecht aan Vrouwe Justitiaplein 1 op woensdag 

22 juni 2011 van 09.30 tot 11.30 tot uur, 

5.2. bepaalt dat [eiseres] dan in persoon aanwezig 

moet zijn en dat De IJsselstreek v.o.f., De IJsselstreek 

Assurantiën B.V., en Shaki B.V. dan vertegenwoordigd 

moeten zijn door iemand die van 

de zaak op de hoogte is en hetzij rechtens hetzij 

op grond van een bijzondere schriftelijke volmacht 

bevoegd is elk van hen te vertegenwoordigen, 

5.3. bepaalt dat de partij die op genoemd tijdstip 

niet kan verschijnen, binnen twee weken na de 

datum van dit vonnis schriftelijk en gemotiveerd 

aan de rechtbank ter attentie van de roladministratie 

van de sector civiel – om een nadere dagen 

uurbepaling dient te vragen onder opgave van de 

verhinderdata van alle partijen in de drie maanden 

volgend op genoemde datum, 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


605

80 

«JA» 


5.4. bepaalt dat de in 4.15 genoemde stukken 

uiterlijk twee weken voor de dag van de zitting 

door [eiseres] aan de rechtbank en de in 5.2 vermelde 

wederpartijen moeten zijn toegestuurd, 

5.5. houdt iedere verdere beslissing aan, 

met betrekking tot de vorderingen op BLG: 

5.6. wijst de vorderingen af, 

5.7. veroordeelt [eiseres] in de proceskosten, aan 

de zijde van BLG tot op heden begroot op 

€ 5.773,=, te vermeerderen met de wettelijke rente 

over dit bedrag met ingang van de datum van dit 

vonnis tot de dag van volledige betaling, 

5.8. veroordeelt [eiseres] in de na dit vonnis ontstane 

kosten, begroot op: 

– € 131,= aan salaris advocaat, te vermeerderen 

met de wettelijke rente met ingang van de datum 

van dit vonnis tot de dag van volledige betaling, 


van de uitspraak heeft plaatsgevonden en 




van betekening van de uitspraak, te vermeerderen 

met de wettelijke rente met ingang van de 

vijftiende dag na voormelde aanschrijving tot de 

dag van volledige betaling 

5.9. verklaart dit vonnis wat betreft de kostenveroordelingen 

in 5.7 en 5.8 uitvoerbaar bij voorraad. 

80 

Rechtbank Zwolle-Lelystad 

9 februari 2011, nr. 158582/HA ZA 09-828, LJN 

BP8547 

(mr. Manders) 

Ongeval glijbaan. Basisschool niet aansprakelijk. 

Bijzondere zorgplicht. 

[BW art. 6:74, 6:162] 

Tijdens het spelen op het schoolplein in de pauze, 

is een tienjarig meisje gewond geraakt. Het meisje 

zat onderaan de glijbaan, toen een andere leerling 

naar beneden gleed en tegen haar aan botste. Door 

de botsing raakte het meisje met haar gezicht de 

rand van de glijbaan, waardoor twee tanden beschadigd 

raakten. De moeder van het meisje vordert 

vergoeding van de tandartsrekening van ruim 

€ 200,= en immateriële schade ten bedrage van 

€ 5.000,= van de basisschool. Volgens de moeder 

heeft de basisschool een onrechtmatige daad, dan 

wel wanprestatie gepleegd door onvoldoende 

toezicht op de glijbaan te houden. Volgens de 

rechtbank heeft de basisschool een bijzondere 

zorgplicht ten aanzien van de gezondheid en veiligheid 

van kinderen. Deze zorgplicht gaat echter niet 

zo ver dat in zodanige mate toezicht moet worden 

gehouden dat elke onrechtmatigheid wordt opgemerkt. 

Zeker gezien het feit dat een glijbaan op 

zichzelf niet als gevaarzettend moet worden beschouwd, 

heeft de basisschool geen zorgplicht 

geschonden door niet specifiek toezicht op de 

glijbaan te houden. De basisschool heeft dus niet 

onrechtmatig gehandeld. Ook de gestelde wanprestatie 

die de basisschool zou hebben gepleegd acht 

de rechtbank niet aannemelijk. 

1. [Eiser sub 1] te [woonplaats], 

2. [eiser sub 2] te [woonplaats], 

eisers, beiden in hun hoedanigheid van wettelijk 

vertegenwoordigers van [A], geboren op [datum], 

advocaat: mr. Ph.J.N. Aarnoudse te Deventer, 

tegen 

de Stichting Openbaar Primair Onderwijs Deventer 

te Deventer, 

gedaagde, 

advocaat: mr. R.K.E. Buysrogge te Zwolle. 

Partijen zullen hierna [eiser] c.s. en Openbaar 

Primair Onderwijs Deventer genoemd worden. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. Op 8 januari 2009 heeft zich tijdens de pauze 

op het schoolplein van basisschool [B] in [woonplaats] 

- welke school onderdeel uitmaakt van de 

overkoepelende stichting Stichting Openbaar 

Primair Onderwijs Deventer - een ongeval voorgedaan. 

Bij het naar beneden glijden van de daar 

aanwezige glijbaan is een kind uit groep 3, [C] 

genaamd, tegen de zich (volgens Openbaar Primair 

Onderwijs Deventer) onderaan voor dan wel 

(volgens [eiser] c.s.) onderaan op de glijbaan bevindende, 

toen 10-jarige [A] uit groep 6 gebotst. 

[A] is de dochter van [eiser] c.s.. [A] is door de 

botsing met haar gezicht op de rand van de glijbaan 

gevallen. Twee voortanden van [A] zijn 

daarbij beschadigd. [A] is meteen na de botsing 

onder tandheelkundige hulp gesteld. De tandarts 

heeft beide tanden gefixeerd. 

606 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

80 

2.2. Toen het ongeval zich voordeed hield er niemand 

toezicht bij de glijbaan. 


3.1. [eiser] c.s. hebben gevorderd - samengevat - 

de veroordeling van Openbaar Primair Onderwijs 

Deventer tot betaling van € 5.202,99, vermeerderd 

met rente en kosten. 

3.2. Aan hun vordering hebben [eiser] c.s. ten 

grondslag gelegd, kort samengevat, dat Openbaar 

Primair Onderwijs Deventer primair uit hoofde 

van onrechtmatige daad en subsidiair uit hoofde 

van wanprestatie als bestuurder van [B] aansprakelijk 

is voor de door [A] ten gevolge van het ongeval 

geleden schade. Volgens [eiser] c.s. heeft [B] 

onvoldoende toezicht gehouden op hun aan haar 

toevertrouwde dochter. Volgens [eiser] c.s. had 

[B] een medewerker toezicht moeten laten houden 

bij de glijbaan. Deze medewerker had dan kunnen 

ingrijpen door [A] dan wel [C] te waarschuwen 

of tegen te houden. Een toezicht bij de glijbaan 

was volgens [eiser] c.s. te meer geboden gezien de 

barre weersomstandigheden op de dag van het 

ongeval. Volgens hen vroor het en was het spekglad. 

De schade bestaat uit materiële schade ten 

belope van in totaal € 202,99 en uit immateriële 

schade, waarvan het beloop begroot dient te 

worden op een bedrag van € 5.000,=, aldus [eiser] 

c.s.. 

3.3 Openbaar Primair Onderwijs Deventer heeft 

verweer gevoerd. Haar standpunt, voor zover relevant 

en summier samengevat, komt er op neer 

dat [B] voldoende toezicht heeft gehouden. Volgens 

haar was [B] niet verplicht tot het houden 

van toezicht bij de glijbaan ten tijde van het ongeval. 


4.1. Voor wat betreft de primaire grondslag van 

de vordering stelt de rechtbank voorop dat op een 

basisschool, zoals [B], een bijzondere zorgplicht 

rust ten aanzien van de gezondheid en veiligheid 

van de kinderen, die aan haar zorg zijn toevertrouwd 

en onder haar toezicht staan. Die zorgplicht 

is echter niet onbegrensd. De maatschappelijke 

zorgvuldigheid vereist niet dat in zodanige 

mate toezicht wordt gehouden dat elke onregelmatigheid 

wordt opgemerkt. Zo is het dan ook 

algemeen aanvaard dat er zich ongevallen kunnen 

voordoen op een schoolplein. 

4.2. De hoofdvraag is of [B] in zodanige mate tekort 

is geschoten in voormelde op haar rustende 

zorgplicht dat gezegd kan worden dat zij heeft 

gehandeld in strijd met de zorgvuldigheid die in 

het maatschappelijk verkeer betaamt. In het bijzonder 

draait het om de vraag of [B] onzorgvuldig 

heeft gehandeld door geen toezicht te laten houden 

bij de glijbaan ten tijde van het ongeval. Naar 

het oordeel van die rechtbank dient deze vraag 

ontkennend te worden beantwoord. Daartoe 

wordt het volgende overwogen. 

4.3. Een glijbaan is - net als een klimrek en een 

schommel - een vaak op schoolpleinen voorkomend 

speeltoestel met het gebruik waarvan kinderen 

in het algemeen goed vertrouwd zijn. Dat een 

glijbaan als zodanig gevaarzettend is, kan naar het 

oordeel van de rechtbank dan ook niet worden 

volgehouden. Als dat zo zou zijn, dan zouden er 

zich geen glijbanen op schoolpleinen bevinden. 

Naar het oordeel van de rechtbank hoeft van een 

basisschool in het algemeen dan ook niet te verwacht 

te worden dat zij specifiek toeziet op het 

gebruik van de op het schoolplein aanwezige glijbaan 

door de op dat plein spelende kinderen. 

Voorts zijn geen feiten of omstandigheden gesteld 

of gebleken, die maken dat ten aanzien van de 

onderhavige glijbaan juist wél specifiek toezicht 

op het gebruik daarvan vereist was, hetgeen bijvoorbeeld 

het geval geweest zou kunnen als de 

onderhavige glijbaan uitzonderlijk groot of lang 

was. 

Op grond van het vorenstaande worden [eiser] 

c.s. dan ook niet gevolgd in hun stelling dat er 

sprake was van onvoldoende toezicht, omdat [B] 

niemand toezicht heeft laten houden bij de glijbaan. 

De door [eiser] c.s. in dit verband gestelde 

barre weersomstandigheden en de door hen beweerde 

gladheid, maken dit niet anders. Niet alleen 

zijn de desbetreffende stellingen in het licht 

van de daartegen door Openbaar Primair Onderwijs 

Deventer gevoerde verweren onvoldoende 

komen vast te staan, het valt ook niet in te zien 

waarom [B] vanwege die beweerde gladheid en 

barre weersomstandigheden toezicht had moeten 

laten houden bij de onderhavige glijbaan. Het zijn 

ook niet die beweerde gladheid en de gestelde 

barre weersomstandigheden die het ongeval hebben 

veroorzaakt, maar het feit dat [C] van de 

glijbaan naar beneden gleed op het moment dat 

[A] zich onderaan op dan wel voor de glijbaan 

bevond. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


607

81 

«JA» 


4.4. Gelet op het vorenstaande is de vordering van 

[eiser] c.s., voor zover gebaseerd op de primaire 

grondslag van onrechtmatige daad, niet toewijsbaar. 

4.5. De vordering van [eiser] c.s. is evenmin toewijsbaar 

op basis van de subsidiaire grondslag van 

wanprestatie. Dat er ten tijde van het ongeval een 

contractuele relatie tussen partijen bestond, is niet 

gesteld, laat staan dat is gesteld of gebleken dat 

daaruit een verplichting voortvloeit die strekte tot 

het houden van toezicht bij de onderhavige glijbaan 

ten tijde van het ongeval. 

4.6. Reeds op grond van het vorenstaande zal de 

vordering worden afgewezen. De antwoorden op 

de vragen of het ongeval voorkomen had kunnen 

worden als het door [eiser] c.s. bepleite toezicht 

bij de glijbaan er wél was geweest en hoeveel 

schade er precies is geleden, waarover partijen 

eveneens hebben gedebatteerd, kunnen verder 

dan ook in het midden blijven. 

4.7. [eiser] c.s. zullen als de in het ongelijk gestelde 


kosten aan de zijde van Openbaar Primair Onderwijs 

Deventer worden begroot op: 


– salaris advocaat € 960,= (2 1/2 punten x tarief 

€ 384,=) 

Totaal € 1.273,= 

4.8. De door Openbaar Primair Onderwijs Deventer 

gevorderde vergoeding voor nakosten - waartegen 

geen afzonderlijk verweer is gevoerd - zal 

worden toegewezen. De tevens gevorderde vergoeding 

voor eventuele verdere executiekosten komt 

- bij gebreke van ook maar enige concrete onderbouwing 

- niet voor toewijzing in aanmerking. 


De rechtbank 

5.1. wijst de vorderingen af; 

5.2. veroordeelt [eiser] c.s. in de proceskosten, aan 

de zijde van Openbaar Primair Onderwijs Deventer 

tot op heden begroot op € 1.273,=, te vermeerderen 

met de wettelijke rente over dit bedrag 

vanaf de veertiende dag na betekening van dit 

vonnis tot de dag van volledige betaling, alsmede 

vermeerderd met een bedrag van € 131,= voor 

nakosten zonder betekening van dit vonnis, dan 

wel € 199,=, ingeval van betekening van dit vonnis; 

5.3. verklaart dit vonnis wat betreft de veroordeling 

onder 5.2. uitvoerbaar bij voorraad. 

Medische 

aansprakelijkheid 

81 

Gerechtshof Arnhem 

15 maart 2011, nr. 200.056.792, LJN BP8479 

(mr. Dozy, mr. Lenselink, mr. Bethlem) 

Beroepsaansprakelijkheid huisarts. Omkeringsregel. 

Shockschade. 

[BW art. 6:106 lid 1, 6:108, 7:453] 

Na het plotselinge overlijden van hun zoontje van 

elf maanden oud stellen de ouders hun huisarts 

aansprakelijk. In een tuchtprocedure is reeds geoordeeld 

dat de huisarts onvoldoende aandacht 

heeft gehad voor de uitdrogingsverschijnselen van 

het zoontje en de mogelijkheid van een longontsteking 

onvoldoende heeft onderzocht. De ouders 

vorderen overlijdensschade en shockschade. De 

vordering is door de rechtbank afgewezen. Tussen 

partijen staat onder andere het causaal verband 

tussen de beroepsfout van de huisarts en het 

overlijden van het zoontje ter discussie. Het hof 

oordeelt dat de omkeringsregel niet van toepassing 

is, aangezien geen sprake is van schending van 

een veiligheidsnorm. Vervolgens overweegt het 

hof dat het bestaan van een (proportioneel) causaal 

verband niet is komen vast te staan. Het hof volgt 

hiermee de deskundige die overwoog dat de conditie 

van het zoontje, gezien de korte tijdspanne 

tussen het huisartsconsult en het overlijden, vermoedelijk 

zo slecht was dat ook bij een juiste 

diagnose en behandeling, het herstel van de conditie 

van het zoontje te veel tijd zou hebben gevergd. 

Nu het causaal verband ontbreekt, wordt 

de vordering van overlijdensschade afgewezen. 

De vordering van shockschade wordt eveneens 

afgewezen, omdat geen sprake is van schending 

of opzettelijke overtreding van een verkeers- of 

veiligheidsnorm. Daarnaast blijkt niet uit de medische 

stukken van een psychiatrisch ziektebeeld. 

608 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

81 

[Appellant 1], en 

[appellant 2], beiden te [woonplaats], 

appellanten, 

advocaat: mr. C.C.J. de Koning, 

tegen 

[geïntimideerde] te [woonplaats], 

geïntimideerde, 

advocaat: mr. O.L. Nunes. 

1. Het geding in eerste aanleg 

(...; red.) 

2. Het geding in hoger beroep 

(...; red.) 

3. De vaststaande feiten 

(...; red.) 

4. De motivering van de beslissing in hoger beroep 

4.1. Het gaat in deze – trieste – zaak om het volgende. 

[Appellanten] zijn patiënt geweest in de 

huisartsenpraktijk van [geïntimeerde], evenals 

hun (op 15 januari 2001 overleden) zoontje 

[zoon]. Op vrijdag 12 januari 2001 heeft appellant 

sub 1 telefonisch contact gezocht met de huisartsenpraktijk. 

Hij heeft aan de assistente van [geïntimeerde] 

verteld dat [zoon] die dag last had van 

hoge koorts, spugen en diarree. De assistente heeft 

geadviseerd om [zoon] veel te laten drinken en 

bij aanhoudende klachten opnieuw contact op te 

nemen. In het weekend van 13-14 januari 2001 

hebben [appellanten] geen contact gezocht met 

een (weekend)huisarts. Op maandag 15 januari 

2001 zijn [appellanten] met [zoon] omstreeks 8.30 

uur naar het inloopspreekuur van [geïntimeerde] 

gegaan. [Geïntimeerde] kwam tot de waarschijnlijkheidsdiagnose 

“gastro-enteritis met ondervulling/uitdroging 

en bijkomende bacteriële infectie”. 

Hij heeft geadviseerd om [zoon] regelmatig vocht 

toe te dienen en hij heeft een antibioticum voorgeschreven. 

Rond 9.30 uur hebben [appellanten] 

[zoon] thuis in zijn bedje gelegd. Omstreeks 10.15 

uur hebben zij [zoon] levenloos in zijn bedje, liggend 

in zijn braaksel, gevonden. Reanimatie door 

ambulancepersoneel, in aanwezigheid van [appellanten], 

heeft niet mogen baten. Er is obductie 

verricht. 

[Appellanten] hebben na de voornoemde gebeurtenissen 

psychische klachten ontwikkeld. 

[Appellanten] hebben een klacht ingediend tegen 

[geïntimeerde] bij het Regionaal Tuchtcollege 

voor de Gezondheidszorg (RTG) te Zwolle. Het 

RTG heeft bij uitspraak van 20 december 2003 

geoordeeld dat [geïntimeerde] zich schuldig heeft 

gemaakt aan een handelen of nalaten in strijd met 

de zorg die hij ten aanzien van [zoon] c.q. diens 

ouders [appellanten] had moeten betrachten. Het 

RTG heeft de maatregel van een waarschuwing 

opgelegd. Deze uitspraak is onherroepelijk geworden. 

Na een verzoek voorlopig deskundigenbericht 

door [geïntimeerde], hebben prof. dr. J.W. van 

Ree (emeritus hoogleraar huisartsgeneeskunde) 

en prof. dr. J.F.M. Metsemakers (hoogleraar 

huisartsgeneeskunde) een rapport d.d. 22 november 

2006 uitgebracht. Daarna heeft op verzoek 

van beide partijen prof. dr. L.A.A. Kollée (hoogleraar 

kindergeneeskunde) een rapport d.d. 10 juni 

2007 uitgebracht. 

4.2. Bij inleidende dagvaarding van 17 april 2009 

hebben [appellanten] de onderhavige procedure 

aangespannen. Zij hebben onder meer overlijdensschade 

en shockschade gevorderd. De rechtbank 

heeft bij vonnis van 18 november 2009 de vorderingen 

van [appellanten] afgewezen en hen veroordeeld 

in de proceskosten. 

4.3. [Appellanten] zijn met vijf grieven tegen het 

bestreden vonnis opgekomen. Deze grieven leggen 

het geschil in volle omvang aan het hof voor. 

4.4. Het RTG heeft in de tuchtuitspraak geoordeeld 

dat [geïntimeerde] onvoldoende aandacht 

heeft besteed aan de tekenen van uitdroging bij 

[zoon]; hij heeft wel de ingevallen ogen genoemd/gezien, 

maar enig onderzoek of informatie 

naar de vochtopname en vochtafscheiding is niet 

gebeurd. [Geïntimeerde] had bekend moeten zijn 

met het feit dat bij zeer jonge kinderen ([zoon] 

was toentertijd 11 maanden) het uitdrogingsproces 

zeer snel kan verlopen. [Geïntimeerde] heeft 

evenmin aandacht besteed aan de longen van 

[zoon]. Hij heeft de [zoon] met een stethoscoop 

wel beluisterd, maar de borst van [zoon] niet onbloot 

zodat hij zich op deze wijze de mogelijkheid 

heeft ontnomen om de mate van benauwdheid 

en de mogelijke oorzaak pneumonie (door “intrekkingen”) 

te zien; bij zeer jonge kinderen is pneumonie 

immers eerder zichtbaar dan hoorbaar. 

[Geïntimeerde] heeft ook onvoldoende aandacht 

besteed aan de (hoge) temperatuur van [zoon]. 

Volgens het RTG was [geïntimeerde] kennelijk 

gevangen in zijn diagnose buikgriep. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


609

81 

«JA» 


De deskundigen Van Ree en Metsemakers hebben 

bij de beantwoording van de vragen 3 en 4 in hun 

(voorlopig) deskundigenbericht een soortgelijk 

oordeel gegeven. 

Gezien deze oordelen is tussen partijen niet in 

geschil dat [geïntimeerde] een beroepsfout heeft 

gemaakt doordat hij niet gehandeld heeft overeenkomstig 

de maatstaf van een redelijk bekwaam en 

redelijk handelend huisarts (ex art. 7:453 BW) 

door het achterwege laten van nader onderzoek 

bij [zoon] bij de werkdiagnose “gastro-enteritis 

met ondervulling/uitdroging en mogelijke bacteriële 

infectie”. [Geïntimeerde] betwist echter dat 

er causaal verband bestaat tussen zijn handelen/nalaten 

en het overlijden van [zoon]. 

4.5. Met grief I voeren [appellanten] aan dat in 

casu de omkeringsregel toegepast moet worden. 

Dit betoog faalt naar het oordeel van het hof. 

De omkeringsregel ziet op het bewijsvermoeden 

van het causaal verband tussen de (beroeps)fout 

en de schade. Volgens vaste jurisprudentie van 

de Hoge Raad gaat het om gevallen waarin door 

een onrechtmatige daad of wanprestatie aan te 

merken gedraging een risico ter zake van het 

ontstaan van schade in het leven is geroepen en 

dit risico zich vervolgens heeft verwezenlijkt, 

waarmee het causaal verband tussen die gedraging 

en de aldus ontstane schade in beginsel is gegeven. 

De vraag die hier eerst beantwoord moet worden 

is of de geschonden norm in art. 7:453 BW ertoe 

strekt een specifiek gevaar ter zake van het ontstaan 

van schade bij een ander te voorkomen (vgl. 

HR 29 november 2002, LJN AE7345 en LJN7351, 

NJ 2004, 304 en 305). De in art. 7:453 BW neergelegde 

norm betreft een algemene norm waarbij 

de arts bij zijn werkzaamheden de zorg van een 

goed hulpverlener in acht moet nemen en daarbij 

moet handelen in overeenstemming met de op 

hem rustende verantwoordelijkheid voortvloeiende 

uit de voor artsen professionele standaard. Dit 

brengt mee dat met betrekking tot het bewijs van 

de stelling dat de fout (van de arts) tot een bepaalde 

schade voor de patiënt heeft geleid, in die zin 

dat tussen de fout en de schade condicio sine qua 

non-verband bestaat, geen plaats is voor toepassing 

van de omkeringsregel (vgl. HR 19 maart 

2004, LJN AO1299, NJ 2004, 307). 

[Appellanten] hebben in de toelichting bij grief I 

aangevoerd dat er in dit geval sprake is (geweest) 

van schending van een norm die ziet op het 

voorkomen van een specifiek gevaar, namelijk het 

redden van het leven van [zoon] nu hij in levensgevaar 

verkeerde. Zij hebben hiervoor verwezen 

naar de uitspraak van HR 7 december 2007, LJN 

BB3670, NJ 2007, 644. Het hof deelt de opvatting 

van [appellanten] niet dat hier sprake is geweest 

van schending van een veiligheidsnorm door 

[geïntimeerde]. Niet gebleken is dat [geïntimeerde] 

wist of kon weten dat [zoon] ten tijde van het 

spreekuurbezoek (mogelijk al) in levensgevaar 

verkeerde. [Geïntimeerde] heeft niet gehandeld 

zoals van een redelijk handelend en redelijk bekwaam 

huisarts had mogen worden verwacht, zo 

oordelen ook de deskundigen en het RTG. Dat 

[geïntimeerde] de toestand waarin [zoon] verkeerde 

heeft onderschat en is gebleven bij zijn werkdiagnose, 

leidt er hier niet toe dat [geïntimeerde] 

een veiligheidsnorm heeft geschonden. Het hof 

heeft hiervoor ook geen aanknopingspunten 

kunnen vinden in de deskundigenrapporten en 

de uitspraak van het RTG. 

Het hof ziet op grond van de gebleken feiten en 

omstandigheden ook geen aanleiding om de stelling 

van [appellanten] dat er sprake is van causaal 

verband (in de zin van condicio sine qua nonverband) 

tussen het handelen/nalaten van [geïntimeerde] 

en het overlijden van [zoon], voorshands 

bewezen te achten, waartegen [geïntimeerde] nog 

tegenbewijs kan leveren. 

Grief I faalt. 

Ten overvloede oordeelt het hof dat er ook in deze 

(trieste) zaak geen aanleiding is om op grond van 

eisen van redelijkheid en billijkheid tot een andere 

verdeling van de bewijslast te komen. 

4.6. Volgens de hoofdregel in art. 150 Rv dienen 

[appellanten] te bewijzen dat [zoon] is overleden 

als gevolg van de beroepsfout van [geïntimeerde]. 

Grief II ziet op het (proportioneel) causaal verband 

met het overlijden (en de daaruit voortvloeiende 

schade voor [appellanten]); de grieven III, 

IV en V bouwen hierop voort en zien op de vorderingen 

ter zake van overlijdensschade en 

shockschade. 

4.7. Uit het obductieverslag van patholoog J. H. 

Lagendijk valt geen (duidelijke) oorzaak te halen 

voor het overlijden van [zoon]. 

Voor het onderzoek naar de vraag of er causaal 

verband bestaat tussen het handelen van [geïntimeerde] 

en het overlijden van [zoon] is door 

partijen de deskundige Kollée benaderd, die 

hierover heeft gerapporteerd (zie ook 4.1). Kollée 

komt in antwoord op vraag 1 tot de conclusie dat 

als de anamnese en het lichamelijk onderzoek 

volledig (en dus zorgvuldig) zou zijn geweest, de 

610 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

81 

ernst van de dehydratie bij [zoon] beter zou zijn 

herkend en het mogelijk onderliggend pulmonaal 

probleem aan het licht zou zijn gekomen. Naar 

zijn oordeel was de ziektetoestand van [zoon] op 

het spreekuur van 15 januari 2001 ernstig. Indien 

[geïntimeerde] de ziekteverschijnselen van [zoon] 

beter had onderkend dan zou hij zeer waarschijnlijk 

een kinderarts (telefonisch) hebben geconsulteerd. 

Deze kinderarts zou gezien de (acute) 

symptomen van [zoon] [geïntimeerde] hebben 

geadviseerd om [zoon] met spoed te verwijzen. 

Kollée vervolgt in de beantwoording van vraag 2 

dat de kinderarts dan zonder twijfel de ernst van 

de klinische toestand zou hebben onderkend en 

een klinische behandeling zou hebben ingesteld 

(waaronder laboratoriumonderzoek). De behandeling 

zou naar verwachting hebben bestaan uit 

het intraveneus toedienen van vocht en de noodzakelijke 

stoffen en medicamenten (na de bij laboratoriumonderzoek 

vastgestelde ontregelingen). 

Tevens zouden de vitale functies bewaakt zijn met 

een monitor. 

Volgens Kollée zou een adequate klinische behandeling 

in aansluiting op het spreekuurbezoek en 

na overleg, opname en onderzoek door de kinderarts 

binnen één uur mogelijk zijn geweest. (Het 

hof merkt hier terzijde op dat [appellanten] weliswaar 

aanvoeren (memorie van grieven sub 25) 

dat behandeling binnen 15 minuten mogelijk was 

omdat het ziekenhuis vlakbij de praktijk van [geïntimeerde] 

ligt, maar dat laat het antwoord van 

Kollée onverlet dat er ook nog overleg, opname 

en onderzoek moet plaatsvinden.) [zoon] moet 

ten tijde van het spreekuurbezoek al in een slechte 

algemene conditie zijn geweest. Bij een al bestaande 

slechte algemene conditie kan aspiratie van 

voedsel ([zoon] is liggend in zijn braaksel gevonden) 

optreden en een bijdragende rol (in het 

overlijden) spelen. De doodsoorzaak is echter niet 

de aspiratie maar het onderliggend lijden, aldus 

Kollée. Bij de behandeling door de kinderarts 

zouden de ernstige verstoringen van het interne 

milieu gecorrigeerd hebben kunnen worden, maar 

dit proces vergt enige uren voordat weer een 

nieuw evenwicht kan ontstaan. Hoe succesvol de 

behandeling zou zijn geweest hangt mede af van 

de verstoring van het interne milieu. Hiervan zijn 

geen gegevens bekend omdat er geen laboratoriumonderzoek 

heeft plaatsgevonden. Gezien het 

snelle beloop (de tijd tussen het huisartsbezoek 

en het overlijden, zo verstaat het hof) gaat Kollée 

er van uit dat er sprake moet zijn geweest van een 

ernstige verstoring. Kollée kan niet vaststellen hoe 

groot de overlevingskansen van [zoon] zouden 

zijn geweest indien hij aansluitend op het huisartsbezoek 

in het ziekenhuis zou zijn opgenomen. 

Naar het oordeel van Kollée is weliswaar niet uitgesloten 

dat er overlevingskansen zouden zijn 

geweest wanneer de kinderarts zou zijn ingeschakeld, 

maar hij vermoedt dat [zoon] waarschijnlijk 

toch zou zijn overleden omdat zijn herstel meer 

tijd zou hebben gevergd. 

4.8. Het hof kan de conclusies van Kollée volgen 

dat [zoon] is overleden als gevolg van zijn slechte 

algemene conditie (door ondermeer uitdroging, 

zo begrijpt het hof). [Geïntimeerde] heeft die 

slechte algemene conditie niet juist onderkend. 

Het hof leest en begrijpt de hierboven weergegeven 

bevindingen van Kollée aldus dat [zoon] al 

ten tijde van het spreekuurbezoek in zo’n slechte 

algemene conditie verkeerde, dat zijn overlevingskansen 

minimaal zouden zijn geweest en ieder 

geval zó klein dat Kollée concludeert dat [zoon] 

waarschijnlijk toch zou zijn overleden omdat zijn 

herstel meer tijd zou hebben gevergd. Dit betekent 

naar het oordeel van het hof dat het bestaan van 

(proportioneel) causaal verband tussen de fout 

van [geïntimeerde] en het overlijden van [zoon] 

rechtens niet is komen vast te staan. Dit leidt er 

toe dat grief II niet slaagt. 

4.9. De grondslag voor de vordering van overlijdensschade 

is gebaseerd op de (minimale) kans 

dat [zoon] niet zou zijn overleden. Nu [zoon] wel 

is overleden is [geïntimeerde] (proportioneel) 

aansprakelijk voor de overlijdensschade, aldus 

[appellanten] in de toelichting op hun grief III. 

Uit de inleidende dagvaarding sub 23 begrijpt het 

hof dat [appellanten] met hun vordering doelen 

op de schade als bedoeld in art. 6:108 lid 2 BW. 

Voor het recht op deze schadevergoeding is echter 

ook vereist dat er sprake is van causaal verband 

tussen het handelen/nalaten van [geïntimeerde] 

en de gevorderde overlijdensschade van [appellanten] 

Nu het hof al heeft geoordeeld dat er geen 

causaal verband (in de zin van condicio sine qua 

non-verband) is tussen de fout van [geïntimeerde] 

en het overlijden van [zoon], kunnen [appellanten] 

ook geen aanspraak maken op deze schadevergoeding. 

Grief III faalt daarom. 

4.10. De grieven IV en V ten slotte leggen de vraag 

voor of [appellanten] aanspraak kunnen maken 

op shockschade. Als grondslagen (primair en 

subsidiair) voeren [appellanten] aan dat zij door 

het handelen van [geïntimeerde] op afschuwelijke 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


611

81 

«JA» 


wijze geconfronteerd zijn met het volkomen onverwachte 

overlijden van hun zoon. Zij vonden 

[zoon] in zijn eigen bedje, liggend in zijn braaksel. 

Zij zijn aanwezigheid geweest bij de (mislukte) 

reanimatie door het ambulancepersoneel. Zij waren 

hier niet op voorbereid. 

Het hof oordeelt als volgt. In het arrest van HR 

22 februari 2002, LJN AD5356, NJ 2002, 240 

(Taxibus), heeft de Hoge Raad ten aanzien van 

het wettelijk systeem in de bepalingen art. 6:106- 

6:108 BW in relatie tot de beoordelingsvrijheid 

van de rechter als volgt overwogen: 

Het stelsel van de wet brengt mee dat nabestaanden 

ingeval iemand met wie zij een nauwe en/of 

affectieve band hadden, overlijdt ten gevolge van 

een gebeurtenis waarvoor een ander jegens hen 

aansprakelijk is, geen vordering geldend kunnen 

maken tot vergoeding van nadeel wegens het 

verdriet dat zij ondervinden als gevolg van dit 

overlijden. Art. 6:108 BW geeft immers in een 

dergelijk geval slechts aan een beperkt aantal gerechtigden 

de mogelijkheid tot het vorderen van 

bepaalde vermogensschade. Hoewel deze bepaling 

van tamelijk recente datum is, kan er grond bestaan 

om de redenen die tot de daarin neergelegde 

regeling van de schadevergoeding hebben geleid, 

te heroverwegen. Niet uitgesloten is dat het wettelijk 

stelsel onvoldoende tegemoet komt aan de 

maatschappelijk gevoelde behoefte om aan degenen 

die in hun leven de ernstige gevolgen moeten 

ondervinden van het overlijden van een persoon 

tot wie zij – zoals hier – in een affectieve relatie 

hebben gestaan, enige vorm van genoegdoening 

te verschaffen. Het gaat echter de rechtsvormende 

taak van de rechter te buiten te dezer zake in afwijking 

van het wettelijk stelsel zonder meer een 

vergoeding toe te kennen. In de eerste plaats zou 

immers opnieuw een, aan de wetgever voorbehouden, 

afweging moeten worden gemaakt van de 

vooren nadelen die aan het huidige stelsel verbonden 

zijn. Voorts vergt een herziening van het 

bestaande stelsel een afbakening van de gevallen 

waarin een vergoeding passend wordt gevonden 

en een concrete aanwijzing van de personen aan 

wie een dergelijke vergoeding toekomt. Ten slotte 

is het ook aan de wetgever te beoordelen of, en zo 

ja in hoeverre, aan de toekenning van een dergelijke 

vergoeding financiële grenzen gesteld moeten 

worden in verband met de consequenties die 

daaraan kunnen zijn verbonden. 

In het arrest van HR 9 oktober 2009, LJN BI8583, 

NJ 2010, 387 ging het om de vraag of de nabestaanden 

(de ouders) van slachtoffers van een opzettelijk 

veroorzaakt verkeersongeval, waarbij de daders 

wegens doodslag veroordeeld waren, shockschade 

(van de WAM-verzekeraar) konden vorderen. 

Deze vordering strandde. De Hoge Raad 

overwoog: 

De middelen strekken ertoe dat de door de Hoge 

Raad in het bijzonder in het Taxibusarrest aangewezen 

omvang van de schadevergoedingsverplichting 

jegens nabestaanden van verkeersslachtoffers 

moet worden verruimd in gevallen waarin het, 

anders dan in de zaak die tot dat arrest leidde, 

gaat om een opzettelijk veroorzaakt verkeersongeval. 

Die verruiming kan niet worden aanvaard. 

De in het Taxibusarrest gegeven algemene gezichtspunten, 

waaronder het aspect dat het te dezer zake 

de rechtsvormende taak van de rechter te buiten 

gaat af te wijken van het restrictieve wettelijke 

stelsel, gelden nog onverkort, ook voor gevallen 

waarin het verkeersongeval opzettelijk is veroorzaakt. 

Art. 6:108 BW geeft een beperkt aantal gerechtigden 

bij overlijden van een naaste of dierbare – 

ongeacht of degene die jegens de overledene aansprakelijk 

is voor de gebeurtenis die tot diens 

dood heeft geleid zich tevens onrechtmatig heeft 

gedragen jegens deze gerechtigden en ongeacht 

of die persoon tegenover de overledene een opzetdelict 

heeft begaan – slechts aanspraak op de in 

art. 6:108 BW genoemde vermogensschade; het 

stelsel van de wet staat aan toekenning van een 

vergoeding voor ook andere materiële en immateriële 

schade in de weg. Dit is slechts anders indien 

de dader het oogmerk had aan een derde immateriële 

schade toe te brengen als bedoeld in art. 6:106 

lid 1, aanhef en onder a, BW of als die derde in 

zijn persoon is aangetast in de zin van art. 6:106 

lid 1, aanhef en onder b, BW. Ook degene die 

opzettelijk een ernstig verkeersongeval veroorzaakt, 

met de dood of ernstige verwonding van 

een (of meer) ander(en) tot gevolg, handelt niet 

alleen onrechtmatig jegens degene(n) die daardoor 

is (zijn) gedood of gekwetst, maar ook jegens 

degene bij wie door het waarnemen van het ongeval 

of de directe confrontatie met de ernstige gevolgen 

daarvan, een hevige emotionele schok 

wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel 

voortvloeit, hetgeen zich met name zal kunnen 

voordoen indien iemand tot wie de aldus getroffene 

in een nauwe affectieve relatie staat, bij het 

612 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 

ongeval is gedood of gewond. Dit geestelijk letsel 

dient om uit hoofde van art. 6:106 lid 1, aanhef 

en onder b, BW voor vergoeding in aanmerking 

te kunnen komen in rechte te kunnen worden 

vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het 

geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie 

erkend ziektebeeld. 

In het onderhavige geval is geen sprake van 

schending of opzettelijke overtreding van een 

verkeers- of veiligheidsnorm. Alleen daarom al 

kan het hof aan [appellanten] geen recht op 

shockschade toekennen, nog daargelaten dat uit 

de overgelegde medische stukken niet valt op te 

maken dat er sprake is van een psychiatrisch 

ziektebeeld als gevolg van de directe confrontatie 

met de dode [zoon] in zijn bedje en de daaropvolgende 

reanimatie. Het Nederlandse recht kent 

(nog) geen mogelijkheid om psychische schade 

als gevolg van het overlijden van een dierbare 

naaste, zoals een kind, te vergoeden. Terzijde 

merkt het hof hier op dat het wetsvoorstel (28 

781) om aan nabestaanden (een bedrag aan) affectieschade 

toe te kennen recent in de Eerste Kamer 

is gestrand. 

Dit betekent dat de vordering van [appellanten] 

tot vergoeding van shockschade moet stranden. 

De grieven IV en V falen. 

4.11. Ten overvloede overweegt het hof nog het 

volgende. 

Het hof begrijpt heel goed dat het overlijden van 

een kind voor ouders en in dit geval het overlijden 

van [zoon] en de reanimatie van [zoon] voor 

[appellanten] een verschrikkelijke gebeurtenis 

moet zijn geweest. Dat [appellanten] psychische 

klachten hebben gekregen is zeer voorstelbaar. 

Toch kunnen deze persoonlijke, trieste omstandigheden 

niet dragend zijn voor een toewijzing 

van hun vorderingen. 

5. Slotsom 

5.1. De grieven falen, zodat het bestreden vonnis 

moet worden bekrachtigd. 

5.2. Als de in het ongelijk gestelde partij zullen 

[appellanten] in de kosten van het hoger beroep 

worden veroordeeld. 


Het hof, recht doende in hoger beroep: 

bekrachtigt het vonnis van de rechtbank Zutphen 

van 18 november 2009; 

veroordeelt [appellanten] in de kosten van het 

hoger beroep, tot aan deze uitspraak aan de zijde 

van [geïntimeerde] begroot op € 1.158,= voor salaris 

overeenkomstig het liquidatietarief en op 

€ 1.188,= voor griffierecht. 

82 

Rechtbank Arnhem 

26 januari 2011, nr. 200222/HA ZA 10-908, LJN 

BP5299 

(mr. Boonekamp, mr. Lagarde, mr. Giesen) 

Aansprakelijkheid ziekenhuis. Zenuwschade. 

Conditio sine qua non-verband. 

[BW art. 7:446] 

A verwijt het ziekenhuis dat de verpleging, in strijd 

met de instructie de dienstdoende arts heeft gebeld 

in plaats van haar behandelend arts. Daarmee is 

een veiligheidsnorm geschonden die strekte tot 

voorkoming van het ontstaan van zenuwschade. 

A stelt dat wanneer de instructie zou zijn opgevolgd 

en de behandelend arts zou zijn gebeld over de 

toestand van A de behandelend arts op enig moment 

die nacht in het ziekenhuis zou zijn gekomen 

om A te onderzoeken, hij vervolgens de diagnose 

dreigend caudasyndroom zou hebben gesteld 

waarna hij zou hebben besloten tot het uitvoeren 

van een operatie. Die operatie zou eerder hebben 

plaatsgevonden dan de in werkelijkheid verrichte 

operatie. A stelt het ziekenhuis aansprakelijk voor 

het delay dat als gevolg van het schenden van de 

instructie is ontstaan, alsmede voor de daardoor 

geleden schade. Het ziekenhuis erkent aansprakelijkheid. 

Het ziekenhuis betwist echter onder meer 

het bestaan van het conditio sine qua non-verband 

tussen het opvolgen van de instructie van de 

dienstdoende arts en de bij A vastgestelde (zenuw)schade. 

De vraag die daarbij voorligt is volgens 

de rechtbank hoe de behandelend arts zou 

hebben gehandeld wanneer de verpleging de instructie 

zou hebben opgevolgd en hij door de verpleging 

zou zijn gebeld. Daarbij gaat het om de 

vraag hoe hij – als redelijk handelend en vakbekwaam 

orthopedisch chirurg met de specifieke 

kennis van de patiënt waarover hij beschikte – naar 

alle waarschijnlijkheid zou hebben gehandeld. 

Volgens de rechtbank zou de behandeld arts meteen 

tot operatie zijn overgegaan. De vraag die dan 

voorligt is of als gevolg van het delay de kans op 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


613

82 

«JA» 


een beter resultaat althans minder zenuwschade, 

verloren is gegaan. Over deze vraag wenst de 

rechtbank te worden voorgelicht door een tot 

deskundige te benoemen neuroloog. 


eiseres, 

advocaat: mr. M.A. Smits te Nijmegen, 

tegen 

de stichting Stichting Nijmeegs Interconfessioneel 

Ziekenhuis Canisius-Wilhelmina te Nijmegen, 

gedaagde, 

advocaat: mr. E.J. Wervelman te Utrecht. 

Partijen zullen hierna [eiseres] en het ziekenhuis 

genoemd worden. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. [eiseres] is, na eerdere rugoperaties in een 

ander ziekenhuis, op 11 juli 2000 in het ziekenhuis 

geopereerd door de aldaar werkzame orthopedisch 

chirurg dr. [arts1]. Hij heeft bij [eiseres] een 

flexibele spondylodese verricht op het niveau L4- 

L5. 

2.2. In januari 2001 heeft [eiseres] een open hartoperatie 

ondergaan. In verband daarmee moet 

[eiseres] levenslang bloedverdunnende middelen 

gebruiken. 

2.3. Op 1 mei 2001 is [eiseres] wederom door dr. 

[arts1] geopereerd aan haar rug (een correctie 

osteotomie op L4 en een spondylodese van L2- 

S1). Zij is op 26 april 2001 in het ziekenhuis opgenomen 

voor het reguleren van de stolling van het 

bloed ten behoeve van de operatie. De kans dat 

bij [eiseres] ernstige problemen zouden ontstaan, 

waaronder de kans op een dwarslaesie als gevolg 

van een hematoom indien niet de goede bloedstolling 

kon worden verkregen, werd door [arts1] 

geschat op 90%. 

2.4. De operatie heeft vijf uur geduurd. Om 13.00 

uur is [eiseres] naar de verkoeverkamer gebracht. 

Dr. [arts1] heeft het verplegend personeel de instructies 

gegeven om: de heparinepomp (in verband 

met de bloedstolling) om 22.00 uur weer 

aan te zetten (I), hem in plaats van dr. [arts2] te 

bellen als ware dr. [arts1] de dienstdoende arts 

(II) en beweging, kleur en gevoel van de benen 

van [eiseres] goed te observeren in verband met 

een mogelijk hematoom wat dwarslaesieverschijnselen 

kan geven (III). 

2.5. De in het ziekenhuis werkzame orthopedisch 

chirurg dr. [arts2] had op 1 mei 2001 avond- en 

nachtdienst. Dr. [arts2] is die nacht twee keer door 

de verpleging gebeld: om 00.00 uur en om 04.30 

uur. Hij heeft telefonisch in ieder geval de instructie 

gegeven dat zo nodig 1 keer Diazepam kon 

worden herhaald (00.00 uur) en dat 10 mg Temazepam 

en zo nodig Isordil kon worden toegediend 

(04.30 uur). 

2.6. In de “verpleegkundige rapportage” staat onder 

meer: 

“01/05 (...) 

OD Mw. ging +/- 9 uur voor 1 OK (...) 

19.30 kreeg 5 mg diazemuls iv 

Heeft krampen i.d. benen en ijskoude voeten 

Mw is wat paniekerig en angstig. Drain +/- 80cc 

gelopen. 

Geeft veel pijn aan. Morf. pomp staat op maximale. 

Diazepam helpt wel wat. Knieën zitten van die 

blauwe vlekken van vaten rondom alleen blauw. 

Benen zijn wel warm. 

22.00 Morf. pomp 10 m met dr. V. [arts1] naar 

2,0. Gevoel benen = goed. Re.voet is wat kouder. 

Beweging is goed. Mw. is moeilijk gerust te stellen. 

2/5 Mw. was helemaal overstuur. Was hierin 

moeilijk te corrigeren. Erg bang/angstig. Mw. z.n. 

diazepam+ (...) iv gegeven ? hierop werd mw. 

rustig. D.d [arts2] gebeld over kramp in benen 

(zie opdr). Mw. heeft iets gebraakt. Rond 00.00 

uur verhuisd naar h.g. ivm lawaai. Morfinep. st 

3.0. wond had gelekt, opnieuw verbonden. Knieën 

nog steeds blauw vlekken. 3.00 uur APTT geprikt. 

Rond 4.00 uur overstuur op de zij en dan weer 

gelijk terug etc. Mw. wilt meer pijn med maar zit 

al op haar top! Mw. zegt thuis ook al morfine te 

gebruiken! (immuun?). 

4.30. klaagt over pijn op de borst. RR 120/160 p. 

120. [arts2] gebeld (zie opdr). Mw kreeg zw isordil 

en temazepam 10 mg. Mw. klaagt nog steeds over 

pijn op de li borst. Cardioloog gebeld ? ECG. Mw. 

kreeg door cardioloog 5 mg Selokeen iv gespoten 

waardoor pols zakte na 80. Wrs door pijn snellere 

pols volgen DHK. Drain = g.b. Urineprod = g.b. 

Wond had nog nagelekt, niet meer verbonden, 

mw. was net iets rustiger. 

OD Mw. klaagt over veel pijn. Knieën zien blauw 

en voelen hard aan. Vandaag OK. 

614 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 

MD Mw. kwam 14.30 terug van de OK. Voelt zich 

beter pijn is goed te houden. Mw. heeft morfinepomp 

st 1.5 drain gb (...)” 

2.7. In het “verpleegkundig en medisch opdrachtenblad” 

staat onder meer: 

“datum en tijd naam opdrachtgever opdrachten 

(...) 

1/5 dr. V. [arts1] Morf. pomp max 3,0. Obs beweging, 

kleur 

gevoel benen ivm mogelijk hematoom wat 

dwarslaesieverschijnselen kan geven 

2/5 [arts2] ZN 1 x diazepam herhalen. Mw. heeft 

erg grote 

0.00 uur OK gehad, daarom veel pijnklachten. 

Pijnconsulent inschakelen? 

5.0 Temapam 10 mg, Isordil 2 N 

[arts2] Wanneer pijn niet zakt dan cardioloog 

in consult. Mw. klaagt over pijn op de borst. 

(...) 

2/5 visite 8.00 Hoe lang nog Heparine? Stop Heparine 

TNO 

(...) Pijnconsulent inschakelen. Nuchter houden. 

(...)” 

2.8. Dr. [arts1] heeft [eiseres] op 2 mei 2001 om 

8.15 uur onderzocht. Over de bevindingen tijdens 

dat onderzoek staat in de “decursus orthopedie 

CWZ” onder meer: 

“mob + sens intact. Pijn trekt langzaam op. Evt. 

hematoom ? evt OK uitruimen hematoom? V. 

[arts1] regelt OK. Hematoom uitgeruimd.” [arts1] 

heeft [eiseres] diezelfde dag om 11.00 uur geopereerd, 

waarbij hij een hematoom heeft ontlast. 

2.9. Op 11 mei 2001 is [eiseres] uit het ziekenhuis 

ontslagen. 

2.10. In een brief van Medirisk aan dr. [arts3] van 

6 juni 2006 staat onder meer: 

“Bovengenoemde patiënt heeft een verzekerde 

van Medirisk, het CWZ te Nijmegen, aansprakelijk 

gesteld. Als medisch adviseur (...) dien ik advies 

te geven in het kader van het onderzoek naar 

het letsel dat toegeschreven kan worden aan de 

aansprakelijkheidscheppende gebeurtenissen. Ik 

verzoek u in dat verband, mede namens de medisch 

adviseur van de betrokken patiënt, in deze 

zaak een onafhankelijk advies uit te brengen op 

uw vakgebied.” 

2.11. Op gezamenlijk verzoek van partijen heeft 

dr. [arts3] vervolgens onderzoek gedaan naar de 

hem door partijen voorgelegde vragen. In zijn 

rapport van 4 december 2006 heeft hij onder meer 

geschreven: 

p. 1 “(...) Ondanks de grootte van de orthopedische 

ingreep was ook de inschakeling van een 

heparinepomp noodzakelijk in de avond van de 

dag van de operatie. De operateur [arts1] heeft 

gesteld dat voor eventuele complicaties hij zelf 

gebeld zou moeten worden waar immers het gebruik 

van een heparinepomp de kans op een hematoom 

fors doet toenemen met als groot risico, 

zo geeft de operateur ook aan in het verpleegplan, 

het ontstaan van neurologische complicaties. Bij 

een zeer forse toename van de pijnklachten in de 

postoperatieve fase is deze afgesproken communicatie 

niet gerealiseerd. De in consult geroepen 

dienstdoende orthopedisch chirurg was niet op 

de hoogte van het ingeschakeld zijn van de heparinepomp 

en evenmin van de speciale instructie 

van de operateur zelf.” (...) 

p. 3: “(...) Alvorens in te gaan op de verwikkelingen 

in het direct postoperatieve verloop, moet na 

bestudering van het dossier worden vastgesteld 

dat noch poliklinisch noch preoperatief de neurologische 

status van betrokkene is vastgelegd. Een 

en ander heeft toch de nodige relevantie daar op 

basis van de afgenomen anamnese wordt aangegeven 

dat in aansluiting aan de meerdere herniaoperaties 

er enige krachtsvermindering in het 

rechter been resteerde met daarnaast opspelende 

klachten in het linkerbeen zoals bij het 1e poliklinisch 

onderzoek van de behandelaar van [arts1] 

op 26.11.1999 wordt genoteerd. De sensibiliteit 

zou in het rechter en linker been preoperatief intact 

zijn geweest. 

De uitgebreidheid van de operatie met de daarbij 

noodzakelijke heparine geeft een duidelijk verhoogd 

risico op het ontstaan van hematomen. In 

de instructie in het verpleegkundig plan wordt 

door de behandelaar [arts1] dan ook terecht aangegeven 

dat beide benen goed geobserveerd 

moeten worden, niet alleen op kleur en gevoel 

maar vooral ook op beweeglijkheid. Letterlijk 

wordt hierbij gemeld dat bij een mogelijke hematoomvorming 

een dwarslaesie zou kunnen ontstaan. 

In het verpleegplan komt tot uiting dat om 

10 uur in de avond van de operatie het gevoel in 

beide benen in orde zou zijn geweest evenals de 

beweeglijkheid. In aansluiting daarop ontstonden 

echter toenemende heftige krampen met eveneens 

een forse toename van de pijn, welke klachten 

aanhielden ondanks het ophogen van de morfinepomp. 

De dienstdoende orthopedisch chirurg is 

bij herhaling gebeld inzake deze progressieve 

pijnklachten maar heeft zich beperkt tot een tele- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


615

82 

«JA» 


fonisch advies. In dezelfde nacht werd ook de 

cardioloog in consult geroepen vanwege eveneens 

bestaande retrosternale klachten. De geconsulteerde 

assistent cardiologie heeft vanuit cardiologische 

invalshoek om 05.00 uur in de ochtend een medicatie 

gegeven. Bij de vroege ochtendvisite is betrokkene 

door [arts1] nader onderzocht en werd 

er geconcludeerd tot het bestaan van een complicerend 

hematoom. In de verkregen status is echter 

geen nadere neurologische evaluatie voorhanden 

inzake de neurologische conditie van de beide 

benen en de peri anale regio. Op 02.05.2001 wordt 

bij betrokkene om 11 uur in de ochtend een fors 

hematoom ontlast. In aansluiting hieraan werden 

de pijnklachten beduidend minder. Ook na de 

evacuatie-operatie voor het hematoom is er geen 

gedocumenteerde neurologische evaluatie voorhanden. 

(...) 

Samenvatting en overwegingen 

(...) De orthopedische operatie d.d. 01.05.2001 is 

volgens wens verlopen doch in de avond van de 

operatiedag moest de heparinepomp worden ingeschakeld. 

Na ommekomst van deze inschakeling 

is in enkele uren tijd een heftige pijn in de rug 

naast een forse krampende en pijnlijke sensatie 

in beide benen ontstaan. Een en ander ondanks 

een morfine-ophoging die deze pijn onvoldoende 

kon couperen. Na ommekomst van de nacht werd 

in de vroege ochtend vastgesteld dat er inderdaad 

sprake was van een epiduraal hematoom, de zo 

gevreesde complicatie bij het gebruik van de heparinepomp. 

Dit werd in de ochtend ontlast waarna 

de pijn en de krampen in beide benen aanzienlijk 

gereduceerd werden. Het complicerende hematoom 

heeft op neurologisch gebied toch een forse 

schade teweeggebracht met motorische en sensibele 

resterende stoornissen in het linker been 

maar daarnaast ook alle verschijnselen van een 

caudasyndroom op het gebied van mictie, defaecatie 

alsook gynaecologisch/seksuologisch. (...) 

Bij het onderzoek is er echter wel een geringe 

verzwakking aan de rechter zijde van de plantairflexiekracht 

in de voet. Als laatste zij ook gemeld 

dat de abductorenkracht aan de linker zijde licht 

verminderd is. Het ontstaan van een dergelijke 

complicatie werd terecht door de operateur gevreesd, 

reden voor hem om een speciale instructie 

achter te laten zodat hij zonodig zelf, al of geen 

dienstdoende, bereikt kon worden. (...) Ook de 

dienstdoende orthopedisch chirurg was in deze 

overigens niet op de hoogte van de mogelijke 

complicerende heparinepomp. (...) In het kader 

van de bewaking van betrokkene, na aansluiting 

van de heparinepomp, zou een meer nauwgezette 

neurologische screening op zijn plaats zijn geweest 

zoals ook door de operateur aangegeven in het 

verpleegkundig plan daar bij het ontstaan van een 

hematoom, het optreden van een caudasyndroom, 

een reële gevreesde complicatie is. Bij de screening 

inzake deze zou ook meer gedetailleerd het al of 

niet bestaan van een rijbroekanesthesie en de 

sphincter-spanning gecontroleerd moeten worden. 

Deze meer nauwkeurige neurologische 

screening heeft niet plaatsgevonden zodat onbekend 

is vanaf welk moment het caudasyndroom, 

zoals het zich postoperatief openbaarde, aanwezig 

is geweest. (...) 

Wilt u – dr. [arts1] gehoord hebbende – gemotiveerd 

aangeven hoe reëel u het acht, dat bij een 

eerder oproepen van dr. [arts1] ook in een eerder 

stadium (dan op 02.05.2001 om 11.00 uur) operatief 

zou zijn ingegrepen? Wat had dr. [arts1] gedaan, 

volgens dr. [arts1] zelf, indien hij eerder 

conform de instructie zou zijn opgeroepen? 

(...) Bij een eerder oproepen van de operateur van 

[arts1] zou, gezien de door hem geuite vrees voor 

het ontstaan van een hematoom, na een nauwkeurige 

neurologische screening op een eerder moment 

tot de diagnose epiduraal hematoom met 

een caudasyndroom aan de orde zijn geweest. 

Indien deze diagnose vroegtijdig zou zijn gesteld, 

had het aanbeveling verdiend om zo vroeg als 

mogelijk, daarbij afwijkend van de kantooruren, 

de hematoomevacuatie te realiseren. 

(...) Wilt u gemotiveerd aangeven hoe groot u de 

kans acht, dat ook bij vroegere evacuatie van het 

hematoom de door u vastgestelde restverschijnselen 

bij patiënte zouden zijn opgetreden? 

(...) Ook na screening van de literatuur in deze, 

welke overigens spaarzaam is, kan niet worden 

vastgesteld hoe lang de druk van een epiduraal 

hematoom kan bestaan alvorens neurologische 

beschadiging te geven. Bijgevolg moet worden 

gesteld dat ook bij een zo vroeg mogelijke evacuatie 

een neurologische beschadiging zeker niet 

kan worden uitgesloten. 

(...) Wilt u deze kans indien mogelijk uitdrukken 

in een percentage, eventueel rekening houdend 

met een marge? (...) 

(...) Zoals hierboven gesteld is het op basis van 

een literatuurscreening onmogelijk vast te stellen 

hoeveel uren een drukgevend hematoom op de 

cauda getolereerd kan worden. Ook in de literatuur 

kom e.e.a. minder duidelijk naar voren. 

616 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 

Echter een vergelijking kan worden getroffen met 

de in 1996 geformuleerde richtlijnen van het CBO 

waaraan alle spinaalwerkende chirurgen in Nederland 

hun contributie hebben verleend. Het handelt 

hier over herniaties en wat te doen op welk 

moment. Expliciet wordt aangegeven dat bij een 

forse motorische uitval in het kader van een herniatie 

er binnen 24 uur een decompressie van de 

neurale structuur moet plaatsvinden. Bij het optreden 

van een caudasyndroom bij een massieve 

potrusie wordt expliciet aangegeven dat zo 

vroegtijdig mogelijk moet worden overgegaan tot 

een decompressie. Een en ander in relatie, zo 

wordt vermeld, met de kans op herstel van de 

aangerichte schade. Betrokkene dient in ieder geval 

ook nader geanalyseerd te worden door een 

expertiserend neuroloog. 

(...) Tot welke gevolgen heeft het voor betrokkene 

geleid dat er niet een vroegere evacuatie van het 

hematoom heeft plaatsgevonden? (...) 

In het midden latend wat het laatste moment zou 

zijn geweest waarop de evacuatie had moeten 

plaatsvinden, moet gesteld worden dat de 

restschade voor betrokkene toch zeer fors is. Op 

orthopedisch gebied kan gesteld worden dat er 

aanzienlijke motorische en sensibele resterende 

stoornissen zijn in het linker been aan welke zijde 

zij permanent gebruik moet maken van een peroneusveer. 

(...) 

Op orthopedisch gebied is er sprake van een relatieve 

eindtoestand. (...)” 

2.12. In reactie op het commentaar van de medisch 

adviseur van [eiseres] op het concept-rapport 

heeft dr. [arts3] in een brief van 4 december 

2006 aan de advocaat van [eiseres] geschreven: 

“(...) Wanneer betrokkene thans aangeeft niet 

bedoeld te hebben dat er sprake is geweest van 

een resterende zwakte in het rechterbeen in aansluiting 

aan de ingreep dan dient deze informatie 

alsnog uit de anamnese verwijderd te worden.” 

2.13. In reactie op het commentaar van de medisch 

adviseur van Medirisk op het concept-rapport 

heeft dr. [arts3] in een brief van 4 december 

2006 aan die medisch adviseur geschreven: 

“(...) De door u opgeworpen vraag kan als navolgt 

worden beantwoord: 

Allereerst wordt nogmaals vastgesteld dat de preen 

postoperatieve neurologische evaluatie niet in 

de status gedocumenteerd is. Ook bij de ontwikkeling 

van de heftige pijnklachten in de loop van 

de avond met daarbij gevoelsveranderingen en 

motorische stoornissen is er geen sprake geweest 

van een neurologische evaluatie. Bij tijdig oproepen 

van [arts1] (...) mag worden aangenomen, 

gezien zijn kennis van de spinale chirurgie en 

daarbij voorkomende complicaties, dat de diagnose 

van een zich ontwikkelend cauda equina syndroom 

vroegtijdig gesteld had kunnen worden. 

De aanwezige sensibele en motorische stoornissen 

met een diffuus karakter zou een ander onderzoek 

in deze richting in ieder geval gewettigd hebben. 

Anders vertaald zou in de loop van de avond de 

diagnose gesteld kunnen zijn. Bij het volgen van 

de richtlijnen van het CBO (...) zou dan niet de 

24 uurstermijn voor een geïsoleerde klapvoet gevolgd 

moeten worden echter de aanbeveling welke 

gegeven wordt bij de ontwikkeling van een causa 

equina syndroom. Letterlijk staat in deze richtlijnen 

vermeld dat een decomprimerende ingreep 

zo snel als mogelijk dient te geschieden waarbij 

de bovengrens op +/- 6 uur gesteld wordt. Vertaald 

betekent dit dat de operatie in de vroege 

nacht had moeten geschieden. (...)” 

2.14. Bij brief van 26 maart 2007 heeft Medirisk, 

de verzekeraar van het ziekenhuis, aan de advocaat 

van [eiseres] onder meer geschreven: 

“(...) Op basis van de conclusies van dr. [arts3] 

erkennen wij aansprakelijkheid voor de gevolgen 

van het delay dat is ontstaan door het niet overeenkomstig 

zijn instructie tijdig oproepen van de 

behandelend arts. In afwachting van de resultaten 

van de aanbevolen neurologische expertise vindt 

u ons bereid een voorschot onder algemene titel 

van € 15.000,= over te maken op de bankrekening 

van uw cliënte (...)” 

2.15. Op gezamenlijk verzoek van partijen heeft 

neuroloog dr. [arts4] onderzoek gedaan naar de 

door beide partijen aan hem voorgelegde vragen. 

In zijn rapport van 23 september 2008 staat onder 

meer: 

“(...) Welke diagnose stelt u ten aanzien van het 

niet tijdig ingrijpen in de nacht van 1 op 2 mei 

2001? 

(...) Vastgesteld moet worden dat in de postoperatieve 

fase zich een epiduraal hematoom heeft 

voorgedaan met forse druk op de cauda equina 

met uiteindelijk tot gevolg beduidende restverschijnselen, 

die zich vooral bevinden op urogenitaal 

terrein en aan het linker been. Actueel is er 

een volledige dan wel nagenoeg volledige uitval 

van de urogenitale wortels S3 tot S6 beiderzijds 

en partiële uitval in de wortels L4 tot S1, in toenemende 

mate naar sacraal toe. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


617

82 

«JA» 


(...) Zijn de huidige klachten en afwijkingen welke 

u op uw vakgebied vaststelt, een gevolg van het 

niet tijdig ingrijpen in de nacht van 1 op 2 mei 

2001 of spelen daarbij nog andere facturen, geheel 

of ten dele een rol? 

(...) Het moge duidelijk zijn, dat een bloedingcomplicatie 

een mogelijk neveneffect is van een dergelijke 

ingreep, zeker onder de omstandigheden 

waarin deze operatie werd uitgevoerd. Betrokkene 

moest immers antistolling gebruiken, welke 

slechts tijdelijk kon worden onderbroken. Geconcludeerd 

moet worden dat in de gegeven omstandigheden 

de mogelijkheid op het ontwikkelen van 

een subduraal hematoom verhoogd moet zijn geweest, 

los van de indicatie, dan wel de technische 

ingreep, op het orthopedisch terrein. 

Juist in dit soort omstandigheden diende elk signaal 

dat in die richting van een bloeding zou 

kunnen wijzen, te worden geanalyseerd. Zover 

wij hebben begrepen, en met name op grond van 

een eerdere expertise van een orthopedisch chirurg, 

is dit onvoldoende – dan wel zelfs niet – gedaan. 

De situatie was de ochtend na de primaire 

ingreep reeds dusdanig ernstig, dat de orthopaedisch 

chirurg op dat moment een onmiddellijke 

heroperatie en ingrijpen noodzakelijk achtte. Het 

moge duidelijk zijn dat het niet tijdig ingrijpen 

de mogelijkheid voor een integraal herstel van het 

cauda letsel middels deze tweede operatie heeft 

geblokkeerd. Uit de literatuurgegevens blijkt dat 

een operatieve ingreep zeker bij caudaletsels, zo 

snel mogelijk dient te geschieden, hetgeen dan 

uitgevoerd binnen enkele uren kan leiden tot integraal 

herstel van de uitvalsverschijnselen. Niettemin 

valt bij adequaat medisch handelen niet uit 

te sluiten, dat zich nog lichte restverschijnselen 

zouden hebben voorgedaan. Wij zijn er van 

overtuigd, dat deze in ieder geval aanzienlijk 

minder zou zijn geweest dan thans het geval is. 

(...) Acht u thans ten aanzien van het niet tijdig 

ingrijpen in de nacht van 1 op 2 mei 2001 een 

eindtoestand bereikt of verwacht u nog veranderingen 

in gunstige dan wel ongunstige zin, al dan 

niet na therapeutische maatregelen? In hoeverre 

zullen deze veranderingen de op dit moment bestaande 

beperkingen en/of functiestoornissen 

beïnvloeden? 

(...) Gezien de verstreken termijn na de operatieve 

ingreep van 01.05.2001 is er een definitieve eindtoestand 

op neurologisch gebied ten aanzien van 

de gevolgen hiervan. Wij verwachten dan ook 

geen veranderingen in gunstige dan wel ongunstige 

zin, ook niet na therapeutische maatregelen. 

Dit betekent dat er geen veranderingen meer zullen 

zijn, zodat ook de bestaande beperkingen en 

functiestoornissen daardoor niet zullen worden 

beïnvloed. (..) 

Welke beperkingen stelt betrokkene te ondervinden 

bij activiteiten van het dagelijks leven, in de 

vrijetijdsbesteding en bij de beroepsuitoefening? 

(...) Betrokken ondervindt aanzienlijk beperkingen, 

die wat betreft het dagelijks leven vooral samenhangen 

met pijn die zij ervaart maar ook met 

de parese aan haar linker been. Een zeer belangrijke 

problematiek wordt gevormd door de mictieen 

defecatieproblemen, die een gereguleerd leefpatroon 

vereisen, waardoor haar sociale activiteiten 

aanzienlijk zijn beperkt. Uiteraard vormen 

deze beperkingen voor het dagelijks leven ook een 

probleem bij haar beroepsuitoefening. 

(...) 

Kunnen deze beperkingen, op grond van uw onderzoeksbevindingen, 

aan het niet tijdig ingrijpen 

in de nacht van 1 op 2 mei 2001 worden toegeschreven? 

(...) Zoals is vastgesteld, en ook door ons kan 

worden bevestigd op grond van de summiere gegevens 

waarover wij beschikken, kunnen deze 

beperkingen geheel of in ieder geval gedeeltelijk 

worden toegeschreven aan het niet tijdig ingrijpen 

in de nacht van 1 op 2 mei 2001. (...) 

Er zijn ons geen andere, niet door betrokkene 

aangegeven, beperkingen gebleken die samenhangen 

met het niet tijdig ingrijpen in de nacht van 

01 op 02.05.2001. 

(...) 

De totale invaliditeit van de gehele persoon bedraagt 

derhalve 40%+30%+20%+11%= (...) 70% 

blijvende invaliditeit gehele persoon. 

(...) 

Heeft u verder nog opmerkingen betreffende deze 

casus? 

(...) Opgemerkt moet worden, dat wij geen lapidaire 

uitspraak kunnen doen over het al dan niet te 

laat ingrijpen ten aanzien van het subdurale hematoom, 

daar wij hieromtrent onvoldoende gegevens 

hebben verkregen. Wij varen hier aldus op de 

reeds door u gegeven aanwijzing, dat in ieder geval 

de ingreep als te laat dient te worden beschouwd. 

Vooralsnog zien wij overigens in de gegevens die 

wij wel ter beschikking hebben gekregen, geen 

aanleiding een andere mening te formuleren in 

deze. Ook wij hebben sterk de indruk, dat de zo 

nodige ingreep niet tijdig is geschied. 

618 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 

V. COMMENTAAR VAN PARTIJEN 

(...) 

De volgende vraag is of en zo ja in welke mate er 

restschade zou zijn ontstaan indien patiënte wel 

tijdig zou zijn geopereerd. 

Antwoord: 

– Wij staan voor een onverhoopte complicatie 

van een operatieve ingreep, die in principe nimmer 

leidt tot letsels in het caudagebied. Wij mogen 

inderdaad aannemen, gezien de bevindingen in 

de rapportage en de mening van de orthopaedisch 

chirurg, dat aansluitend aan de operatie en derhalve 

de facto ook geen schade was opgetreden aan 

de cauda equina. Wat betreft het tijdstip van een 

eventuele ingreep bij onverhoopt optreden van 

een complicatie zoals in voorliggende kwestie het 

geval is, is uitgebreide literatuur over caudacompressie 

verschenen, waaruit samengenomen naar 

voren komt, dat men ‘zo snel mogelijk’ dient te 

opereren. Los daarvan is het zo, dat een tolerant 

van maximaal zes uur acceptabel lijkt te zijn alvorens 

met enige zekerheid restschade zal blijven 

bestaan. Overigens moet hier wel worden opgemerkt 

dat dit vooral studies betreffen van herniatie 

van tussenwervelschijven. Wanneer wij echter 

deze gegevens alsnog extrapoleren naar voorliggende 

kwestie, is het duidelijk dat de bloeding in 

ieder geval rond het middennachtelijke uur al tot 

de eerste symptomen leidde. Er vanuit gaande dat 

er eventueel enige tijd genomen moet worden om 

onderzoek te doen, had de operatie diezelfde nacht 

kunnen- en ons inziens ook dienen – plaats te 

vinden. Daar betrokkene in eerste instantie voornamelijk 

pijn ontwikkelde, blijkbaar geen uitval 

en zij nog die nacht is gezien door een assistent, 

mag worden aangenomen dat bij tijdig ingrijpen 

betrokkene inderdaad nagenoeg restloos zou zijn 

hersteld. Wij wijzen er overigens wel op dat de 

innervatie in de urogenitaalstreek extra kwetsbaar 

is voor druk vanwege de kleine omvang en 

kwetsbaarheid van vegetatieve zenuwen. Niettemin 

komt het ons reëel voor aan te nemen, dat 

indien tijdig was ingegrepen, dat wil zeggen binnen 

zes uur na de eerste symptomen op en rond 

00.00 uur ’s nachts, er geen of nagenoeg geen 

restschade zou zijn ontstaan. In dit verband is het 

jammer te constateren, dat de ’s morgens alsnog 

gestelde indicatie tot een acute heroperatie, blijkbaar 

nog enkele uren delay heeft laten zien tot het 

moment van deze feitelijke ingreep. Over de reden 

hiervan zijn wij niet geïnformeerd. Vermoedelijk 

heeft dit betrekking gehad op de beschikbaarheid 

van een operatiekamer. (...)” 

2.16. Bij brief van 26 januari 2009 heeft Medirisk 

aan de advocaat van [eiseres] onder meer schreven: 

“(...) Nadere bestudering van het medisch dossier 

(...) heeft tot de conclusie geleid dat het standpunt 

van neuroloog [arts4] met betrekking tot zijn opmerking 

op pagina 12 dat ‘een tolerantie van 

maximaal zes uur acceptabel lijkt te zijn alvorens 

met enige zekerheid restschade zal blijven bestaan’ 

niet door ons kan worden onderschreven. (...) 

Voor de schade van uw cliënte heeft dit als gevolg 

dat de restgevolgen van het caudasyndroom niet 

kunnen worden toegerekend aan het tijdsverloop 

tussen het moment van de eerste verschijnselen 

van het caudasyndroom op 1 mei 00.00 uur en de 

operatie op 2 mei om 11.00 uur. Hoewel niet 

zorgvuldig werd gehandeld door de betreffende 

specialist, ondanks zijn instructies, niet ’s nachts 

op te roepen, heeft dit handelen geen gevolg gehad 

voor het verdere verloop. (...)” 

2.17. Dr. [arts1] heeft tijdens de comparitie van 

partijen het volgende verklaard: 

“Mevrouw [eiseres] en ik kennen elkaar al langer 

en we hebben geworsteld met de vraag hoe om te 

gaan met haar rugklachten. Ze was drie keer geopereerd 

in Tiel en een collega uit dat ziekenhuis 

vroeg mij om eens mee te kijken. Ik heb haar toen 

een vierde keer geopereerd, dat was nog voor haar 

hartoperatie. Ik kende zowel haar fysieke toestand 

als haar psychische. Met dat laatste bedoel ik dat 

ik haar ken als persoon. Ik weet hoe ze uitdrukking 

geeft aan klachten en dat dat tot misverstanden 

kan leiden, dat noemen we psychosomatiek. 

Daarmee bedoel ik dat de pijnaangifte niet geheel 

betrouwbaar is, dat kan dus zowel overdrijven als 

bagatelliseren inhouden. Een operatie als deze is 

voor iedere patiënt extreem pijnlijk, alsof er een 

trein over je heen rijdt. Die pijn duurt meestel 3 

tot 5 dagen. Die pijn is bij een gemiddelde patiënt 

met morfine gebruik te controleren. [eiseres] had 

ondanks morfine gebruik een progressie in de 

pijnbeleving en in die zin week zij af van de gemiddelde 

patiënt. Een operatie als deze is ook een 

grote operatie en kan alleen veilig plaatsvinden 

als de bloedstolling in orde was. Om die reden 

was het risico bij [eiseres] ook extreem groot. De 

instructie om mij persoonlijk te bellen heb ik gegeven 

tegen de achtergrond van die omstandigheden: 

de pijn, haar psychische toestand en het 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


619

82 

«JA» 


grote risico voor haar bij deze operatie. Om 13:00 

uur was de operatie klaar. Om 22:00 uur is de heparinepomp 

aangezet. Op uw vraag hoe ik zou 

hebben gehandeld als ik om 24:00 uur zou zijn 

gebeld antwoord ik dat ik niet geloof dat er op dat 

moment al aanleiding zou zijn geweest om iets te 

doen, of dat rond 04:00 uur ook zo was weet ik 

niet. Wat uiteindelijk om 8:15 uur de aanleiding 

was om te opereren was de angst in haar ogen, de 

optrekkende en zeer heftige pijn en het feit dat ze 

de pijn alleen maar kon handelen door haar been 

op te trekken, ze bleef dus ondanks de heftige pijn 

bewegen. Die factoren maakten dat ik dacht dat 

moet wel wijzen op een zenuw die in de verdrukking 

is. Ik wijs er op dat er op dat moment dus 

geen mobiliteits- en sensibiliteitsstoornissen waren, 

maar desondanks wist ik dat het wel een 

bloeding kon zijn hoewel er nog geen uitval was. 

Voordat ik kon opereren moest eerst de stolling 

gereguleerd worden, daar gaat een paar uur mee 

gemoeid. De tijd tussen 8:15 en 11:00 uur kan dan 

ook volledig worden toegerekend aan het operatie 

klaarmaken van [eiseres] in verband met de stolling. 

Als er eerder tot een operatie zou zijn besloten, 

zou dezelfde tijd nodig zijn geweest in verband 

met die stolling. Ik denk wel dat wanneer ik 

gebeld zou zijn, ik zou zijn gekomen. Ik woon 

vlakbij en ben daar sowieso laagdrempelig in. Als 

ik het verpleegkundigdossier zo bekijk dan zou 

ik in ieder geval tot 04:00 uur geen reden hebben 

gezien om opnieuw te opereren. Daar ben je sowieso 

terughoudend in, want ze had net een forse 

operatie achter de rug. Op de derde pagina van 

het verpleegkundigdossier (productie 1 bij conclusie 

van antwoord) lees ik dat rond 04:00 sprake 

was van bewegingsonrust en ze meer pijnstilling 

wil terwijl ze al aan de maximale dosering morfine 

zat. Het is voor mij heel moeilijk om te zeggen of 

ik gegeven die omstandigheden aanleiding zou 

hebben gezien opnieuw te opereren, het is een 

duivels dilemma. Echte harde feiten waren er niet 

en op zichzelf is pijn geen reden om te opereren. 

Daarbij speelt mee dat [eiseres] gewend was aan 

morfine gebruik waardoor het kan zijn dat ze 

meer nodig heeft om de pijn te onderdrukken. 

Achteraf had ik misschien om 04:00 uur aanleiding 

gezien om het nog een uur aan te zien en zou 

ik tegen 06:00 uur hebben gezegd we gaan opereren. 

Ik denk niet dat ik, in die situatie om 04:00 

uur zou hebben besloten de heparinepomp stop 

te zetten met de kans op een hersenschade. Ik wil 

benadrukken dat het ook goed kan zijn dat ik niet 

had besloten om tot een operatie over te gaan op 

dat moment, het is gewoon heel moeilijk te zeggen 

achteraf. Het klopt dat de optrekkende pijn en de 

bewegingsonrust om 8:15 uur voor mij aanleiding 

was te gaan opereren. Dat zijn geen harde medische 

argumenten die beschreven worden. Andere 

chirurgen zouden denk ik op dezelfde wijze op 

deze symptomen reageren als ik, ik weet niet of 

dat ook geldt voor de niet snijdende disciplines. 

Het verloop van een zenuwbeschadiging is dat er 

eerst pijn is, gevolgd door zenuwuitval. Om te 

voorkomen dat er een beschadiging optreedt wil 

je de uitval het liefst voor zijn. Het klopt dus dat 

wanneer je wacht tot je de diagnose caudasyndroom 

kunt stellen, je te laat zou kunnen zijn. Als 

het al zo was geweest dat ik rond 6:00 uur had 

besloten tot operatie over te gaan, dan zou er ten 

opzichte van de feitelijke situatie een tijdswinst 

van twee a drie uur zijn geweest. De richtlijn heeft 

het over 24 uur en niet over 6 uur zoals de deskundigen 

schrijven, maar het klopt dat je wanneer je 

hebt besloten dat een zenuw mogelijk in de verdrukking 

is, zo snel mogelijk overgaat tot operatie. 

Wat mij heeft gestoord in het rapport van [arts3] 

en [arts4] is, dat er geen of onvoldoende neurologisch 

onderzoek is gedaan. Dat is onzin. Gedurende 

de nacht hebben de verpleegkundigen het 

neurologisch functioneren goed in de gaten gehouden 

en ’s ochtends heb ik dat gedaan. Ik denk dat 

[arts3] van mening is dat alleen een neuroloog in 

staat is dit onderzoek te doen, maar dat is onzin, 

ook een orthopedisch chirurg is daartoe in staat. 

Als ik niet de instructie had gegeven dat ik zou 

willen worden gebeld, dan zou ik niet speciaal de 

dienstdoende arts hebben gebeld in verband met 

de overdracht. De dienstdoende arts weet wat er 

speelt en wat er op de afdeling gebeurt. Het kan 

kloppen dat ik destijds iets zal hebben gezegd in 

de trant van was ik maar eerder geweest, maar het 

is vervolgens wel de vraag, wat ik als ik eerder was 

geweest had aangetroffen. Ik heb geen contact 

gehad met [arts4], wel met [arts3]. 

Ik wil nog er op wijzen dat de klachten die mevrouw 

nu ondervindt het gevolg zouden kunnen 

zijn van een bloeding, maar ook het gevolg zouden 

kunnen zijn van de operatie op 1 mei 2001. Het 

is inderdaad mogelijk dat na afloop van die operatie, 

in dit geval om 8:15 uur op 2 mei 2001, wordt 

vastgesteld dat geen sprake is van mobiliteits- en 

sensibiliteitsstoornissen, maar dat die stoornissen 

zich nog later als gevolg van die operatie zouden 

hebben gemanifesteerd.” 

620 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 


3.1. [eiseres] vordert dat de rechtbank bij uitvoerbaar 

bij voorraad te verklaren vonnis het ziekenhuis 

zal veroordelen tot betaling van een voorschot 

op de schadevergoeding van € 100.000,=, 

althans een zodanig voorschot als de rechtbank 

meent dat behoort, verhoogd de rente, alsmede 

het ziekenhuis zal veroordelen tot het betalen van 

een schadevergoeding, nader op te maken bij staat 

en te vereffenen volgens de wet, vermeerderd met 

rente, alsmede het ziekenhuis zal veroordelen tot 

voldoening van de buitengerechtelijke kosten ad 

€ 18.231,94, met veroordeling van het ziekenhuis 

in de proceskosten, waaronder begrepen de nakosten. 

3.2. Het ziekenhuis voert verweer. 




4.1. [eiseres] verwijt het ziekenhuis dat in de 

avond en nacht van 1 op 2 mei 2001 de verpleging, 

in strijd met de instructie van dr. [arts1] (rov. 2.4. 

onder II), de dienstdoende arts dr. [arts2] heeft 

gebeld in plaats van dr. [arts1]. Daarmee is volgens 

[eiseres] een veiligheidsnorm geschonden 

die strekte ter voorkoming van het (als gevolg van 

een hematoom) ontstaan van een zenuwschade. 

Onder verwijzing naar de rapporten van dr. 

[arts3] en dr. [arts4] heeft [eiseres] betoogd dat 

wanneer de instructie zou zijn opgevolgd en dr. 

[arts1] in plaats van dr. [arts2] zou zijn gebeld 

over de toestand van [eiseres], dr. [arts1] op enig 

moment die nacht in het ziekenhuis zou zijn gekomen 

om [eiseres] te onderzoeken, hij vervolgens 

de diagnose dreigend caudasyndroom zou 

hebben gesteld waarna hij zou hebben besloten 

tot het uitvoeren van een operatie. Die operatie 

zou eerder hebben plaatsgevonden dan de in 

werkelijkheid op 2 mei 2001 om 11.00 verrichte 

operatie, aldus [eiseres]. [eiseres] houdt het ziekenhuis 

aansprakelijk voor het delay dat als gevolg 

van het schenden van de instructie van dr. [arts1] 

is ontstaan, alsmede voor de daardoor geleden 

schade, bestaande uit het verlies van een kans op 

een beter resultaat. 

4.2. Het ziekenhuis althans haar verzekeraar heeft 

aansprakelijkheid erkend (rov. 2.14.) voor de gevolgen 

van het niet opvolgen van de door dr. 

[arts1] gegeven instructie. Het ziekenhuis bestrijdt 

echter dat wanneer die instructie wel zou zijn 

opgevolgd, het verloop van die bewuste avond en 

nacht anders zou zijn geweest. Dr. [arts1] onderschrijft 

het gevoerde beleid van dr. [arts2] en nu 

niet ter discussie staat dat dr. [arts2] heeft gehandeld 

als een redelijk handelend en vakbekwaam 

dienstdoende arts, moet het ervoor worden gehouden 

dat dr. [arts1], indien hij in plaats van dr. 

[arts2] zou zijn gebeld, op dezelfde wijze zou 

hebben gehandeld, zo heeft het ziekenhuis ter 

zitting nader toegelicht. Als het al anders is, valt 

uit het deskundigenbericht van dr. [arts3] niet af 

te leiden op welk moment en naar aanleiding 

waarvan dr. [arts1] eerder tot een operatie had 

moeten besluiten en als al eerder tot operatie had 

moeten worden overgegaan, dan kan uit het rapport 

van dr. [arts4] niet worden afgeleid dat het 

[eiseres] dan beter zou zijn vergaan, althans dat 

de kans daarop had bestaan, aldus het ziekenhuis. 

Het ziekenhuis heeft, ter zitting bij monde van dr. 

[arts1], ook nog bestreden dat de zenuwschade 

waarvan thans sprake is van [eiseres], het gevolg 

is van een hematoom. 

4.3. Om met dat laatste verweer te beginnen: de 

rechtbank stelt vast dat zowel dr. [arts3] (onder 

“samenvatting en overwegingen”) als dr. [arts4] 

(in zijn antwoord op de eerste vraag) van mening 

zijn dat het hematoom op neurologisch gebied 

een forse schade teweeg heeft gebracht met motorische 

en sensibele resterende stoornissen in het 

linkerbeen met daarnaast alle verschijnselen van 

een caudasyndroom op het gebied van de mictie, 

defaecatie alsook op gynaecologisch/seksuologisch 

gebied. De enkele stelling aan de zijde van het 

ziekenhuis ter zitting dat er ook andere oorzaken 

denkbaar zijn, acht de rechtbank, zonder nadere 

onderbouwing daarvan, onvoldoende om op dit 

onderdeel de conclusies van de deskundigen in 

twijfel te trekken. Van die conclusies zal dan ook 

worden uitgegaan. Dat betekent dat het ervoor 

wordt gehouden dat de (door de deskundigen 

nauwkeurig omschreven) (zenuw)schade die na 

de operatie op 2 mei 2001 is vastgesteld bij [eiseres], 

moet worden beschouwd als het gevolg van 

het niet tijdig verwijderen van een hematoom. 

4.4. Met de andere verweren van het ziekenhuis 

ligt de vraag voor naar het condicio sine qua nonverband 

tussen het niet opvolgen van de instructie 

van dr. [arts1] en de bij [eiseres] vastgestelde (zenuw)schade. 

De rechtbank oordeelt daarover als 

volgt. 

4.5. Bij de beoordeling van het verweer dat dr. 

[arts1], wanneer zijn instructie zou zijn opgevolgd 

en hij in plaats van dr. [arts2] zou zijn gebeld, op 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


621

82 

«JA» 


dezelfde wijze zou hebben gehandeld als dr. 

[arts2] zijn de volgende omstandigheden van belang. 

Ter zitting heeft dr. [arts1] verklaard dat de instructie 

om hem persoonlijk te bellen – en niet de 

dienstdoende arts – door hem is gegeven in verband 

met zijn bekendheid met [eiseres], haar 

psychische toestand, de pijnbeleving door [eiseres] 

en het grote risico voor [eiseres] bij deze operatie. 

De pijnaangifte door [eiseres] is volgens dr. [arts1] 

niet geheel betrouwbaar (de zogenaamde psychosomatiek) 

en kan tot misverstanden leiden. Dr. 

[arts1] heeft verklaard dat hij [eiseres]s psychische 

(en fysieke) toestand goed kent. Verder staat vast 

dat het risico van deze operatie voor [eiseres] extreem 

groot was vanwege de bloedstollingsproblematiek. 

Dr. [arts1] was met dit risico bekend en 

had mede om die reden de instructie gegeven hem 

persoonlijk te bellen. Op grond van de brief van 

Medirisk van 6 juni 2006 aan dr. [arts3] waarin 

onder meer staat “De dienstdoende arts wist niets 

van de afspraak om [arts1] te waarschuwen en 

was ook niet op de hoogte van de Heparine 

pomp”, waarvan ook dr. [arts3] daarvan in zijn 

rapport (rov. 2.11, eerste alinea) is uitgegaan, moet 

worden aangenomen dat dr. [arts2] niet bekend 

was met de bloedstollingsproblematiek bij [eiseres] 

en het als gevolg daarvan vergrote risico op 

hematoomvorming. Evenmin is gebleken dat dr. 

[arts2] bekend was met de specifieke psychische 

eigenschappen van [eiseres]. 

4.6. Op grond van het voorgaande (rov. 4.5.) moet 

het er voor worden gehouden dat dr. [arts2] van 

de specifieke medische en psychische eigenschappen 

van deze patiënt niet op de hoogte was waarvan 

dr. [arts1] wel op de hoogte was. Dat het 

daarbij relevante eigenschappen betreft die van 

belang kunnen zijn bij de besluitvorming rondom 

de wijze van behandeling van deze patiënt, blijkt 

wel uit het feit dat die eigenschappen voor dr. 

[arts1] aanleiding waren om de instructie te geven 

hem in plaats van de dienstdoende arts te bellen. 

Het verschil in bekendheid met deze relevante 

psychische en medische eigenschappen, brengt 

dan ook met zich dat voor de beantwoording van 

de vraag hoe dr. [arts1] zou hebben gehandeld, 

niet kan worden volstaan met een vergelijking 

met en verwijzing naar het handelen van dr. 

[arts2], enkel en alleen vanwege het feit dat de 

juistheid van zijn handelen in deze procedure niet 

ter discussie staat. Dit verweer gaat dan ook niet 

op. 

4.7. Met de overige verweren ligt ter beoordeling 

voor hoe het [eiseres] zou zijn vergaan, het verweten 

handelen weggedacht. Zoals hiervoor al is 

overwogen, gaat het daarbij om het condicio sine 

qua non-verband tussen de gebeurtenis waarvoor 

aansprakelijkheid is erkend en de zenuwschade 

die bij [eiseres] is opgetreden. De vraag die daarbij 

concreet voorligt is hoe dr. [arts1] zou hebben 

gehandeld wanneer de verpleging zijn instructie 

zou hebben opgevolgd en hij – in plaats van dr. 

[arts2] – in de avond en nacht van 1 op 2 mei 2001 

door de verpleging zou zijn gebeld. Daarbij gaat 

het dus niet zozeer om de (normatieve) vraag hoe 

dr. [arts1] – als redelijk handelend en vakbekwaam 

orthopedisch chirurg – had moeten handelen 

maar om de (feitelijke) vraag hoe hij – als 

redelijk handelend en vakbekwaam orthopedisch 

chirurg met de specifieke kennis van de patiënt 

waarover dr. [arts1] beschikte – naar alle waarschijnlijkheid 

zou hebben gehandeld wanneer hij 

zou zijn gebeld. 

4.8. Voor de beoordeling daarvan dient allereerst 

te worden vastgesteld wat de symptomen zijn die 

– voor een orthopedisch chirurg op het spinale 

gebied – na een operatie als deze bij een patiënt 

met een bloedstollingsproblematiek als [eiseres], 

zouden kunnen wijzen op (de vorming van) een 

hematoom en, in het verlengde daarvan, een 

dreigend caudasyndroom alsmede het moment 

waarop bij [eiseres] deze symptomen zich voordeden. 

4.9. Uit het rapport van dr. [arts3] leidt de rechtbank 

af dat (rov. 2.13.) met name de forse toename 

van de pijnklachten en de aanwezige sensibele 

en motorische stoornissen met een diffuus karakter 

een nader onderzoek zouden hebben gerechtvaardigd 

omdat dan sprake zou kunnen zijn van 

een zich ontwikkelend caudasyndroom. De verklaring 

van dr. [arts1] ter zitting is op dit punt op 

onderdelen in overeenstemming met de bevindingen 

van dr. [arts3]. Hij heeft ter zitting verklaard 

dat het verloop van een zenuwbeschadiging is dat 

er eerst pijn is, gevolgd door zenuwuitval en dat 

het zaak is om de uitval voor te zijn om zenuwbeschadiging 

te voorkomen. De symptomen die 

voor dr. [arts1] aanleiding waren om op 2 mei 

2001 om 08.15 uur tot een operatie over te gaan 

waren: de angst in de ogen van [eiseres], de optrekkende 

en zeer heftige pijn en het feit ze ondanks 

de heftige pijn bleef bewegen. Ook heeft dr. [arts1] 

verklaard dat [eiseres] ondanks het morfinege- 

622 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

82 

bruik een progressie in de pijnbeleving had, terwijl 

bij een gemiddelde patiënt de pijn met morfine 

te controleren is. 

4.10. Tegen deze achtergrond heeft [eiseres] ter 

zitting het standpunt ingenomen dat ergens tussen 

04.00 en 05.00 uur ’s ochtends besloten had moeten 

worden opnieuw te opereren omdat [eiseres] 

toen de maximale dosering morfine kreeg toegediend 

en de pijn desondanks niet meer te houden 

was. De vraag is dan of tussen 04.00 uur en 05.00 

uur sprake was van symptomen die zouden kunnen 

wijzen op een dreigend caudasyndroom. De 

rechtbank oordeelt als volgt. 

4.11. Blijkens het verpleegkundig dossier was rond 

04.00 uur, daar heeft ook dr. [arts1] ter zitting op 

gewezen, sprake van bewegingsonrust bij [eiseres] 

(“rond 4 uur overstuur op de zij en dan weer gelijk 

terug etc”). [eiseres] heeft ter zitting verklaard dat 

zij al langer die nacht last had van optrekkende 

pijn (“de pijn die vanuit mijn tenen naar boven 

trok”), dat zij die pijn aanvankelijk met haar 

ademhaling kon controleren maar dat op een bepaald 

moment, rond 4 uur ’s nachts, de pijn zo 

erg werd dat zij die niet meer met haar ademhaling 

onder controle kon krijgen omdat ze haar 

buikspieren niet meer kon aanspannen. Verder 

heeft zij verklaard dat zij de hele nacht door ondanks 

de heftige pijn is blijven bewegen (“de pijn 

maakte dat ik moest bewegen”). Zij heeft de verpleging 

niet verteld dat de pijn vanuit haar tenen 

naar boven trok omdat de verpleging er niet naar 

vroeg en steeds meteen aangaf dat ze er niets aan 

konden doen. Het ziekenhuis heeft deze verklaring 

van [eiseres] niet bestreden. Daarbij komt dat de 

aantekeningen in het verpleegkundig dossier die 

verklaring – in het bijzonder op het punt van de 

bewegingsonrust en de toenemende, niet te verdragen 

pijn – bevestigen. De rechtbank zal dan 

ook van de juistheid van de verklaring van [eiseres] 

uitgaan. 

4.12. Uit die verklaring van [eiseres] en de aantekeningen 

in de verpleegkundige rapportage leidt 

de rechtbank af dat rond 04.00 uur in de nacht 

van 1 op 2 mei 2001 sprake was van optrekkende 

en zeer heftige pijn, dat ze ondanks en juist vanwege 

de pijn bleef bewegen en dat er ondanks de 

maximale dosering morfine die zij op dat moment 

kreeg toegediend toch sprake was van toenemende 

pijn. De rechtbank constateert dat daarmee op 

dat moment sprake was van het merendeel van 

de symptomen die in de feitelijke situatie voor dr. 

[arts1] om 08.15 uur aanleiding waren te besluiten 

tot operatie over te gaan omdat hij op basis van 

die symptomen dacht dat een en ander wel moest 

wijzen op een zenuw in de verdrukking. Die constatering, 

bezien in samenhang met de conclusie 

van dr. [arts3] dat de operatie in de vroege nacht 

had moeten geschieden, leidt tot het oordeel dat 

het beeld waarvan in ieder geval rond 04.00 uur 

in de nacht van 1 op 2 mei 2001 sprake was, voor 

dr. [arts1], als redelijk handelend en vakbekwaam 

orthopedisch chirurg op het spinale gebied met 

specifieke kennis rondom de conditie (heparine) 

en pijnbeleving van de betrokken patiënt, aanleiding 

zou zijn geweest om te overwegen dat sprake 

was van een dreigend caudasyndroom. 

4.13. Het ziekenhuis heeft nog aan de orde gesteld 

dat er van moet worden uitgegaan dat dr. [arts1] 

op dezelfde momenten zou zijn gebeld als dr. 

[arts2], namelijk om 00.00 uur en om 04.30 uur 

en dat dr. [arts1] dus alleen op die momenten 

bekend had kunnen raken met de toestand van 

[eiseres] en eventueel actie zou hebben kunnen 

ondernemen. 

4.14. Dr. [arts1] heeft ter zitting verklaard dat hij 

vermoedelijk wel naar het ziekenhuis zou zijn 

gekomen wanneer hij zou zijn gebeld. Wanneer 

ervan wordt uitgegaan dat hij, nadat hij om 00.00 

uur was gebeld, naar het ziekenhuis zou zijn gekomen, 

moet worden aangenomen dat hij (waarschijnlijk) 

op dat moment nog onvoldoende aanleiding 

zou hebben gezien – zo luidt in ieder geval 

ook de stelling van [eiseres] – om tot een operatie 

over te gaan. Wel was, zo volgt uit de verklaring 

van [eiseres] en de verpleegkundige rapportage, 

in ieder geval sprake van toenemende pijn ondanks 

morfinegebruik. Tegen de achtergrond van 

het extreme risico op de vorming van een hematoom 

bij [eiseres], bezien in samenhang met de 

psychosomatiek waardoor de pijnaangifte niet 

geheel betrouwbaar is en het gegeven dat [eiseres] 

pijnstillende medicatie kreeg toegediend die bij 

een gemiddelde patiënt die een dergelijke operatie 

heeft ondergaan voldoende effect heeft, acht de 

rechtbank het aannemelijk vanwege die (toenemende) 

pijnklachten op initiatief dan wel na instructie 

van dr. [arts1] na 00.00 uur meer contacten 

tussen de verpleging en dr. [arts1] zouden 

hebben plaatsgevonden over de toestand van 

[eiseres] dan met dr. [arts2] – die zoals hiervoor 

is overwogen niet bekend was met de specifieke 

medische en psychische eigenschappen van 

[eiseres] – hebben plaatsgevonden. In het verlengde 

daarvan oordeelt de rechtbank dat moet wor- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


623

82 

«JA» 


den aangenomen dat dr. [arts1] in ieder geval 

rond 04.00 uur, toen de symptomen die wezen op 

een dreigend caudasyndroom zich in ieder geval 

manifesteerden, in het ziekenhuis zou zijn geweest 

dan wel spoedig nadat hij van de symptomen op 

de hoogte was gesteld, naar het ziekenhuis zou 

zijn gekomen. 

4.15. Wanneer er vervolgens van wordt uitgegaan 

dat dr. [arts1] tussen 04.00 uur en 04.30 uur in 

het ziekenhuis zou zijn geweest, [eiseres] zou 

hebben onderzocht en de hiervoor beschreven 

symptomen zou hebben waargenomen, moet er 

van worden uitgegaan dat die symptomen voor 

hem op dat moment, net als om 08.15 uur feitelijk 

het geval is geweest, aanleiding zouden zijn geweest 

direct te besluiten over te gaan tot een operatie. 

Voor dat oordeel put de rechtbank ook uit 

het rapport van dr. [arts3], die meermalen heeft 

geschreven dat na het stellen van de diagnose 

caudasyndroom in ontwikkeling zo vroeg als 

mogelijk tot operatie moet worden overgegaan, 

hetgeen op zichzelf ook door dr. [arts1] (blijkens 

zijn verklaring ter zitting) wordt onderschreven. 

4.16. Over het tijdstip waarop de operatie zou 

hebben plaatsgevonden, is van belang dat dr. 

[arts1] ter zitting heeft verklaard dat het “operatie 

klaarmaken” van [eiseres] in verband met de 

bloedstolling zo’n twee uur en drie kwartier in 

beslag heeft genomen en dat diezelfde tijd daarmee 

gemoeid zou zijn wanneer eerder tot operatie 

zou zijn besloten. Dit is aan de zijde van [eiseres] 

niet betwist. De rechtbank zal daarvan dan ook 

uitgaan. Met dat gegeven tezamen met hetgeen 

hiervoor in rov. 4.15. is vastgesteld, moet er van 

worden uitgegaan dat wanneer het onzorgvuldig 

handelen wordt weggedacht en dr. [arts1] in plaats 

van dr. [arts2] zou zijn geraadpleegd, [eiseres] 

eerder zou zijn geopereerd, namelijk tussen 6.45 

uur en 7.15 uur. De conclusie luidt dan ook dat 

het onzorgvuldig handelen van het ziekenhuis 

doordat dr. [arts1] niet, conform zijn instructie, 

is geraadpleegd in plaats van de dienstdoende arts, 

tot gevolg heeft gehad dat een delay is ontstaan 

bij het uitvoeren van de operatie tot verwijdering 

van het hematoom van ongeveer vier uur. 

4.17. De vraag die dan voorligt is of als gevolg van 

dat delay de kans op een beter resultaat althans 

minder zenuwschade, verloren is gegaan. [eiseres] 

stelt zich op het standpunt dat het rapport van dr. 

[arts4] voldoende aanknopingspunten biedt om 

ook gelet op het hiervoor vastgestelde delay die 

vraag bevestigend te beantwoorden. Het ziekenhuis 

heeft dit bestreden. Volgens haar kan uit het 

rapport van dr. [arts4] niet worden afgeleid dat 

bij een tijdswinst van twee à drie uur een reële 

kans had bestaan op een betere toestand. De 

rechtbank deelt de opvatting van het ziekenhuis, 

ook wanneer wordt uitgegaan van het vastgestelde 

delay van vier uur. Het rapport van dr. [arts4] is 

onvoldoende toegespitst op dat delay. Dr. [arts4] 

borduurt voort op de conclusies van dr. [arts3] 

en concludeert op grond daarvan dat de eerste 

symptomen van een dreigend caudasyndroom 

rond 00.00 uur ’s nachts manifest werden en 

wanneer er vervolgens binnen 6 uur nadien zou 

zijn ingegrepen, het reëel voorkomt om aan te 

nemen dat er geen of nagenoeg geen restschade 

zou zijn ontstaan. Over de vraag of bij later ingrijpen 

de kans op een beter resultaat verloren is gegaan 

en zo ja, hoe groot die kans dan was, biedt 

het rapport onvoldoende aanknopingspunten. 

4.18. De rechtbank is daarom voornemens zich 

over de volgende vragen te laten voorlichten door 

een tot deskundige te benoemen neuroloog: 

I. Uitgaande van de informatie die u in de medische 

stukken in het dossier aantreft en van (hypothetisch) 

operatieve ontlasting van het hematoom 

tussen 06.45 uur en 07.15 uur: kunt u vaststellen 

van welke klachten en afwijkingen op uw vakgebied 

dan sprake zou zijn geweest? 

II. Kunt u vaststellen of in dat geval van minder 

klachten en afwijkingen sprake zou zijn geweest 

dan thans het geval is, of de kans daarop zou 

hebben bestaan en zo ja, hoe groot schat u die 

kans? 

III. Heeft u verder nog opmerkingen die voor de 

beoordeling van de zaak van belang zijn? 

4.19. Partijen krijgen de gelegenheid zich bij akte 

zoveel mogelijk eensluidend uit te laten over de 

persoon van de te benoemen deskundige en de 

hiervoor geformuleerde vragen. Het voorschot 

op de kosten van de deskundige komt op grond 

van artikel 195 Rv voor rekening van [eiseres]. 

Iedere verdere beslissing wordt aangehouden. 


De rechtbank 

5.1. bepaalt dat de zaak weer op de rol zal komen 

van 23 februari 2011 voor het nemen van een akte 

door beide partijen over hetgeen is vermeld onder 

4.19., 


624 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

83 

83 



BP8087 

(mr. Van Dijk) 

Zorg van een goed hulpverlener. Huisarts. 

Verzekeringsdekking behandeling. Professionele 

standaard. 

[BW art. 7:453] 

Na een eerder consult verwijst de huisarts eiser, 

die lijdt aan morbide obesitas, door naar een chirurg 

om de mogelijkheid tot plaatsing van een 

maagband te onderzoeken. Voorafgaand aan de 

operatie wijst CZ de aanvraag van eiser tot vergoeding 

van de operatie af. Deze afwijzing houdt ook 

in hoger beroep stand. Daartoe overweegt de 

Centrale Raad van Beroep onder meer dat er geen 

sprake is geweest van onderzoek en begeleiding 

door een multidisciplinair team, hetgeen aanzienlijk 

zou bijdragen aan de effectiviteit van de behandeling. 

Daarmee is niet is voldaan aan de indicatieen 

doelmatigheidscriteria die CZ heeft opgesteld. 

Volgens eiser heeft de huisarts haar zorgplicht als 

goed hulpverlener geschonden door enkel door te 

verwijzen naar een chirurg en geen initiatief te 

nemen tot de door de CZ vereiste multidisciplinaire 

aanpak. De rechtbank overweegt dat de voorwaarden 

van CZ in beginsel niets zeggen over de professionele 

standaard van een huisarts en dat ook 

de door eiser aangehaalde richtlijn voor behandeling 

van obesitas zich niet uitlaat over de wijze 

waarop een multidisciplinaire aanpak dient te 

worden geïnitieerd en gecoördineerd. In zijn algemeenheid 

mag de huisarts als verlener van eerstelijnszorg 

vertouwen op de kennis en kunde van de 

specialist naar wie wordt doorverwezen. Wel mag 

verwacht worden dat de huisarts niet-specialistische 

begeleiding biedt voordat hij doorverwijst. 

Daaraan heeft gedaagde voldaan door de obesitas 

van eiser in eerste instantie te bestrijden met een 

dieet en meer beweging. Aldus heeft gedaagde 

gehandeld als goed hulpverlener en in lijn met de 

professionele standaard waardoor de vordering 

strandt. 

[Eiseres] te Middelburg, 

eiseres, 

advocaat: mr. M.R. Minekus te Middelburg, 

tegen 

1. de Maatschap [gedaagde sub 1] te Middelburg, 

2. [gedaagde sub 2] te Middelburg, 

3. [gedaagde sub 3] te Grijpskerke, 

4. [gedaagde sub 4] te Middelburg, 

gedaagden, 


Eiseres zal hierna [eiseres] worden genoemd, gedaagden 

zullen gezamenlijk als de maatschap 

worden aangeduid en gedaagde sub 4 zal [gedaagde 

sub 4] worden genoemd. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. De maatschap oefent een huisartsenpraktijk 

uit in Middelburg. [eiseres] was patiënte van de 

maatschap; [gedaagde sub 4] was haar huisarts 

2.2. Op 24 mei 2004 is [eiseres] op consult geweest 

bij [gedaagde sub 4] in verband met morbide 

obesitas, waaraan zij leed. Zij was daarvoor al 

eerder bij [gedaagde sub 4] geweest. Naar aanleiding 

van dit consult schreef [gedaagde sub 4] op 

26 mei 2004 een verwijsbrief, luidend: 

“MIDDELBURG, 26.05.2004 Chirurgie 

Geachte Collega, 

Bovenstaande patient wordt naar U verwezen ivm 

obesitas. 

Patiente wil weten of ze in aanmerking kan komen 

voor een maagbanding 

Graag uw onderzoek en behandeling. 

met vriendelijke groet, 

[gedaagde sub 4], huisarts” 

2.3. [eiseres] heeft zich met deze verwijsbrief gewend 

tot het Universitair Ziekenhuis te Antwerpen 

(hierna: het UZA). Daar is besloten tot een 

gastric bypass-operatie (een maagverkleining). 

2.4. [eiseres] heeft voorafgaand aan de operatie 

bij haar ziektekostenverzekeraar CZ een aanvraag 

gedaan voor vergoeding van de operatie. Die 

aanvraag is bij brief van 30 augustus 2004 afgewezen; 

CZ motiveerde die afwijzing in de brief als 

volgt: 

“Wij verlenen geen toestemming voor deze 

maagbandoperatie in een niet door CZ gecontracteerd 

ziekenhuis. U bent voor deze zorg aangewe- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


625

83 

«JA» 


zen op gecontracteerde zorg binnen Nederland 

of België. Tevens ontbreekt een verklaring van de 

huisarts.” 

2.5. [eiseres] heeft zich vervolgens voor genoemde 

verklaring opnieuw tot [gedaagde sub 4] gewend. 

Toen is ook over de kosten van de operatie gesproken. 

2.6. In de periode van 9 tot en met 15 september 

2004 is [eiseres] opgenomen geweest in de UZA, 

alwaar zij op 10 september 2004 de gastric bypassoperatie 

heeft ondergaan. 

2.7. [eiseres] heeft bezwaar gemaakt – en is daarna 

in beroep en in hoger beroep gegaan – tegen de 

onder 2.4 genoemde afwijzing van haar aanvraag 

om vergoeding. De afwijzing is daarbij steeds in 

stand gebleven In hoger beroep heeft de Centrale 

Raad van Beroep (toetsend aan de hand van de 

ten tijde van de afwijzing door CZ geldende Ziekenfondswet 

(Zfw)) onder meer overwogen: 

“4.3. In art. 2a, eerste lid van het Vb (Verstrekkingenbesluit 

ziekenfondsverzekering; invoeging 

rechtbank) is bepaald dat de aanspraak op een 

verstrekking ingevolge de Zfw slechts tot gelding 

kan worden gebracht voor zover de verzekerde, 

gelet op zijn behoefte en uit het oogpunt van 

doelmatige zorgverlening, redelijkerwijs daarop 

naar aard, inhoud en omvang is aangewezen. 

4.4.1. CZ heeft indicatieen doelmatigheidscriteria 

voor bariatrische chirurgie vastgesteld. Deze criteria 

zijn ontleend aan behandelprotocollen, die 

in gebruik zijn bij verschillende Nederlandse ziekenhuizen. 

4.4.2. Tot de indicatieen doelmatigheidscriteria 

behoort het vereiste dat voorafgaand aan de operatie 

sprake moet zijn geweest van onderzoek en 

begeleiding door een multidisciplinair team, bestaande 

uit bijvoorbeeld een internist, een chirurg, 

een diëtist of een psycholoog. 

4.4.3. Naar het oordeel van de Raad kunnen de 

door CZ gehanteerde indicatieen doelmatigheidscriteria 

in beginsel gelden als uitgangspunt bij de 

beoordeling van de vraag of een gastic bypassoperatie 

vanuit het oogpunt van doelmatige 

zorgverlening voor de verzekerde is aangewezen. 

4.5. In het onderhavige geval is de Raad niet gebleken 

van onderzoek en begeleiding door een multidisciplinair 

team in voornoemde zin. Uit de 

overgelegde medische verklaringen en het verhandelde 

ter zitting blijkt geenszins dat de orthopedische 

chirurg I. Jansen, waar appellante onder behandeling 

is geweest voor een impressiefractuur 

van het lateraal tibiaplateau, de psycholoog 

H.C.M. Hermans, waar appellante therapie ontving 

in het kader van traumaverwerking, en de 

huisarts [gedaagde s[gedaagde sub 4] appellante 

onderzocht en/of begeleid hebben met betrekking 

tot haar mogelijkheden om gewichtsreductie te 

realiseren. Hieruit volgt dat CZ zich terecht op 

het standpunt heeft gesteld dat geen sprake is van 

doelmatige zorg als bedoeld in art. 2a, eerste lid, 

van het Vb.” 


3.1. [eiseres] vordert dat de rechtbank bij vonnis, 

voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, de 

maatschap hoofdelijk – des dat de een betalende 

de anderen zullen zijn bevrijd, veroordeelt tot 

betaling aan haar van een bedrag van € 5.578,84, 

vermeerderd met wettelijke rente vanaf 30 

augustus 2004, althans vanaf 31 augustus 2010, 

en vermeerderd met € 2.500,=, althans enig bedrag 

aan buitengerechtelijke (incasso-)kosten, alle met 

veroordeling van de maatschap in de kosten van 

dit geding, nakosten daaronder begrepen. 

3.2. Zij stelt daartoe dat [gedaagde sub 4] haar 

voor een gastric bypass-operatie heeft doorverwezen 

naar het UZA. Zij mocht erop vertrouwen dat 

die verwijzing juist was. De verwijzing was echter 

niet juist: [gedaagde sub 4] heeft niet voorafgaand 

een multidisciplinair onderzoek laten verrichten, 

terwijl dat wel had gemoeten. Aldus heeft zij niet 

de zorg van een goed huisarts in acht genomen. 

Zij heeft niet gehandeld in overeenstemming met 

de op haar rustende verantwoordelijkheid, 

voortvloeiende uit de voor haar geldende professionele 

standaard. Die standaard vindt onder meer 

invulling door protocollen. In de onder 2.7 weergegeven 

uitspraak van de Centrale Raad van Beroep 

is een multidisciplinaire aanpak voorafgaand 

aan een gastric bypass-operatie geduid als een 

protocol. [gedaagde sub 4] had dus overeenkomstig 

dat protocol dienen te handelen. Zij had in 

een initiërende rol moeten spelen om (eerst) te 

komen tot alternatieven voor de gastric-bypassoperatie. 

[eiseres] verwijst daarvoor ook naar een 

CBO-richtlijn over obesitas. Door op dat punt 

niets te doen is zij toerekenbaar tekortgeschoten. 

Als gevolg van dit tekortschieten zijn de kosten 

van de door [eiseres] ondergane operatie, die 

€ 5.578,84 beliepen, voor haar eigen rekening gebleven. 

Zij heeft aldus door het handelen van 

[gedaagde sub 4] schade geleden. 

626 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

83 

3.3. De maatschap voert verweer. [eiseres] is bij 

[gedaagde sub 4] gekomen met de uuitdrukkelijke 

wens voor een maagband te worden verwezen. 

Dat [eiseres] sportte en een dieet volgde was [gedaagde 

sub 4] bekend; aanvankelijk heeft zij 

[eiseres] niet verwezen, doch afgesproken dat het 

resultaat van het dieet zou worden afgewacht. 

Toen [eiseres] een tweede keer om verwijzing naar 

het UZA voor een maagband vroeg en [gedaagde 

sub 4] haar niet voor iets anders kon motiveren, 

heeft zij haar verwezen naar een afdeling chirurgie. 

Mede gelet op genoemd omstandigheden 

heeft zij met de in algemene termen geschreven 

verwijzing – waarin om onderzoek en behandeling 

wordt gevraagd – de zorg van een goed huisarts 

betracht. Het is vervolgens [eiseres] geweest die 

voor het UZA heeft gekozen en daarin, ook nadat 

CZ had laten weten dat de ingreep niet zou worden 

vergoed, heeft volhard. In de uitspraak van 

de Centrale Raad van Beroep (waarbij [gedaagde 

sub 4] niet betrokken is geweest) stond het verstrekkingenbeleid 

van CZ centraal; daaraan kan 

geen standaard voor medici worden ontleend, en 

zeker niet voor huisartsen. Het door CZ voorgestane 

multidisciplinaire onderzoek dient te worden 

verricht door een specialist of ziekenhuis en 

niet door de huisarts. [gedaagde sub 4] mocht er 

van uit gaan dat de chirurg bij wie [eiseres] onder 

behandeling zou komen een dergelijk onderzoek 

zou instellen. Voorts stelt [gedaagde sub 4] dat 

het niet haar taak als huisarts is om te bewerkstelligen 

dat een verzekeraar de kosten van een 

voorgenomen ingreep vergoedt. De verzekeraar 

bepaalt zelf zijn vergoedingenbeleid. Dat heeft 

[gedaagde sub 4] ook aan [eiseres] kenbaar gemaakt. 

Er is geen causaal verband tussen de verwijzing 

door [gedaagde sub 4] en de schade. Bovendien 

wist [eiseres] voorafgaand aan de operatie 

dat CZ deze niet zou vergoeden. Door toch de 

operatie te laten doorgaan en daarbij voor Antwerpen 

te kiezen, heeft zij aanvaard dat de kosten 

voor haar eigen rekening zouden komen. De 

maatschap betwist de hoogte van de schade. Zij 

betwist voorts dat buitengerechtelijke kosten zijn 

gemaakt en de hoogte daarvan. Tenslotte betwist 

zij – wijzend naar de wettelijke regeling betreffende 

de maatschap – dat de maten hoofdelijk aansprakelijk 

(kunnen) zijn. 


4.1. Vooropgesteld moet worden dat de uitspraak 

van de Centrale Raad van Beroep, waarin de afwijzing 

van de aanvraag van [eiseres] bij CZ om 

vergoeding van de door haar gewenste behandeling 

is bevestigd, slechts iets zegt over de vraag of 

CZ bepaalde behandelingen – gelet op haar 

voorwaarden – wel of niet dient te vergoeden. In 

het onderhavige geval heeft CZ (kennelijk) in haar 

voorwaarden vermeld dat zij een operatie als door 

[eiseres] ondergaan alleen dan vergoed, als voorafgaand 

aan die operatie sprake is geweest van 

onderzoek en begeleiding door een multidisciplinair 

team, bestaande uit bijvoorbeeld een internist, 

een chirurg, een diëtist of een psycholoog. 

Daarmee is niets gezegd over de professionele 

standaard van genoemde (para-)medici, en evenmin 

over die van de huisarts. 

4.2. Dat de behandeling van obesitas – naar huidige 

medisch-wetenschappelijke inzichten – effectiever 

zal zijn wanneer sprake is van een multidisciplinaire 

aanpak, is niet in discussie. De vraag 

die voorligt is, of een huisarts, de zorg van een 

goed hulpverlener in acht nemend (art. 7:453 

BW), een dergelijke multidisciplinaire aanpak 

dient te initiëren. 

4.3. [eiseres] verwijst ter onderbouwing van haar 

standpunt nog naar een CBO-richtlijn – kennelijk 

doelend op de Richtlijn Diagnostiek en Behandeling 

van Obesitas bij volwassenen en kinderen uit 

2009 van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg 

CBO. Die richtlijn benoemt het belang 

van een multidisciplinaire aanpak, maar spreekt 

zich niet uit over de wijze waarop die aanpak dient 

te worden geïnitieerd en gecoördineerd. De 

richtlijn geeft aldus geen onderbouwing voor het 

standpunt van [eiseres]. Voorts is – bij gebreke 

van een toelichting, anders dan verwijzing naar 

de uitspraak van de Centrale raad van beroep, van 

de kant van [eiseres] – niet komen vast te staan 

dat er protocollen zijn, waarin van een huisarts 

een initiërende rol wordt gevraagd bij de multidisciplinaire 

aanpak van obesitas. 

4.4. In zijn algemeenheid dient naar het oordeel 

van de rechtbank te gelden, dat niet te snel kan 

worden aangenomen dat een meer specialistische 

behandeling wordt geïnitieerd en/of gecoördineerd 

door een huisarts. Een huisarts biedt immers 

eerstelijnszorg: zodra meer specialistische 

kennis wordt gevergd zal hij de patiënt verwijzen 

naar een specialist, er daarbij vanuit gaand dat die 

specialist na eigen onderzoek wel of niet voor een 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


627

84 

«JA» 


(bepaalde) behandeling zal kiezen. Wel mag van 

een huisarts worden verwacht dat hij, voordat hij 

verwijst, zelf niet-specialistische begeleiding biedt. 

4.5. Uit de stukken blijkt dat [eiseres] voordat zij 

door [gedaagde sub 4] werd verwezen naar een 

chirurg, door middel van (meer) bewegen en met 

behulp van een dieet de obesitas heeft geprobeerd 

te bestrijden. Aldus heeft voornoemde niet-specialistische 

begeleiding plaatsgevonden; meer kan 

van een huisarts – als goed hulpverlener – ten 

aanzien van de behandeling van obesitas niet 

worden verwacht. Niet is komen vast te staan dat 

[gedaagde sub 4] niet heeft gehandeld overeenkomstig 

de professionele standaard van een huisarts 

en aldus zou zijn tekortgeschoten in de op 

haar rustende verplichtingen. 

4.6. Het vorenstaande leidt ertoe dat – wat er 

verder zij van de vraag of er causaal verband bestaat 

tussen het gestelde handelen van [gedaagde 

sub 4] en het feit dat de door [eiseres] ondergane 

operatie niet door CZ is vergoed – de vordering 

moet worden afgewezen. [eiseres] zal als de in het 

ongelijk gestelde partij – zoals onbetwist verzocht: 

uitvoerbaar bij voorraad – worden veroordeeld 

in de kosten van deze procedure. De kosten aan 

de zijde van de maatschap worden begroot op: 


– salaris advocaat € 768,= (2 x tarief I, € 384,=) 

Totaal € 1.082,=. 


De rechtbank 

wijst de vordering af; 

veroordeelt [eiseres] in de kosten van deze procedure, 

aan de zijde van de maatschap tot op heden 

begroot op € 1.082,=; 

verklaart dit vonnis voor wat betreft de proceskostenveroordeling 

uitvoerbaar bij voorraad. 


84 

Gerechtshof 's-Gravenhage 

15 maart 2011, nr. 200.049.029/01, LJN BP7513 

(mr. Boele, mr. Kramer, mr. Grootveld) 

Noot Jeroen Langbroek 

Zorgplicht gemeente. 

[BW art. 6:174] 

Gemeente wordt in twee instanties niet aansprakelijk 

geacht voor (beweerdelijk) geleden funderingsschade 

als gevolg van een lekkende riolering. Nadat 

de gemeente van de toestand van de riolering 

op de hoogte raakte heeft zij de aanpak ervan ter 

hand genomen op een wijze die de toets der kritiek 

doorstaat, aldus het hof. 

1. [Naam] te Dordrecht, 

hierna ook te noemen: [appellant 1], 

2. [naam] te Dordrecht, 


3. [naam] en [naam] te Dordrecht, 

hierna ook te noemen: [appellanten 3], 

4. [naam] te New York, Verenigde Staten van 

Amerika, 


5. Belangen Vereniging Funderings Problematiek 

te Dordrecht, 

hierna ook te noemen: BVFP, 

appellanten, 

hierna gezamenlijk ook te noemen: de Bewoners, 

advocaat: mr. J.R. Vermeulen te Rotterdam, 

tegen 

de Gemeente Dordrecht te Dordrecht, 


hierna te noemen: de Gemeente, 

advocaat: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt 

te ’s-Gravenhage. 

Het geding 

(...; red.) 

Beoordeling van het hoger beroep 

1.1. Aangezien geen grieven zijn aangevoerd tegen 

de feiten die de rechtbank onder 2.1 tot en met 

2.7 van haar vonnis heeft vastgesteld zal ook het 

628 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

hof van deze feiten uitgaan. Tegen deze achtergrond 

gaat het in deze zaak, voor zover in hoger 

beroep van belang, om het volgende. 

1.2. [appellant 1] is eigenaar van de parterrewoning 

aan de [adres] te Dordrecht. 

1.3. [appellant 2] is eigenaar van de woning aan 

de [adres] te Dordrecht. Deze woning is gelegen 

boven die van [appellant 1]. 

1.4. [appellanten 3] zijn eigenaars van de woning 

aan de [adres] te Dordrecht. 

1.5. [appellant 4] is eigenaar van de woning aan 

de [adres] te Dordrecht. 

1.6. De onder 1.2 tot en met 1.5 genoemde woningen 

(hierna: de “woningen”), gelegen op drie locaties 

(hierna: de “locaties”), zijn gefundeerd op 

houten palen. Indien houten funderingspalen zich 

geheel of gedeeltelijk boven het niveau van het 

plaatselijke grondwaterpeil bevinden, kan schimmelvorming 

optreden waardoor de palen worden 

aangetast. Het proces van schimmelvorming en 

aantasting van de palen wordt tot staan gebracht 

indien de paal weer onder het grondwaterniveau 

komt te staan, maar gaat weer verder zodra de 

paal droog komt te staan. Indien houten funderingspalen 

cumulatief gedurende 15 tot 20 

(standpunt Gemeente) dan wel 10 tot 20 (standpunt 

van de door de Bewoners ingeschakelde 

deskundige, TNO) jaar droog hebben gestaan, 

zijn problemen voor het dragend vermogen van 

de paal te verwachten. Dit betekent dat bij periodieke 

droogstand de termijn waarbinnen schade 

optreedt (aanmerkelijk) langer dan deze termijnen 

kan zijn. 

1.7. De woningen zijn gelegen in het “aandachtsgebied 

funderingen”, een gebied met een totale 

oppervlakte van ongeveer 4,2 km² waarin de kans 

op funderingsproblemen relatief groot is. In dit 

gebied komen ook woningen voor die gefundeerd 

zijn “op staal”, hetgeen wil zeggen dat deze niet 

zijn gefundeerd op palen. 

1.8. Indien riolering lek is kan deze een drainerende 

werking krijgen doordat grondwater het riool 

binnendringt. Dit kan er, al dan niet in combinatie 

met andere factoren, toe leiden dat houten funderingspalen 

in de nabijheid van het lek droog komen 

te staan. Andere factoren die (mede) tot 

droogstand kunnen leiden zijn: fluctuaties in het 

open waterpeil en gebrek aan neerslag. 

1.9. Bij de woningen is schade aan de fundering 

ontstaan. De Bewoners wijten dat aan lekkende 

rioleringen en verkeerd beheer van het open water 

binnen de bebouwde kom waardoor houten funderingspalen 

(te langdurig) droog zijn komen te 

staan. De Bewoners houden de Gemeente aansprakelijk 

voor de schade die zij als gevolg van deze 

funderingsschade hebben geleden. De Gemeente, 

zo stellen zij, heeft jegens hen onrechtmatig gehandeld 

door tekort te schieten in het beheer van het 

open water binnen de bebouwde kom (door het 

waterpeil te verlagen c.q. te laag te houden) alsmede 

in het beheer van de riolering (het niet tijdig 

verhelpen van lekkende riolering). Ook heeft de 

Gemeente de bewoners niet tijdig over de problematiek 

geïnformeerd. Zij baseren hun vordering 

primair op art. 6:174 BW en subsidiair op art. 

6:162 BW. 

1.10. De Bewoners vorderen, kort samengevat, 

verklaringen voor recht dat de Gemeente jegens 

hen, de leden van BVFP en de personen tot bescherming 

van wiens belang de rechtsvordering 

strekt, onrechtmatig heeft gehandeld en veroordeling 

van de Gemeente tot schadevergoeding, op 

te maken bij staat, alsmede tot vergoeding van 

buitengerechtelijke kosten, daaronder begrepen 

de kosten van de door de Bewoners ingeschakelde 

deskundige (TNO). 

1.11. De rechtbank heeft de vorderingen afgewezen. 

Zij overwoog, samengevat, het volgende. De 

gevorderde verklaring voor recht jegens de personen 

tot bescherming van wiens belang de rechtsvordering 

strekt is te weinig bepaald en reeds 

daarom niet toewijsbaar. De vorderingen zijn niet 

verjaard, behalve de vordering van [appellant 1]. 

Ingevolge art. 6:174 lid 1 BW is de bezitter van 

een opstal aansprakelijk voor gebreken aan die 

opstal, indien het door die gebreken veroorzaakte 

gevaar voor personen of zaken zich verwezenlijkt, 

tenzij aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige 

daad zou hebben ontbroken indien hij dit 

gevaar op het tijdstip van het ontstaan ervan zou 

hebben gekend. Uitgaande van bekendheid bij de 

Gemeente met het onderhavige probleem (drainerende 

werking van lekkende riolen, hetgeen 

droogstand en daardoor paalrot aan houten funderingen 

kan veroorzaken), heeft de rechtbank 

onderzocht of op de voet van art. 6:162 BW aansprakelijkheid 

bestaat. De rechtbank is op grond 

van overwegingen, die hierna nog aan de orde 

zullen komen, tot de conclusie gekomen dat de 

Gemeente noch in haar verplichtingen als rioolbeheerder 

noch in haar informatieplicht jegens de 

Bewoners, in het algemeen en meer in het bijzonder 

ten aanzien van de woningen, tekort is geschoten. 

Wat betreft de gestelde schending van de in- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


629

84 

«JA» 


formatieplicht is de rechtbank van oordeel dat 

causaal verband tussen de gestelde schending en 

de gestelde schade ontbreekt, omdat niet gesteld 

of gebleken is dat de Bewoners, indien zij eerder 

dan in 2000 zouden zijn geïnformeerd, de nodige 

maatregelen zouden hebben genomen om die 

schade te beperken. 

2.1. Het hof zal eerst grief 2 bespreken. In deze 

grief komen de Bewoners op tegen het oordeel 

van de rechtbank dat, nu aansprakelijkheid op 

grond van art. 6:162 BW ontbreekt, hun vorderingen 

op grond van art. 6:174 lid 1 BW moeten 

worden afgewezen. De Bewoners zijn van mening 

dat de rechtbank daarmee geen recht heeft gedaan 

aan hun primaire, op art. 6:174 BW gebaseerde, 

vordering en ten onrechte niet heeft vastgesteld 

dat de gemeentelijke riolering in het algemeen en 

meer in het bijzonder ter plaatse van de drie locaties 

is aan te merken als gebrekkig in de zin van 

art. 6:174 lid 1 BW. De wetgever heeft bij de 

“tenzij-clausule” van art. 6:174 lid 1 BW gedacht 

aan de gevallen waarin het gebrek in de opstal 

ontstaat ten gevolge van een van buiten komende 

oorzaak die aan de bezitter niet kan worden toegerekend, 

zoals overmacht of een andere rechtvaardigingsgrond, 

waarbij tevens tussen het ontstaan 

van het gebrek en het ontstaan van de 

schade een zodanig korte tijdspanne verloopt dat 

de bezitter het intreden van de schade, ook al had 

hij van het bestaan van het gebrek kennis gehad, 

niet had kunnen voorkomen. In dit geval is het 

gebrek niet ontstaan als gevolg van een van buiten 

komende oorzaak, maar als gevolg van veroudering 

van het rioleringsstelsel en het achterwege 

blijven van onderhoud. Het moment waarop het 

in art. 6:174 lid 1 BW bedoelde gevaar is ontstaan 

ligt bij het ontstaan van de lekkages van de riolen, 

althans het ontstaan van zodanige lekkages dat 

daarvan op den duur schade is te verwachten. Het 

is bovendien aan de Gemeente om omstandigheden 

aan te voeren op grond waarvan de aansprakelijkheid 

op grond van art. 6:174 lid 1 BW zou 

moeten worden opgeheven, niet aan de Bewoners 

om, zoals de rechtbank ten onrechte heeft overwogen, 

feiten en omstandigheden aan te voeren die 

tot het oordeel zouden moeten leiden dat de Gemeente 

nalatig is geweest in haar zorgverplichting, 

aldus de Bewoners. 

2.2. Deze grief kan niet slagen om de volgende 

redenen. Het stond de rechtbank op zichzelf vrij 

om, zoals zij kennelijk heeft gedaan, in het midden 

te laten of voldaan is aan de voorwaarden voor 

aansprakelijkheid die art. 6:174 lid 1 BW stelt en 

te onderzoeken of voldaan is aan de tenzij-clausule, 

die op die aansprakelijkheid een uitzondering 

maakt. Indien immers aan de voorwaarden van 

de tenzij-clausule is voldaan ontbreekt aansprakelijkheid 

reeds om die reden en is nader onderzoek 

naar de voorwaarden die aansprakelijkheid vestigen 

overbodig. Anders dan de Bewoners aanvoeren 

staat aan toepassing van de tenzij-clausule 

niet in de weg dat het hier niet zou gaan om een 

gebrek ten gevolge van een van buiten komende 

oorzaak waarbij tevens tussen het ontstaan van 

het gebrek en het ontstaan van de schade een zodanig 

korte tijdspanne verloopt dat de bezitter 

het intreden van de schade, ook al had hij van het 

bestaan van het gebrek kennis gehad, niet had 

kunnen voorkomen. De tenzij-clausule is niet tot 

dergelijke gevallen beperkt, maar heeft ten doel 

tot uitdrukking te brengen dat de bezitter zijn 

aansprakelijkheid niet kan afwenden met een beroep 

op (schuld of onrechtmatigheid uitsluitende) 

onbekendheid met het gebrek, doch slechts door 

omstandigheden te bewijzen die hem, bij bekendheid 

met het gebrek, van aansprakelijkheid uit 

onrechtmatige daad hadden gevrijwaard. De 

rechtbank heeft dan ook terecht onderzocht of, 

uitgaand van bekendheid van de Gemeente met 

het door haar onder 4.7 geformuleerde gevaar 

(drainerende werking van lekkende riolen, hetgeen 

droogstand en daardoor paalrot aan houten 

funderingen kan veroorzaken), de Gemeente op 

grond van art. 6:162 BW aansprakelijk zou zijn. 

2.3. De rechtbank heeft daarbij niet uit het oog 

verloren dat de bewijslast ten aanzien van toepassing 

van de tenzij-clausule in beginsel op de Gemeente 

rust. De rechtbank is kennelijk van oordeel 

dat de feiten en omstandigheden die de Gemeente 

heeft aangevoerd om te adstrueren dat zij, 

anders dan de Bewoners aanvoeren, haar onderhoudsverplichtingen 

ten aanzien van de riolering 

wel is nagekomen, onvoldoende zijn weersproken 

zodat zij daarmee als vaststaand moeten worden 

aangemerkt. Voor zover de Bewoners betogen dat 

de rechtbank had moeten vaststellen wanneer het 

bedoelde gevaar is ontstaan treft dat betoog geen 

doel. De rechtbank heeft kennelijk bekendheid 

van de Gemeente met dat gevaar aanwezig verondersteld 

op het tijdstip dat dit gevaar is ontstaan, 

waarbij zij in het midden mocht laten op welk 

tijdstip dat gevaar precies is ontstaan. Daartoe gaf 

– en geeft – het debat tussen partijen ook geen 

aanleiding, mede gelet op het feit dat de Bewoners 

630 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

zich slechts baseren op een in algemene termen 

gesteld “gevaar”, in hoger beroep onbestreden 

geformuleerd door de rechtbank onder 4.7 van 

het vonnis, en zelf ook geen duidelijk standpunt 

hebben ingenomen ten aanzien van het tijdstip 

waarop het gevaar is ontstaan. 

2.4. Ten slotte merkt het hof nog het volgende op. 

In de zaak van de dijkverschuiving te Wilnis 

(Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en 

Vecht/Gemeente de Ronde Venen, LJN BN6236, 

RvdW 2011/7) heeft de Hoge Raad ten aanzien 

van de vraag of de dijk voldeed aan de eisen die 

men daaraan in de gegeven omstandigheden 

mocht stellen als bedoeld in art. 6:174 lid 1 BW 

(kort gezegd: of aan de dijk een “gebrek” kleefde) 

bij arrest van 17 december 2010 onder meer het 

volgende overwogen: 

4.4.4. Bij het antwoord op de vraag of de opstal 

voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven 

omstandigheden mag stellen, komt het derhalve 

aan op de – naar objectieve maatstaven te 

beantwoorden – vraag of de opstal, gelet op het 

te verwachten gebruik of de bestemming daarvan, 

met het oog op voorkoming van gevaar voor personen 

en zaken deugdelijk is, waarbij ook van 

belang is hoe groot de kans op verwezenlijking 

van het gevaar is en welke onderhouds- en veiligheidsmaatregelen 

mogelijk en redelijkerwijs te 

vergen zijn. 

4.4.5. Toegesneden op de onderhavige vraagstelling 

betekent het vorenstaande dat rekening moet 

worden gehouden met factoren als de aard en 

bestemming van de kade (een publiek toegankelijke 

dijk), de waarborgfunctie van de veendijk (bescherming 

van omwonenden tegen water), de fysieke 

toestand van de kade ten tijde van de verwezenlijking 

van het gevaar, de naar objectieve 

maatstaven te beoordelen kenbaarheid van het 

gebrek en het daaraan verbonden gevaar van kadeverschuiving, 

de bij de uitvoering van zijn publieke 

taak aan het Hoogheemraadschap toekomende 

beleidsvrijheid en de financiële middelen 

die hem in dat verband ten dienste staan, een en 

ander mede gelet op de toenmalige stand van de 

wetenschap en de techniek en de daadwerkelijke 

(technische) mogelijkheid van het nemen van afdoende 

veiligheidsmaatregelen. 

Het enkele feit van de kadeverschuiving zal in het 

algemeen voldoende zijn voor het aannemen van 

het vermoeden dat de kade (dijk) niet voldeed aan 

de daaraan in de gegeven omstandigheden te 

stellen eisen, behoudens door de bezitter ervan te 

leveren tegenbewijs (zoals de rechtbank heeft geoordeeld). 

De hierboven genoemde factoren kunnen in 

voorkomend geval in uiteenlopende richting wijzen, 

maar daarbij verdient aantekening dat de 

aard, de bestemming en de waarborgfunctie van 

de kade zwaarwegende factoren zijn die kunnen 

meebrengen dat daartegenover aan andere omstandigheden 

minder gewicht toekomt of ertoe 

kunnen nopen dat aan de onderbouwing van 

stellingen met betrekking tot de niet-kenbaarheid 

van het gevaar van een kadeverschuiving strenge 

eisen worden gesteld. 

2.5. Het hof is van oordeel dat de geciteerde gezichtspunten 

in het onderhavige geval van belang 

zijn, aangezien het ook in deze zaak gaat om de 

aansprakelijkheid van een overheidslichaam voor 

een gesteld gebrek in een publiek werk. Dit betekent 

dat de vraag of de riolering in de Gemeente 

voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven 

omstandigheden mag stellen in de zin van 

art. 6:174 lid 1 BW (hierna ook wel: of daaraan 

een “gebrek” kleeft) in wezen dezelfde is als de 

vraag of de Gemeente onrechtmatig jegens de 

Bewoners heeft gehandeld. In beide gevallen speelt 

de eventuele afwezigheid van (subjectieve) kennis 

bij de Gemeente van het gevaar geen rol, aangezien 

in het eerste geval deze onbekendheid geen 

disculpatie oplevert en de bekendheid in het 

tweede geval verondersteld wordt. De overwegingen 

van de rechtbank in het kader van de tenzijclausule 

omtrent de onrechtmatigheid zijn derhalve 

evenzeer van belang voor het oordeel of er 

sprake is van een gebrek als bedoeld in art. 6:174 

lid 1 BW en tevens voor de beoordeling van het 

subsidiaire standpunt van de Bewoners dat de 

Gemeente jegens hen een onrechtmatige daad 

heeft gepleegd. Dit is in overeenstemming met de 

opvatting in de literatuur dat indien de gebrekkigheid 

van de opstal wordt beoordeeld aan de hand 

van hetgeen aan onderhoud en maatregelen van 

de bezitter verwacht kan worden (en dat is naar 

de kern waar de Bewoners zich op beroepen, zie 

memorie van grieven onder 22), de kwalitatieve 

aansprakelijkheid niet verder reikt dan die uit 

onrechtmatige daad. Het hof zal de grieven in dat 

licht beoordelen, waarbij het hof tot uitgangspunt 

zal nemen dat stelplicht en bewijslast ten aanzien 

van de vraag of de riolering gebrekkig was op de 

Bewoners rusten. Het hof neemt daarbij tevens 

tot uitgangspunt dat geen grief is gericht tegen de 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


631

84 

«JA» 


vaststelling van de rechtbank, dat het in art. 6:174 

lid 1 BW bedoelde gevaar in deze zaak is drainerende 

werking van lekkende riolen, hetgeen 

droogstand en daardoor paalrot aan houten funderingen 

kan veroorzaken. 

3.1. Met grief 3 verwijten de Bewoners de rechtbank 

dat zij geen aandacht heeft gegeven aan hun 

stelling dat de Gemeente in de periode vanaf de 

bouw van de woningen tot 1995 het openwaterpeil 

heeft verlaagd tot een niveau van NAP -2 m. 

Vanwege de eerder door de Gemeente zelf bij 

bouwvergunningverlening voorgeschreven 

hoogte van de bovenkant funderingshout ten opzichte 

van NAP zijn op die wijze risico’s op 

droogstand veroorzaakt. De Gemeente heeft 

hierover ook nooit informatie verstrekt aan perceeleigenaren 

in Dordrecht. Indien en voor zover 

zou blijken dat deze verlagingen geheel of gedeeltelijk 

kunnen worden aangemerkt als een oorzaak 

van de droogstand aan de houten paalfunderingen, 

is de Gemeente in haar hoedanigheid van 

beheerster van het openwaterpeil in de relevante 

periode daarvoor aansprakelijk. 

3.2. De Bewoners stellen in de toelichting op deze 

grief voorop dat (in hun zienswijze) de te lage 

grondwaterstand op de drie locaties is veroorzaakt 

door lekkende rioleringen. Het hof begrijpt de 

grief dan ook zo dat de bewoners daarmee willen 

betogen dat indien het hof tot het oordeel zou 

komen dat de funderingsschade niet (alleen) te 

wijten is aan lekkende riolering maar (ook) aan 

fluctuaties in het openwaterpeil, dit laatste evenzeer 

een omstandigheid is die voor rekening van 

de Gemeente komt. Aangezien, zoals hierna zal 

blijken, het hof niet toekomt aan de beoordeling 

van het eventuele causaal verband tussen onrechtmatigheid 

en schade, hebben de Bewoners bij deze 

grief geen belang. 

4.1. In grief 4 richten de Bewoners zich met verschillende 

klachten tegen hetgeen de rechtbank 

heeft overwogen in rechtsoverweging 4.11. 

4.2. De Bewoners voeren in de eerste plaats aan 

dat de rechtbank ten onrechte niet in aanmerking 

heeft genomen de bij de Gemeente bestaande 

langjarige wetenschap van de slechte staat waarin 

de rioleringen zich bevonden alsmede de wetenschap 

van de daaruit voortvloeiende risico’s voor 

houten paalfunderingen. De grief is ongegrond 

voor wat betreft de wetenschap van de bedoelde 

risico’s. De rechtbank is immers veronderstellenderwijs 

ervan uitgegaan dat de Gemeente die wetenschap 

bezat. 

4.3. De grief is ontoelaatbaar vaag voor zover 

daarin wordt aangevoerd dat de Gemeente 

“langjarige” wetenschap had van de slechte staat 

waarin de rioleringen zich bevonden. Onduidelijk 

is wanneer naar de mening van de bewoners deze 

“langjarige” wetenschap is ontstaan en wat zij 

bedoelen met “de slechte staat” van de riolering. 

De Gemeente heeft gemotiveerd gesteld dat (i) de 

Wareco-rapporten niet ten doel hadden de funderingsproblematiek 

in kaart te brengen maar te 

adviseren over de vraag op welke wijze na rioolrenovatie 

door middel van drainage wateroverlast 

zou kunnen worden voorkomen, (ii) dat uit deze 

rapporten wel bleek dat zich gevallen voordeden 

van aantasting van houten paalfunderingen door 

schimmels, maar nog niet dat binnen de Gemeente 

een omvangrijk funderingsprobleem bestond, 

(iii) dat de Gemeente Wareco verzocht heeft een 

indicatief funderingsonderzoek te verrichten, 

hetgeen geleid heeft tot de in september 2000 gereed 

gekomen ‘Rapportage grondwater- en funderingsonderzoek 

afbakening funderingsproblematiek 

in Dordrecht’, naar aanleiding waarvan de 

Gemeente in oktober 2000 een informatiebrief 

heeft gezonden aan de eigenaren van panden waar 

mogelijk sprake was van droogstand en (iv) dat 

de Gemeente naar aanleiding van dit laatste rapport 

tot een plan van aanpak besloten heeft, 

waarvan deel uitmaakte dat bloksgewijs de staat 

van de funderingen in het gehele aandachtsgebied 

verder in kaart zou worden gebracht. De Bewoners 

hebben onvoldoende gesteld, laat staan voldoende 

gespecificeerd te bewijzen aangeboden, 

dat eerder dan de Gemeente stelt naar objectieve 

maatstaven gemeten kenbaar was dat zich een 

omvangrijk funderingsprobleem voordeed. Uit 

de verklaring van de heer [...] volgt niet iets anders, 

hooguit kan daaruit worden opgemaakt dat 

de heer [...] van mening is dat de Gemeente eerder 

dan zij gedaan had een gestructureerd onderzoek 

naar de omvang van de funderingsproblematiek 

had behoren in te stellen. 

4.4. Een andere vraag is of de Gemeente in algemene 

zin bekend was met de risico’s van drainerende 

riolen voor droogstand en daaruit resulterende 

paalrot, maar zoals eerder overwogen is de 

rechtbank er van uit gegaan dat de Gemeente 

daarmee bekend was. Hetgeen de Bewoners onder 

33 tot en met 35 van de memorie van grieven 

aanvoeren over (i) het door de Gemeente gehanteerde 

voorschrift dat het funderingshout ruim 

onder het laagst voorkomende niveau van het 

632 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

grondwaterpeil moest liggen, (ii) dat al ruim een 

eeuw bekend was dat funderingshout niet droog 

mag staan en (iii) dat de Gemeente vanaf 1951 

grondwatermeetnetten heeft beheerd om de 

grondwaterstand te monitoren, duidt er niet op 

dat de Gemeente méér wist dan de rechtbank 

veronderstellenderwijs heeft aangenomen. 

4.5. De Bewoners voeren voorts aan dat de rechtbank 

ter invulling van de onderhoudsplicht ten 

onrechte een criterium heeft gehanteerd uit het 

arrest van de Hoge Raad van 9 oktober 1981, NJ 

1982, 332 (Bargerbeek/Juurlink), dat betrekking 

had op het onderhoud van sloten door een waterschap. 

Volgens de Bewoners is het onderhoud van 

riolering daarmee niet vergelijkbaar, aangezien 

het onderhoud van riolering voor het overgrote 

deel betaald wordt uit van de gebruikers te heffen 

rioolrecht. Hoe meer rioleringsbuizen er in de 

bebouwde kom liggen, hoe meer rioolrecht kan 

worden geheven, aldus de Bewoners. 

4.6. Deze klacht richt zich kennelijk tegen het 

oordeel van de rechtbank dat voor het antwoord 

op de vraag of de Gemeente aan haar onderhoudsverplichting 

heeft voldaan relevant is welke financiële 

middelen haar ten dienste staan. Uit het 

hiervoor aangehaalde arrest inzake de dijkverschuiving 

in Wilnis blijkt dat dit aspect een rol kan 

spelen bij de vraag of sprake is van een gebrek in 

de zin van art. 6:174 lid 1 BW. Niet valt in te zien 

waarom dat bij de beoordeling van een gestelde 

onrechtmatige daad anders zou zijn. De omstandigheid 

dat de Gemeente in staat is rioolrecht te 

heffen betekent ook niet dat de Gemeente ongelimiteerde 

middelen voor het onderhoud van de 

riolering ter beschikking staan. Hoewel op zichzelf 

juist mag zijn dat hoe meer riolering er is gelegd 

hoe meer rioolrecht de Gemeente kan heffen, is 

duidelijk dat de hoeveelheid riolering die moet 

worden onderhouden – en daarmee de onderhoudskosten 

– evenredig toeneemt. Ook de Bewoners 

zelf gaan er kennelijk van uit dat het onderhoud 

van rioleringen “voor het overgrote deel” 

(dus niet: geheel) betaald wordt uit van de gebruikers 

te heffen rioolrecht en dat wordt bevestigd 

door de door de Gemeente verstrekte en verder 

niet meer betwiste cijfers (memorie van antwoord 

9.50). Ten slotte merkt het hof op dat ook een 

waterschap kosten kan doorbelasten aan de ingelanden. 

In zoverre verschilt de aansprakelijkheid 

van een waterschap die in de Bargerbeek- en de 

Wilnis-zaken aan de orde was dus niet van de 

onderhavige. De klacht gaat niet op. 

4.7. De Bewoners voeren vervolgens aan dat de 

aanbeveling van Stichting Rioned om jaarlijks 7% 

van het rioleringsstelsel te inspecteren door de 

Gemeente niet wordt gehaald. Uit het Gemeentelijk 

Rioleringsplan IV 2007-2010 zou volgen dat 

jaarlijks slechts 3,5% wordt geïnspecteerd. De 

rechtbank heeft hier volgens de Bewoners ten 

onrechte geen rekening mee gehouden. 

4.8. In het Gemeentelijke Rioleringsplan IV 2007- 

2010 is vermeld (onder 5.3.1) dat “op dit moment” 

(een concept van het plan dateert van 13 maart 

2007) jaarlijks 20 km wordt geïnspecteerd (? 3,5%) 

en dat de inspectiefrequentie daarmee in vergelijking 

met andere gemeenten laag is. De Gemeente 

heeft tegen het standpunt van de Bewoners ingebracht 

dat bij deze norm geen rekening wordt 

gehouden met het feit dat recent herstelde of vernieuwde 

riolering minder vaak geïnspecteerd 

hoeft te worden, dat de Stichting Rioned heeft 

verklaard geen aanbevelingen over de inspectiefrequentie 

te doen en dat in de periode 1983 tot 2007 

alle riolen in het aandachtsgebied zijn geïnspecteerd. 

De Gemeente voegt daaraan toe dat inspecties 

vooral plaatsvinden wanneer er aanwijzingen 

zijn dat er iets mis is met het riool en op basis van 

de tijd die sinds de laatste inspectie is verstreken. 

4.9. Het hof is van oordeel dat tegen de achtergrond 

van het door de Gemeente gevoerde verweer 

het verwijt van de Bewoners onvoldoende 

gewicht in de schaal legt. Het mag zo zijn dat de 

Gemeente tot 2007 gemiddeld genomen minder 

rioleringen heeft geïnspecteerd dan andere gemeenten, 

maar niet uitgesloten is dat dit mede 

het gevolg is van het feit dat de Gemeente veel riolering 

heeft vervangen of hersteld, met als gevolg 

dat er minder riolering over was om te inspecteren. 

Belangrijker is echter dat de Gemeente onweersproken 

heeft gesteld dat zij in ieder geval 

wel alle riolering in het aandachtsgebied heeft 

geïnspecteerd, het gebied waarbinnen zich naar 

tussen partijen niet in geschil is de meeste problemen 

voordoen. De Gemeente heeft daarmee de 

prioriteiten juist gelegd. Daar komt bij dat de 

Gemeente onweersproken heeft gesteld dat, indien 

uit de inspectie van lekkage blijkt, zij er voorzichtigheidshalve 

voor kiest eerder in te grijpen dan 

strikt genomen volgens de toepasselijke NENnorm 

wordt voorgeschreven. Een plan van aanpak 

waarbij de Gemeente een (gemiddeld) lagere inspectiefrequentie 

hanteert, maar daarbij wel de 

prioriteit legt in het gebied waar de meeste problemen 

zijn te verwachten, en verder juist weer eer- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


633

84 

«JA» 


der tot herstel of vervanging overgaat dan wordt 

aanbevolen, valt binnen de beleidsvrijheid die de 

Gemeente op dit gebied toekomt en acht het hof 

ook overigens niet onjuist. 

4.10. Onder 42 van de memorie van grieven komen 

de bewoners op tegen de overweging van de 

rechtbank onder 4.14, dat in het aandachtsgebied 

zowel sprake is van paalfunderingen als van funderingen 

op staal, dikwijls op kleine afstand van 

elkaar. Volgens de Bewoners is dat in zijn algemeenheid 

feitelijk onjuist en verbindt de rechtbank 

daaraan onjuiste conclusies. Er zijn volgens 

de bewoners diverse straten waarin geen sprake 

is van de aanwezigheid van op staal gefundeerde 

woningen, onder meer bij de panden aan de 

[...]straat en de [...]straat. Als de Gemeente geen 

maatregelen kon treffen wegens de gevolgen van 

op staal gefundeerde woningen, had zij de eigenaren 

van de paalgefundeerde woningen moeten 

inlichten teneinde hen in staat te stellen zelf 

maatregelen ter voorkoming van schade te treffen. 

4.11. Ook dit onderdeel van de grief gaat niet op. 

Met haar overweging over de op staal gefundeerde 

huizen heeft de rechtbank tot uitdrukking willen 

brengen dat de Gemeente bij de uitvoering van 

haar taak als rioolbeheerder niet alleen rekening 

moet houden met de belangen van de eigenaars 

van op hout gefundeerde woningen, maar ook 

met de tegengestelde belangen van de eigenaren 

van op staal gefundeerde huizen. De Gemeente 

heeft immers onweersproken gesteld dat na herstel 

van lekkende riolering wateroverlast voor op staal 

gefundeerde woningen kan optreden en dat 

daarom niet zonder meer tot rioolherstel kan 

worden overgegaan maar dat daarbij moet worden 

betrokken in hoeverre aanvullende maatregelen, 

zoals drainage, moeten worden getroffen om te 

voorkomen dat het ene probleem wordt vervangen 

door het andere. Dit oordeel, dat door het hof 

wordt onderschreven, wordt niet ontkracht door 

de verder niet nader geadstrueerde of gepreciseerde 

stelling van de Bewoners dat “in zijn algemeenheid 

feitelijk onjuist is” dat in het aandachtsgebied 

zowel sprake is van paalfunderingen als van funderingen 

op staal, dikwijls op kleine afstand van 

elkaar. Ook de stelling dat in bepaalde straten 

geen op staal gefundeerde woningen voorkomen 

ontkracht het uitgangspunt van de rechtbank niet. 

Ten slotte verliezen de Bewoners uit het oog dat 

de Gemeente niet aanvoert dat zij door de aanwezigheid 

van op staal gefundeerde huizen niet tot 

rioolherstel hoeft over te gaan. De Gemeente heeft 

slechts gesteld dat dit laatste alleen kan gebeuren 

indien tegelijkertijd, waar nodig, aanvullende 

drainering wordt aangebracht, hetgeen zorgvuldig 

onderzoek ter plaatse vereist. 

4.12. De Bewoners klagen ten slotte dat de rechtbank 

zonder toereikende motivering is voorbijgegaan 

aan hetgeen zij hebben gesteld omtrent de 

lakse en nalatige wijze waarop de Gemeente het 

rioolbeheer heeft uitgevoerd. Zij beroepen zich 

daarbij met name op hetgeen zij bij conclusie van 

repliek onder 3.1 tot en met 3.23 hebben gesteld. 

De Bewoners wijzen in dit verband tevens op de 

verklaring van de heer [...], waaruit naar hun mening 

zou volgen dat de Gemeente reeds vanaf 1980 

en in ieder geval vanaf medio jaren ’80 kennis had 

van de omvang van het probleem van de lekkende 

riolering, de daardoor veroorzaakte verlaagde 

grondwaterstand en de schaderisico’s voor de veel 

voorkomende paalfunderingen. De Bewoners 

wijzen voorts op de extra monitoring van de 

grondwaterstand vanaf 1970. 

4.13. Het hof is van oordeel dat ook deze klachten 

niet opgaan. De rechtbank heeft weliswaar niet 

op alle in de repliek onder 3.1 tot en met 3.23 geponeerde 

stellingen gerespondeerd maar dat 

hoefde zij ook niet, omdat zij op basis van een 

zelfstandige beoordeling van de wijze waarop de 

Gemeente de riolerings- en funderingsproblematiek 

heeft aangepakt tot de conclusie is gekomen 

dat de Gemeente aan haar zorgverplichtingen 

heeft voldaan. Het hof merkt hierover nog het 

volgende op. 

4.14. Anders dan de Bewoners stellen gaat het hof 

er van uit dat bij de Gemeente eerst sinds september 

2000 (door de Rapportage grondwater- en 

funderingsonderzoek afbakening funderingsproblematiek 

in Dordrecht van Wareco) op de 

hoogte was van de omvang van het funderingsprobleem. 

Het hof verwijst naar hetgeen hiervoor is 

overwogen onder 4.3 en 4.4. Hoewel denkbaar 

was geweest dat de Gemeente eerder dan zij heeft 

gedaan opdracht tot dit onderzoek had gegeven, 

acht het hof het, beoordeeld naar de situatie in de 

jaren ’90, niet zo evident dat de Gemeente daartoe 

eerder had moeten besluiten dat dit onrechtmatig 

jegens de Bewoners moet worden geacht. Het hof 

acht het niet onredelijk dat de signalen die uit de 

eerdere Wareco-onderzoeken (die niet waren gericht 

op funderingsschade) naar voren waren gekomen 

zich eerst enige tijd later hebben vertaald 

in daadwerkelijk beleid, gelet op de achtergronden 

die zijn geschetst in het Rapport onderzoek besluit- 

634 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

vormingsproces funderingen pag. 2 (de technische 

Wareco-rapporten ter ondersteuning van ambtelijke 

uitvoering van het rioleringsprogramma 

waren niet standaard bekend bij de bestuurlijk 

verantwoordelijke wethouder). Ook acht het hof 

het niet onjuist en in ieder geval toelaatbaar binnen 

de beleidsvrijheid die de Gemeente als rioolbeheerder 

toekomt, dat zij na september 2000 

heeft besloten bloksgewijs de staat van de funderingen 

in het gehele aandachtsgebied verder in 

kaart te laten brengen, teneinde op basis van de 

uitkomsten van dat onderzoek te handelen. 

Daarbij acht het hof tevens van belang dat (i) het 

gevaar van lekkende riolering een gevaar voor het 

optreden van vermogensschade is en niet voor 

schade aan personen en (ii) het gevaar eerst na 

een (zeer) lange periode van cumulatieve droogstand 

optreedt. 

4.15. De stelling van de Bewoners dat de Gemeente 

vóór 2001 (of vóór 1986) geen of onvoldoende 

inspecties heeft uitgevoerd of riolering heeft hersteld 

is onvoldoende onderbouwd en vindt geen 

steun in de stukken. De Gemeente heeft gesteld 

dat zij reeds vanaf de jaren ’70 rioleringsplannen 

opstelt, dat ook reeds voordien rioolherstel- en 

vervanging plaatsvond, dat in de periode 1983 tot 

2007 circa 400 km riool is geïnspecteerd en 151,5 

km riool is vervangen, waaronder 80 km in het 

aandachtsgebied. Een overzicht van de sinds 1983 

vervangen rioleringen heeft de Gemeente overgelegd 

als productie 28 bij dupliek. Dat de inspanningen 

van de Gemeente in die periode onvoldoende 

zouden zijn geweest of dat zij onjuiste prioriteiten 

zou hebben gesteld hebben de Bewoners 

tegen die achtergrond niet dan wel onvoldoende 

onderbouwd gesteld. 

4.16. Voor wat betreft de periode na 2001 geldt 

dat uit het als productie 28 overgelegde overzicht 

blijkt dat onjuist is de stelling van de Bewoners 

dat de Gemeente pas in 2008 riolen heeft laten 

herstellen. Het hof is van oordeel dat de door de 

Gemeente gekozen aanpak, waarbij op basis van 

bloksgewijs onderzoek prioriteiten werden gesteld, 

de toets der kritiek ruimschoots kan doorstaan. 

Gegeven het feit dat de Gemeente geen onbeperkte 

financiële middelen ter beschikking staan en het 

in verband met verkeershinder praktisch ook niet 

doenlijk is de riolering op teveel plaatsen tegelijk 

te herstellen of te vervangen, kon de Gemeente 

voor deze aanpak kiezen en is het onvermijdelijk 

dat niet alles wat moet worden hersteld en prioriteit 

heeft ook terstond wordt gerealiseerd. Om 

diezelfde redenen mocht de Gemeente ervoor 

kiezen niet alle riolering in het aandachtsgebied 

te vervangen, maar op basis van inspectie die 

stukken te selecteren die (relevante) lekkage vertoonden. 

De Gemeente heeft ook onvoldoende 

weersproken gesteld dat oude riolering niet steeds 

ook ondeugdelijke riolering is. Dit betekent dat 

riolering eerst moet worden geïnspecteerd voordat 

deze (waar nodig) kan worden vervangen of hersteld. 

Evenmin acht het hof het onrechtmatig dat 

de Gemeente de prioriteit legt bij de vervanging 

van riolering in de buurt van fundering die nog 

niet (ernstig) is aangetast, omdat vervanging daar 

nog schade kan voorkomen, en niet op plaatsen 

waarop funderingsschade reeds heeft plaatsgevonden. 

Dat het funderingsonderzoek eerst in 2005 

kon worden afgerond is, naar de Gemeente onweersproken 

heeft gesteld, niet alleen veroorzaakt 

door het feit dat dit een zeer omvangrijke opdracht 

was, waarvoor drie onderzoekbureaus 

moesten worden ingeschakeld, maar ook door de 

omstandigheid dat de meerderheid van de eigenaren 

van een woonblok toestemming voor funderingsonderzoek 

moest geven. Hoewel op zichzelf 

begrijpelijk is dat bij de bewoners de indruk bestaat 

dat het allemaal erg lang duurt, kan het hof 

niet constateren dat de Gemeente een beleid heeft 

gevoerd dat de toets van de kritiek niet kan doorstaan. 

4.17. De in de conclusie van repliek onder 3.1 tot 

en met 3.23 vervatte stellingen stuiten voor het 

grootste gedeelte op het voorgaande af. Het hof 

merkt naar aanleiding van die stellingen nog kort 

het volgende op: 

– (ad 3.10) de Bewoners verliezen uit het oog dat 

het niet aan de Gemeente is om concreet aan te 

geven wat zij in het aandachtsgebied heeft ondernomen, 

aangezien stelplicht en bewijslast op de 

Bewoners rusten; overigens heeft de Gemeente 

ruimschoots aangegeven op welke wijze zij, ook 

in het aandachtsgebied, invulling heeft gegeven 

aan haar onderhoudstaak; 

– (ad 3.11) dat geadviseerd wordt rondom riolering 

een kleilaag aan te brengen of de cunetten 

met uitkomende grond op te vullen wordt door 

de Gemeente betwist en wordt niet ondersteund 

door productie 5; 

– (ad 3.12) de Gemeente heeft gemotiveerd aangevoerd 

waarom de drainage in de [...]straat op de 

genoemde hoogte is ingesteld (funderingsherstel 

moest toch al plaatsvinden, er moest rekening 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


635

84 

«JA» 


worden gehouden met aldaar aanwezige woningen 

op staal) en de Bewoners hebben een en ander 

niet verder weerlegd; 

– (ad 3.14) het verwijt dat de Gemeente, nadat de 

funderingsproblematiek duidelijk was geworden, 

minder geld voor rioolrenovatie beschikbaar heeft 

gesteld dan voordien, stuit af op de onbestreden 

gebleven stelling van de Gemeente dat door de 

nieuwe technieken (zoals “relining”) meer riolering 

kan worden hersteld met een vergelijkbaar 

budget; 

– (ad 3.19) onduidelijk is waarom de gestelde 

onjuiste aanpak van het funderingsonderzoek en 

de beweerdelijk daarbij gemaakte fouten van drie 

externe bureaus aan de Gemeente zouden kunnen 

worden verweten. 

4.18. Onder 43 van de memorie van grieven verwijten 

de Bewoners de Gemeente nog dat zij, 

hoewel reeds vanaf 1980 of medio jaren ’80 op de 

hoogte van de omvang van het probleem van de 

lekkende riolering, de daardoor veroorzaakte 

verlaagde grondwaterstand en de schaderisico’s 

voor de veel voorkomende houten paalfunderingen, 

de Bewoners niet heeft gewaarschuwd. Dit 

betoog loopt stuk op ’s hofs oordeel dat de Gemeente 

eerst vanaf september 2000 zicht had op 

de daadwerkelijke omvang van de problematiek 

en dat de Gemeente toen de bewoners van het 

aandachtsgebied hieromtrent heeft geïnformeerd. 

4.19. Grief 4 stuit op al het voorgaande af. Het hof 

tekent hierbij aan dat voor zover de grief ingaat 

op de specifieke situatie ten aanzien van de drie 

locaties, het hof daarop zal beslissen bij de bespreking 

van de grieven 10, 11 en 12. 

5.1. Grief 5 richt zich tegen het oordeel van de 

rechtbank dat de Bewoners onvoldoende feiten 

en omstandigheden hebben gesteld die – mits 

bewezen – tot het oordeel zouden moeten leiden 

dat de Gemeente nalatig is geweest in haar zorgverplichting. 

In dat verband verwijzen de Bewoners 

(wederom) naar hetgeen zij hebben gesteld 

onder 3.1 tot en met 3.23 van de conclusie van 

repliek. 

5.2. De grief, die in belangrijke mate voortbouwt 

op stellingen die ook reeds zijn aangevoerd in het 

kader van grief 4, faalt op dezelfde gronden. Voor 

zover ook nog wordt verwezen naar het als productie 

5 bij grieven overgelegde overzicht van 

rapporten en adviezen die door de Gemeente zijn 

genegeerd of waaraan de Gemeente niet (tijdig) 

consequenties heeft verbonden, betoogt de Gemeente 

met recht dat door verwijzing naar dit 

schematisch opgezette en in telegramstijl geformuleerde 

overzicht (voor geïntimeerde en hof) niet 

voldoende duidelijk is gemaakt op welke gronden 

de Bewoners menen dat het aangevochten vonnis 

onjuist is. Het hof gaat dan ook aan hetgeen in dit 

overzicht is gesteld voorbij. 

6.1. In grief 6 klagen de Bewoners dat de rechtbank 

in rechtsoverweging 4.20 e.v. niet tot uitgangspunt 

heeft genomen de bevindingen blijkend 

uit de in opdracht van de BVFP opgestelde TNOrapportages 

omtrent het causaal verband tussen 

de opgetreden schade en de lekkende riolering. 

De rechtbank zou ook hebben miskend dat voor 

zover fluctuerend openwaterpeil als oorzaak van 

de schade moet worden aangemerkt, de Gemeente 

als beheerder van dat peil tot 1995 daarvoor aansprakelijk 

is. De rechtbank heeft eveneens ten 

onrechte als mogelijke oorzaak genoemd een ondeugdelijke 

aanleg van de fundering door te hoge 

instelling van het bovenste funderingshout. 

6.2. De grief faalt reeds omdat uit het voorgaande 

volgt dat aan de riolering geen “gebrek” in de zin 

van art. 6:174 lid 1 BW kleefde respectievelijk dat 

de Gemeente niet onrechtmatig heeft gehandeld. 

Aan de vraag naar het causaal verband komt het 

hof derhalve niet toe. 

7.1. Met grief 7 betogen de Bewoners dat de 

rechtbank onder 4.21 en bij de uitwerking van de 

concreet aan de orde gestelde drie panden, de 

zorgplicht van de Gemeente versmald heeft tot 

de vraag of de Gemeente heeft gedaan hetgeen 

onderzoeksbureaus haar hebben geadviseerd. De 

rechtbank had hierbij de onderzoeksplicht van de 

Gemeente moeten betrekken, gelet op de bij haar 

bestaande wetenschap inzake de problematiek. 

Uit de verklaring van de heer [...] blijkt dat de 

Gemeente op grond van de monitoring van het 

grondwater sinds 1970 en de in opdracht van de 

Gemeente uitgevoerde rapportages van Warenco 

sedert 1980 zowel op ambtelijk als op politiekbestuurlijk 

niveau ervan op de hoogte was dat er 

een omvangrijk probleem was met de lekkages in 

de gemeentelijke riolering en de daardoor veroorzaakte 

verlaagde grondwaterstand in relatie tot 

de op tal van plaatsen aanwezige houten paalfunderingen. 

7.2. De grief faalt. De rechtbank heeft terecht, na 

eerst te hebben geoordeeld dat de Gemeente niet 

tekort is geschoten in haar zorgplicht ten aanzien 

van de riolering, vervolgens onderzocht of er 

niettemin aanleiding is om ten aanzien van de 

drie specifieke locaties te oordelen dat de Gemeen- 

636 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

te daar eerder of anders had moeten optreden. De 

rechtbank is van oordeel dat de Gemeente daartoe 

niet gehouden was, omdat de adviezen die aan 

haar waren verstrekt daar geen aanleiding toe gaven 

en van de Gemeente niet verwacht hoefde te 

worden – partijen stelden dat volgens de rechtbank 

ook niet – dat zij zelfstandig onderzoek zou 

hebben moeten doen naar een mogelijk verband 

tussen funderingsschade en lekkende rioleringen. 

De Bewoners vechten dit laatste oordeel kennelijk 

niet aan, maar brengen naar voren dat een dergelijk 

verband de Gemeente al lang bekend was. 

Aldus miskennen de Bewoners de redenering van 

de rechtbank, die er onmiskenbaar van uit is gegaan 

dat de Gemeente wel in algemene zin bekend 

was met het verband tussen lekkende rioleringen 

en funderingsschade, maar niet over wetenschap 

beschikte die tot eerder of ander optreden noopte 

bij de drie locaties. De Bewoners voeren dit laatste 

ook niet aan. 

8.1. In grief 8 stellen de Bewoners aan de orde dat 

de Gemeente hen veel eerder dan in 2000 had 

moeten waarschuwen, zij hadden dan maatregelen 

kunnen nemen die de funderingsschade in zijn 

huidige omvang hadden kunnen voorkomen, 

bijvoorbeeld door deze informatie in hun aankoopbeslissing 

te verdisconteren of door zelf (eerder) 

en tegen lagere kosten de paalfundering te herstellen. 

8.2. Ook deze grief kan niet slagen, omdat het hof 

van oordeel is dat vóór 17 oktober 2000, de datum 

waarop de Gemeente de Bewoners per brief over 

de paalrotproblematiek als gevolg van droogstand 

heeft geïnformeerd, op de Gemeente geen waarschuwingsplicht 

rustte. Uit hetgeen het hof hiervoor 

heeft overwogen blijkt dat de Gemeente pas 

in september 2000 zicht had gekregen op de omvang 

van de funderingsproblematiek. Tegen deze 

achtergrond behoefde de Gemeente, zolang onzekerheid 

bestond over de omvang van de problematiek 

bestond, daarvoor in redelijkheid geen algemene 

waarschuwing te doen uitgaan. 

9.1. In de grieven 10, 11 en 12 komen de Bewoners 

op tegen het onderdeel van het vonnis waarin de 

rechtbank de concrete gevallen van de drie locaties 

heeft beoordeeld. De rechtbank heeft voorop gesteld 

dat het ook hierbij gaat om de vraag of de 

Gemeente, in aanmerking genomen de concrete 

omstandigheden van het geval, de verschillende 

bij haar beleid betrokken belangen en de middelen 

die tot haar beschikking staan, de zorg van een 

goed beheerder in acht heeft genomen. De rechtbank 

is tot de conclusie gekomen dat, gelet op de 

adviezen waarover de Gemeente beschikte, de 

Gemeente niet in de vereiste zorg tekort is geschoten. 

9.2. Voor zover de Bewoners willen opkomen tegen 

de door de rechtbank (ook in de individuele 

gevallen) gehanteerde, door haar onder 4.22 geformuleerde 

maatstaf, is dat tevergeefs. Uit hetgeen 

hiervoor is overwogen volgt dat de rechtbank de 

juiste maatstaf heeft aangelegd en dat de handelwijze 

van de Gemeente in algemene zin aan die 

maatstaf beantwoordt. Terecht ook heeft de 

rechtbank ten aanzien van de drie individuele locaties 

aan de hand van dezelfde maatstaf onderzocht 

of zich feiten of omstandigheden voordeden 

die maken dat de Gemeente de riolering in de 

nabijheid van die locaties eerder had moeten 

herstellen. Voor zover de grieven iets anders willen 

betogen falen zij in zoverre. 

9.3. Met betrekking tot de locatie [adres appellant 

4] (grief 10) heeft de Gemeente de riolering in 

1977 vervangen. De Bewoners verwijten de Gemeente 

echter dat zij toen een oude rioolstreng 

heeft laten liggen. De rechtbank overwoog dat 

niet blijkt dat de Gemeente is geadviseerd de genoemde 

rioolstreng te verwijderen of dat deze als 

urgent is aangeduid. Wel blijkt volgens de rechtbank 

uit rapportage van Gemeentewerken Rotterdam 

dat de panden niet deugdelijk waren gefundeerd 

en dat geadviseerd werd de fundering geheel 

te vervangen. Gelet op dit advies had rioolvernieuwing 

of -herstel op deze locatie geen prioriteit, 

aldus de rechtbank. 

9.4. De Bewoners komen hiertegen op met een 

klacht die zich als volgt laat samenvatten. Door 

de oude rioolstreng te laten liggen heeft de Gemeente 

het risico genomen dat deze grondwater 

verplaatst of afvoert of dat het riool zou instorten. 

Nadat de Gemeente het spuiriool rond 1994 had 

ontkoppeld, heeft de Gemeente de rioolstreng niet 

volgeschuimd of verwijderd, en nadien is deze 

steeds meer gaan lekken. Wareco heeft in de jaren 

1988, 1990 en 1991 droogstandrisico’s gerapporteerd 

en gewaarschuwd voor lekkende drainerende 

riolen. Gelet op deze waarschuwingen rustte 

op de Gemeente tenminste de verplichting spoedig 

funderingsonderzoek uit te laten voeren en 

aansluitend maatregelen te treffen. De Bewoners 

verwijzen in het bijzonder naar het rapport van 

Wareco van 11 oktober 1988 pag. 10. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


637

84 

«JA» 


9.5. Het hof is van oordeel dat dit betoog niet op 

gaat. De waarschuwingen waar de Bewoners zich 

op beroepen duiden niet op een zodanig urgente 

situatie dat de Gemeente daarin aanleiding had 

moeten zien meteen een nader onderzoek in te 

stellen of ten aanzien van de oude rioolstreng 

maatregelen te nemen. Op pag. 10 van het rapport 

van Wareco van 11 oktober 1988 staat slechts dat 

droogstand vermoedelijk optreedt in (onder meer) 

de Koninginnestraat. Over de oude rioolstreng 

bevat het rapport niets. Grief 10 faalt. 

9.6. Met betrekking tot [adres appellanten 3] (grief 

11) beroepen de Bewoners zich op (i) een waarschuwing 

van Wareco dat er mogelijk rioleringsproblemen 

zijn in het hele gebied en (ii) een in 

een rapport van Gemeentewerken (onduidelijk is 

of de bewoners het oog hebben op het rapport 

van 1 juli 2002 of van 7 april 2003) voorkomende 

vermelding dat sprake is van het droogstaan van 

funderingshout. Deze feiten, die niet aangeven 

dat de situatie op deze locatie ernstiger of urgenter 

was dan elders, hoefden naar het oordeel van het 

hof voor de Gemeente geen aanleiding te vormen 

om van haar beleid af te wijken en de riolering ter 

plaatse eerder te herstellen dan zij uiteindelijk 

heeft gedaan. Ook grief 11 faalt. 

9.7. Ten aanzien van de locatie [adres appellant 1 

en adres appellant 2] (grief 12) voeren de Bewoners 

aan dat de Wareco-rapporten aanleiding 

hadden moeten geven om direct actie te ondernemen. 

In het Wareco-rapport van 25 november 

1991 wordt immers aangegeven dat in het riool 

in de Reeweg Oost waarschijnlijk ernstige lekkages 

voorkomen, aldus de Bewoners. 

9.8. In het Wareco-rapport van 25 november 1991 

wordt (onder 5.2) vermeld dat “mogelijk” droogstand 

van houten paalfunderingen voorkomt bij 

de “even zijde van de [...]; vanaf het [...] tot de 

begraafplaats” en (onder 5.4) dat de riolering in 

de [...] niet is opgenomen in de planning van de 

rioolvervanging en dat juist in deze riolering 

waarschijnlijk ernstige lekkages voorkomen. De 

Gemeente heeft gemotiveerd aangevoerd (dupliek 

10.5) dat met die lekkages niet is gedoeld op lekkages 

ter hoogte van de [adres appellant 1 en adres 

appellant 2]. De Bewoners hebben dit laatste niet 

bestreden. Tegen deze achtergrond noopten de 

door Wareco geconstateerde “mogelijke” droogstand 

en het “waarschijnlijk” voorkomen van 

ernstige lekkage (op een andere plaats dan de onderhavige 

locatie) de Gemeente niet tot onmiddellijk 

onderzoek of ingrijpen. Dat geldt ook voor 

hetgeen de Bewoners in dat rapport op pag. 9 en 

18 menen te lezen, alleen al omdat onvoldoende 

blijkt dat deze passages op de locatie [adres appellant 

1 en adres appellant 2] betrekking hebben. 

9.9. Ook grief 12 kan niet slagen. 

10.1. Het voorgaande leidt tot de volgende slotsom. 

10.2. Grief 1, die zich richt tegen het oordeel van 

de rechtbank dat de vordering van [appellant 1] 

is verjaard, behoeft geen behandeling. Uit het 

voorgaande blijkt immers dat haar vordering ook 

reeds op inhoudelijke gronden behoort te worden 

afgewezen. 

10.3. Grief 9 heeft betrekking op de door de Bewoners 

gemaakte onderzoekskosten, buitengerechtelijke 

kosten en de proceskosten. Aangezien geen 

van de grieven tot vernietiging van het bestreden 

vonnis kan leiden heeft de rechtbank deze kosten 

terecht voor rekening van de Bewoners gelaten. 

10.4. Het bestreden vonnis zal worden bekrachtigd, 

waarbij de Bewoners als de in het ongelijk 

gestelde partijen in de kosten van het geding in 

hoger beroep zullen worden veroordeeld. 

Beslissing 

Het hof: 

– bekrachtigt het vonnis waarvan beroep; 

– veroordeelt de Bewoners in de kosten van het 

geding in hoger beroep, tot heden aan de zijde 

van de Gemeente begroot op € 313,= voor verschotten 

en € 2.682,= voor salaris van de advocaat; 

– verklaart deze uitspraak wat betreft de kostenveroordeling 


NOOT 

Hoe dichter bij Dordt hoe rotter het wordt. Volgens 

Wikipedia houdt de bekende uitdrukking 

verband met het in vroeger tijden door de gemeente 

uitgeoefende stapelrecht. Dat hield in 

dat kooplieden die langs Dordrecht kwamen 

verplicht waren aldaar hun waar te koop aan te 

bieden alvorens ze verder mochten trekken. Dat 

leidde tot tijdverlies en achteruitgang van de 

producten met kennelijk alle gevolgen van dien. 

In de onderhavige procedure zal de uitdrukking 

vast wel eens zijn gevallen. Te meer daar het 

niet de eerste procedure over de Dordtse lekkende 

riolering is geweest. In december 2003 wees 

het Hof ’s-Gravenhage arrest in een destijds door 

143 partijen tegen de gemeente aangespannen 

638 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

84 

procedure (LJN AO0522). De uitkomst was 

identiek. Ook toen werd een voor de eigenaren 

reeds negatief vonnis van de Rechtbank 

Dordrecht door het hof bekrachtigd. 

In 2003 oordeelde het hof dat de gemeente 

Dordrecht niet tekort geschoten was in haar 

zorgplicht jegens – kort gezegd – de eigenaren. 

Ook het beroep op art. 6:174 BW werd afgewezen. 

Het hof overwoog daartoe dat er geen 

aanknopingspunten waren voor het oordeel dat 

de gemeente eerder, meer of andere maatregelen 

had kunnen en moeten treffen dan zij had 

gedaan. 

Naar de kern genomen heeft het hof in 2011 

eender beslist. Een enkele opmerking over de 

overwegingen met betrekking tot art. 6:174 BW: 

de aansprakelijkheid voor de gebrekkige opstal. 

Voor een dergelijk gebrek is de bezitter van de 

opstal risicoaansprakelijk. 1 Een gebrek houdt in 

dat de opstal in een dusdanige toestand verkeert 

dat de bezitter onrechtmatig zou handelen 

wanneer hij bij bekendheid met die toestand 

deze onveranderd zou laten. 2 Het risicokarakter 

van art. 6:174 BW schuilt in de omstandigheid 

dat het niet ter zake doet of de bezitter met het 

gebrek bekend is of niet. De wettekst spreekt 

overigens niet over gebrek maar over het niet 

voldoen [van de opstal] aan de eisen die men 

daaraan in de gegeven omstandigheden mag 

stellen en daardoor gevaar voor personen of 

zaken oplevert, maar daarmee wordt hetzelfde 

bedoeld. 

De buitengrens van art. 6:174 BW is de aansprakelijkheid 

uit onrechtmatige daad. Denk de bekendheid 

met de toestand erbij. Handelt de bezitter 

van de opstal dan onrechtmatig wanneer 

hij de toestand de toestand zou laten? Zo ja, dan 

is er sprake van een gebrek. Zo nee, dan is de 

opstal niet gebrekkig. 

Is de opstal niet gebrekkig dan is de bezitter 

uiteraard niet aansprakelijk. Zelfs wanneer de 

opstal wel gebrekkig is, is de aansprakelijkheid 

nog niet gegeven. Alsdan bestaat voor de bezitter 

nog de mogelijkheid zich op de zogenaamde 

“tenzij clausule” te beroepen. In de wettekst is 

het als volgt geformuleerd “tenzij [dat wil dus 

zeggen: de bezitter van een opstal is aansprakelijk 

voor de schade die als gevolg van een gebrek 

is ontstaan behalve wanneer] aansprakelijkheid 

op grond van de vorige afdeling zou hebben 

ontbroken indien hij dit gevaar op het tijdstip 

van het ontstaan ervan zou hebben gekend.” 

Toepassing van dit criterium vergt wederom een 

gedachteoefening. Denk bekendheid met het 

ontstaan van het gebrek erbij. Zou de bezitter 

ook (of beter: zelfs) bij die veronderstelde bekendheid 

niet aansprakelijk zijn uit onrechtmatige 

daad voor schade als gevolg van het gebrek? 

Zo nee (geen aansprakelijkheid) dan ontbreekt 

ook aansprakelijkheid op grond van art. 6:174 

BW. Standaardvoorbeeld is dat van de schoorsteen 

die als gevolg van een hevige storm eerst 

gebrekkig wordt en kort daarna – als gevolg van 

een volgende windvlaag – van het dak wordt 

geblazen. 3 Zou de bezitter het ontstaan van het 

gebrek hebben waargenomen dan zou hem niet 

verweten kunnen worden dat gebrek niet tijdig 

te hebben opgeheven. Daarvoor zou de tijd 

hebben ontbroken. Vormen (ontstaan van) gebrek 

en schade dus een niet of nauwelijks te 

onderbreken c.q. te onderscheiden gebeurtenis 

als gevolg van een van buiten komende omstandigheid 

dan zal geen aansprakelijkheid worden 

aangenomen. De bewijslast met betrekking tot 

de toepasselijkheid van de tenzij clausule rust 

op de bezitter. 

In de Dordtse palenzaak is aan de tenzij clausule 

een nieuwe invulling gegeven. Wat was er aan 

de hand? Eisers – ik abstraheer van de ook als 

eiser optredende belangenvereniging – bezitten 

een op houten palen gebouwde woning in de 

gemeente Dordrecht. Deze palen zijn aangetast 

door paalrot. Volgens eisers is schimmel daar 

de oorzaak van. Die schimmel zou zijn veroorzaakt 

door droogstand van de palen. Deze 

droogstand zou weer het gevolg zijn geweest 

van een lekkende riolering (met als gevolg dat 

grondwater de riolering in zou hebben kunnen 

stromen en de grondwaterstand zou zijn verlaagd). 

4 Na een langdurige periode van droog- 

1 

2 

Ik abstraheer van de mogelijkheid dat op grond 

van art. 6:181 BW de aansprakelijkheid zou 

kunnen rusten op degene die de opstal gebruikt 

in de uitoefening van zijn bedrijf. 

PG Boek 6, p. 755. 

3 

4 

PG Boek 6, p. 1380/1381. 

Aan de vraag of de palen daadwerkelijk zijn 

aangetast als gevolg van een lekkende riolering 

zijn rechtbank en hof overigens niet eens toegekomen. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


639

84 

«JA» 


stand ontstaan problemen met het dragend 

vermogen van de palen. Eisers houden de gemeente 

aansprakelijk voor opgetreden funderingsschade 

en beroepen zich onder meer op 

art. 6:174 BW. De rechtbank wijst de vorderingen 

af. Zij oordeelt dat – “uitgaande van bekendheid 

bij de gemeente met het onderhavige probleem 

(drainerende werking van lekkende riolen)” – de 

gemeente haar zorgplicht niet heeft geschonden 

en dus niet onrechtmatig heeft gehandeld. Op 

dat oordeel stuit ook meteen de vordering ex 

art. 6:174 BW af. 

Kristalhelder is het vonnis van de rechtbank niet 

maar in de optiek van het hof heeft de rechtbank 

toepassing gegeven aan de tenzij clausule. Het 

hof oordeelt onder meer dat de rechtbank 

“kennelijk bekendheid van de gemeente met dat 

gevaar [waarmee is bedoeld de lekkende riolering] 

aanwezig [heeft] verondersteld op het 

tijdstip dat dit gevaar is ontstaan” en dat de 

rechtbank daarbij in het midden mocht laten 

wanneer dat dan precies was. 

Toepassing van de tenzij clausule veronderstelt 

dat sprake is van een gebrek. De bezitter van de 

opstal is (toch) niet voor (de schade als gevolg 

van) dat gebrek aansprakelijk wanneer hij bij 

veronderstelde bekendheid met het ontstaan 

ervan niet meer tijdig actie zou hebben kunnen 

ondernemen om het op te heffen en zich dus op 

overmacht zou hebben kunnen beroepen. Niet 

valt in te zien dat een bezitter met succes de 

tenzij clausule zou kunnen inroepen wanneer in 

het midden wordt gelaten tot welk punt in de 

tijd het (hypothetisch bekend veronderstelde) 

ontstaansmoment terug gaat. Dat betekent immers 

dat hoe kort of hoe lang het gebrek ook in 

stand is gebleven de bezitter zich steeds met 

succes van aansprakelijkheid zou kunnen bevrijden. 

Dat lijkt mij eigenlijk ondenkbaar en het 

oordeel van het hof is mijns inziens op dat punt 

onjuist. 

Voor de uitkomst van de zaak was het overigens 

niet beslissend. Het hof heeft namelijk ook geen 

gebrek aanwezig geoordeeld. Kort samengevat 

kwam het oordeel van het hof er op neer dat de 

gemeente voor het jaar 2000 niet op de hoogte 

was van “de omvang van het funderingsprobleem” 

en dat zij na dat jaar de riolen heeft laten 

herstellen op een wijze die de toets der kritiek 

kan doorstaan. 

Het hof heeft dus als het ware in het voordeel 

van de gemeente laten uitvallen dat zij enige tijd 

niet van de situatie op de hoogte was. Is dat terecht? 

Terug naar de hiervoor genoemde gedachteoefening. 

Waarom levert een in een weg gelegen 

kuil waarschijnlijk een gebrek op? Omdat 

het onveranderd laten van de toestand bij bekendheid 

ermee vermoedelijk onrechtmatig is 

jegens bijvoorbeeld een fietser die daar op ieder 

moment in zou kunnen vallen. Bij de lekkende 

riolering ligt dat anders. Daar kan het gevaar 

zich niet ieder moment verwezenlijken. Dat kan 

eerst wanneer de situatie een bepaalde periode 

heeft voortgeduurd. Dan pas ontstaat de kans 

op schade. 5 Het gebrek is niet statisch van aard 

(zoals de kuil in de weg) maar dynamisch. Het 

gebrek is mijns inziens geen toestand maar een 

tijdsmoment in een proces. 

Wanneer is een lekkende riolering naar mijn 

mening dus gebrekkig? Wanneer de bezitter bij 

bekendheid met “de toestand” verweten zou 

kunnen worden niet tijdig maatregelen te hebben 

getroffen om de schade af te wenden. Bij 

het hypothetisch bekend veronderstellen van de 

toestand moet mijns inziens gerekend worden 

vanaf het moment dat het dynamisch proces (de 

lekkage in de riolering) is begonnen. Het is immers 

de factor tijd die hier de doorslag geeft. 

Die factor tijd moet dus ook betrokken worden 

bij de gedachteoefening of bij bekendheid met 

de toestand sprake zou zijn geweest van onrechtmatig 

handelen. 

Met andere woorden: ik zie niet in waarom de 

(aanvankelijke) onbekendheid van de gemeente 

met “het funderingsprobleem” relevant zou zijn. 

Het hof verwijst naar de opvatting in de literatuur 

dat indien de gebrekkigheid van de opstal 

wordt beoordeeld aan de hand van hetgeen aan 

onderhoud en maatregelen verwacht kan worden 

de kwalitatieve aansprakelijkheid niet verder 

5 

Daargelaten de vraag wanneer van schade 

sprake is. Op het moment dat het draagvermogen 

van de fundering is aangetast of bijvoorbeeld 

op het moment dat de “levensduur” van 

de fundering is bekort. Denkbaar is dat de 

droogstand als gevolg van de lekkende riolering 

de fundering als het ware op “scherp” zet en 

dat een droge zomer – en lage grondwaterstand 

– vervolgens het laatste zetje geeft. Me dunkt 

dat in dat laatste geval ook van schade als gevolg 

van droogstand sprake is geweest. 

640 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

85 

reikt dan die uit onrechtmatige daad (r.o. 2.5). 

Dat ben ik graag met het hof eens. Het hof lijkt 

echter een stap verder te gaan door ook te beoordelen 

of de gemeente van haar aanvankelijke 

onbekendheid een verwijt kan worden gemaakt. 

Van die (on)bekendheid wordt in het kader van 

art. 6:174 BW nu juist geabstraheerd en die doet 

dus niet ter zake. Dat zou anders kunnen liggen 

wanneer “het funderingsprobleem” naar objectieve 

maatstaven helemaal niet kenbaar zou zijn 

geweest (vide HR 17 december 2010, LJN 

BN6236, dijkdoorbraak Wilnis) maar dat is hier 

niet het geval. Natuurlijk zal het ondoenlijk zijn 

om ieder gedeelte van het riool met regelmaat 

te inspecteren. Maar dat is voor bijvoorbeeld 

wegen niet anders. Die kunnen ook niet voortdurend 

worden geschouwd en toch is de wegbeheerder 

voor een aan hem onbekend gebrek in 

de weg aansprakelijk. Waarom zou dat bij riolen 

anders liggen? 

De vraag of sprake is van een gebrek moet mijns 

inziens worden bezien tegen de achtergrond van 

de tijd die is verstreken sinds de toestand is 

ontstaan. Van een gebrek is sprake op het moment 

dat de lekkende riolering tot schade kan 

leiden. Tijd is de beslissende factor en naar mijn 

mening doet niet ter zake of de bezitter ook weet 

dat de klok tikt. Ik zou dan ook menen dat de 

door het hof aangelegde maatstaf een onjuiste 

is geweest. 

Jeroen Langbroek 

advocaat bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn 

85 



BQ1331 

(mr. Broeders) 

Voorlichting gemeente. Projectontwikkelaar. 

[BW art. 6:162] 

In de onderhavige zaak heeft een ontwikkelaar de 

gemeente Dordrecht aangesproken op grond van 

een onrechtmatige daad, nu zij door onjuiste 

voorlichting door ambtenaren (van het ondernemersloket) 

schade zou hebben geleden. De betreffende 

ambtenaren zouden haar ten onrechte niet 

hebben behoed voor het aangaan van verplichtingen 

ter zake van de aankoop van een perceel 

grond. Voorts zouden deze ambtenaren haar niet 

hebben gewaarschuwd dat haar bouwplan in strijd 

was met het bestemmingsplan. De Rechtbank 

Dordrecht concludeert evenwel dat de omstandigheid 

dat de ambtenaren haar niet eigener beweging 

hebben gewaarschuwd dat het bouwplan niet 

voldeed aan het bestemmingsplan, niet als onrechtmatig 

kan worden beschouwd. De ontwikkelaar 

heeft volgens de rechtbank onvoldoende gesteld 

dat de ambtenaren op de hoogte waren van haar 

bouwplannen. Voorts mag van een – al dan niet 

beginnend – ontwikkelaar worden verwacht dat zij 

zich terdege informeert of laat informeren over het 

bestemmingsplan en andere (wettelijke) voorschriften 

en haar keuzes afstemt op de mogelijkheden 

die de voorschriften geven. De gevolgen van dergelijke 

keuzes zijn in beginsel voor eigen rekening 

en risico. De door de ontwikkelaar gestelde uitlating 

van één ambtenaar vlak voor de indiening van 

de aanvraag is volgens de rechtbank ook niet onrechtmatig, 

omdat die uitlating het college van 

B&W niet bindt en de ontwikkelaar niet de verantwoordelijkheid 

ontneemt voor keuzes die zij bij 

ontwikkeling van het plan maakte. 

De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 

[X] BV te Dordrecht, 

eiseres, 

advocaat: mr. N.Th. ter Haar Romeny, 

tegen 

de publiekrechtelijke rechtspersoon Gemeente 

Dordrecht te Dordrecht, 

gedaagde, 

advocaat: mr. J.J. Jacobse. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. [eiseres] ontwikkelde voor haar cliënte Fabory 

Group een bouwplan voor een nevenvestiging 

met regionale groothandel in Dordrecht. 

2.2. Op 16 juni 2006 sprak de heer [betrokkene 

1] van [eiseres] daartoe op het ondernemersloket 

van de gemeente met de heer [betrokkene 2], die 

op verzoek van [eiseres] namens de regionale 

ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (hierna: 

ROM-D) een perceel op het industrieterrein 

Dordtse Kil III, op de hoek Robijn/Heliotroopring, 

reserveerde. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


641

85 

«JA» 


2.3. Door ROM-D is als voorwaarde gesteld dat 

[eiseres] binnen drie maanden een voor vergunningverlening 

vatbare bouwvergunningaanvraag 

bij de gemeente moest indienen. 

2.4. [eiseres] heeft – na contact daarover met de 

heer [betrokkene 3] van het ondernemersloket – 

op 11 oktober 2006 een schetsplan van het 

bouwproject aan de gemeente gezonden en dit op 

24 januari 2007 nogmaals ingediend. 

2.5. Op 13 maart 2007 heeft er een bespreking 

plaatsgevonden op het kantoor van [eiseres] naar 

aanleiding van het ingediende schetsplan, waarbij 

ook de heer [betrokkene 3] van het ondernemersloket 

aanwezig was. 

2.6. Op 10 april 2007 heeft [eiseres] een aanvraag 

voor een bouwvergunning eerste fase ingediend, 

waarna [eiseres] bij brief van 1 juni 2007 namens 

het college van burgemeester en wethouders – 

onder meer – is geïnformeerd dat het bouwplan 

niet voldoet aan de eisen van het bestemmingsplan, 

dat aan het bouwplan alleen medewerking 

zou kunnen worden verleend als op grond van 

artikel 5, lid 4 onder 4 van de voorschriften van 

het bestemmingsplan vrijstelling wordt verleend 

maar dat die vrijstelling niet zal worden verleend. 

2.7. Het college van burgemeester en wethouders 

heeft de door [eiseres] gevraagde bouwvergunning 

bij besluit van 15 augustus 2007 geweigerd. [eiseres] 

heeft tegen dit besluit nog bezwaar aangetekend 

doch de bezwaarprocedure niet doorgezet. 

3. De vordering 

3.1. [eiseres] vordert dat de rechtbank de gemeente 

bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, veroordeelt 

tot vergoeding aan [eiseres] van de in de dagvaarding 

met name onder 33 en 34 vermelde schadecomponenten, 

deze schade op te maken bij staat 

en te vereffenen volgens de wet, met veroordeling 

van de gemeente in de kosten van het geding. 

3.2. Daartoe stelt [eiseres] – kort weergegeven – 

dat zij als gevolg van onjuiste voorlichting door 

het ondernemersloket van de gemeente gedurende 

ongeveer twaalf maanden kosten heeft gemaakt 

voor de ontwikkeling van een bouwplan ten behoeve 

van de vestiging van een nevenvestiging 

van Fabory Group, waarvoor de bouwvergunning 

is geweigerd bij besluit van 15 augustus 2007 en 

dat zij voorts op grond van de onjuiste voorlichting 

verplichtingen is aangegaan met derden die 

zij bij juiste voorlichting niet zou zijn aangegaan. 

Zij stelt voorts dat zij in geval van behoorlijke informatieverschaffing 

en advisering door de gemeente 

c.q. het Ondernemersloket een plan zou 

hebben ingediend dat wel tot de nodige omzet en 

winst zou hebben geleid. Zij stelt onder meer 

schade te leiden doordat zij het object niet kan 

verkopen aan derden. Fabory Group heeft de 

overeenkomst met [eiseres] ontbonden wegens 

wanprestatie en dat heeft bovendien de goede 

naam van [eiseres] geschaad. 

3.3. [eiseres] stelt dat zij onjuist is voorgelicht over 

de bouwmogelijkheden op het door haar bij de 

ROM-D gereserveerde bouwperceel, dat zij naar 

aanleiding van een door haar ingediend schetsplan 

niet is gewaarschuwd dat het bouwplan niet zou 

voldoen aan de eisen van het bestemmingsplan 

en zij stelt bovendien dat zij op de deskundigheid 

van het Ondernemersloket en haar medewerkers 

mocht vertrouwen gelet op de mededelingen die 

het Ondernemersloket deed. 

4. Het verweer 

4.1. De gemeente concludeert dat de vorderingen 

van [eiseres] niet-ontvankelijk worden verklaard, 

althans dat deze worden afgewezen met veroordeling 

van [eiseres] in de kosten van het geding en 

met verklaring dat deze proceskostenveroordeling 

uitvoerbaar bij voorraad zal zijn, alsmede met 

bepaling dat over de proceskostenveroordeling 

de wettelijke rente verschuldigd zal zijn vanaf de 

datum waarop vonnis wordt gewezen, een en ander 

vermeerderd met de nakosten begroot op 

€ 199,= bij betekening en op € 131,= zonder betekening. 

4.2. De gemeente stelt daartoe dat het ondernemersloket 

en haar medewerkers slechts als intermediair 

hebben gefungeerd en dat de verantwoordelijkheid 

voor de inhoud van de aanvraag bij 

[eiseres] ligt. Zij had zelf het bestemmingsplan 

moeten kennen voordat zij een bouwaanvraag 

indiende. 

Met het verwijt van [eiseres] dat de heer [betrokkene 

3] van het ondernemersloket ten onrechte 

heeft gezegd dat de bouwvergunningaanvraag met 

succes zou kunnen worden ingediend stelt [eiseres] 

niet dat haar is verteld dat het indienen van 

de aanvraag ook tot verlening van de vergunning 

zou leiden. [eiseres] heeft met de door haar gestelde 

uitlatingen van medewerkers van het ondernemersloket 

geen aan het bestuursorgaan toe te rekenen 

handelen gesteld dat zodanig is dat [eiseres] 

erop mocht vertrouwen dat de bouwvergunning 

zou worden verleend. 

642 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

85 


5.1. Tussen partijen staat vast dat uit het bestemmingsplan 

volgt dat ter plaatse waar [eiseres] het 

bouwplan ontwikkelde, een zogenaamde voorgevelrooilijn 

geldt die op 11 meter van de weg is 

gelegen. Tussen partijen staat ook vast de voorschriften 

van het bestemmingsplan – artikel 5, lid 

4, onder 4 – onder bepaalde voorwaarden een 

vrijstelling van deze regel mogelijk maken. 

Naar de rechtbank uit de stellingen van [eiseres] 

begrijpt, volgt volgens haar uit een samenstel van 

gedragingen van ambtenaren van de gemeente 

dat de gemeente jegens [eiseres] onrechtmatig 

heeft gehandeld door haar niet te behoeden voor 

het aangaan van verplichtingen ter zake van de 

aankoop van het perceel grond ten behoeve van 

haar cliënte en door haar niet te waarschuwen dat 

het door [eiseres] ontwikkelde bouwplan in strijd 

was met het bestemmingsplan. [eiseres] vindt 

kennelijk dat de twee ambtenaren met wie zij 

contact heeft gehad hem eigener beweging hadden 

moeten waarschuwen dat het te ontwikkelen 

bouwplan in strijd zou kunnen zijn met de voorschriften 

van het bestemmingsplan aangaande de 

minimaal aan te houden voorgevelrooilijn. 

[eiseres] heeft niets gesteld waaruit kan worden 

afgeleid dat de betrokken ambtenaren voorafgaand 

aan de eerste indiening van het schetsplan 

– volgens [eiseres] in oktober 2006 – op de hoogte 

waren van de precieze plannen van [eiseres] aangaande 

de op het door haar bij ROM-D gereserveerde 

perceel – en met name niet dat zij wisten 

dat het door of voor [eiseres] bedachte bouwplan 

de voorgevelrooilijn zou overschrijden. Niet valt 

in te zien welk verwijt de gemeente dan ook zou 

kunnen treffen ter zake van de voorlichting aan 

[eiseres] voorafgaand aan de eerste indiening van 

het schetsplan. 

5.3. Voorop staat dat diegene die, zoals in casu 

[eiseres], een bouwplan ontwikkelt, kennis dient 

te nemen van de (wettelijke) voorschriften waaraan 

dat bouwplan dient te voldoen. Onder meer 

de voorschriften van het bestemmingsplan zijn 

zulke voorschriften. 

Hierbij is van belang dat van [eiseres], als – al dan 

niet beginnend – ontwikkelaar, mag worden verwacht 

dat zij zich terdege informeert of laat informeren 

over het bestemmingsplan en andere 

(wettelijke) voorschriften en haar keuzes afstemt 

op de mogelijkheden die de voorschriften geven. 

De gevolgen van dergelijke keuzes zijn in beginsel 

voor eigen rekening en risico. 

Het voorgaande heeft tot gevolg dat de omstandigheid 

dat de ambtenaren van de gemeente [eiseres] 

niet eigener beweging hebben gewaarschuwd dat 

het bouwplan niet voldeed aan de minimaal aan 

te houden voorgevelrooilijn, bezwaarlijk als onrechtmatig 

kan worden beschouwd. Ook de stelling 

van [eiseres] dat zij juist op advies van de heer 

[betrokkene 3] van het ondernemersloket eerst 

een schetsplan heeft gemaakt en dat hij daarbij 

heeft aangegeven dat het aan te bevelen was om 

het schetsplan in goed overleg met de gemeente 

op te stellen opdat de procedure vlekkeloos zou 

verlopen, maakt dat niet anders. Immers, ook dan 

blijven de keuzes die [eiseres] maakt voor haar 

rekening en risico. Er zijn geen feiten en omstandigheden 

gesteld of gebleken die de conclusie 

zouden rechtvaardigen dat de keuze die [eiseres] 

heeft gemaakt om een bouwplan te doen schetsen 

waarvan de voorgevelrooilijn op minder dan 11 

meter van de weg was gelegen, niet de hare was. 

5.4. [eiseres] stelt dat de heer [betrokkene 3] haar 

directeur De [betrokkene 1] in een bespreking op 

13 maart 2007, nadat zij eerder op 11 oktober 2006 

en op 24 januari 2007 het schetsontwerp voor het 

bouwplan bij de gemeente had ingediend, heeft 

meegedeeld dat “er bestemmingsplantechnisch 

geen bezwaren zijn voor het verlenen van bouwvergunning 

en dat de bouwaanvraag met betrekking 

tot het bouwplan dan ook met succes kan 

worden ingediend.” 

De gemeente stelt hier tegenover dat de heer [betrokkene 

3] “omtrent de kans van slagen van een 

eventueel in te dienen bouwaanvraag gelet op de 

door hem overhandigde e-mails van 7 februari en 

26 januari 2007 een positieve indicatie heeft gegeven, 

daarbij uiteraard veronderstellend dat IZ 

[eiseres] de helder uit het bestemmingsplan en 

uit de door [betrokkene 3] toegezonden reserveringstekening 

blijkende afstand van 11 m. in acht 

zou nemen.” Voorts stelt de gemeente dat de heer 

[betrokkene 3] niets heeft “gezegd over de vraag 

of het bouwplan voldeed aan de bebouwingsvoorschriften.” 

Hiermee betwist de gemeente dat de heer [betrokkene 

3] zou hebben gezegd dat “er bestemmingsplantechnisch 

geen bezwaren zijn voor het verlenen 

van bouwvergunning” zodat er aanleiding 

zou kunnen zijn [eiseres] te belasten met het bewijs 

dat de heer [betrokkene 3] deze uitspraak 

heeft gedaan. Daartoe is echter alleen aanleiding 

indien de door [eiseres] gesteld uitlating op zich- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


643

86 

«JA» 

Regres 

zelf of in samenhang met andere feiten en omstandigheden 

een onrechtmatig handelen zou kunnen 

opleveren. 

Daarvan is geen sprake. [eiseres] had uit de door 

haar gestelde uitspraken niet mogen begrijpen dat 

het zeker was dat zij de vergunning verleend zou 

krijgen. [eiseres] had moeten begrijpen, dat een 

dergelijke uitspraak, ook indien zij in de door 

[eiseres] gestelde woorden is gedaan, het bestuursorgaan 

dat op de aanvraag beslist niet bindt. Immers 

zou daarmee volledig worden miskend dat 

het college van burgemeester en wethouders het 

orgaan is, dat hierover uiteindelijk in alle vrijheid 

beslist. Voorts zou een dergelijke uitspraak [eiseres] 

niet de verantwoordelijkheid ontnemen voor 

de inhoud van de vergunningaanvraag en de afstemming 

van haar bouwplannen op de daarvoor 

relevante voorschriften. 

5.5. Gelet op het voorgaande zal de vordering van 

[eiseres] worden afgewezen. 

5.6. [eiseres] zal als de in het ongelijk gestelde 


kosten aan de zijde van de gemeente worden begroot 

op: 

– griffierecht 263,= 

– salaris advocaat € 904,= (2,0 punt x tarief 

€ 452,=) 

Totaal € 1.167,= 

5.7. De gevorderde veroordeling in de nakosten 

is in het kader van deze procedure slechts toewijsbaar 

voor zover deze kosten op dit moment reeds 

kunnen worden begroot. De nakosten zullen dan 

ook op de navolgende wijze worden toegewezen. 


De rechtbank 

6.1. wijst de vorderingen af, 

6.2. veroordeelt [eiseres] in de proceskosten, aan 

de zijde van de gemeente tot op heden begroot op 

€ 1.167,=, te vermeerderen met de wettelijke rente 

over dit bedrag vanaf dit vonnis tot de dag van 

volledige betaling, 

6.3. veroordeelt [eiseres] in de na dit vonnis ontstane 

kosten, begroot op: 

– € 131,= aan salaris advocaat, 


van de uitspraak heeft plaats-gevonden en 




van betekening van de uitspraak, 

6.4. verklaart dit vonnis wat betreft de kostenveroordeling 


Regres 

86 


22 maart 2011, nr. 200.050.373/01, LJN BQ0556 

(mr. Rang, mr. Schrage, mr. Oranje) 

Regres. Bromfietsbestuurder onder invloed. 

Omkeringsregel. 

[WVW 1994 art. 8 lid 2] 

Zoon van appellante is als bestuurder van haar 

bromfiets betrokken bij een frontale botsing met 

een auto. Een blaasproef na het ongeval wijst uit 

dat het alcoholpercentage in zijn adem aanzienlijk 

te hoog is. In de verzekeringsovereenkomst tegen 

wettelijke aansprakelijkheid, die appellante heeft 

afgesloten bij Unigarant, is dekking van schade 

uitgesloten wanneer de bestuurder tijdens het 

ontstaan daarvan onder invloed is van alcoholhoudende 

drank. In eerste aanleg vordert Unigarant 

de schade die zij heeft vergoed aan de passagier 

en bestuurder van de auto met succes terug van 

appellante. 

In hoger beroep stelt appellante in de eerste plaats 

dat Unigarant niet gehouden was tot uitkering 

omdat haar zoon geen schuld zou hebben aan het 

ongeval. Het hof bepaalt dat de rechtbank terecht 

toepassing heeft gegeven aan de omkeringsregel. 

Door onder invloed op de bromfiets te stappen 

heeft de zoon een risico op schade voor andere 

weggebruikers in het leven geroepen, welk risico 

zich vervolgens heeft verwezenlijkt. Appellante 

slaagt niet in het bewijs van het ontbreken van 

causaal verband. Haar betoog laat teveel onzekerheid 

over de feitelijke toedracht van het ongeval, 

waardoor niet voldoende aannemelijk wordt dat 

de schade ook zou zijn ontstaan als haar zoon ten 

tijde van het ongeval nuchter was geweest. 

Ook de tweede grief waarbij appellante zich beroept 

op eigen schuld van de passagier faalt. De 

polisvoorwaarden bepalen dat voor de vaststellingsovereenkomst 

met de passagier geen toestemming 

van appellante vereist is. De omstandigheden dat 

de passagier op de hoogte was van de toestand 

van zijn chauffeur en bovendien geen helm droeg, 

644 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Regres 

«JA» 

86 

leiden volgens het hof niet tot een naar maatstaven 

van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar beroep 

op de polisvoorwaarden. 

[Appellante} te Leeuwarden, 

appellante, 

advocaat: mr. A. Speksnijder te Leeuwarden, 

tegen 

de naamloze vennootschap Unigarant NV te 

Hoogeveen, 


advocaat: mr. M. Schuring te Groningen. 


(...; red.) 

2. De grieven 

(...; red.) 

3. Behandeling van het hoger beroep 

3.1. De rechtbank heeft in het bestreden vonnis 

een aantal feiten als in deze zaak vaststaand aangemerkt. 

Die vaststelling is in hoger beroep niet 

in het geding, zodat ook het hof daarvan uitgaat. 

3.2. Het gaat in deze zaak kortweg om het volgende: 

[Appellante] is eigenares van een bromfiets die 

zij tegen wettelijke aansprakelijkheid in de zin van 

de Wet Aansprakelijkheids-verzekering Motorrijtuigen 

heeft verzekerd bij Unigarant. In artikel 13 

lid 7 van de op de verzekeringsovereenkomst 

toepasselijke polisvoorwaarden is bepaald dat 

dekking van schade onder de verzekering is uitgesloten 

wanneer de bestuurder op het moment van 

ontstaan van de schade verkeerde onder invloed 

van alcoholhoudende drank, op grond waarvan 

het besturen van het verzekerde object door de 

overheid is verboden. In de aanhef van artikel 19 

van de polisvoorwaarden is bepaald dat Unigarant 

zonder toestemming van verzekerde beslist of en 

in hoeverre derden schadeloos zullen worden gesteld; 

in lid 4 sub a, dat Unigarant verleende 

schadevergoeding op de verzekeringnemer zal 

verhalen indien een uitsluiting van toepassing is. 

De zoon van [appellante] – [de zoon van appellante]- 

is op 9 oktober 2005 betrokken geweest bij 

een frontale aanrijding met een door [de bestuurder 

van de auto] bestuurde auto. Deze aanrijding 

vond plaats op de parallelweg van de [straat] in 

Leeuwarden. [de zoon van appellante] vervoerde 

een passagier ([de passagier]), die als gevolg van 

de aanrijding gewond is geraakt. De bromfiets 

raakte daarbij aan de voorzijde op meerdere 

plaatsen beschadigd. De auto waarin [de bestuurder 

van de auto] reed is aan de voorzijde gedeukt 

geraakt, de motorkap en het rechterspatbord zijn 

daarbij beschadigd. Unigarant heeft in totaal 

€ 16.009,62 betaald als vergoeding voor de schade 

van [de passagier] en de schade aan de auto. [de 

zoon van appellante] verkeerde de ten tijde van 

de aanrijding onder invloed van alcohol. De ter 

plaatse gearriveerde politie heeft [de zoon van 

appellante] een blaasproef afgenomen, hem medegedeeld, 

dat het onderzoeksresultaat van de 

ademanalyse van zijn adem 510 µg/l bedroeg en 

hem een rijverbod opgelegd voor de duur van 5 

uren. 

3.3. Unigarant vordert in dit geding het door haar 

uitbetaalde bedrag vermeerderd met rente en 

kosten terug van [appellante] als de verzekeringnemer. 

De rechtbank heeft de vordering tot een 

bedrag van € 16.009,62, vermeerderd met de 

wettelijke rente vanaf de dagvaarding toegewezen 

en [appellante] veroordeeld in de proceskosten. 

Daartegen richt zich het hoger beroep. 

3.4. De eerste grief strekt blijkens haar toelichting 

ten betoge dat Unigarant ten onrechte de schade 

aan de gelaedeerden heeft vergoed omdat niet [de 

zoon van appellante] maar [de bestuurder van de 

auto] schuld had aan het ongeval, nu deze laatste, 

aldus [appellante], ofwel in strijd met het bepaalde 

in art. 18 RVV geen voorrang heeft verleend aan 

[de zoon van appellante] terwijl deze hem op dezelfde 

weg tegemoet kwam, ofwel in strijd met het 

bepaalde in art. 54 RVV bij de door hem uitgevoerde 

bijzondere manoeuvre het overige verkeer geen 

voorrang heeft verleend. 

3.5. Het hof stelt voorop dat [de zoon van appellante] 

ten tijde van het ongeval onder invloed van 

alcohol was. Het onderzoeks¬resultaat van de 

ademanalyse van zijn adem bedroeg 510 µg/l en 

hem is dan ook een rijverbod opgelegd. Gegeven 

dit aanzienlijk te hoge alcoholgehalte in zijn adem 

heeft [de zoon van appellante] de norm van art. 

8 lid 2 aanhef en onder a WVW 1994 overtreden. 

Deze norm strekt specifiek tot het voorkomen van 

verkeersongevallen. Door “rijden onder invloed” 

zoals [de zoon van appellante] ten tijde van het 

ongeval deed, wordt het gevaar dat bij een andere 

weggebruiker schade ontstaat in het algemeen 

aanmerkelijk vergroot. Dit tezamen in aanmerking 

genomen, betekent het enkele feit van de 

aanrijding tussen [de zoon van appellante] en [de 

bestuurder van de auto] reeds dat het specifieke 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


645

86 

«JA» 

Regres 

gevaar waartegen genoemde norm bescherming 

beoogt te bieden zich hier heeft verwezenlijkt, 

zodat de rechtbank terecht en op goede gronden 

toepassing heeft gegeven aan de omkeringsregel, 

dat wil zeggen de regel dat indien door een als 

onrechtmatige daad (of wanprestatie) aan te 

merken gedraging een risico ter zake van het 

ontstaan van schade in het leven is geroepen en 

dit risico zich vervolgens verwezenlijkt, daarmee 

het causaal verband tussen die gedraging en de 

aldus ontstane schade in beginsel is gegeven en 

het aan degene die op grond van die gedraging 

wordt aangesproken, is om te stellen en aannemelijk 

te maken dat die schade ook zonder die gedraging 

zou zijn ontstaan (HR 29 november 2002, 

NJ 2004, 305). Daaruit volgt dat Unigarant aansprakelijk 

is, tenzij [appellante] aannemelijk 

maakt dat het ongeval ook zonder dit gevaarzettende 

gedrag van [de zoon van appellante] zou 

zijn ontstaan. 

3.6. Aan deze minimumvoorwaarden voldoet het 

betoog van [appellante] niet. Haar stellingen laten 

daarvoor teveel onzekerheid over de feitelijke 

toedracht van het ongeval. Slechts zoveel staat in 

dit geding voldoende vast, dat de door [de zoon 

van appellante] bestuurde bromfiets en de auto 

beide ten gevolge van de aanrijding aan de voorzijde 

zijn beschadigd, waarbij van de auto ook het 

rechterspatbord ten gevolge van het ongeval is 

gedeukt. De hoofdweg en de parallelweg van de 

[straat] zijn van elkaar gescheiden door een berm 

met daarop een bomenrij, zodat die niet als “dezelfde 

weg” in de zin van artikel 18 RVV kunnen 

worden aangemerkt, waarmee dit artikel zich niet 

leent voor toepassing op dit ongeval en de vraag 

wie daaraan schuld heeft. Van een bijzondere 

verrichting in de zin van art. 54 RVV blijkt evenmin, 

zodat dit artikel zich evenmin leent voor 

toepassing op dit ongeval. 

3.7. Er blijft echter nog meer onduidelijk in de 

stellingen van [appellante], waaronder de exacte 

plaats van het ongeval. Indien de aanrijding plaats 

vond ten tijde van het verlaten door [de bestuurder 

van de auto] van de hoofdrijbaan en het betreden 

van de parallelweg, dan rijst de vraag waarom 

op die plaats en dat moment [de zoon van appellante] 

niet verplicht zou zijn om (de in deze hypothese 

van rechts komende) [de bestuurder van de 

auto] voorrang te verlenen. Zou echter de aanrijding 

hebben plaatsgevonden op een iets later 

tijdstip, waarbij [de bestuurder van de auto] het 

splitsingsvak reeds had verlaten, dan lijkt aannemelijk 

dat [de zoon van appellante] op de parallelweg 

te ver naar links heeft gereden, hetgeen overigens 

in overeenstemming zou zijn met de plaats 

van de schade aan het rechterspatbord de auto, 

en bovendien met de verklaring van [de zoon van 

appellante] ten overstaan van de politie, dat hij 

aan de verkeerde zijde van de weg reed. Bij deze 

onzekerheid over de feitelijke toedracht van het 

ongeval kan [appellante] niet geoordeeld worden 

aannemelijk te hebben gemaakt dat het ongeval 

ook zonder het gevaarzettende gedrag van [de 

zoon van appellante] als bestuurder onder invloed 

van alcohol zou zijn ontstaan. De eerste grief faalt 

mitsdien. 

3.8. Door middel van haar tweede grief stelt [appellante] 

de grootte van de vordering aan de orde, 

stellende daartoe dat Unigarant ten onrechte aan 

[de passagier] 75% van diens schadeclaim heeft 

uitgekeerd. Naar haar mening moest [de passagier] 

zich bewust zijn van het feit dat [de zoon 

van appellante] onder invloed van alcohol verkeerde 

en droeg hij geen helm. Onder die omstandigheden 

diende naar de mening van [appellante] de 

schade van [de passagier] voor diens eigen rekening 

te blijven, althans in hoofdzaak, dan wel in 

een grotere mate dan 25%. 

3.9. Op grond van het bepaalde in artikel 19 van 

de polisvoorwaarden behoefde Unigarant niet de 

toestemming van [appellante] ter zake van de 

vaststellingsovereenkomst die zij met [de passagier] 

heeft gesloten en is Unigarant gerechtigd de 

door haar verleende schadevergoeding op [appellante] 

te verhalen, nu de uitsluitingsgrond van 

artikel 13 lid 7 betreffende de bestuurder onder 

invloed van alcoholhoudende drank van toepassing 

is. Gelet op de tekst van de polis ligt derhalve 

de vordering van Unigarant voor toewijzing gereed, 

tenzij een beroep op deze bepalingen van de 

polis naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid 

onaanvaardbaar zou zijn. De door [appellante] 

naar voren gebrachte omstandigheden (het 

feit dat [de passagier] zich bewust was van het alcoholgebruik 

van [de zoon van appellante] en het 

feit dat hij geen helm droeg) zijn echter niet van 

dien aard dat die situatie zich voordoet. De tweede 

grief kan [appellante] niet baten. 

3.10. De derde grief mist naast de voorgaande 

zelfstandige betekenis en kan reeds om die reden 

niet tot de verlangde vernietiging van het bestreden 

vonnis voeren. 

646 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

4. Slotsom 

De grieven zijn tevergeefs voorgedragen. Het 

vonnis waarvan beroep dient te worden bekrachtigd. 

Bij deze stand van zaken passeert het hof het 

bewijsaanbod van [appellante] als niet ter zake en 

te vaag. Als in het ongelijk gestelde partij dient 

[appellante] in de kosten van het hoger beroep 

verwezen te worden. 

5. Beslissing 

Het hof: 

bekrachtigt het vonnis waarvan beroep; 

verwijst [appellante] in de kosten van dit hoger 

beroep, tot op deze uitspraak aan de zijde van 

Unigarant begroot op € 480,= aan verschotten en 

€ 894,= voor salaris advocaat. 


87 



(mr. Kuiper, mr. De Hek, mr. Boon-Niks) 

B ontstoken Sky Dancer – waarvan vaststaat dat 

één van de fragmenten op minder dan vijf meter 

hoogte is ontploft – gebrekkig is, tenzij sprake is 

geweest van onoordeelkundig gebruik dat bovendien 

niet redelijkerwijs te verwachten is in de zin 

van art. 6:186 lid 1 onder b BW. Ook verkeerd/onoordeelkundig 

gebruik van een product dat redelijkerwijs 

te verwachten was, is redelijkerwijs te verwachten 

gebruik van het product in de zin van 

voornoemde bepaling (vgl. HR 2 februari 1973, LJN 

AB6726, NJ 1973, 315). Naar het oordeel van het 

hof is het vastzetten van de Sky Dancer met een 

aantal stenen – zoals B heeft gedaan – rekening 

houdend met de voorkeur van een voorzichtige 

gebruiker van vuurwerk om dat vuurwerk te fixeren, 

in beginsel niet te beschouwen als (onoordeelkundig) 

gebruik dat door de producent redelijkerwijs 

niet te verwachten valt. De slotsom is dat B 

de Sky Dancer heeft gebruikt overeenkomstig het 

redelijkerwijs te verwachten gebruik van dit product. 

Gelet op de feiten en omstandigheden acht 

het hof bewezen dat A is getroffen door een onderdeel 

van het op te lage hoogte ontplofte fragment 

uit de Sky Dancer. Het causale verband tussen het 

gebrek van de Sky Dancer en het letsel van A staat 

daarmee vast, zodat X aansprakelijk is voor de 

daardoor door A geleden schade. 

Productaansprakelijkheid. 

[BW art. 6:186] 

X, een groothandel in vuurwerk, heeft het door 

haar uit China geïmporteerde vuurwerkpakket 

“Rainbow II” in Nederland op de markt gebracht. 

In dit pakket zit onder meer een artikel met de 

naam “Sky Dancer”. A heeft de jaarwisseling 

doorgebracht met een aantal vrienden, waaronder 

B. Kort nadat B vuurwerk had afgestoken heeft A 

een verwonding aan haar rechteroog opgelopen, 

als gevolg waarvan zij aan dit oog blind is geworden. 

A heeft X aangesproken voor haar schade, 

daartoe stellende dat zij is getroffen door een 

fragment van de door X op de markt gebrachte 

Sky Dancer en dat dit vuurwerk gebrekkig was. In 

eerste aanleg heeft de rechtbank de vordering van 

A toegewezen. 

Het hof acht bewezen dat A (zeer) kort nadat B een 

stuk vuurwerk had aangestoken door vuurwerk in 

het oog is getroffen, alsmede dat het bewuste 

vuurwerk de door X op de markt gebrachte Sky 

Dancer is geweest. Naar het oordeel van het hof 

kan er in appel van worden uitgegaan dat de door 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


647

87 

«JA» 


[Appellante] te Emmen, 

appellante in het principaal en geïntimeerde in het 

incidenteel appel, 

in eerste aanleg: eiseres, 

advocaat: mr. H.J.K. Wulp, kantoorhoudende te 

Groningen, 

tegen 

1. Evuco Vuurwerk VOF te Joure, gemeente Skarsterlân, 

2. [geïntimeerde sub 1] te Joure, gemeente Skarsterlân 

3. [geïntimeerde sub 2] te Joure, 

hierna gezamenlijk te noemen Evuco, 

in eerste aanleg: gedaagden, 

advocaat: mr. M.J. Oudman , kantoorhoudende 

te Joure, 

geïntimeerden in het principaal en appellanten in 

het incidenteel appel, 

4. mr. R.M. Goudberg, in zijn hoedanigheid van 

curator in het faillissement van Evuco Vuurwerk 

BV, te Joure, gemeente Skarsterlân, 

hierna te noemen: de curator, 

advocaat: mr. R.M. Goudberg te Heerenveen. 


(...; red.) 


(...; red.) 

De grieven 

(...; red.) 


Positie Evuco Vuurwerk B.V. c.q. de curator 

1. In eerste aanleg is geprocedeerd tussen [appellante] 

en Evuco en zijn vonnissen gewezen tussen 

deze partijen. [appellante] heeft echter ook Evuco 

Vuurwerk B.V. in hoger beroep gedagvaard, terwijl 

ook Evuco Vuurwerk B.V. incidenteel appel 

heeft ingesteld. Volgens [appellante] is de vennootschap 

onder firma Evuco Vuurwerk v.o.f. lopende 

de procedure ingebracht in de besloten vennootschap 

Evuco Vuurwerk B.V. en rechtvaardigt dat 

het in het in het geding betrekken van Evuco 

Vuurwerk B.V. 

2. Het hof volgt [appellante] niet in dit betoog. 

Op grond van art. 332 Rv kunnen alleen partijen 

van een in eerste aanleg gewezen vonnis in hoger 

beroep komen tegen een vonnis. De keerzijde is 

dat alleen hoger beroep kan worden ingesteld tegen 

de partijen in eerste aanleg. Dat is alleen anders 

wanneer sprake is van partijwisseling door 

rechtsopvolging (onder algemene of bijzondere 

titel). Uit hetgeen [appellante] heeft gesteld, volgt 

niet dat van rechtsopvolging onder algemene titel 

sprake is geweest. De “inbreng” van een vennootschap 

onder firma in een besloten vennootschap 

impliceert geen rechtsopvolging onder algemene 

titel. Dat sprake is van rechtsopvolging onder 

bijzondere titel, inhoudende dat de schuld van 

Evuco Vuurwerk v.o.f. – door schuldoverneming 

– is overgegaan op Evuco Vuurwerk B.V., volgt 

evenmin uit de gestelde inbreng. Uit hetgeen 

[appellante] heeft gesteld, kan niet worden afgeleid 

dat aan de voorwaarden van schuldoverneming 

is voldaan. Het hof laat dan nog daar dat 

zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet valt 

in te zien waarom [appellante], indien sprake is 

van rechtsopvolging, niet alleen Evuco Vuurwerk 

B.V. maar ook Evuco heeft gedagvaard. In dit 

verband overweegt het hof dat [appellante] niet 

heeft gesteld dat Evuco slechts gedagvaard is voor 

het geval Evuco Vuurwerk B.V. ten onrechte zou 

zijn gedagvaard. 

3. De slotsom is dat [appellante] Evuco Vuurwerk 

B.V. ten onrechte in hoger beroep gedagvaard 

heeft en dat Evuco Vuurwerk B.V. ten onrechte 

incidenteel appel heeft ingesteld. [appellante] is 

dan ook niet-ontvankelijk voor zover haar appel 

Evuco Vuurwerk B.V. betreft en Evuco Vuurwerk 

B.V. is niet ontvankelijk in haar principaal appel. 

4. Nu Evuco Vuurwerk B.V. niet-ontvankelijk was 

in haar appel en [appellante] niet-ontvankelijk is 

voor zover haar appel zich richt tegen Evuco 

Vuurwerk B.V. kan de curator niet ontvangen 

worden in zijn vordering de procedure over te 

nemen (wat daar verder ook van zij). Het hof zal 

hem dan ook niet-ontvankelijk verklaren, met 

veroordeling van de curator in de kosten van zijn 

interventie, aan de zijde van [appellante] en Evuco 

te begroten op nihil. 

Vermeerdering van eis 

5. Evuco heeft in de akte vermeerdering/wijziging 

van eis in het incidenteel appel – kort gezegd – 

betaling gevorderd van hetgeen zij op grond van 

het vonnis van 1 oktober 2008 aan [appellante] 

heeft betaald. [appellante] heeft zich tegen deze 

wijziging van eis verzet. Volgens haar heeft de 

vermeerderde vordering niets met de vordering 

648 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

in het incidenteel appel van doen en is de vermeerdering 

in strijd met de eisen van een goede procesorde 

en tardief. 

6. Het hof volgt [appellante] niet in dit betoog. 

De vordering tot terugbetaling is een sequeel van 

de vordering tot vernietiging van het vonnis en 

is dan ook, anders dan [appellante] betoogd heeft, 

verbonden aan de vordering tot vernietiging van 

het vonnis. Het in de loop van een appelprocedure 

instellen van een dergelijke vordering is naar het 

oordeel van het hof niet te beschouwen als het 

ontwikkelen van een nieuwe grief, nu het instellen 

van zo’n vordering er niet toe strekt het vonnis 

in eerste aanleg te vernietigen. De in beginsel 

strakke regel dat grieven in een zo vroeg mogelijk 

stadium van de appelprocedure dienen te worden 

ontwikkeld, is dan ook niet van toepassing op het 

instellen van een vordering tot terugbetaling. Nu 

[appellante] de gelegenheid heeft gehad op de 

vordering te reageren, en die gelegenheid ook te 

baat heeft genomen, is zij door het instellen van 

de vordering niet in haar belangen geschaad. 

7. De slotsom is dat het hof het geschil tussen 

partijen zal beoordelen op de voet van de vermeerderde 

vordering. 

Vaststaande feiten 

7.1. De rechtbank heeft in rechtsoverweging 2 (2.1 

tot en met 2.11) van het tussenvonnis van 24 januari 

2007 de feiten vastgesteld. Tegen deze vaststelling 

heeft [appellante] geen grief gericht. Evuco 

heeft er één grief tegen gericht. Nu partijen de 

feitenvaststelling voor het overige niet hebben 

betwist, gaat het hof van deze feiten uit, die – 

aangevuld met enkele verder nog gebleken feiten 

– op het volgende neerkomen. 

7.2. Evuco is een groothandel in vuurwerk. Zij 

heeft het door haar uit China geïmporteerde 

vuurwerkpakket “Rainbow II” in Nederland op 

de markt gebracht. In dit pakker zit onder meer 

een artikel (een zogenaamde “mijn”) met de naam 

“Sky Dancer”. 

7.3. Eveco levert vuurwerk aan [hoveniersbedrijf]. 

[Appellante] (geboren op 30 mei 1980) vierde in 

de nacht van 31 december 2003 op 1 januari 2004 

de jaarwisseling met een aantal vrienden, waaronder 

[getuige 1]. 

7.4. [appellante] heeft deze nacht omstreeks 00.15 

uur een verwonding aan haar rechteroog opgelopen, 

waardoor zij blind aan dit oog is geworden. 

Haar behandelend arts, oogarts Boot, heeft in een 

brief van 23 februari 2007 aan de advocaat van 

[appellante] onder meer het volgende geschreven: 

Naar aanleiding van uw schrijven dd 12.02.2007 

met betrekking tot bovengenoemde patiënte kan 

ik u melden dat ik patiënte op 01.01. 2004 heb 

gezien in verband met een perforatie van de cornea 

en de sclera van haar rechter oog en tevens 

ook een gescheurd bovenooglid van het rechter 

oog. Volgens patiënte zou dit het gevolg zijn van 

een vuurwerk pakket dat zij in haar rechter oog 

had gekregen. 

De genoemde afwijkingen zijn door mij op 

01.01.2004 gehecht. Vervolgens is de verdere 

schade aan het rechter oog geëvalueerd in het 

toenmalige AZG en is aldaar besloten tot een 

evisceratio OD. Dit is een operatie waarbij de totale 

inhoud van het oog wordt verwijderd. Daarna 

heeft patiënte een schaal prothese voor het rechter 

oog gekregen waarbij een suboptimale cosmetische 

toestand werd gezien. Hiervoor is patiënte 

verwezen naar het Oogziekenhuis in Rotterdam 

waar collega Van den Bosch in verband met een 

beter cosmetisch resultaat een groter bolletje in 

de sclera holte van het rechter oog heeft geplaatst. 

7.5. [appellante] heeft in eerste instantie [getuige 

1], die volgens haar het desbetreffende vuurwerk 

heeft aangestoken, aansprakelijk gesteld voor haar 

schade. 

7.6. De WA-assuradeur van [getuige 1], Generali 

Verzekeringsgroep, heeft in verband hiermee 

Biesboer Expertise B.V. opdracht gegeven het 

voorval te onderzoeken. 

7.7. Biesboer Expertises heeft in het kader van 

haar onderzoek onder meer verklaringen van de 

bij het voorval aanwezige personen [getuige 1], 

[appellante], [getuige 2], [getuige 3], [getuige 4], 

[getuige 5], [getuige 6] en [getuige 7] opgenomen. 

Deze verklaringen zijn schriftelijk vastgelegd en 

door de betrokkenen ondertekend. 

7.8. Biesboer Expertises heeft op 26 april 2004 een 

rapport uitgebracht. In de conclusie van het rapport 

stelt zij onder meer: 

Resumerend wordt dan ook gesteld dat het vrijwel 

zeker is te achten dat het slachtoffer is geraakt 

door rondvliegende delen vuurwerk, welke een 

gevolg zijn van een ontploffende lichtkogel of 

mortier, afkomstig uit een vuurwerkpot of doos, 

voorzien van het opschrift Sky Danger en het artikelnummer 

6004. Gelet op de waarnemingen 

van de getuigen, de ontploffende lichtkogel of 

mortier betrof de tweede of derde uit een reeks 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


649

87 

«JA» 


welke de vuurwerkpot verliet en reeds enige 

hoogte had bereikt voor deze ontplofte, moet dit 

ontploffen een gevolg zijn van een technische 

mankement aan het product. Immers deze lichtkogel 

had bij een juiste werking een hoogte moeten 

bereiken van een meter of 10 of 15 voor deze 

ontplofte. 

7.9. Bij brief van 11 januari 2005 is Evuco namens 

[appellante] aansprakelijk gesteld voor de schade 

die zij geleden heeft en nog zal lijden. 

Bespreking van de grieven 

8. Het hof zal eerst de grieven I tot en met IX in 

het incidenteel appel behandelen. Deze grieven 

betreffen de vraag of Evuco aansprakelijk is voor 

de door [appellante] geleden schade. Wanneer de 

grieven slagen, kunnen de overige grieven in het 

incidenteel appel en de grieven in het principaal 

appel, die betrekking hebben op de omvang van 

de schade, onbesproken blijven. 

9. In het tussenvonnis van 24 januari 2007 heeft 

de rechtbank vastgesteld dat [zwager van getuige 

1], de zwager van [getuige 1] vuurwerk, waaronder 

het pakket Rainbow II, met daarin een Sky Dancer, 

heeft gekocht van [hoveniersbedrijf]. Met 

grief I in het incidenteel appel komt Eveco op tegen 

dit oordeel. Zij betwist dat het vuurwerkartikel, 

waarvan [appellante] stelt dat het haar 

ver[hoveniersbedrijf] is gekocht. 

10. Het hof stelt bij de bespreking van deze grief 

voorop dat Eveco niet heeft betwist dat zij importeur 

is van, onder meer, het vuurwerkpakket 

Rainbow II, dat dit pakket vuurwerk met de naam 

Sky Dancer bevat, dat zij voorafgaand aan de 

jaarwisseling 2003/2004 pakketten Rainbow II 

aan [hoveniersbedrijf] geleverd heeft en dat dit 

hoveniersbedrijf dergelijke pakketten aan consumenten 

heeft verkocht. 

11. [getuige 1] heeft in het kader van het onderzoek 

van Biesbroek Expertises een op schrift gestelde 

verklaring afgelegd en ondertekend. In deze 

verklaring is onder meer vermeld: 

U vraagt mij wat voor vuurwerk ik gedurende 

deze jaarwisseling heb afgestoken. Dit betrof 

siervuurwerk, geen illegaal vuurwerk en mijn 

zwager heeft het voor mij gekocht te [plaats] en 

wel bij [hoveniersbedrijf]. Mijn zwager heet 

[zwager van getuige 1], wonende te [adres] (...) 

Met deze verklaring heeft [appellante] haar stelling 

dat [zwager van getuige 1] voorafgaand aan 

de jaarwisseling 2003/2004 een vuurwerkpakket 

Rainbow II bij [hoveniersbedrijf] heeft gekocht 

voldoende onderbouwd. Nu vaststaat dat [hoveniersbedrijf] 

in de desbetreffende periode dergelijke 

vuurwerkpakketten heeft verkocht, heeft 

Eveco deze stelling van [appellante] onvoldoende 

gemotiveerd betwist, zodat het hof aan deze betwisting 

voorbij gaat. De grief faalt reeds om die 

reden. 

12. [appellante] heeft aan haar vorderingen ten 

grondslag gelegd dat zij is getroffen door een 

mortier afkomstig uit de door [getuige 1] ontstoken 

Sky Dancer en dat deze Sky Dancer een gebrekkig 

product is. De rechtbank heeft deze stellingen 

van [appellante] gehonoreerd. Tegen deze 

beslissing richten de grieven II tot en met IX in 

het incidenteel appel zich. Het hof gaat bij de bespreking 

van deze grieven uit van de volgende 

feiten en omstandigheden: 

a. Uit hetgeen het hof bij de bespreking van grief 

I in het incidenteel appel heeft overwogen, volgt 

dat het er van uitgaat dat [getuige 1] in de bewuste 

oudejaarsnacht het vuurwerkpakker Rainbow II 

met daarin een Sky Dancer ter beschikking had; 

b. [getuige 1] heeft als getuige bij de rechtbank – 

voor zover van belang – de volgende verklaring 

afgelegd: 

Met betrekking tot het afsteken van de Sky dancer 

kan ik het volgende verklaren. De eerste paar 

mortieren ontploften boven mijn huis dat volgens 

mij 5 meter hoog is. De mortier die volgens mij 

het letsel heeft veroorzaakt ontplofte echter op 

een hoogte iets boven mijzelf. Volgens mij vuurde 

de sky dancer daarna nog een paar mortieren af 

die weer boven de woning ontploften. 

[Getuige 7], [getuige 2] en ikzelf waren de enigen 

die vuurwerk hadden meegenomen. Ik had mijn 

vuurwerk binnen uitgestald. Wij hebben na 12 

uur doelbewust niet alles tegelijk ontstoken, maar 

om beurten ontstaken wij ([getuige 7], [getuige 

2] en ikzelf) op de stoep een stuk vuurwerk. Wij 

konden elkaar dan niet in de weg lopen. 

Mijn buren aan de ene kant waren niet thuis. De 

andere buren hebben ook geen vuurwerk afgestoken. 

Wij waren de enigen in mijn gezichtsveld die 

vuurwerk afstaken. 

(...) 

Ik heb ook geen idee hoe het komt dat in de door 

Biesbroek afgenomen verklaringen door de betrokkenen 

verschillende beschrijvingen worden gegeven 

van het vuurwerk dat volgens mij het letsel 

heeft veroorzaakt. Ik kan mij niet herinneren dat 

een pot met puntjes waaruit pijlen omhoog werden 

geschoten is ontstoken. [getuige 2] had 

650 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

vuurwerk uit Duitsland meegenomen. Ik kan niet 

verklaren dat het illegaal vuurwerk was. Ik weet 

ook niet meer welk gedeelte van dit vuurwerk is 

afgestoken. Na het ongeval hebben wij geen 

vuurwerk meer afgestoken zodat er nog veel 

overbleef. 

De Sky dancer heb ik tussen de bakstenen gezet 

om te voorkomen dat de pot om zou vallen. Een 

eerder jaar heb ik wel eens meegemaakt dat zo’n 

soort pot omviel en dat wilde ik nu voorkomen. 

Ik ben mij er niet bewust van dat er zich in de 

doos van het Rainbowpakket waarin de sky dancer 

zich bevond, een inkeping bevond die juist bedoeld 

is om het vuurwerk vast te zetten. 

Ik weet niet meer hoeveel vuurwerk ik heb afgestoken 

voor het ongeval. Direct na de knal op de 

door mij aangegeven hoogte vlak boven mijzelf 

vloog mij en [getuige 2] iets om de oren, waarvan 

wij schrokken. Wij zeiden toen tegen elkaar iets 

in de trant van dat ging net goed. Wij bevonden 

ons toen op het pad van mijn voordeur naar de 

straat maar dichterbij de voordeur dan bij de 

straat. Direct daarna werd mijn naam geroepen. 

Ik draaide mij toen om en zag dat er wat met 

[appellante] aan de hand was. Ik weet zeker dat 

dat letsel veroorzaakt is door de Sky dancer. 

Deze verklaring komt in essentie overeen met wat 

[getuige 1] op 22 januari 2004 aan Biesbroek heeft 

verklaard, te weten: 

Op een gegeven moment volgens mij was het op 

dat moment ongeveer 00.15 uur heb ik een Sky 

Danger op het trottoir voor onze woning geplaatst. 

Dit betrof een kartonnen doos. Rondom 

deze doos heb ik stenen geplaatst om te voorkomen 

dat deze om zou vallen. Dit heb ik namelijk 

al eens meegemaakt. Nadat ik de stenen had geplaatst 

heb ik met behulp van de aansteeklont, het 

lontje van dit vuurwerk aangestoken. Ik ben 

daarop terug gelopen de tuin (het hof leest: in). 

[getuige 2] en [getuige 7] stonden op dat moment 

al halverwege in de tuin en onze vriendinnen, 

zoals ik al eerder zei, in de tuin tegen de voorgevel 

van de woning. [getuige 4] en [naam] stonden bij 

de voordeur van onze woning. 

Ik keek naar het door mij aangestoken vuurwerk 

en zag dat kleine mortieren de doos verlieten en 

op een hoogte van ongeveer 10 meter ontploften 

en daarbij effect gaven. Nadat de 2e of 3e mortier 

de lucht in was geschoten, ontplofte een mortier 

op een hoogte van 2 – 3 meter. Het vuurwerk van 

deze ontploffende mortier vloog ons om de oren, 

maar raakte ons niet. Ik heb zelf niet gezien in 

welke richting het wegspattende vuurwerk vloog. 

Ik dacht nog dat het goed was afgelopen en zei 

nog tegen [getuige 2] dat het “net goed” ging. 

Vervolgens wilde [getuige 2] zijn vuurwerkpot 

afsteken en liep daartoe richting het trottoir. Op 

dat moment hoorde ik [getuige 3] mijn naam 

roepen en voorts riep zij help. Ik ben er direct 

naar toe gelopen en zag [appellante] op de grond 

voor mijn woning zitten, met haar rug tegen de 

schutting. Haar hand hield zij voor haar oog. (...) 

U vraagt mij of de mogelijkheid bestaat dat [appellante] 

door ander vuurwerk is getroffen. Ik acht 

die kans nagenoeg nihil. Er werd op dat moment 

wel vuurwerk afgestoken maar op een veel grotere 

afstand. Bij ons ging bij het afsteken van een 

vuurwerkdoos iets mis en ongeveer tegelijkertijd 

zakt [appellante] in elkaar. Volgens mij is zij dan 

ook getroffen door vuurwerk dat door mij was 

aangestoken. 

c. Uit het rapport van Biesbroek volgt dat [getuige 

1] een vuurwerkpot aan Biesbroek ter beschikking 

heeft gesteld en dat van deze pot foto’s zijn genomen. 

Bij het rapport zijn foto’s gevoegd. Twee van 

die foto’s betreffen een vuurwerkpot. Op één van 

die foto’s zijn de woorden “Sky Dancer” zichtbaar. 

[getuige 1] heeft over het afgeven van de pot aan 

Biesbroek een aparte verklaring afgelegd, die 

schriftelijk is vastgelegd en op 23 januari 2004 

door [getuige 1] is ondertekend. Deze verklaring 

luidt, voor zover van belang, aldus: 

Dat de vuurwerkpot, welke ik op 22 januari 2004 

voor onderzoek ter beschikking stelde, met als 

opschrift Sky Danger, de verpakking betrof van 

het vuurwerk welke op 01 januari 2004 niet juist 

functioneerde, een van de mortieren ontplofte 

vroegtijdig. Zeer waarschijnlijk heeft dit tot gevolg 

gehad dat [appellante] oogletsel opliep. Deze 

vuurwerkpot maakte deel uit van een vuurwerkpakket 

dat ik van mijn zwager [zwager van getuige 

1] ontving. 

d. [getuige 2] – “[getuige 2]” in de verklaringen 

van [getuige 1] – heeft eveneens een schriftelijke 

verklaring afgelegd aan Biesbroek. Deze verklaring 

komt er op neer dat hij samen met [getuige 1] en 

[getuige 7] beurtelings vuurwerk heeft afgestoken 

voor de woning van [getuige 1] – de andere aanwezigen 

bevonden zich bij de voorgevel van de 

woning van [getuige 1] – en dat [getuige 1] op 

enig moment een vuurwerkpot op de straat voor 

zijn woning plaatste en rond deze pot stenen 

neerzette. Nadat [getuige 1] de pot had aangestoken, 

schoten er enkele malen ballen omhoog die 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


651

87 

«JA» 


op een hoogte van 20 – 30 meter uit elkaar knalden. 

Op een gegeven moment schoot er een bal 

omhoog die al op een hoogte van 1,5 – 2 meter 

hoogte ontplofte, waarbij het vuurwerk naar 

meerdere zijden schoot. Een gedeelte van dat 

brandende vuurwerk schoot langs hem heen – hij 

stond toen in de tuin van [getuige 1] op 4 à 5 

meter afstand – van de door [getuige 1] ontstoken 

pot. [getuige 2] wilde vervolgens zijn vuurwerkpot 

aansteken toen hij hoorde dat [appellante], zijn 

vriendin, gewond was geraakt. Volgens [getuige 

2] hebben hij en [getuige 7] geen vuurwerk aangestoken 

toen [getuige 1] de pot ontstak en waren 

er toen wel anderen bezig met het afsteken van 

vuurwerk, maar gebeurde dat op grote afstand. 

Op de vraag of hij zeker weet dat delen van de 

vuurbal uit de door [getuige 1] ontstoken pot 

[appellante] in het gezicht hebben geraakt, heeft 

hij geantwoord: 

Ik zag een vuurbal uit de vuurwerkdoos van [getuige 

1] omhoog komen en op een hoogte van 1,5 

– 2 meter ontploffen. Bij dit ontploffen zag ik een 

voor zover ik mij kan herinneren groene flits langs 

mijn hoofd schieten, in de richting van de voorgevel 

van de woning van [getuige 1] en tegen deze 

voorgevel stond mijn vriendin. Op dat moment 

heb ik geen ander vuurwerk de tuin in zien vliegen. 

Direct daarop bleek [appellante] te zijn getroffen. 

Volgens [getuige 2] is die avond alleen legaal 

vuurwerk afgestoken. Hij beschikte weliswaar 

over een in Duitsland bij een supermarkt gekochte 

pot, maar het ontsteken van die pot is probleemloos 

verlopen. [getuige 2] heeft gezien dat [getuige 

1] alleen over legaal vuurwerk beschikte. 

[Getuige 2] is door de rechtbank als getuige gehoord 

en heeft bij die gelegenheid zijn eerdere 

verklaring (in grote lijnen en op de relevante onderdelen) 

bevestigd. 

e. [getuige 7] (“[getuige 7]” in de verklaring van 

[getuige 1]) heeft in zijn door Biesbroek schriftelijk 

vastgelegde verklaring het volgende aangegeven 

over het ongeval: 

Op de stoep voor de tuin hebben [getuige 1], [getuige 

2] en ik vervolgens om beurten stukken 

vuurwerk aangestoken. Wij staken slechts één 

stuk vuurwerk tegelijk aan en keken dan eerst 

naar het effect. Met andere woorden er werden 

zeker geen meerdere stukken tegelijk aangestoken. 

Wij deden dit zonder meer voorzichtig. Tijdens 

het afsteken van het vuurwerk stonden wij in de 

tuin van [getuige 1]. De op bezoek zijnde dames 

stonden achter in deze tuin, met de rug tegen de 

voorgevel van de woning. Voor zover ik heb gezien, 

hebben de dames geen vuurwerk en zeker 

geen bijzonder vuurwerk afgestoken. 

Op een gegeven moment is een vuurwerkpot 

aangestoken door [getuige 1]. Achter elkaar 

schoten lichtkogels uit deze vuurwerkpot omhoog. 

Op een behoorlijke hoogte ontploften deze en 

gaven daarbij een mooi effect. Op een gegeven 

moment ontplofte een uit deze vuurwerkpot komende 

lichtkogel al op een hoogte van ongeveer 

3 meter. Deze ontplofte dan ook dicht bij ons en 

het vuur van deze ontploffende lichtkogel vloog 

alle kanten op. U vraagt mij of ik dit vuurwerk 

ook in de richting van de tuin van [getuige 1] heb 

zien schieten. Bij het omhoog gaan van deze 

lichtkogel kwam deze al boven de tuin van [getuige 

1] en boven deze tuin knalde de lichtkogel uit 

elkaar. Ik zag dat vuurwerk alle kanten op schoot. 

Ik heb echter niet gezien dat vuurwerk afkomstig 

uit deze te vroeg ontploffende lichtkogel, het oog 

van [appellante] raakte. [appellante] betreft de 

vriendin van [getuige 2]. Aanvankelijk had ik ook 

niet gezien dat [appellante] was geraakt. 

Nadat [getuige 1] zijn vuurwerkpot had aangestoken, 

wilde [getuige 2] een stuk vuurwerk aansteken. 

Op dat zelfde moment hoorde ik de vriendin 

van [getuige 1] roepen dat er iets met [appellante] 

was. [getuige 2] hoorde dit niet en ik heb vervolgens 

naar [getuige 2] geschreeuwd dat hij moest 

komen. De vriendin van [getuige 2] was inmiddels 

in elkaar gezakt. Naderhand zag ik dat zij oogletsel 

had opgelopen. U vraagt mij of dit letsel een gevolg 

was van het te vroeg ontploffende vuurwerk, 

zoals door mij omschreven, of dat zij mogelijk is 

geraakt door een andere uit de richting geraakte 

vuurpijl. Ik heb geen andere vuurpijl gezien, dus 

dat [appellante] door een andere vuurpijl geraakt 

is, sluit ik uit. Voorts is het zo dat de lichtkogel 

wel heel dichtbij ons explodeerde en dat vuurwerk 

van deze kogel alle kanten op schoot. De kleurencombinatie 

die ik daarbij zag was dezelfde als die 

van de andere ontploffende lichtkogels van deze 

vuurwerkpot. Tegelijk werd [appellante] getroffen. 

Het andere vuurwerk ontplofte op een veel grotere 

afstand. 

f. Biesbroek heeft ook een op schrift vastgelegde 

verklaring afgenomen van [getuige 4]. [getuige 4] 

heeft onder meer het volgende verklaard: 

Tijdens het afsteken van het vuurwerk stonden 

wij, de dames en ik, in de tuin bij de ramen. Ik 

had de overtuiging dat [getuige 1], [getuige 2] en 

652 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

[getuige 7] het vuurwerk op een veilige wijze afstaken 

en dat wij op een veilige afstand stonden. Ik 

denk dat ik daar als beveiligingsbeambte wel iets 

over kan zeggen. De drie staken beurtelings een 

stuk vuurwerk af op het trottoir voor de tuin en 

liepen dan zelf steeds weer de tuin in. Voor het 

vuurwerk werd afgestoken plaatsten zij rond het 

vuurwerk bakstenen, om te voorkomen dat het 

vuurwerk tijdens het afsteken om zou vallen. 

Op een gegeven moment zag ik dat [getuige 1] 

een vuurwerkpot tussen de bakstenen plaatste en 

vervolgens afstak. Dit betrof vuurwerk waarbij na 

elkaar met tussenposen lichtkogels worden afgevuurd, 

die vervolgens op een hoogte van ongeveer 

10 – 15 meter uit elkaar ploffen en dan een mooi 

effect te zien geven. Na de 5e of 6e lichtkogel ging 

er iets mis. Een lichtkogel afkomstig uit dit vuurwerk 

ontplofte reeds op een hoogte van ongeveer 

2 meter. Bij deze ontploffing zag ik een grote 

vuurzee. Het was een harde knal. Ik heb niet gezien 

in welke richting de resten van deze lichtkogel 

werden geslingerd. Vrijwel tegelijkertijd 

hoorde ik [getuige 3] zeggen: “Het gaat niet goed”. 

Ik keek vervolgens om en zag dat [appellante] een 

bloedend gezicht had. Zij hield haar hand voor 

haar oog. Als EHBO-er heb ik naar haar oog gekeken 

en constateerde dat zij ernstig oogletsel had 

opgelopen. 112 is gebeld en vervolgens is [appellante] 

overgebracht naar het ziekenhuis. 

U vraagt mij wat ik precies heb gezien. Ik hoorde 

een grote knal en zag een vuurzee op een hoogte, 

lager dan 2 meter. Ik zag niet in welke richting 

het vuurwerk uiteenspatte. [appellante] kan ook 

geraakt zijn door ander vuurwerk. Het was kort 

na middernacht en iedereen was bezig met het 

afsteken. Ik durf dan ook niet met zekerheid te 

zeggen dat [appellante] is geraakt door vuurwerk 

afkomstig uit de vuurwerkpot aangestoken door 

[getuige 1]. Het is wel zo dat [appellante] werd 

geraakt, ongeveer gelijktijdig met het uit elkaar 

spatten van deze lichtkogel. 

g. In de aan het rapport van Biesbroek gehechte 

schriftelijke verklaring van [getuige 5], de zus van 

[getuige 1], is onder meer het volgende vermeld: 

Wij, de vier aanwezige dames, stonden in de tuin 

met onze rug tegen de voorgevel van de woning 

van [getuige 1], en keken naar het vuurwerk. Mijn 

vriend [getuige 4] stond ook in de tuin en wel 

tussen ons en degenen die het vuurwerk afstaken 

in (...) 

Op een gegeven moment, het was ongeveer 00.10 

uur zag ik dat [getuige 1] een ovale vuurwerkpot 

tussen bakstenen plaatste en vervolgens aanstak. 

Dit betrof een vuurwerkpot met puntjes, die vervolgens 

stuk voor stuk de lucht invlogen en dan 

op een hoogte van 5 – 10 meter uit elkaar ploften. 

Wij keken naar het effect dat dit vuurwerk opleverde. 

Op een gegeven moment zag ik een hele 

helle flits voor de tuin op het trottoir. Het bleek 

dat één van de puntjes op een hoogte van ongeveer 

2 meter ontplofte. Het was een grote lichtflits 

en ik hoorde één van de jongens zeggen dat het 

maar net goed ging. Enkele seconden later hoorde 

ik [getuige 3] zeggen dat het niet goed was gegaan, 

omdat [appellante] op de grond lag. Ik keek opzij 

en zag [appellante] op de grond zitten met een 

bloedend gezicht. Ik heb alleen een grote lichtflits 

gezien van de ontploffende vuurpijl en niet waargenomen 

dat [appellante] restanten van deze pijl 

in haar oog kreeg. Tijdens het gebeuren stond 

[appellante] met haar rug tegen de voorgevel in 

de hoek van de tuin naast de schutting. (...) 

Tijdens het ontploffen van deze pijl werd er door 

omwonenden ook vuurwerk afgestoken op het 

plein voor de woningen. Dit gebeurde echter op 

een grotere afstand verwijderd van de plaats waar 

wij stonden. 

h. De andere zus van [getuige 1], [getuige 6], heeft 

in haar schriftelijke verklaring bij het rapport van 

Biesbroek onder meer het volgende opgemerkt: 

Vervolgens werd er vuurwerk afgestoken. De 

woning van [getuige 1] ligt aan een pleintje en op 

dit pleintje werd, kort na de jaarwisseling, heel 

veel vuurwerk afgestoken. (...) 

Op een gegeven moment stak mijn broer [getuige 

1] een vuurwerkpot aan. Uit deze pot kwamen 

vervolgens stuk voor stuk vuurpijlen omhoog. 

Deze ontploften op een behoorlijke hoogte en 

gaven dan een mooi effect. Wij keken daar allemaal 

naar. De eerste twee vuurpijlen die uit deze 

vuurwerkdoos te voorschijn kwamen functioneerden 

naar behoren, maar de derde ontplofte echter 

al op geringe hoogte. Toen deze een hoogte had 

bereikt van ongeveer 2 meter plofte deze uit elkaar. 

Ik zag een lichtflits en hoorde een harde 

knal. Ik zag vuur of vuurwerk alle kanten op vliegen. 

U vraagt mij of ik ook vuurwerk de tuin in 

heb zien vliegen. Ik ben daar niet zeker van. Het 

ging allemaal zo snel en er was zoveel vuurwerk. 

Wij dachten allemaal dat het goed was afgelopen, 

maar kort na deze knal hoorde ik [getuige 3] zeg- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


653

87 

«JA» 


gen: “Dat gaat niet goed”. Of iets dergelijks. Ik 

keek opzij en zag [appellante] tegen de schutting 

aan in elkaar zakken. (...) 

Ik heb gezien dat [getuige 1] een vuurwerkpot 

aanstak, waarvan vervolgens een vuurpijl ontplofte. 

Daar ben ik zeker van. Ik heb echter niet gezien 

dat resten van deze ontploffende pijl [appellante] 

in het oog raakten. Door buren werd op dat moment 

ook vuurwerk afgestoken. Zij kan ook zijn 

geraakt door een andere vuurpijl die van koers 

was geraakt. 

i. De heer M.W.L. Dirkse, projectleider bij TNO, 

heeft als getuige de volgende verklaring afgelegd: 

Ik ben al twintig jaar werkzaam voor TNO. De 

laatste 10 jaar heb ik de functie van classificatiedeskundige 

ontplofbare stoffen vervuld. (...). Ongeveer 

70 procent van de stoffen waarmee ik mij 

bezighoud bestaat uit vuurwerk. (...) 

Het betreffende vuurwerk, de Skydancer, noem 

je een cake-box. Dit soort vuurwerk brengt vanaf 

de grond achter elkaar een aantal fragmenten die 

in de lucht exploderen. Hierbij zijn verschillende 

effecten mogelijk in dit geval, een knal en een 

lichteffect. 

Ik heb mij naar aanleiding van dit getuigeverhoor 

verdiept in de werking van de Skydancer. Ik heb 

hiertoe testen gedaan met twee stuks Skydancer 

die mij beschikbaar zijn gesteld door Evuco. Bij 

de Skydancer wordt een lont aan de buitenzijde 

ontstoken, daarna ontstaat er een knal en lichteffecten. 

Er is ook sprake van een zogenaamd 

staarteffect. Dit is de lichtstaart de lucht in voordat 

de knal zich voordoet. 

De cake-box bestaat uit een aantal kokertjes. In 

ieder van die kokertjes bevindt zich een fragment 

dat na ontsteking omhoog vliegt. Dit wordt veroorzaakt 

door een zogenaamde liftingcharge, bestaande 

uit een hoeveelheid kruit, die zich in het 

betreffende kokertje onder het fragment bevindt. 

Wanneer het fragment het kokertje heeft verlaten 

behoort het op een bepaalde hoogte uit elkaar te 

spatten. De knal die daar dan ontstaat zorgt ervoor 

dat lichteffecten (rood en groen) naar alle kanten 

verspreid worden. Er verbranden dan zogenaamde 

pyrotechnische materialen in de lucht. Deze materialen 

bestaan uit geperst poeder in balletjesvorm, 

ook wel Ster genaamd. Daarnaast bevat het 

fragment zogenaamd knal sas. Dat is kruit met 

een andere substantie dat de knal veroorzaakt. 

Ik heb geconstateerd dat de door mij onderzochte 

exemplaren aan de regels voldeden. Deze houden 

in dat er een norm voor de maximum hoeveelheid 

kruit wordt gegeven. De regels geven geen waarde 

voor de toegestane kracht van de knal zelf. 

Indien een fragment lager bij de grond ontplaft 

zal deze voor de waarnemers ervan krachtiger lijken 

omdat zij dan nu eenmaal dichterbij zijn. Indien 

de knal op de voorgeschreven hoogte plaats 

vindt en de omstanders de voorgeschreven afstand 

in acht hebben genomen kan er volgens mij geen 

schade ontstaan. 

Oorzaken voor een te vroege ontploffing zouden 

kunnen zijn: 

– het betreffende kokertje bevatte te weinig liftingcharge 

waardoor het fragment niet de beoogde 

hoogte kon bereiken 

– de afstand in het kokertje tussen de liftcharge 

en het fragment was te groot. 

Dit zijn beide voor zover ik kan beoordelen geen 

onmogelijke oorzaken. 

Ik heb niet onderzocht wat de mogelijke schade 

effecten kunnen zijn, indien het fragment te laag 

bij de grond ontploft. Ik kan ook niet verklaren 

of materiaal dat door de kan verspreid wordt, dat 

zijn dan de sterren, zich zodanig verplaatsen dat 

deze schade kunnen veroorzaken. Ik heb wel geconstateerd 

dat de sterren na een meter of twaalf 

uitdoven en dat de snelheid er dan ook uit is. Ik 

heb niet geconstateerd dat 1 of meerdere van de 

sterren niet in de lucht ontbrandden. 

Op een vraag van mevrouw Haersma Buma antwoord 

ik dat de lichteffecten die door de knal 

ontstaan wellicht als vuurzee zouden kunnen 

worden omschreven. 

j. Biesboer heeft in zijn rapport in de paragraaf 

“situatieomschrijving” onder meer het volgende 

geschreven: 

De afstand tussen de plaats waar het vuurwerk 

werd afgestoken en de positie van het slachtoffer, 

op het moment dat zij aan haar oog gewond 

raakte, bedroeg circa 9 – 10 meter, zo is vastgesteld. 

Bij gelegenheid van zijn getuigenverhoor heeft 

[getuige 1] over deze afstand het volgende verklaard: 

Ik heb het net op de gang met mevrouw [appellante] 

kort over haar getuigeverhoor gehad. Het viel 

haar mee. Daarnaast vroeg zij mij of ik de diepte 

van mijn voortuin kan schatten. Dat kan ik niet, 

ondanks het feit dat ik daar al 5 jaar woon. Biesboer 

heeft toentertijd met een maatrol de afstand 

654 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

gemeten tussen de plaats waar [appellante] stond 

en de plaats waar de Sky Dancer werd afgestoken. 

Hij zei mij dat er volgens hem voldoende afstand 

door [appellante] was gehouden. 

De stoep die direct aan mijn voortuin grenst is 

ongeveer 3 meter breed. Het betreffende vuurwerk 

stond op deze stoep dichterbij mijn woning dan 

bij het fietspad. 

[Getuige 2] heeft bij gelegenheid van zijn verhoor 

over de afstand het volgende verklaard: 

Tijdens de schorsing van het getuigeverhoor 

vandaag heb ik met mevrouw [appellante] niet 

over haar getuigeverklaring gesproken. Ik stond 

wel bij het gesprek tussen [appellante] en [getuige 

1]. Het klopt dat zij hem iets vroeg over de diepte 

van de voortuin, maar ik had niet direct in de gaten 

dat dat met het getuige verhoor te maken had. 

Ik schat de diepte van de zelf op 8 a 10 meter van 

voorgevel tot erfafscheiding. Voor de woning bevindt 

zich een pleintje, er is inderdaad ook een 

trottoir dat ik 2 a 3 meter breed schat. Wij hebben 

het vuurwerk op dit trottoir afgestoken op ongeveer 

1 a 1,5 meter van de erfafscheiding, dat is 

ongeveer halverwege de stoep. 

[Appellante] heeft als getuige het volgende verklaard 

over de afstand: 

De situatie ter plaatse kan ik als volgt omschrijven. 

De afstand van de voorgevel tot de erfgrens bij de 

stoep bedroeg 6 a 8 meter. De stoep is daar ongeveer 

4 meter breed. Het betreffende vuurwerk 

stond op de stoep dichterbij de tuin dan bij de 

straat. Ik stond zelf vlakbij de voorgevel bij het 

raam. Ik schat de afstand tussen mij en het vuurwerk 

zo’n 6 tot 8 meter. 

13. De rechtbank heeft in het tussenvonnis van 

24 januari 2007 het vermoeden geformuleerd dat 

[getuige 1] de Sky Dancer heeft ontstoken vlak 

voordat [appellante] letsel opliet. In het eindvonnis 

van 10 oktober 2008 heeft de rechtbank overwogen 

dat dit vermoeden niet is ontzenuwd. 

Evuco komt met de grieven II en VIII in het incidenteel 

appel tegen deze overwegingen op. Het 

hof zal deze grieven, die met elkaar samenhangen, 

tezamen bespreken. 

14. Het hof stelt vast dat uit de hiervoor aangehaalde 

verklaringen van [getuige 1], [getuige 2], [getuige 

7], [getuige 4], [getuige 5] en [getuige 6] 

volgt dat [appellante] zeer kort nadat [getuige 1] 

vuurwerk had aangestoken door vuurwerk is getroffen 

in haar oog. De genoemde personen zijn 

daar duidelijk over in hun verklaringen. Het hof 

acht dan ook bewezen dat (zeer) kort nadat [getuige 

1] een stuk vuurwerk had aangestoken [appellante] 

door vuurwerk in het oog is getroffen. 

Daarmee staat echter nog niet vast dat het desbetreffende 

vuurwerk de Sky Dancer is geweest. Dat 

dat het geval is geweest, heeft alleen [getuige 1] 

verklaard. Geen van de andere getuigen hebben 

verklaard dat zij hebben gezien dat [getuige 1] de 

Sky Dancer heeft aangestoken en dat [appellante] 

kort daarna in het oog is getroffen. Dat betekent 

echter niet dat niet bewezen is dat het bewuste 

vuurwerk de Sky Dancer is geweest. Naar het 

oordeel van het hof heeft [appellante] dat bewijs 

wel geleverd. Het hof baseert dat op het volgende: 

– Allereerst heeft [getuige 1] in zijn beide (in 

rechtsoverweging 12 onder b. aangehaalde) verklaringenondubbelzinnig 

aangegeven dat [appellante] 

gewond is geraakt kort nadat hij de Sky 

Dancer had aangestoken. [getuige 1] heeft de 

resten van Sky Dancer aan Biesbroek ter beschikking 

gesteld (vergelijk rechtsoverweging 12 onder 

c.) en daarmee zijn verklaring dat de Sky Dancer 

het ongeval heeft veroorzaakt feitelijk onderbouwd. 

– Vervolgens heeft vuurwerkdeskundige Dirkse 

(rechtsoverweging 12 onder i.) een duidelijke beschrijving 

gegeven van de effecten van de Sky 

Dancer. Deze omschrijving komt er op neer dat 

na de ontsteking fragmenten de lucht in worden 

geschoten, deze fragmenten daar in de lucht met 

een knal ontploffen en een lichteffect te zien geven. 

Deze effecten komen, anders dan Evuco 

meent, op hoofdlijnen overeen met de omschrijving 

die de betrokkenen geven van het door [getuige 

1] ontstoken vuurwerk. De getuigen maken 

– weliswaar in verschillende bewoordingen – 

melding van het in de lucht brengen van diverse 

fragmenten (door hen omschreven als “mortieren”, 

“vuurballen”, “lichtkogels”, “puntjes” of 

“vuurpijlen”), die in de lucht met een knal tot 

ontploffing kwamen en vervolgens een lichteffect 

gaven. Dat de getuigen, waarvan gesteld noch gebleken 

is dat zij deskundig zijn op het gebied van 

vuurwerk, ieder een eigen omschrijving hebben 

gegeven van het door de vuurwerkdeskundige 

gebezigde begrip “fragment”, en dat deze omschrijving 

mogelijk niet geheel adequaat is, doet er niet 

aan af dat hun omschrijving, naar het oordeel van 

het hof, voldoende duidelijk maakt dat er met 

enige regelmaat “iets” uit het door [getuige 1] 

ontstoken vuurwerk de lucht in werd geschoten 

om daar met een knal en lichteffecten te ontploffen. 

De verklaringen bieden daarmee steun aan 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


655

87 

«JA» 


de verklaring van [getuige 1] dat hij op het bewuste 

moment (kort voordat [appellante] getroffen 

werd) een Sky Dancer heeft ontstoken; 

– Uit hetgeen het hof hiervoor heeft overwogen, 

volgt al dat het hof geen doorslaggevende betekenis 

toekent aan het feit dat [getuige 5] het door 

haar broer ontstoken vuurwerk heeft omschreven 

als een “vuurwerkpot met puntjes”. Uit de context 

van de verklaring van [getuige 5] (rechtsoverweging 

12 onder g.) volgt, anders dan Evuco meent, 

dat [getuige 5] met het woord “puntjes” een omschrijving 

heeft willen geven van het begrip fragmenten 

en niet een omschrijving van de vorm 

van de vuurwerkpot of van daarop aangebrachte 

tekens. Voor de verklaring van mevrouw [getuige 

6] (rechtsoverweging 12 onder h.), inhoudende 

dat er “pijlen” uit de door [getuige 1] ontstoken 

pot kwamen, geldt mutatis mutandis hetzelfde. 

15. De slotsom is dat het hof, met de rechtbank, 

bewezen acht dat [getuige 1] de Sky Dancer ontstoken 

heeft kort voordat [appellante] door 

vuurwerk in het oog werd getroffen. De grieven 

II en VIII in het incidenteel appel falen dan ook. 

16. Met grief IV in het incidenteel appel komt 

Evuco op tegen het oordeel van de rechtbank in 

het tussenvonnis dat als vaststaand moet worden 

aangenomen dat één van de shots van de door 

[getuige 1] afgestoken Sky Dancer op een hoogte 

van minder dan vijf meter uiteen is gespat. Uit de 

toelichting op de grief volgt dat deze grief geen 

zelfstandige betekenis heeft naast grief II in het 

incidenteel appel. Grief IV in het incidenteel appel 

deelt dan ook het lot van grief II in het incidenteel 

appel. Overigens volgt uit alle in rechtsoverweging 

12 aangehaalde verklaringen van de betrokkenen 

dat een fragment (door de rechtbank omschreven 

als shot) van het door [getuige 1] kort voor de 

verwonding van [appellante] ontstoken vuurwerk 

op geringe hoogte is ontploft. 

17. In het tussenvonnis heeft de rechtbank overwogen 

dat de Sky Dancer een gebrekkig product 

(in de betekenis van artikel 6:186 BW) is wanneer 

één van de shots op een hoogte van minder dan 

vijf meter uiteen is gespat en dat de Sky Dancer, 

nu een shot op minder dan vijf meter is ontploft, 

gebrekkig is. De rechtbank heeft in dit vonnis het 

verweer van Evuco verworpen, dat de Sky Dancer 

beschadigd is door het klem zetten tussen de stenen 

door [getuige 1], waardoor van normaal gebruik 

geen sprake zou zijn. Met de grieven III en 

V en VI in het incidenteel appel komt Evuco op 

tegen deze oordelen. Het hof zal deze grieven, die 

met elkaar samenhangen, tezamen bespreken. 

18. Uit de toelichting op deze grieven van Evuco 

leidt het hof dat Evuco zich niet verenigt met de 

door haar in de grieven bestreden overwegingen 

van de rechtbank, omdat de rechtbank geen rekening 

heeft gehouden met het door Evuco gestelde 

onvoorzichtige gebruik van het vuurwerk. Evuco 

heeft niet bestreden dat in het geval het door 

Evuco gestelde onvoorzichtige gebruik wordt 

weggedacht, gelet op de door de rechtbank aangehaalde 

gebruiksaanwijzing van de Sky Dancer en 

artikel 1.2.1 van het Vuurwerkbesluit, de Sky 

Dancer gebrekkig is wanneer één van de shots op 

minder dan vijf meter hoogte ontploft. Er kan in 

appel dan ook van worden uitgegaan dat de door 

[getuige 1] ontstoken Sky Dancer – waarvan 

vaststaat dat één van de shots op minder dan vijf 

meter hoogte is ontploft – gebrekkig is wanneer 

geen sprake is geweest van onoordeelkundig gebruik. 

Het hof tekent daarbij aan dat het dan onoordeelkundige 

gebruik betreft dat niet redelijkerwijs 

te verwachten is in de zin van artikel 6:186 

lid 1 sub b BW. Ook verkeerd/onoordeelkundig 

gebruik van een product dat redelijkerwijs te verwachten 

was, is redelijkerwijs te verwachten gebruik 

van het product in de zin van genoemde 

bepaling (vgl. Hoge Raad 2 februari 1973, LJN 

AB6726, NJ 1973, 315). 

19. Het staat vast dat [getuige 1] de vuurwerkpot 

tussen stenen heeft (vast)gezet, om het omvallen 

van de pot te voorkomen. Volgens Evuco is het 

vastzetten van een pot tussen stenen niet te beschouwen 

als normaal gebruik van een vuurwerkpot. 

Evuco stelt dat niet uitgesloten is dat bij het 

vastzetten van de pot een (interne) beschadiging 

van de pot is ontstaan, die de explosie op te lage 

hoogte van de lichtkogel kan hebben veroorzaakt. 

20. Het hof volgt Evuco niet in haar betoog. Het 

hof stelt voorop dat hij het alleszins aannemelijk 

acht dat gebruikers van vuurwerk maatregelen 

treffen om te voorkomen dat het vuurwerk bij of 

na het afsteken omvalt. Evuco diende er dan ook 

rekening mee te houden dat ook gebruikers van 

de Sky Dancer deze pot zouden willen vastzetten. 

Daaraan doet niet af dat de pot vanwege haar 

formaat voldoende stabiel is, zoals Evuco betoogt. 

Evuco diende er rekening mee te houden dat gebruikers 

die er een gewoonte van maken om hun 

vuurwerk vast te zetten, uit macht van die gewoonte 

ook op het eerste gezicht stabiele potten vastzet- 

656 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

ten. Het hof laat dan nog daar dat Evuco zelf heeft 

aangegeven dat de pot inkepingen bevatte, waardoor 

het mogelijk was deze vast te zetten aan de 

doos waarin het pakket was verpakt. 

21. Evuco heeft er op gewezen dat op de achterzijde 

van deze doos de instructie is aangebracht om 

de doos als afvuurinrichting te gebruiken voor 

(onder meer) de Sky Dancer. Aan Evuco kan 

worden toegegeven dat [getuige 1] deze instructie 

niet heeft opgevolgd. Daar staat tegenover dat 

[getuige 1] niet in strijd heeft gehandeld met de 

gebruiksaanwijzing op de Sky Dancer zelf met de 

tekst: 

Effect hoger dan 5 meter. Buiten gebruiken, niet 

in de hand houden op vlakke bodem plaatsen, 

aansteken en 6 meter afstand nemen. 

Deze gebruiksaanwijzing verwijst niet naar het 

gebruik van de doos van het pakket als afvuurinstallatie, 

raadt het gebruik van andere methoden 

om de Sky Dancer te stabiliseren ook niet af en 

waarschuwt niet voor eventuele beschadigingen 

bij het vastzetten van de pot met stenen. Onder 

deze omstandigheden is, rekening houdend met 

hetgeen het hof hiervoor heeft overwogen over 

de voorkeur van een voorzichtige gebruiker van 

vuurwerk om dat vuurwerk te fixeren, het vastzetten 

van de Sky Dancer met een aantal stenen naar 

het oordeel van het hof in beginsel niet te beschouwen 

als (onoordeelkundig) gebruik dat door de 

producent redelijkerwijs niet te verwachten valt. 

In beginsel, omdat wanneer de Sky Dancer op een 

zodanige wijze is gefixeerd met een aantal stenen 

dat de pot hardhandig met deze stenen in aanraking 

is gekomen, van niet te verwachten onoordeelkundig 

gebruik wellicht wel sprake zou zijn. 

Dat dit het geval is geweest, heeft Evuco echter 

niet gesteld. Het volgt ook niet uit de verklaringen 

van de getuigen van het incident. De getuigen 

geven aan dat stenen rond(om) de pot (niet eens: 

tegen de pot aan) zijn geplaatst. [appellante] heeft, 

onbestreden door Evuco, gesteld dat op de buitenzijde 

van de pot geen zichtbare beschadigingen 

zijn aangetroffen. 

22. De slotsom is dat de Sky Dancer is gebruikt 

overeenkomstig het redelijkerwijs te verwachten 

gebruik van dit product. Onder die omstandigheden 

is er geen reden Evuco toe te laten tot het bewijs 

van haar stelling dat een (interne) beschadiging 

van de pot ertoe kan leiden dat een fragment 

van de Sky Dancer op geringe hoogte ontploft. 

Het hof zal dit bewijsaanbod dan ook passeren. 

23. De grieven die gericht zijn tegen het oordeel 

van de rechtbank dat de Sky Dancer gebrekkig 

was, falen. 

24. In rechtsoverweging 3.8.1 van het tussenvonnis 

van 24 januari 2007 heeft de rechtbank overwogen 

dat nu de Sky Dancer gebrekkig is geweest 

en vaststaat dat [appellante] direct nadat dit gebrek 

zich voordeed letsel heeft opgelopen het 

causale verband tussen dit gebrek en de schade 

van [appellante] in beginsel gegeven is. Met grief 

VII in het incidenteel appel komt Evuco op tegen 

dit oordeel. Volgens Evuco gaat de rechtbank er 

ten onrechte vanuit dat de Sky Dancer gebrekkig 

is en dat [appellante] letsel heeft opgelopen kort 

nadat de Sky Dancer is ontstoken en heeft zij op 

grond van de vaststaande feiten voorshands ten 

onrechte aangenomen dat causaal verband bestaat 

tussen het letsel van [appellante] en het gebrek 

aan de Sky Dancer. Met grief IX in het in het incidenteel 

appel komt Evuco op tegen het oordeel 

van de rechtbank in het eindvonnis van 10 oktober 

2008, inhoudend dat Evuco niet geslaagd is 

tegenbewijs te leveren tegen het voorshands door 

de rechtbank aangenomen causaal verband. 

25. Het hof acht bij de bespreking van deze grieven 

de volgende vaststaande feiten en omstandigheden 

van belang: 

– Een fragment van de Sky Dancer is op een 

hoogte van minder dan één meter tot ontploffing 

gekomen (vgl. de bespreking van de grieven II, 

IV en VIII in het incidenteel appel); 

– De Sky Dancer werd afgestoken op het trottoir 

voor de woning van [getuige 1]. [appellante] bevond 

zich op dat moment in de tuin tegen de 

voorgevel van de woning, op een afstand van 8 à 

10 meter van de plaats waar de Sky Dancer werd 

afgestoken (vgl. de in rechtsoverweging 12 aangehaalde 

verklaringen van [getuige 1], [getuige 2], 

[getuige 7], [getuige 4], [getuige 5], [getuige 6] en 

[appellante] zelf en de daar aangehaalde paragraaf 

“situatieschets” uit het rapport van Biesbroek); 

– Na de ontploffing van een fragment van de Sky 

Dancer worden naar alle kanten lichteffecten 

verspreid. Deze fragmenten doven na een meter 

of 12 uit (vgl. de in rechtsoverweging 12 onder i. 

aangehaalde verklaring van vuurwerkdeskundige 

Dirkse; 

– Bij deze ontploffing van het fragment op minder 

dan 5 meter schoten lichtfragmenten alle kanten 

uit, ook in de richting van de tuin van [getuige 1], 

waar [appellante] zich op dat moment bevond 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


657

87 

«JA» 


(vgl. de in rechtsoverweging 12 aangehaalde verklaringen 

van [getuige 1], [getuige 2], [getuige 7] 

en [getuige 6]); 

– In de omgeving van de tuin van [getuige 1] werd 

op dat moment ook ander vuurwerk afgestoken, 

maar dat gebeurde op enige afstand (vgl. de in 

rechtsoverweging 12 aangehaalde verklaringen 

van [getuige 1], [getuige 2], [getuige 7] en [getuige 

5]); 

– [Appellante] is zeer kort na het ontsteken van 

de Sky Dancer door vuurwerk in het oog geraakt 

(vgl. de in rechtsoverweging 12 aangehaalde verklaringen 

van [getuige 1], [getuige 2], [getuige 7], 

[getuige 4], [getuige 5] en [getuige 6]). 

26. Gelet op de in de vorige rechtsoverweging 

vermelde feiten en omstandigheden acht het hof 

bewezen dat [appellante] getroffen is door een 

onderdeel van het op te lage hoogte ontplofte 

fragment uit de Sky Dancer. Zij bevond zich ten 

tijde van de ontploffing van dat fragment binnen 

het “schootsveld” en is op dat moment door 

vuurwerk geraakt. Dat zij op hetzelfde moment 

door ander vuurwerk dan door de Sky Dancer 

geraakt is, acht het hof hoogst onwaarschijnlijk, 

mede gelet op de afstand tussen [appellante] en 

het op dat moment elders afgestoken vuurwerk. 

Daaraan doet niet af dat de getuigen [getuige 4] 

en [getuige 6] de mogelijkheid openhouden dat 

[appellante] door een “afgezwaaide vuurpijl” van 

een derde is geraakt. Voor de veronderstelling dat 

die mogelijkheid zich – met zelfs maar een geringe 

mate van waarschijnlijkheid – heeft gerealiseerd, 

bieden noch de verklaringen van [getuige 4] en 

[getuige 6] noch de verklaringen van de andere 

getuigen voldoende grond. 

27. De slotsom is dat het hof het causale verband 

tussen het gebrek van de Sky Dancer en het letsel 

van [appellante] bewezen acht. De grieven VII en 

IX in het incidenteel appel falen om die reden. 

28. De overige grieven betreffen de omvang van 

de schade. Met grief 1 in het principaal appel komt 

[appellante] op tegen de afwijzing door de rechtbank 

in het eindvonnis van 1 oktober 2008 van 

de kosten van het afsluiten van een éénonogigenverzekering. 

Naar het oordeel van de rechtbank 

heeft [appellante] haar vordering onvoldoende 

onderbouwd, door te verzuimen stukken in het 

geding te brengen waaruit volgt dat zij de kosten 

van deze verzekering daadwerkelijk heeft gemaakt. 

29. Het hof stelt vast dat [appellante] in de procedure 

in hoger beroep stukken in het geding heeft 

gebracht, waaruit volgt dat zij op 9 maart 2009 

een bedrag van € 16.923,63 heeft betaald in verband 

met het afsluiten van een verzekering bij 

Nationale Nederlanden en dat Evuco niet heeft 

betwist dat deze verzekering een éénogigenverzekering 

betreft. Nu Evuco ook niet heeft betwist 

dat de kosten voor het afsluiten van een dergelijke 

verzekering schade vormen – naar het oordeel 

van het hof zijn deze kosten te beschouwen als 

redelijke kosten ter beperking van (verdere) 

schade in de zin van artikel 6:96 lid 2 sub a BW - 

, komen deze kosten voor toewijzing in aanmerking. 

De grief slaagt dan ook. 

30. Grief X in het incidenteel appel ziet op de 

toewijzing door de rechtbank van verschillende 

schadeposten. Evuco komt allereerst op tegen de 

beslissing van de rechtbank om de schadeposten 

reiskosten, vergoeding ziekenhuisopnamen, noclaim 

risicoverzekering en opleidingskosten toe 

te verwijzen en verwijst daartoe naar wat zij in 

eerste aanleg over deze kosten heeft opgemerkt. 

Het hof verenigt zich met wat de rechtbank ten 

aanzien van genoemde schadeposten heeft overwogen 

en maakt deze overwegingen tot de zijne. 

Voor zover de grief betrekking heeft op deze 

schadeposten, faalt deze. 

31. De rechtbank heeft de vergoeding voor immateriële 

schade bepaald op € 30.000,=. In de toelichting 

op de grief betoogt Evuco dat, gelet op de 

toegewezen bedragen in vergelijkbare gevallen, 

een bedrag van € 15.000,= volstaat. Het hof overweegt 

ten aanzien van de hoogte van het smartengeld 

dat vaststaat dat [appellante] als gevolg van 

het ongeluk met de Sky Dancer het zicht in het 

rechter oog geheel verloren heeft, dat dit oog 

verwijderd is en vervangen is door een prothese. 

Tevens staat vast dat zij in totaal 9 dagen in het 

ziekenhuis heeft moeten doorbrengen en tweemaal 

is geopereerd. Verder heeft zij een jaar vertraging 

opgelopen bij de door haar gevolgde opleiding 

voor het praktijkdiploma boekhouden. 

Het hof acht aannemelijk dat het missen van het 

rechter oog sterke gevoelens van onbehagen bij 

[appellante] (heeft) veroorzaakt en verlies van levensvreugde 

tot gevolg heeft (gehad). Dat sprake 

is van zichtbaar blijvend letsel, zoals littekens, – 

afgezien van de oogprothese – is niet aannemelijk 

geworden. [appellante] heeft wel gesteld dat het 

zicht van het linker oog is verminderd, maar uit 

de door haar overgelegde medische stukken volgt 

dat niet, zodat het hof deze stelling onvoldoende 

onderbouwd acht. Gelet op deze omstandigheden 

en tevens rekening houdend met de bedragen die 

658 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

87 

in vergelijkbare gevallen door andere rechters 

plegen te worden toegekend, acht het hof een 

vergoeding van € 25.000,= op zijn plaats. Voor 

zover de grief klaagt tegen het door de rechtbank 

toegekende bedrag van € 30.000,=, slaagt de grief. 

32. De rechtbank heeft over de door haar als 

“reeds verschenen schadeposten” gekwalificeerde 

posten de wettelijke rente toewijsbaar geacht 

vanaf 1 januari 2004 en de nog in de toekomst te 

lijden schade vanaf de dag van de dagvaarding. 

Met de grief komt Evuco terecht op tegen deze 

beslissing. Wettelijke rente over schadevergoeding 

die voortvloeit uit een onrechtmatige daad is verschuldigd 

vanaf het moment dat de schade ontstaat. 

Voor immateriële schade wordt daarbij 

uitgegaan van het moment dat het letsel is ontstaan, 

in dit geval 1 januari 2004. Wanneer de 

toekomstige schade wordt gekapitaliseerd, is de 

wettelijke rente verschuldigd vanaf de bij de kapitalisering 

tot uitgangspunt genomen peildatum 

vgl. Hoge Raad 30 november 2007, LJN BA4606, 

JA 2008, 22). Voor reeds gemaakte kosten is het 

tijdstip waarop de kosten zijn gemaakt in beginsel 

doorslaggevend. 

33. Wanneer bovenstaande regels worden toegepast 

op de toewijsbare schadeposten, dient te 

worden uitgegaan van de volgende ingangsdata: 

– Voor de immateriële schade ad € 25.000,= dient 

te worden uitgegaan van 1 januari 2004; 

– Voor de éénogigenverzekering ad € 16,923,63 

dient te worden uitgegaan van 9 maart 2009; 

– Voor de overige schadeposten met een totaalbedrag 

van € 3.704,88 dient te worden uitgegaan 

van de datum waarop deze kosten zijn gemaakt, 

met uitzondering van de extra ziektekosten vanaf 

2008. [appellante] heeft in eerste aanleg een berekening 

overgelegd van de wettelijke rente over de 

door haar gevorderde overige kosten tot en met 

31 december 2007. In deze berekening wordt het 

(juiste) uitgangspunt gehanteerd dat de wettelijke 

rente verschuldigd is vanaf het moment dat de 

kosten zijn gemaakt. Wanneer uit deze berekening 

de kosten worden geëcarteerd die door de rechtbank 

niet toewijsbaar zijn geoordeeld, resteert een 

rentebedrag van € 383,97 (€ 398,20 -/- € 14,23). 

Over dit bedrag is per 1 januari 2008 wettelijke 

rente verschuldigd (vgl. artikel 6:119 lid 2 BW). 

De toekomstige kosten vanaf 2008 zijn door de 

rechtbank geschat op een bedrag van € 920,=. Het 

komt het hof redelijk voor om voor deze kosten 

uit te gaan van 1 januari 2008 als ingangsdatum 

van de wettelijke rente, nu deze kosten welbeschouwd 

door de rechtbank per die datum zijn 

gekapitaliseerd. Per saldo betekent dit dat voor 

de overige kosten rekening gehouden moet worden 

met een bedrag (inclusief de wettelijke rente 

tot en met 31 december 2007) van € 3.988,85 , 

waarover wettelijke rente verschuldigd is vanaf 1 

januari 2008. 

34. Uit wat hiervoor is overwogen, volgt dat de 

grief gedeeltelijk slaagt. 

35. De slotsom is dat Evuco een bedrag van 

€ 25.000,= + € 16.923,63 + € 3.988,85 = € 

45.912,48, vermeerderd met verdere wettelijke 

rente als hiervoor bedoeld aan [appellante] verschuldigd 

is. Daaruit volgt dat grief 2 in het principaal 

appel, die zich keert tegen toewijzing van 

een lager bedrag slaagt en grief XI in het incidenteel 

appel, die opteert voor afwijzing van de vordering, 

faalt. Er volgt ook uit dat de vordering van 

Evuco tot terugbetaling van wat op grond van de 

veroordeling in eerste aanleg is voldaan, niet toewijsbaar 

is. 

36. De vordering van [appellante] is voor een 

groot deel toewijsbaar. De rechtbank heeft Evuco 

dan ook terecht in de kosten van het geding in 

eerste aanleg veroordeeld. Grief XII in het incidenteel 

appel, die gericht is tegen deze proceskostenveroordeling, 

faalt daarom. 

37. Ook in het appel zal [appellante] grotendeels 

in het gelijk worden gesteld. Het hof zal Evuco 

om die reden veroordelen in de kosten van het 

principaal en het incidenteel appel (geliquideerd 

salaris van de advocaat:1,5 punt, tarief IV). 

38. Het hof zal het tussenvonnis van de rechtbank 

bekrachtigen, nu de daartegen gerichte grieven 

niet slagen, en het eindvonnis van de rechtbank 

vernietigen, behoudens voor wat betreft de proceskosten 

en opnieuw rechtdoende het hiervoor berekende 

bedrag, vermeerderd met wettelijke rente 

en proceskosten toewijzen. 

De beslissing 


verklaart [appellante] niet-ontvankelijk in haar 

appel voor zover dat is gericht tegen Evuco 

Vuurwerk B.V.; 

verklaart Evuco Vuurwerk B.V. niet ontvankelijk 

in haar incidenteel appel; 

verklaart de curator niet-ontvankelijk in zijn 

vordering de procedure over te nemen; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


659

88 

«JA» 


veroordeelt de curator in de kosten van deze vordering 

en bepaalt deze kosten, voor zover tot op 

heden aan de zijde van Evuco en [appellante] gevallen, 

op nihil; 

bekrachtigt het vonnis van 24 juni 2007 en, voor 

wat betreft de beslissing over de proceskosten en 

de uitvoerbaar verklaring bij voorraad van deze 

beslissing, het vonnis van 1 oktober 2008 van de 

rechtbank Leeuwarden tussen Evuco en [appellante] 

gewezen; 

vernietigt het vonnis van 1 oktober 2008 van de 

rechtbank Leeuwarden tussen Evuco en [appellante] 

gewezen voor het overige en in zoverre opnieuw 

rechtdoende: 

– veroordeelt Evuco Vuurwerk v.o.f., [geïntimeerde 

sub 1] en [geïntimeerde sub 2] hoofdelijk, in 

die zin dat wanneer de één betaalt de ander zal 

zijn bevrijd, om aan [appellante] te betalen een 

bedrag van € 45.912,48 met de wettelijke rente 

over € 30.000,= vanaf 1 januari 2004, over 

€ 16.923,63 vanaf 9 maart 2009 en over € 3.988,85 

vanaf 1 januari 2008, in alle gevallen tot aan het 

tijdstip van betaling; 

– veroordeelt Evuco Vuurwerk v.o.f., [geïntimeerde 

sub 1] en [geïntimeerde sub 2] hoofdelijk, in 

die zin dat wanneer de één betaalt de ander zal 

zijn bevrijd, in de proceskosten van het geding in 

hoger beroep en begroot deze kosten, voor zover 

tot op heden aan de zijde van [appellante] gevallen, 

op € 398,44 aan verschotten en op € 2.446,50 

voor geliquideerd salaris van de advocaat; 

– verklaart deze veroordelingen uitvoer bij voorraad; 

– wijst het meer of anders gevorderde af. 

Schadevergoeding en 

verjaring 

88 

Rechtbank Alkmaar 


BP9365 

(mr. Saarloos, mr. Blokland, mr. Reid) 

Letselschade. Verlies arbeidsvermogen. Eigen 

schuld. 

[BW art. 6:101] 

Eiser heeft als motorrijder een gecompliceerde 

beenbreuk opgelopen na botsing met de door gedaagde 

bestuurde auto. Gedaagde heeft aansprakelijkheid 

voor de schade erkend. Ter discussie 

staat de omvang van de schadevergoeding, in het 

bijzonder het verlies van arbeidsvermogen. Eiser 

stelt dat het ongeval heeft geleid tot lichamelijke 

en psychische klachten die het voor hem onmogelijk 

maken ooit nog deel te nemen aan het arbeidsproces. 

Op basis van de beschikbare medische 

gegevens acht de rechtbank het ongeval beperkt 

invaliderend en zij gaat er daarom van uit dat met 

name de bij eiser geconstateerde aanpassingsstoornis 

heeft geleid tot zijn werkeloosheid. Op grond 

van art. 6:101 BW mag van een slachtoffer een actieve 

bijdrage aan het herstelproces worden verwacht. 

Daarbij dient rekening te worden gehouden 

met eventuele predispositie. Gelet op de persoonlijkheidsstructuur 

van eiser erkent de rechtbank 

dat van eiser minder mag worden verwacht dan 

van de gemiddelde mens. Inmiddels is er tien jaar 

verstreken na het ongeval en heeft eiser volgens 

de rechtbank voldoende kans gehad om zich aan 

te passen aan de nieuwe situatie. Schade die de 

eiser lijdt door na de uitspraak geen werk te verrichten 

waar hij fysiek wel toe in staat is, komt op 

grond van eigen schuld voor zijn rekening. 

660 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

88 

[Eiser] te Almere, 

eiser, 

advocaat: mr. C.H.P. de Boer te Alkmaar, 

tegen 

de naamloze vennootschap [gedaagde] te Heerhugowaard, 

gedaagde, 


De procedure 

(...; red.) 

De feiten 

Op 5 mei 2001 is [eiser] het slachtoffer geworden 

van een motorongeval. Daarbij is hij als bestuurder 

van een motorfiets in botsing gekomen met 

een auto die bij [gedaagde] voor de Wet aansprakelijkheidsverzekering 

motorrijtuigen (WAM) 

was verzekerd. [eiser] heeft hierbij een gecompliceerde 

breuk aan het rechterbeen opgelopen. 

[Gedaagde] heeft aansprakelijkheid voor de gevolgen 

van het ongeval erkend. 

[Eiser] was ten tijde van het ongeval 21 jaar oud. 

Hij was als kort verband vrijwilliger sinds 23 februari 

1998 werkzaam als matroos eerste klas bij 

het Ministerie van Defensie (Marine). Dit contract 

liep af per 23 februari 2002. [eiser] heeft tweemaal 

bijgetekend en per februari 2004 is hem eervol 

ontslag verleend. 

Op 9 augustus 2001 heeft de afdeling Selectie van 

Defensie een ‘Verslag studie- en beroepskeuzeonderzoek’ 

bij [eiser] gedaan. Dit rapport vermeldt 

onder meer: 

“Momenteel bent u werkzaam bij de Koninklijke 

Marine (KM). Binnen uw contract heeft u de 

mogelijkheid een opleiding te gaan volgen. U bent 

in principe van plan de KM op termijn te gaan 

verlaten. Het is nog onduidelijk wanneer dit precies 

zal zijn, in verband met de gevolgen van een 

ongeluk dat u heeft gehad. 

(...) Een van de redenen waarom u weg wilt bij de 

KM is juist de onregelmatigheid en onvoorspelbaarheid 

van het werk waardoor het moeilijk is 

uw vrije tijd in te delen. Dit is ook de reden dat u 

bijvoorbeeld niet met oproepdiensten zou willen 

werken.” 

In de periode tussen 20 januari 2002 en 21 oktober 

2005 is door de arbeidsdeskundige de heer J.J. 

Ridder van Heling & Partners BV (hierna: Heling) 

getracht [eiser] in de arbeidsmarkt te re-integreren. 

Heling was daartoe door partijen gezamenlijk 

aangezocht. 

Op 19 februari 2002 heeft de arbeidsdeskundige 

van Heling [eiser] gesproken over zijn toekomstmogelijkheden. 

Deze schrijft onder meer: 

“Het werken op een kantoor spreekt hem niet echt 

aan, maar als het niet anders kan, verwerpt hij 

deze optie niet. Gezien de achtergrond van betrokkene 

zou hij een functie binnen de beveiliging 

kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld het bewaken van 

terreinen en particulieren. [...] Wij hebben betrokkene 

gevraagd zich nader te oriënteren en informatie 

op te vragen over opleidingen op het gebied 

van de beveiliging en de sport.” 

Op 13 juni en 4 juli 2002 vinden vervolggesprekken 

plaats tussen Ridder en [eiser]. [eiser] zegt 

dan dat zijn belangstelling het meest uitgaat naar 

een functie bij de politie, brandweer of marechaussee, 

maar dat hij zelf denkt dat er geen mogelijkheden 

zijn voor een dergelijke functie vanwege 

zijn beperkingen. 

In januari 2003 zegt [eiser] autospuiter of uitdeuker 

te willen worden. In januari 2003 brengt mr. 

De Kruijff van schaderegelingsbureau R.P. van 

Dijk een bezoek aan [eiser]. Hij schrijft daarover 

onder meer: 

“Inmiddels liet de heer [eiser] weten dat ook hij 

tot de conclusie was gekomen dat het werken als 

uitdeuker dan wel spuiter niet de meest geschikte 

baan blijkt. Werken bij de douane dan wel beveiligingsdienst 

lijkt hem wel iets.”. 

In november 2003 laat [eiser] aan Heling weten 

geïnteresseerd te zijn in een functie van custom 

care agent bij een reisbureau. In februari 2004 

zegt [eiser] nogmaals geïnteresseerd te zijn in een 

functie in de reisbranche. Heling zegt daarover 

dat de carrièremogelijkheden daarin te beperkt 

zijn: 

“De informatie met betrekking tot ons negatief 

advies voor de scholing tot reisadviseur hebben 

wij uitgebreid met betrokkene besproken en de 

vooren nadelen tegen elkaar afgewogen. Betrokkene 

was het met ons eens dat de opleiding tot 

reisadviseur te weinig perspectief biedt voor een 

baan op de arbeidsmarkt.”. 

[Eiser] is van 22 april tot 10 mei 2004 op vakantie 

geweest. Tijdens deze vakantie heeft hij intensief 

nagedacht over zijn mogelijkheden op de arbeidsmarkt 

en het eventueel volgen van een opleiding. 

In juni 2004 heeft [eiser] tegen Heling gezegd dat 

zijn voorkeur uitgaat naar een functie bij de douane, 

de marechaussee, de brandweer of de politie. 

Heling deelt hem daarover in een rapport van 12 

juni 2004 – kort gezegd – mee dat daaraan in de 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


661

88 

«JA» 


weg staat dat voor deze functies bij sollicitanten 

een sporttest wordt afgenomen. Verder bestaat er 

bij de douane een vacaturestop. Heling schrijft 

daarover: 

“Wij hebben telefonisch overleg gehad met een 

bedrijf dat mensen opleidt voor de functie van 

beveiligingsmedewerker. De functie en mogelijkheden 

hebben wij aan betrokkene geschetst en hij 

maakte een geïnteresseerde indruk. Met zijn beperkingen 

zou hij in aanmerking kunnen komen 

voor het beveiligen van objecten en privé personen. 

[...] Betrokkene gaf aan voor een functie in 

de beveiliging belangstelling te hebben.” 

Heling heeft [eiser] in contact gebracht met het 

opleidingscentrum J.O.B.1.1.2., via welke [eiser] 

in september 2004 is gestart met de opleiding tot 

“beveiliger 2” 

Bij besluit van 6 december 2004 heeft het Uitvoeringsinstituut 

Werknemersverzekeringen (UWV) 

[eiser] voor minder dan 15% arbeidsongeschikt 

geacht, en hem daarom een uitkering op grond 

van de Wet op de arbeidsongeschikt-heidsverzekering 

(WAO) geweigerd. 

Op 5 januari 2005 heeft orthopedisch chirurg dr. 

G.H.R. Albers op verzoek van partijen een medische 

expertise opgesteld. Hij stelt daarin dat de 

medische situatie van [eiser] een eindtoestand 

betreft en concludeert voorts tot een functionele 

invaliditeit van 5%. Albers overweegt daartoe 

onder meer: 

“In de oorspronkelijke werksituatie zijn de beperkingen 

met name gelegen in veel trappenlopen, 

langer dan 15 á 20 minuten achtereen staan, veel 

belast moeten bewegen, hurken en het tillen van 

gewichten van meer dan 15 kilogram. 

In de situatie thuis liggen de absolute beperkingen 

met name in in de tuin werken en lang achtereen 

staan. In sportieve zin is het betrokkene niet meer 

mogelijk te doen aan turnen, wedstrijd zwemmen, 

hardlopen, vechtsporten en duiken.” 

[Eiser] heeft op 18 januari 2005 examen voor 

“beveiliger 2” gedaan. Heling rapporteert daarover 

op 2 februari 2005 aan bureau R.P. van Dijk: 

“De opleiding bevalt betrokkene goed [...]. In de 

gesprekken die wij met hem voerden merkte hij 

op de stof gemakkelijk op te pakken en graag te 

willen doorleren. Hij ambieert een leidinggevende 

functie en verwacht dat aan te kunnen. [...] Betrokkene 

ziet voor zichzelf een toekomst in de beveiliging 

en zou er graag een baan in verwerven. In 

februari 2005 begint betrokkene met zijn stage bij 

de Holland Securop Group (HSG) op Schiphol. 

Hij heeft er een intakegesprek gehad en hij kan 

binnenkort beginnen. [...] Van Job 112 vernamen 

wij dat de studieresultaten van betrokkene goed 

zijn en dat hij een gemotiveerde indruk maakt. 

[...] De kansen voor betrokkene op werk zijn goed 

te noemen, volgens Job 112, hij is gedreven en 

men verwacht dat hij aansluitend aan zijn stage 

een baan aangeboden zal krijgen.”. 

Op 27 april 2005 rapporteert Heling dat [eiser] 

niet tevreden is over het werk als beveiliger. De 

werkzaamheden op het stageadres bevallen hem 

niet. Hij twijfelt aan de opleiding, de kwaliteit ervan 

en of het werk hem wel past. [eiser] heeft zijn 

laatste werkdag op 3 augustus 2005 gehad. 

Op 21 oktober 2005 heeft Heling voor het laatst 

gerapporteerd. Zij schrijft: 

“De werkzaamheden die betrokkene verrichtte 

zijn van administratieve aard en er zijn voldoende 

mogelijkheden tot vertreden. Het gaat om fysiek 

lichte werkzaamheden waarbij staan, zitten en 

lopen met elkaar kunnen worden afgewisseld. Het 

zittende werk kan worden onderbroken door archiveren, 

het nuttigen van koffie en/of thee en 

toiletbezoek. Telefoneren en het portofoonwerk 

kan staand worden verricht. Indien verzekerde te 

lang achtereen zittend werk heeft, heeft hij voldoende 

mogelijkheden om zijn werkzaamheden 

te onderbreken. Op basis van de ons te beschikking 

gestelde informatie achten wij de werkzaamheden 

die betrokkene als coördinator bij HSG te 

Schiphol verrichtte als passend.” 

In september 2006 is [eiser] naar Curaçao vertrokken 

om handen spandiensten te verrichten in 

een bedrijf van een vriendin. Hij is daar anderhalf 

jaar gebleven. 

Op 11 juni 2007 heeft het Nederlands Rekencentrum 

Letselschade (NRL) op verzoek van [eiser] 

een tweetal rapportages gemaakt over zijn verlies 

van arbeidsvermogen. Daarbij is primair de 

schade berekend op grond van een vergelijking 

van een inkomen op bijstandsniveau tot 65 jaar 

met dat van een douanier respectievelijk brandweerman 

tot die leeftijd. Subsidiair zijn de laatste 

twee functies vergeleken met het inkomen dat een 

beveiligingsbeambte A t/m E zou kunnen verdienen. 

Op 20 augustus 2009 heeft psychiater mr. drs. J. 

Groenendijk op verzoek van partijen een medische 

expertise opgesteld. 

Zij stelt daarin onder meer dat [eiser] een aanpassingsstoornis 

heeft met depressieve kenmerken 

en dat een verbetering van deze klachten verwacht 

662 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

88 

wordt zodra de juridische procedures over zijn 

en [eiser] zich beter kan richten op een nieuwe 

invulling van zijn burgerleven. 

Tot op heden is door [gedaagde] aan [eiser] uitgekeerd 

€ 41.704,84. Vrijwel alles onder de noemer 

“voorschot algemene titel”. 

Het geschil 

In de hoofdzaak en de voorlopige voorziening 

[Eiser] vordert – samengevat – veroordeling van 

[gedaagde] tot betaling van een schadevergoeding, 

zo nodig op te maken bij staat. Daarnaast vordert 

[eiser] bij wege van een voorlopige voorziening 

ex artikel 223 Rv een voorschot € 25.000,=, althans 

een bedrag dat de rechtbank redelijk acht. Een en 

ander te vermeerderen met rente en kosten. Hij 

voert hiertoe kort gezegd aan dat het voor hem 

door het ongeval onmogelijk is geworden ooit 

weer aan het arbeidsproces deel te nemen. Dit 

wordt veroorzaakt door het lichamelijk letsel alsmede 

de psychische gevolgen daarvan. De schade 

van [eiser] bestaat onder meer uit smartegeld ad 

€ 30.000,= ; materiële schade bestaande uit reiskosten 

ad € 1.000,=, bloemetjesgeld etc. ad 

€ 500,=; arbeidsvermogenschade ad € 535.990,= 

en buitengerechtelijke kosten ad € 30.533,=. 

[Gedaagde] voert gemotiveerd verweer. 

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor 

zover van belang, nader ingegaan. 


In de hoofdzaak 

[Gedaagde] betwist niet de aansprakelijkheid voor 

de schade van [eiser]. De hoogte ervan vormt de 

kern van het geschil. De rechtbank bespreekt de 

verschillende schadeposten hieronder puntsgewijs. 

Bloemetjesgeld 

De schadepost ad € 500,= (“bloemetjesgeld”) is 

weliswaar niet onderbouwd, maar door [gedaagde] 

ook niet weersproken. Deze schade staat dus 

in rechte vast. 

Reiskosten 

De gestelde reiskosten € 1.000,= zijn in het voorlopig 

schadeoverzicht van [eiser] niet anders onderbouwd 

dan door middel van de woorden 

“Omscholing” en “overige”. Gelet op de terechte 

opmerking van [gedaagde] dat deze schade iedere 

onderbouwing ontbeert, is deze schadepost niet 

komen vast te staan. 

Immateriële schade 

[Eiser] stelt dat hij € 30.000,= aan immateriële 

schade heeft geleden. Uit de aanwezige medische 

informatie blijkt dat [eiser], die ten tijde van het 

ongeval 21 jaar oud was, in verband met de gecompliceerde 

fracturen en huiddefecten die hij had 

opgelopen, acht dagen in het ziekenhuis opgenomen 

is geweest, alwaar een mergpenosteosyntese 

en een huidtransplantatie volgde. Verwijdering 

van de pen in februari 2003 leidde tot infecties 

waardoor weer behandeling en revalidatie nodig 

was. Een hierop volgende langdurige huidinfectie 

heeft [eiser] tot de zomer van 2003 thuis gehouden. 

[eiser] is blijvend belemmerd bij onder meer 

traplopen, staan, hurken en tillen. De functionele 

invaliditeit van [eiser] is in verband met het 

voorgaande bepaald op 5%. 

Beoefening van de meeste sporten is voor hem 

niet meer mogelijk, waarbij de rechtbank opmerkt 

dat onweersproken is gebleven dat [eiser] voorafgaand 

aan het ongeval op diverse afstanden 

zwemkampioen van het “gehele Caribisch gebied” 

is geweest. 

De psychiater Groenendijk heeft een aanpassingsstoornis 

met depressieve kenmerken geconstateerd 

welke geheel aan het ongeval kan worden 

toegeschreven. Een en ander in aanmerking genomen, 

acht de rechtbank een vergoeding van 

€ 12.500,= redelijk. 

Buitengerechtelijke incassokosten 

[Eiser] stelt € 30.533,= aan buitengerechtelijke 

incassokosten te hebben gemaakt. Deze post 

wordt door [gedaagde] betwist. Deze schadepost 

valt volgens [eiser] uiteen in de kosten voor de 

rechtsbijstand van mr. B. Scheffer ad € 6.300,= en 

die van mr. A.P. Hovinga ad € 24.233,= . 

Van de werkzaamheden van mr. Scheffer zijn 

verder geen declaraties overgelegd. De rechtbank 

heeft ook geen specificaties van werkzaamheden, 

voorzien van een urenstaat aangetroffen. Evenmin 

heeft [eiser] de hoogte van deze post nader toegelicht. 

Om deze redenen komen deze bedragen niet 

voor toewijzing in aanmerking. Ook wat betreft 

de werkzaamheden van mr. Hovinga is onvoldoende 

gesteld dat kosten zijn gemaakt dan wel (voldoende) 

werkzaamheden zijn verricht anders dan 

die ter voorbereiding van de gedingstukken en 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


663

88 

«JA» 


ter instructie van de zaak, waarvoor de artikelen 

237 tot en met 240 Wetboek van Burgerlijke 

Rechtsvordering een vergoeding plegen in te 

sluiten. Deze vordering is dus niet toewijsbaar. 

Verlies arbeidsvermogen 

De schade geleden wegens het verlies aan arbeidsvermogen 

moet worden vastgesteld aan de hand 

van een vergelijking van de huidige situatie met 

een hypothetische situatie, namelijk de inkomenssituatie 

die er zou zijn geweest indien het ongeval 

wordt weggedacht. Daarbij geldt dat aan een benadeelde 

die blijvend letselschade heeft opgelopen 

geen hoge eisen kunnen worden gesteld met betrekking 

tot het bewijs van de inkomsten die hij/zij 

in die hypothetische situatie zonder ongeval zou 

hebben genoten; het is immers de veroorzaker 

van het ongeval die aan de benadeelde de mogelijkheid 

heeft ontnomen om zekerheid te verschaffen 

over wat in de hypothetische situatie zonder 

ongeval zou zijn gebeurd. Dit alles laat onverlet 

dat de bewijslast betreffende omvang van het 

verlies aan verdienvermogen op de benadeelde 

rust. 

Situatie zonder ongeval 

[Eiser] stelt onder verwijzing naar berekeningen 

van het NRL dat hij zonder ongeval een jaarinkomen 

zou hebben kunnen genereren vergelijkbaar 

met dat van een douanier of brandweerman. 

[eiser] stelt zijn daardoor niet-gerealiseerde jaarinkomen 

blijkens zijn voorlopig schadeoverzicht 

op een bedrag van netto € 22.000,=. 

[Gedaagde] heeft hierover terecht gesteld dat in 

de situatie zonder ongeval [eiser] zich, naar het 

zich laat aanzien, vanaf 2002 had moeten oriënteren 

op de arbeidsmarkt. Dit in het licht van het 

feit dat genoegzaam vaststaat dat [eiser] de marine 

na afloop van zijn contract wilde inruilen voor 

een baan aan de wal. [gedaagde] heeft verder niet 

betwist dat de interesse van [eiser] uitging naar 

een baan als politieagent, brandweerman of douanier. 

De baan van douanier valt volgens [gedaagde] 

af omdat er in de bewuste periode sprake was 

van een vacaturestop. De rechtbank zal – bij gebreke 

van een betwisting – [gedaagde] hierin 

volgen. Echter, de stelling dat [eiser] zonder ongeval 

vanaf 23 februari 2003 de functie van brandweerman 

zou hebben kunnen verkrijgen, is door 

[gedaagde] niet betwist. De rechtbank zal er 

daarom van uit gaan dat [eiser] in de situatie 

zonder ongeval tot zijn 65e jaar brandweerman 

zou zijn geweest, mede in het licht van de hiervoor 

onder 4.5 overwogen uitgangspunten. 

Dat het een feit van algemene bekendheid is dat 

brandweerlieden na hun 55e jaar ander werk 

(moeten) zoeken, doet hier niet aan af, omdat niet 

kan worden verwacht dat [eiser] vanaf die leeftijd 

genoegen zou moeten hebben nemen met een lager 

inkomen. 

Het inkomenspad dat deze carrière met zich zou 

hebben gebracht, zoals weergegeven in de NRL 

rapportage voor “brandweerman”, is door [gedaagde] 

niet betwist. Daarom kan voor de situatie 

zonder ongeval dit rapport als uitgangspunt dienen. 

Situatie met ongeval 

Wat betreft zijn inkomen met ongeval stelt [eiser] 

primair dat hij nimmer enig inkomen zal kunnen 

verwerven, subsidiair dat bij de berekening van 

zijn schade moet worden uitgegaan van een inkomen 

als beveiliger. 

[Eiser] stelt primair dat hij door het ongeval permanent 

en volledig arbeidsongeschikt is geworden. 

Hij beroept zich in dat verband op het rapport 

van Albers, met dien verstande dat dit rapport 

volgens hem geen recht doet aan zijn situatie. 

Hij is namelijk wél beperkt wat betreft “zitten”, 

omdat hij klachten krijgt als hij langere tijd moet 

zitten, aldus [eiser]. Daarnaast stelt [eiser] dat 

psychische problemen in de weg staan aan terugkeer 

in de arbeidsmarkt. Hij heeft grote problemen 

om het ongeval en de het daarmee gepaard 

gaande verlies van zijn gezondheid te verwerken. 

[eiser] is emotioneel getraumatiseerd geraakt en 

kon tot heden niet adequaat omgaan met de lichamelijke 

en psychische problemen. Hij heeft inmiddels 

hulp gezocht om deze psychische problematiek 

te verwerken. 

[Gedaagde] betwist gemotiveerd dat [eiser] niet 

langer in staat is een inkomen te verwerven. 

De rechtbank neemt als uitgangspunt dat er gedurende 

een bepaalde periode zeker sprake is geweest 

van verlies aan verdiencapaciteit. [eiser] 

moet echter, gelet op alle medische informatie, 

wel in staat worden geacht in een inkomen te 

voorzien. Zijn betwisting daarvan ter zitting 

overtuigt niet. Uit de op gezamenlijk verzoek van 

partijen opgestelde orthopedische rapportage 

blijkt dat [eiser] niet veel kan trappenlopen; niet 

langer dan 15 á 20 minuten achtereen kan staan; 

niet veel belast kan bewegen, noch kan hurken of 

664 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

88 

gewichten kan tillen van meer dan 15 kilogram. 

De stelling van [eiser] dat Albers heeft verzuimd 

te onderkennen dat [eiser] ook niet lang kan zitten 

is zonder medische onderbouwing gebleven, zodat 

de rechtbank deze zal passeren. Daarnaast is 

[eiser] gaan lijden aan een aanpassingsstoornis 

met depressieve kenmerken. Ook dit maakt hem 

niet ongeschikt voor de arbeidsmarkt, aldus de 

rechtbank. Zij overweegt daartoe in het bijzonder 

als volgt. 

Groenendijk schrijft op 20 augustus 2009 over 

[eiser] onder meer het volgende: 

“Er zijn geen aanwijzingen voor een angststoornis 

zoals een posttraumatische stress-stoornis of een 

stemmingsstoornis zoals een depressie. Verder 

heeft hij ontwijkende en narcistische trekken, 

zonder aanwijzingen voor een persoonlijkheidsstoornis. 

[...] De beschreven aanpassingsstoornis 

betekent dat betrokkene vooral beperkingen ervaart 

in het oppakken van een nieuwe rol in de 

burgermaatschappij. Daarbij speelt het feit dat hij 

zich niet gehoord voelt door zijn omgeving en 

zich misbruikt voelt in de juridische procedures 

in de contacten met de tegenpartij. Hij voelt zich 

niet erkend in het feit dat hij veel verloren heeft 

door het ongeluk en dat daardoor zijn carrière 

niet is gelopen zoals hij dat gepland had. [...] Ten 

aanzien van loonvormende arbeid voelt betrokkene 

zich beperkt doordat hij niet erkend wordt in 

de breuk in zijn carrière. Hij wil daar eerst voor 

erkend worden middels deze juridische procedure, 

voordat hij zich op andere loonvormende activiteiten 

wil oriënteren.” 

Gelet op het voorgaande lijkt het ongeval [eiser] 

psychisch harder getroffen te hebben dan het 

sommige anderen wellicht zou hebben gedaan. 

Gezien de uiteindelijke fysieke beperkingen, gaat 

de rechtbank ervan uit dat de psychische problemen 

van [eiser] een belangrijkere rol spelen bij 

het feit dat hij nog geen werk heeft gevonden, dan 

de fysieke. De stellingen van [eiser] onderschrijven 

dit uitgangspunt. 

Hij betoogt immers dat het feit dat hij niet meer 

in staat is om te werken voor rekening komt van 

de “psychische impact op het letsel wat weer mede 

zijn grondslag vindt in zijn persoonlijkheid”. De 

rechtbank overweegt daarover als volgt. 

Artikel 6:101 Burgerlijk Wetboek 

Wanneer een slachtoffer, zijn eventuele predisposities 

mede in aanmerking genomen, nalaat alles 

in het werk te stellen wat redelijkerwijs van hem 

kan worden gevergd om bij te dragen aan het 

herstelproces, kan dat van invloed zijn op de 

hoogte van de schadevergoeding. Voor [eiser] 

betekent dat concreet dat, gelet op zijn hierboven 

beschreven persoonlijkheidsstructuur, hem langer 

dan de gemiddelde mens moet worden gegund 

om zijn nieuwe situatie onder ogen te zien. Echter 

niet zonder grens. In dit geval heeft Groenendijk 

immers geconstateerd dat het vinden van [eiser]’s 

nieuwe rol in het leven wordt bepaald door de 

termijn waarbinnen de juridische procedures zijn 

afgerond. Daarenboven heeft [gedaagde] terecht 

betoogd dat van [eiser] mag worden verwacht, 

zeker gelet op zijn leeftijd en zijn beperkte arbeidsverleden, 

dat hij zijn persoonlijke voorkeuren wat 

betreft werkkring tot in zekere mate aanpast aan 

de door het ongeval gewijzigde omstandigheden 

en aan de mogelijkheden die zich op de arbeidsmarkt 

voordoen. Het lijkt er nu op dat [eiser] in 

zijn behoefte om als slachtoffer erkend te worden, 

zichzelf wat dat betreft tekort heeft gedaan. 

Daarbij niet kan worden uitgesloten dat de door 

[eiser]’s rechtsbijstand gewekte suggestie dat hij 

aanspraak zou kunnen maken op € 800.000,= hier 

mede debet aan is. 

Op grond van wat hierboven is overwogen, is de 

rechtbank van oordeel dat de arbeidsvermogenschade 

van [eiser] vanaf de datum van dit 

vonnis een gevolg is van een omstandigheid die 

aan [eiser] moet worden toegerekend. Kort gezegd 

heeft [eiser] gedurende tien jaar na het ongeval, 

dat objectief gezien fysiek beperkt invaliderend is 

geweest, de tijd gehad om een nieuwe rol in het 

leven te vinden. Dat moment is nu gekomen. De 

rol die zowel [eiser] (ook zelf, subsidiair) als de 

rechtbank daarbij in gedachten hebben is die van 

“beveiligingsbeambte A t/m E”. Gelet op wat onder 

de vaststaande feiten onder 2.5 t/m 2.18 is 

opgenomen is [eiser] vanaf heden gehouden deze 

functie ter voorkoming van meer schade te aanvaarden. 

Het inkomen dat [eiser] vanaf heden niet met het 

werk als beveiligingsbeambte A t/m E genereert, 

dient op grond van artikel 6:101 BW in mindering 

te worden gebracht op wat hij theoretisch als 

brandweerman zou hebben verdiend. Het verschil 

tussen beide inkomens kan als zijn schade wegens 

verlies arbeidsvermogen worden aangemerkt. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


665

89 

«JA» 


Partijen verschillen van mening over wat [eiser] 

bij Holland Security Group zou hebben kunnen 

verdienen. De NRL-rapportages sluiten aan bij 

de CAO Particuliere Beveiliging. Dit resulteert 

volgens [eiser] in een bruto maandloon van 

€ 1.538,= per 2007 stijgend naar € 2.195,= per 

2027. Op verzoek van mr. Scheffer heeft het NRL 

bij dit bedrag 15% opgeteld uit inkomsten uit 

onregelmatige diensten. Volgens [gedaagde] echter, 

kon [eiser] als beveiliger € 1.500,= netto per 

4 weken verdienen. 

De rechtbank verlangt over dit laatste aspect nader 

debat, en zal partijen verzoeken bij akte hun stellingen 

nader te onderbouwen, waarna zij bij antwoordakte 

nog op elkaars standpunten kunnen 

reageren. 

Daarbij wordt [eiser] uitgenodigd om zijn stelling 

dat hij structureel 15% inkomsten uit onregelmatige 

diensten zou hebben ontvangen, te rijmen 

met het citaat uit het hierboven aangehaalde verslag 

van 9 augustus 2001, waar wordt vermeldt: 

“Een van de redenen waarom u weg wilt bij de 

KM is juist de onregelmatigheid en onvoorspelbaarheid 

van het werk waardoor het moeilijk is 

uw vrije tijd in te delen.”. [gedaagde] wordt gevraagd 

haar stelling dat [eiser] als beveiliger 

€ 1.500,= netto per vier weken kon verdienen nader 

te onderbouwen. 

Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden. 

In het incident 

4.20 Bij wege van een voorlopige voorziening ex 

artikel 223 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 

heeft [eiser] een voorschot op zijn schade 

gevorderd van € 25.000,=. Hij stelt dringend behoefte 

te hebben aan een aanvullend voorschot 

op zijn schade. [gedaagde] heeft zich hiertegen 

gemotiveerd verweerd. 

4.21. De rechtbank zal de voorlopige voorziening 

afwijzen. Gelet op het nadere debat dat partijen 

in de hoofdzaak nog dienen te voeren over de 

verdiencapaciteit van [eiser] na het ongeval en de 

wederzijds ingenomen stellingen staat naar het 

oordeel van de rechtbank onvoldoende vast dat 

[eiser] in de hoofdzaak zonder meer recht heeft 

op meer schadevergoeding dan reeds door [gedaagde] 

aan hem is uitgekeerd. 

De beslissing 

De rechtbank: 

In het incident 

wijst de voorlopige voorziening af. 

In de hoofdzaak 

Verwijst de zaak naar de rol van 6 april 2011 voor 

het nemen van een akte aan de zijde van beide 

partijen, zoals bedoeld in rechtsoverwegingen 4.17 

en 4.18. 

Houdt iedere verdere beslissing aan. 

89 



BP8045 

(mr. Van Harmelen) 

Onzeker causaal verband bij letselschade. 

[BW art. 6:162] 

A is als bestuurder van een auto voor een stoplicht 

achterop aangereden door een bedrijfsauto, in 

eigendom toebehorende aan B. X, de WAM-verzekeraar 

van B, heeft aansprakelijkheid voor het ongeval 

erkend. A heeft in vier kortgedingprocedures 

gevorderd X bij wijze van voorlopige voorziening 

te veroordelen tot betaling van voorschotten op 

de schade die hij stelt te lijden als gevolg van het 

ongeval. Mede op grond van de in die kort gedingprocedures 

uitgesproken betalingsveroordelingen 

heeft X enkele voorschotten aan A betaald. X vordert 

in deze procedure van A terugbetaling van de 

reeds door haar betaalde voorschotten en stelt 

daartoe dat uit de medische informatie niet blijkt 

dat er sprake is van ongevalsletsel en zo ja, welk 

letsel. De door haar betaalde voorschotten zouden 

derhalve onverschuldigd zijn betaald. 

Naar het oordeel van de rechtbank is in de medische 

informatie geen bevestiging te vinden voor 

de stelling van A dat hij als gevolg van het ongeval 

hersenletsel heeft opgelopen en dat zijn klachten 

en beperking daar het gevolg van zijn. Wel blijkt 

uit deze informatie dat A reeds vóór het ongeval 

leed aan psychische klachten en dat deze klachten 

na het ongeval zijn verergerd. Of deze verergering 

van de klachten aan het ongeval is toe te schrijven 

kan echter niet met zekerheid worden gezegd. De 

rechtbank oordeelt dat in het onderhavige geval, 

waarin de vergelijkingshypothese tussen de situatie 

met en zonder ongeval niet met zekerheid is te 

maken, die bestaande onzekerheid niet geheel en 

onverkort in het nadeel van A dient te werken. Het 

is immers de aansprakelijke veroorzaker van het 

ongeval die A de mogelijkheid heeft ontnomen om 

666 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

89 

zekerheid te verschaffen omtrent hetgeen in de 

hypothetische situatie zonder ongeval zou zijn geschied. 

Om te bewerkstelligen dat de causaliteitsonzekerheid 

niet geheel en onverkort in het nadeel 

van A werkt, dient een inschatting te worden gemaakt 

van de hypothetische situatie waarin A zou 

hebben verkeerd zonder ongeval. Voor het maken 

van een dergelijke inschatting is ook reden omdat 

de aansprakelijkheid vaststaat, sprake is van 

schade als gevolg van letsel en niet slechts een 

zeer kleine kans aanwezig is dat het letsel het gevolg 

is van het ongeval. Alles overziend oordeelt 

de rechtbank dat A aanspraak heeft op vergoeding 

van één derde deel van de schade. In afwachting 

van een oordeel over de omvang van de schade 

wordt iedere verdere beslissing aangehouden. 

1. De naamloze vennootschap London Verzekeringen 

NV te Amsterdam, 


Valuta Speelautomaten BV te Amsterdam, 

eiseressen in conventie, 

verweersters in reconventie, 

advocaat: mr. G.C. Endedijk, 

tegen 

[A] te [woonplaats], 

gedaagde in conventie, 

eiser in reconventie, 

advocaat: mr. E.G.M. van den Heuvel. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. [A] (geboren op --) is op 28 februari 2006 als 

bestuurder van een auto voor een stoplicht bij de 

afslag Bos en Lommer bij de A10 te Amsterdam 

achterop aangereden door een bedrijfsauto, 

eigendom van Valuta Speelautomaten B.V. 

2.2. London Verzekeringen N.V. is de WAMverzekeraar 

van Valuta Speelautomaten B.V. 

London Verzekeringen N.V. heeft aansprakelijkheid 

voor het ongeval erkend. 

2.3. Tussen London c.s. en [A] is afgesproken dat 

medische expertise zou worden ingewonnen bij 

dr. [B], neuroloog/psychiater, om de ongevalsgevolgen 

in kaart te brengen. Dr. [B] heeft op 2 februari 

2007 rapport uitgebracht. 

2.4. Dr. [C] heeft op verzoek van [A] psychiatrische 

onderzoek bij hem verricht en heeft daarover 

op 7 februari 2008 rapport uitgebracht. 

2.5. London c.s. heeft de rechtbank verzocht om 

een voorlopig deskundigenbericht. Bij beschikking 

van 14 augustus 2008 is prof. dr. M. Kuilman, 

psychiater, door de rechtbank als deskundige benoemd. 

Prof. dr. Kuilman heeft op 1 november 

2009 gerapporteerd. 

2.6. [A] heeft in vier kort gedingprocedures gevorderd 

London c.s. bij wijze van voorlopige voorziening 

te veroordelen tot betaling van voorschotten 

op de schade die hij stelt te lijden als gevolg van 

het ongeval. Mede op grond van de in die kort 

gedingprocedures uitgesproken betalingsveroordelingen 

heeft London c.s. in totaal € 65.001,72 

aan [A] betaald. 

3. De vordering in conventie 

3.1. London c.s. vordert bij vonnis, voor zover 

mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, [A] te veroordelen 

tot terugbetaling van de reeds door London 

Verzekeringen N.V. aan [A] betaalde voorschotten 

ad € 65.001,72, althans een door de rechtbank in 

goede justitie te bepalen bedrag, met veroordeling 

van [A] in de kosten van de procedure. 

3.2. London c.s. stelt daartoe – zakelijk weergegeven 

– het volgende. London c.s. bestrijdt dat [A] 

als gevolg van het ongeval letsel heeft opgelopen. 

Uit de medische informatie blijkt niet dat er ongevalsletsel 

is, en zo ja welk letsel. De door [A] aangevoerde 

ernstige klachten kunnen niet worden 

verklaard door de ernst van het ongeval. De 

voorschotten van € 65.001,72 zijn onverschuldigd 

aan [A] betaald en hij is gehouden tot terugbetaling 

daarvan. Aldus London c.s. 

3.3. [A] voert verweer. Op de stellingen van partijen 

wordt hierna, voor zover van belang, nader 

ingegaan. 

4. De vordering in reconventie 

4.1. [A] vordert London c.s. bij vonnis, voor zover 

mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, te veroordelen 

tot betaling aan hem van: 

– € 500.439,14; 

– de kosten van fysiotherapie vanaf 1 januari 2008 

tot en met 1 juli 2009; 

– de kosten van de door [A] ingeschakelde deskundige, 

waarmee met name te denken valt aan Groot 

Expertise en de medisch adviseur; 

– de kosten van rechtsbijstand, voor zover deze 

niet betrekking hebben op één van de gevoerde 

procedures; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


667

89 

«JA» 


– de wettelijke rente over € 380.439,14 vanaf 23 

mei 2008, zijnde de datum van dagvaarding in 

een gevoerd kort geding; 

– de wettelijke rente over de overige schadeposten 

vanaf de datum van het instellen van de eis in reconventie, 

31 maart 2010, tot aan de dag der algehele 

voldoening; 

en verder: 

vooruitlopend op een veroordeling ter zake de 

vergoeding van de schade één of meer medisch 

deskundige(n) te benoemen, die zich een mening 

moet(en) vormen over de vraag welke lichamelijke 

en geestelijke klachten [A] ondervindt en of dat 

deze geheel of ten dele toegeschreven kunnen 

worden aan het ongeval van 28 februari 2006; 

alsmede: 

London c.s. te veroordelen in de in deze procedure 

niet aan de orde gekomen schadeposten, waaronder 

de toekomstige schade, in materiële en immateriële 

zin, aan [A] te voldoen, nader op te maken 

bij staat en te vereffenen volgens de wet; 

en London c.s. te veroordelen in de kosten van de 

procedure. 

4.2. [A] stelt daartoe – zakelijk weergegeven – het 

volgende. Hij heeft als gevolg van het ongeval 

whiplashletsel en ernstig blijvend hersenletsel. [A] 

is daardoor niet meer in staat om loonvormende 

arbeid te verrichten. Tot aan het ongeval verrichtte 

hij probleemloos zijn werk als kapper in de door 

hem geëxploiteerde kapperszaak en verrichtte hij 

werkzaamheden als beheerder van een aantal 

gokkasten. Als gevolg van het letsel behoeft [A] 

zeer intensieve dagelijkse (ver)zorg(ing) en begeleiding. 

[A] vordert vergoeding van geleden en 

nog te lijden schade wegens verlies van arbeidsvermogen, 

verzorgings- en opvangkosten, kosten van 

deskundigen, fysiotherapie en medisch advies. 

4.3. London c.s. voert verweer. Op de stellingen 

van partijen wordt hierna, voor zover van belang, 

nader ingegaan. 


In conventie en in reconventie 

5.1. Het geschil spitst zich vooralsnog toe op de 

vraag of [A] letsel heeft en of dat letsel als ongevalsgerelateerd 

is aan te merken. Ten einde daarover 

duidelijkheid te verkrijgen zijn de hiervoor 

genoemde rapportages van dr. [B], dr. [C] en dr. 

Kuilman vervaardigd. 

5.2. Partijen strijden over de bruikbaarheid van 

die rapportages. Volgens [A] is het rapport van 

dr. [B] niet bruikbaar omdat daaraan geen deugdelijk 

onderzoek ten grondslag ligt. Het rapport 

is tot stand gekomen op basis van een gesprek 

over [A] dat een medewerkster van dr. [B] gedurende 

één uur heeft gevoerd met de heer [D]. De 

heer [D] is een vriend van [A] die hem de dag van 

het onderzoek begeleidde. [A] zelf is zeer summier 

door dr. [B] onderzocht. Aldus [A]. London c.s. 

voert aan dat de rapportage van dr. [C] niet 

bruikbaar is omdat het op eenzijdig verzoek van 

[A] is vervaardigd en London c.s. op geen enkele 

wijze betrokken is geweest bij de totstandkoming 

van de rapportage van dr. [C]. 

5.3. Met betrekking tot de rapportage van dr. 

Kuilman heeft te gelden dat deze in het onderhavige 

geval op grond van artikel 207 lid 1 Wetboek 

van Burgerlijke Rechtsvordering dezelfde bewijskracht 

heeft als die, welke op de gewone wijze in 

een aanhangig geding heeft plaatsgehad. 

5.4. Uit de rapportage van dr. Kuilman en de aan 

hem ter beschikking gestelde stukken blijkt het 

volgende. [A] is geboren in Irak en is met zijn 

ouders naar Israel geëmigreerd. Hij huwde met 

een Nederlandse echtgenote en kocht in 1980 een 

kapsalon in Amsterdam. In de periode 2000 – 

2003 is hij getroffen door twee hartinfarcten en 

is hij tweemaal slachtoffer geweest van roofovervallen 

op zijn kapperszaak. Hij is in 2004 gescheiden 

van zijn echtgenote. Met haar en de twee 

dochters die uit het huwelijk zijn geboren heeft 

[A] sedertdien geen contact. [A] stond enkele jaren 

onder behandeling van een psychiater toen 

het ongeval hem in februari 2006 overkwam. 

Het rapport van dr. Kuilman houdt verder – onder 

meer en voorzover hier van belang – het volgende 

in: 

(...) Samenvatting: 

Op grond van de toestand van betrokkene en zijn 

minimale verbale respons, is de rapporteur niet 

in staat geweest tot het afnemen van een ongevalsanamnese, 

een algemene medische, psychiatrische 

en een biografische anamnese. Daartoe zullen we 

een beroep moeten doen op de informatie ontleend 

aan derden, (...) zoals verkregen uit het 

dossier en aanvullende informatie. De heer [D] 

bij wie betrokkene sedert het ongeval in huis is, 

verschaft enige feitelijke informatie met betrekking 

tot de voorgeschiedenis. Daaronder bevinden 

zich geen feiten en gebeurtenissen die niet óók te 

vinden zijn in de informatie die zich in het toege- 

668 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

89 

zonden dossier bevindt. Met uitzondering van het 

feit dat blijkens de mededelingen van de heer [D] 

de toestand van betrokkene in de loop van de tijd 

zodanig is verslechterd, dat hij thans 24 uur per 

etmaal thuiszorg nodig heeft en in hoge mate 

ADL-zorgbehoeftig is. Ook tussen hem en betrokkene 

komt het nauwelijks tot verbale communicatie. 

Onderzochte wordt (door de heer [D]) beschreven 

als buitengewoon inactief en passief, zonder 

veel belangstelling voor wat er om hem heen 

plaatsvindt. De heer [D] signaleert een contrast 

tussen dit gedrag sedert het ongeluk en de situatie 

zoals hij onderzochte kent uit de periode ervoor: 

actief, in het verbale contact zonder beperkingen, 

met een grote belangstelling en betrokkenheid bij 

zijn werkzaamheden en voor de sportbeoefening. 

Psychiatrisch onderzoek: vanwege de zeer geringe 

verbale communicatie is een beoordeling bijzonder 

moeilijk. Gelet op het feit dat betrokkene op 

sommige momenten direct en alert reageert, is er 

geen sprake van een toestand van bewustzijnsverlaging, 

cq. sufheid. Wel zijn er aanwijzingen voor 

een bewustzijnsvernauwing, waarbij betrokkene 

zich lijkt af te sluiten voor wat er van buiten op 

hem afkomt, als ook voor wat er aan indrukken 

van binnenuit naar boven zou moeten komen. 

Het informatieve gehalte van wat onderzochte 

heeft te brengen, is minimaal. Hij valt op door 

zijn passieve en regressieve houding. Hij sluit zich 

af, imponeert als afwijzend en zonder inzet. Nu 

en dan maakt hij ook een actief afwerende indruk. 

Onderzochte lijkt zich ongelukkig te voelen, af en 

toe imponeert hij als gekweld, maar overigens is 

het moeilijk om een beeld te krijgen van zijn 

stemming, terwijl hij – een enkele reactie buiten 

beschouwing gelaten – geen blijkt geeft van affectieve/emotionele 

responsen in het positieve of 

negatieve deel van het spectrum. De oriëntatie in 

tijd en plaats zijn gestoord, maar het is moeilijk 

uit te maken of dit nu berust op desinteresse/gebrek 

aan inzet, dan wel op cognitieve manco’s. 

Het verbale contact was ontoereikend om een 

beeld te krijgen van het denkvermogen, de waarneming 

en het verstandelijk potentieel. De reactie 

van betrokkene op vragen die beogen het cognitief 

functioneren te testen, tonen een niveau dat men 

slechts bij een ernstig intelligentieverval, cq. een 

zeer ernstige hersenbeschadiging of bij verregaande 

regressie tegenkomt. Onderzochte blijft veelvuldig 

het antwoord schuldig en/of sluit zich af 

en geeft er geen blijk van zich veel inspanning te 

getroosten. 

(...) 

(...) Conclusies: 

– Een onbevredigend onderzoek, in de eerste 

plaats omdat het niet mogelijk is een (auto)anamnese 

af te nemen, terwijl de ontvangen en alsnog 

verkregen informatie op een aantal punten te 

summier en bovendien tegenstrijdig is. Dat geldt 

voor de gegevens zowel met betrekking tot feiten, 

gebeurtenissen en omstandigheden na het ongeval, 

als daarvoor. 

– Met betrekking tot de mechanische impact van 

het ongeval, is de informatie evenmin eensluidend, 

maar alles bij elkaar genomen is er hoogst 

waarschijnlijk sprake geweest van een commotio 

cerebri. 

Duidelijke aanwijzingen voor een ernstiger of 

andersoortig posttraumatisch hersenletsel ontbreken. 

Daar komt nog bij dat het ziektebeloop niet 

past bij posttraumatische (hersen)organische 

veranderingen. 

– Bij psychiatrisch onderzoek wordt de rapporteur 

geconfronteerd met een buitengewoon regressief 

gedrag, meer geprononceerd nog dan vorige onderzoekers 

hebben kunnen constateren en in veel 

sterkere mate aanwezig dan in de eerste jaren na 

het ongeval werd gesignaleerd. 

– Voor zover de informatie dit toelaat vast te 

stellen, geen aanknopingspunten voor een posttraumatische 

stress-stoornis. 

– Informatie over de pretraumatische situatieve 

context is onduidelijk en onvolledig. De behandelend 

psychiater spreekt zichzelf in dat opzicht tegen 

(...). Het lijkt aannemelijk dat betrokkene toen 

het ongeluk hem trof, in een kwetsbare positie 

verkeerde, bij een anamnese met twee roofovervallen, 

twee hartinfarcten en een echtscheiding. 

Er zijn aanwijzingen dat betrokkene met een geforceerde 

ontkenning van zijn problemen en beperkingen 

zich tot aan het ongeval krampachtig 

probeerde staande te houden. En het is de vraag 

of hij zich aldus had weten te redden zonder grote 

aanpassingsmoeilijkheden als het ongeluk hem 

niet had getroffen. Het ontbreekt de rapporteur 

echter aan voldoende gedetailleerde informatie, 

ontleend uit betrouwbare bronnen om een en 

ander verder overtuigend uit te werken. 

– De verslechtering van onderzochte’s toestand 

in de loop der jaren na het ongeluk, is vanuit 

psychiatrisch gezichtspunt in relatie tot (de verwerking 

van) het ongeval niet te verklaren. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


669

89 

«JA» 


In antwoord op vragen en opmerkingen van de 

(medisch adviseur van de) advocaat van [A] rapporteert 

dr. Kuilman: 

(...) 

Dat onderzochte tot op de dag van het ongeval 

nog gewoon zijn werk heeft verricht in zijn kapsalon, 

is een juiste constatering, maar dat betekent 

nog niet dat hij zich in een optimimale situatie 

bevond. Zie in dat verband wat reeds eerder is 

opgemerkt in mijn commentaar hierboven (...) 

naar aanleiding van de berichtgeving van de behandelend 

psychiater, wiens beschrijving de 

kwalificatie “marginaal” ten aanzien van de psychische 

toestand van betrokkene rechtvaardigt. 

Ondergetekende acht het niet uitgesloten dat hij 

zich tot aan het ongeval wist staande te houden 

dankzij het feit dat hij zijn werk nog kon doen en 

aldus iets had waar hij zich aan kon vastklampen. 

Het ongeval en de zich eruit ontwikkelende 

klachten en symptomen/beperkingen kunnen in 

dat verband een ernstige bedreiging zijn geweest 

voor zijn bestaanszekerheid en aldus de reactiebasis 

hebben gevormd voor de verregaande regressie 

en somatisering waarmee de rapporteur thans 

wordt geconfronteerd. Wellicht is in dat verband 

ook nog het feit van belang dat vanuit de professionele- 

en niet-professionele omgeving (...) de 

nadruk is gelegd op de aanwezigheid van een onherstelbaar 

ernstig (hersen)letsel, veronderstellingen 

waarvoor naar het oordeel van ondergetekende 

geen aanknopingspunten bestaan. 

(...) Op basis van voorgaande constateringen en 

overwegingen, in aanmerking genomen het atypische 

en bizarre karakter van het huidige toestandsbeeld 

met zijn buitensporige regressie/fixatie en 

het progressieve beloop, bij een pretraumatisch 

verre van optimale levenssituatie met onder meer 

een scheidingsprocedure en verwikkelingen rond 

de gokautomaten die betrokkene had aangeschaft 

– persisteert de rapporteur bij zijn mening dat het 

geenszins vaststaat dat het ongeval en de gevolgen 

ervan aanleiding zijn geweest tot de huidige psychische 

toestand van betrokkene. In tegendeel: 

het huidig onderzoek en de toegezonden/alsnog 

verkregen informatie bieden voldoende aanknopingspunten 

voor de veronderstelling dat factoren 

en omstandigheden die met het ongeval niet van 

doen hebben op zijn minst een belangrijk aandeel 

leveren tot de ontwikkeling van het geschetste 

beeld. Er is echter meer informatie nodig om op 

dit punt tot overtuigende uitspraken te komen. 

(...) 

De reactie van dr. Kuilman op nadere vragen van 

de advocaat van London c.s. luidt als volgt: 

(...) 

Ten aanzien van de somatische gevolgen van het 

ongeval is ondergetekende, op grond van de 

anamnese, de beschikbare informatie, de aard van 

de klachten en het ziektebeloop van opvatting dat 

er geen sprake kan zijn geweest van een ongevalsgerelateerde 

ernstige hersenbeschadiging waarvan 

de gevolgen zich nog steeds manifesteren. Andersluidende 

veronderstellingen van andere specialisten 

missen iedere grond. 

(...) 

(...) 

Dit betekent dat voor het voortduren/intensiveren 

van de klachten en de indrukwekkende uitwaaiering 

en intensivering ervan tot het beeld waarmee 

we thans worden geconfronteerd, met een verregaande 

regressie, niet (meer) uit de directe lichamelijke 

gevolgen van het ongeval zijn te verklaren 

en evenmin uit de psychotraumatische impact 

ervan. Dat geldt evenzeer voor de verwerkingsmodus 

bij een beeld dat in de loop van de tijd steeds 

meer bizarre en extreem regressieve trekken is 

gaan vertonen. Dit betekent dat andere factoren 

en omstandigheden dan het ongeval verantwoordelijk 

zijn voor het beeld waarmee we thans worden 

geconfronteerd. Een nadere specificering van 

die factoren is op grond van het gebrekkige contact 

met betrokkene niet mogelijk geweest, al heeft 

de rapporteur wel aanwijzingen voor een belastende 

pretraumatische situatieve context (...). 

In antwoord op de voorgelegde vraagstelling 

rapporteert dr. Kuilman: 

(...) 

Wat is de diagnose op uw vakgebied (...) 

Antwoord: Betrokkene vertoont een extreem regressief 

gedrag dat nog het best is te plaatsen in 

de rubriek van de aanpassingsstoornissen. Bij gebrek 

aan informatie is het niet mogelijk gebleken 

om gedetailleerd nader in te gaan op determinanten. 

(...) 

Zijn er op uw vakgebied klachten en afwijkingen 

die er ook zouden zijn geweest of op enig moment 

ook hadden kunnen ontstaan als het ongeval betrokkene 

niet was overkomen? 

Antwoord: Dankzij de toestand van betrokkene, 

de vrijwel ontbrekende auto-anamnese en de lacunaire 

informatie, valt deze vraag niet overtuigend 

te beantwoorden. Wel is op grond van de 

beschikbare informatie aannemelijk te maken dat 

670 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

89 

betrokkene, toen het ongeval hem overkwam, in 

een kwestbare situatie verkeerde en waarschijnlijk 

marginaal functioneerde, met een risico op decompenseren 

in enigerlei vorm, ook wanneer het ongeluk 

hem niet was overkomen. 

(...) Voor zover u de vorige vraag bevestigend beantwoordt 

(dus zonder ongeval ook klachten), 

kunt u dan een indicatie geven met welke mate 

van waarschijnlijkheid, op welke termijn en in 

welke omvang de klachten en afwijkingen dan 

hadden kunnen ontstaan? 

Antwoord: Gelet op de reeds eerder gegeven 

overwegingen een nauwelijks te beantwoorden 

vraag. 

Volstaan wordt met de verwachting dat betrokkene 

waarschijnlijk te eniger tijd ook wel zou zijn 

gedecompenseerd, in aanmerking genomen de 

pretraumatische situatieve context en het feit dat 

hij buitensporig op het ongeval heeft gereageerd 

(wat niet aan de mechanische- of psychotraumatische 

impact kan worden toegeschreven). 

5.5. In het rapport van dr. Kuilman is geen bevestiging 

te vinden voor de stelling van [A] dat hij 

als gevolg van het ongeval hersenletsel heeft en 

dat zijn klachten en beperkingen daar het gevolg 

van zijn. Blijkens het rapport kan op grond van 

anamnese, beschikbare informatie uit het medisch 

dossier, aard van de klachten en het ziektebeloop 

geen sprake zijn geweest van een ongevalsgerelateerde 

hersenbeschadiging. Dr. Kuilman komt tot 

de conclusie dat er hoogst waarschijnlijk sprake 

is geweest van een hersenschudding en dat duidelijke 

aanwijzingen voor een ernstiger of andersoortig 

posttraumatisch hersenletsel ontbreken. Het 

eenzijdig in opdracht van [A] opgestelde rapport 

van dr. [C] en de andersluidende veronderstellingen 

van behandelaars van [A] leggen tegenover 

het rapport van dr. Kuilman onvoldoende gewicht 

in de schaal. De stelling van [A] dat het ongeval 

hersenletsel tot gevolg heeft gehad en dat zijn 

klachten en beperkingen daaruit voortkomen, is 

niet gegrond. 

5.6. Weliswaar kan dus niet uitgegaan worden van 

hersenletsel, maar London c.s. bestrijdt – terecht 

– niet dat bij [A] sprake is van ernstige psychische 

problemen. Dr. Kuilman rapporteert dat aannemelijk 

is dat [A] toen het ongeval hem trof, in een 

kwetsbare positie verkeerde, bij een anamnese 

met twee roofovervallen, twee hartinfarcten en 

een echtscheiding. [A] had zich in verband daarmee 

ook onder behandeling gesteld van een psychiater. 

Blijkens het rapport van dr. Kuilman zijn 

er aanwijzingen dat [A] zich vóór het ongeval met 

een geforceerde ontkenning van zijn problemen 

en beperkingen krampachtig probeerde staande 

te houden. De kwalificatie door de behandelend 

psychiater van de psychische toestand van [A] 

vóór het ongeval als “marginaal” wordt door dr. 

Kuilman als gerechtvaardigd aangemerkt. Dr. 

Kuilman acht het niet uitgesloten dat [A] zich in 

die marginale psychische toestand tot aan het 

ongeval desondanks staande wist te houden 

dankzij het feit dat hij zijn werk nog kon doen – 

de rechtbank laat hier in het midden in welke 

mate [A] zijn werk nog verrichtte – en aldus iets 

had waar hij zich aan kon vastklampen. Uit het 

rapport van dr. Kuilman blijkt naar het oordeel 

van de rechtbank afdoende dat reeds vóór het 

ongeval sprake was van psychische problematiek. 

Het beeld dat [A] schetst van zijn situatie vóór 

het ongeval, namelijk dat hij toen tot alles in staat 

was en dat hij geheel probleemloos door het leven 

ging, spoort niet met de bevindingen en conclusies 

van dr. Kuilman en wordt terzijde gesteld. 

5.7. De reeds vóór het ongeval aanwezige marginale 

psychische toestand van [A] is na het ongeval 

verslechterd. London c.s. voert aan dat die huidige 

problematiek van [A] vanwege de marginale psychische 

toestand vóór het ongeval als pre-existent 

moet worden aangemerkt. Volgens London c.s. 

bestaat er geen causaal verband tussen de huidige 

psychische problematiek van [A] en het ongeval. 

5.8. London c.s. voert daartoe aan dat volgens dr. 

Kuilman geenszins vaststaat dat het ongeval en 

de gevolgen ervan aanleiding zijn geweest tot de 

huidige psychologische toestand van [A]. Verder 

schrijft dr. Kuilman in zijn rapport dat het ongeval 

niet, maar andere factoren en omstandigheden 

wél verantwoordelijk zijn voor de psychische decompensatie 

van [A]. Ook daaraan ontleent London 

c.s. argument voor haar standpunt dat de 

psychische problematiek van [A] niet in causaal 

verband staat tot het ongeval. London c.s. gaat er 

evenwel aan voorbij dat dr. Kuilman aan het een 

en ander nadere invulling en nuancering heeft 

gegeven. De andere factoren en omstandigheden 

die wél verantwoordelijk zijn voor de psychische 

decompensatie van [A] zijn er blijkens het rapport 

namelijk in gelegen dat het ongeval en de zich 

eruit ontwikkelende klachten, symptomen en beperkingen 

een ernstige bedreiging kunnen zijn 

geweest voor de bestaanszekerheid van [A] en aldus 

de reactiebasis hebben gevormd voor de verregaande 

regressie en somatisering. Met andere 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


671

89 

«JA» 


woorden: [A] balanceerde waarschijnlijk al op de 

rand, maar hield zich tot op zekere hoogte nog 

staande en het ongeval kan [A] volgens dr. Kuilman 

van de rand hebben doen vallen. In zoverre 

kan er volgens het rapport van dr. Kuilman dus 

sprake zijn van causaal verband tussen het ongeval 

en de psychische decompensatie van [A]. 

5.9. Naast de mogelijkheid dat de psychische decompensatie 

van [A] door het ongeval is geluxeerd, 

vermeldt dr. Kuilman dat de vraag of de 

klachten en afwijkingen er ook zouden zijn geweest 

of op enig moment ook hadden kunnen 

ontstaan als het ongeval [A] niet was overkomen 

niet overtuigend valt te beantwoorden. Hij acht 

aannemelijk dat [A], gegeven zijn kwetsbare situatie 

en marginaal functioneren, een risico had op 

decompenseren in enigerlei vorm, ook wanneer 

het ongeluk hem niet was overkomen. Een indicatie 

over de mate van waarschijnlijkheid, de termijn 

en omvang waarin de klachten en afwijkingen ook 

zonder ongeval zouden zijn ontstaan is volgens 

dr. Kuilman echter nauwelijks te geven. 

5.10. Het kan dus zijn dat het ongeval, vanwege 

de predispositie van [A], heeft geleid tot zijn psychische 

decompensatie. Indien zich bij [A] als 

gevolg van het ongeval psychische klachten hebben 

gemanifesteerd die bij een ander niet zouden 

zijn opgetreden omdat die klachten hun basis 

vinden in de marginale psychische toestand 

waarin [A] vóór het ongeval al verkeerde, maakt 

dat niet dat London c.s. niet voor die psychische 

klachten aansprakelijk is. London c.s. heeft [A] te 

nemen zoals deze is, met diens beperkingen en 

eigenschappen. Maar ook is dus echter mogelijk 

dat de psychische decompensatie in enigerlei 

vorm zou zijn opgetreden zonder ongeval en dat 

het ongeval daaraan niet heeft bijgedragen omdat 

de psychische decompensatie geheel het gevolg is 

van de pre-exististente marginale psychische toestand 

van [A]. 

5.11. Enig verder houvast voor een oordeel met 

betrekking tot het causaal verband tussen het ongeval 

en de psychische decompensatie van [A] en 

de aanwezige causaliteitsonzekerheid is volgens 

het rapport van dr. Kuilman niet te verkrijgen. 

In het onderhavig geval, waarin de vergelijkingshypothese 

tussen de situatie met en zonder ongeval 

niet met zekerheid is te maken, behoort die 

bestaande onzekerheid niet geheel en onverkort 

in het nadeel van [A] te werken. Het is immers 

de aansprakelijke veroorzaker van het ongeval die 

[A] de mogelijkheid heeft ontnomen om zekerheid 

te verschaffen omtrent hetgeen in de hypothetische 

situatie zonder ongeval zou zijn geschied. 

Of de hier bedoelde onzekerheid nu beschouwd 

wordt als probleem bij vaststelling van 

het causaal verband (in de zin van conditio sine 

qua non) of bij vaststelling van de schade is naar 

het oordeel van de rechtbank niet relevant omdat 

causaal verband en schade in dat opzicht in feite 

uitwisselbaar zijn. 

5.12. Om te bewerkstelligen dat de causaliteitsonzekerheid 

niet geheel en onverkort in het nadeel 

van [A] werkt, dient een inschatting te worden 

gemaakt van de hypothetische situatie waarin [A] 

zou hebben verkeerd zonder ongeval. Voor het 

maken van een dergelijke inschatting is ook reden 

omdat de aansprakelijkheid vaststaat, sprake is 

van schade als gevolg van letsel en – zoals hierna 

blijkt – niet slechts een zeer kleine kans aanwezig 

is dat het letsel het gevolg is van het ongeval. 

De rechtbank betrekt bij het maken van de inschatting 

de aard van de door dr. Kuilman beschreven 

problematiek die reeds vóór het ongeval aanwezig 

was. Verder is van belang dat die problematiek 

reeds een zodanig marginale psychische toestand 

teweeg had gebracht dat [A] ook door een relatief 

gering ernstig ongeval in vergaande mate psychisch 

kon decompenseren. Dat maakt de kans 

dat [A] ook zonder ongeval in vergelijkbare omstandigheden 

zou zijn komen te verkeren groot. 

Dit alles brengt de rechtbank tot de slotsom dat 

[A] aanspraak heeft op vergoeding van één derde 

deel van de schade. 

5.13. London c.s. heeft de door [A] gevorderde 

schade betwist. Naar aanleiding van hetgeen door 

London c.s. is aangevoerd, heeft [A] erkend dat 

bij de berekening van de arbeidsvermogensschade 

de “winst voor belasting” is aangeduid als “netto 

winst”. Naar aanleiding van het debat daarover 

en over de verdere schade-omvang, zal [A] in de 

gelegenheid worden gesteld te reageren op hetgeen 

door London c.s. naar voren is gebracht en een 

nadere opstelling en onderbouwing van zijn 

schade dienen te verstrekken. De zaak zal daartoe 

naar de rol worden verwezen voor het nemen van 

een akte. 

5.14. Iedere verdere beslissing wordt aangehouden. 


in conventie en in reconventie 

De rechtbank: 

672 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

90 

6.1. verwijst de zaak naar de rol van 13 april 2011 

voor het nemen van een akte aan de zijde van [A]; 


90 



BP9785 

(mr. Sprenger) 

Verjaring. Onrechtmatig beslag. Verklaring 

voor recht. 

[BW art. 3:310] 

In juni 1993 hebben A c.s. conservatoir beslag gelegd 

op een aan X toebehorend zeeschip. Dit beslag 

is opgeheven nadat X een procesgarantie van 

€ 400.000,= had afgegeven. X vordert thans vergoeding 

van schade wegens het beslag en de kosten 

voortvloeiende uit de gegeven garantie. A c.s. beroepen 

zich op verjaring. De rechtbank oordeelt 

dat de verjaringstermijn ex art. 3:310 BW is gaan 

lopen bij aanvang van de dag volgende op die 

waarop de benadeelde met de schade als de 

daarvoor aansprakelijke persoon bekend is. Volgens 

de rechtbank was X reeds in 1993 bekend 

met de schadebrengende gebeurtenis. Daarnaast 

was X reeds in 1994 bekend met de voor die 

schade aansprakelijke personen. De rechtbank 

merkt nog op dat, anders dan X betoogt, het voor 

het aanvangen van de verjaringstermijn niet is 

vereist dat (in een al dan niet onherroepelijke 

rechterlijke of arbitrale beslissing) is vastgelegd 

dat A c.s. als beslagleggers niets van X te vorderen 

hebben, dan wel dat om andere redenen hun eis 

niet dient te worden toegewezen. X had van meet 

af aan kunnen beoordelen of de beslaglegging terecht 

was, zodat zij toen reeds de vordering tot 

opheffing van het beslag, tot teruggave van de 

garantie of tot schadevergoeding kon instellen. 

Volgens de rechtbank hebben A c.s. ook geen afstand 

gedaan van (een beroep op) verjaring en 

evenmin is het beroep in strijd met de redelijkheid 

en billijkheid. Voor de vorderingen tot verklaring 

voor recht dat A c.s. onrechtmatig hebben gehandeld 

vanwege het beslag en het niet terugbetalen 

van de garantie, geldt een twintigjarige verjaringstermijn. 

Deze zijn niet verjaard. Omdat de vorderingen 

tot verklaring voor recht uiteindelijk bedoeld 

zijn om schadevergoeding te vorderen en die vorderingen 

wel verjaard zijn, moet X zich uitlaten op 

welke wijze zij veronderstelt de procedure voort te 

zetten. 

De rechtspersoon naar het recht van de plaats van 

vestiging Black Sea Shipping Company te Odessa, 

Oekraïne, 

eiseres, 

advocaat: mr. E.A. Bik, 

tegen 


Handelsveem BV, ook h.o.d.n. Handelsveem 

BV C. Steinweg, te Rotterdam, 

2. de rechtspersoon naar het recht van de plaats 

van vestiging Alimenta Commodities Ltd. te Nassau, 

Bahama’s, 

gedaagden, 

advocaat: mr. B.S. Janssen. 

Eiseres wordt hierna aangeduid als Blasco, gedaagden 

afzonderlijk als Handelsveem, respectievelijk 

Alimenta. 

1. Het verloop van de procedure 

(...; red.) 


(...; red.) 


3.1. Blasco vordert dat de rechtbank bij uitvoerbaar 

bij voorraad verklaard vonnis: 

a. voor recht zal verklaren dat het op 3 juni 1993 

op de “Rosa Luxemburg” gelegde beslag onrechtmatig 

was en dat gedaagden daarom aansprakelijk 

zijn voor de door het beslag en de daaruit voortvloeiende 

procedure veroorzaakte schade, zoals 

de kosten van de vervangende zekerheid; 

b. voor recht de verklaren dat Handelsveem ook 

los daarvan onrechtmatig heeft gehandeld onder 

andere door na te laten de vordering in te trekken 

en de garantie terug te geven toen bleek dat zij 

haar vordering niet deugdelijk kon onderbouwen 

en in rechte geen kans van slagen had; 

c. Handelsveem zal veroordelen om deze schade, 

op te maken bij staat, aan Blasco te vergoeden; 

met veroordeling van Handelsveem in de proceskosten. 

3.2. Daartoe stelt Blasco – kort gezegd – het volgende. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


673

90 

«JA» 


a. Wegens het arbitraal beding dat ook op de 

vorderingen onder de betreffende cognossementen 

van toepassing is, is de Nederlandse rechter 

is onbevoegd om van de vordering van gedaagden 

wegens ladingschade kennis te nemen. Gedaagden 

hebben nagelaten om tijdig arbitrage aanhangig 

te maken. 

b. Gedaagden hebben van Blasco niets te vorderen, 

zodat zij geen grond hadden voor het leggen van 

beslag, evenmin om slechts tegen zekerheidstelling 

door middel van de Clubgarantie in opheffing van 

het beslag te bewilligen. 

c. In ieder geval heeft Handelsveem niets te vorderen 

van Blasco, zoals in het vonnis van de rechtbank 

Middelburg van 24 mei 2006 is beslist. 

d. Gedaagden hebben onredelijk lang getalmd in 

de procedure betreffende hun vordering tot vergoeding 

van ladingschade. 

e. Gedaagden, maar in ieder geval Handelsveem 

zijn ten onrechte niet bereid de Clubgarantie terug 

te geven. 

f. Blasco lijdt schade bestaande uit onder meer 

(jaarlijkse) kosten van de Clubgarantie. 

3.3. De conclusie van gedaagden strekt tot afwijzing 

van de vorderingen met veroordeling van 

Blasco in de proceskosten bij vonnis uitvoerbaar 

bij voorraad. Het meest verstrekkende verweer 

komt erop neer dat de vordering tot schadevergoeding 

is verjaard. 

Dat verweer behandelt de rechtbank eerst. 

3.4. Tussen partijen is niet in geschil dat op de 

vorderingen van Blasco Nederlands recht van 

toepassing is. Met recht, want ingevolge de artikelen 

31 en 32 Verordening (EG) nr. 864/2007 van 

het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 

2007 (Rome II-Vo) is die Verordening in dit geval 

niet van toepassing; ingevolge artikel 3 lid 1 Wet 

conflictenrecht onrechtmatige daad is Nederlands 

recht van toepassing. 

3.5. De vordering tot vergoeding van de door het 

beslag op de “Rosa Luxemburg” en de daaruit 

voortvloeiende procedure veroorzaakte schade, 

zoals de kosten van het stellen en in stand houden 

van de Clubgarantie, betreft een vordering tot 

schadevergoeding in de zin van artikel 3:310 BW, 

zodat van toepassing is de vijfjarige verjaringstermijn. 

3.6. Partijen twisten over de vraag op welke datum 

of data de verjaringstermijn ging lopen en de 

vragen (a) of gedaagden afstand hebben gedaan 

van (een beroep op) verjaring, althans hun recht 

daartoe hebben verwerkt en (b) of het door gedaagden 

gedane beroep op verjaring naar maatstaven 

van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. 

3.7. Ingevolge artikel 3:310 BW gaat de verjaringstermijn 

in een geval als het onderhavige lopen bij 

aanvang van de dag volgende op die waarop de 

benadeelde zowel met de schade als met de daarvoor 

aansprakelijke persoon daadwerkelijk bekend 

is geworden (zie HR 9 juli 2010, LJN BM1688 en 

HR 9 oktober 2009, LJN BJ4850). 

3.8. De schade waarvan Blasco vergoeding vordert 

bestaat uit de schade wegens het beslag op de 

“Rosa Luxemburg”, de kosten voortvloeiende uit 

de door haar ter opheffing van dat beslag gestelde 

Clubgarantie en de kosten van de uit het beslag 

voortvloeiende procedure. 

Blasco liet de Clubgarantie stellen ter vervanging 

van de zekerheid die de gedaagden hadden verkregen 

door het beslag op het schip. Blasco liet die 

zekerheid stellen ter beperking van de bedrijfsschade 

die zij leed doordat zij het schip wegens het 

beslag niet kond exploiteren. De in dezen relevante 

schade is daarom die bedrijfsschade, die na enkele 

dagen beslag is teruggebracht tot de kosten 

van de Clubgarantie. De gebeurtenis waardoor 

die schade is ontstaan was, derhalve, het beslag 

op de “Rosa Luxemburg”. Nu dat schip door 

Blasco gereed werd, mag men aannemen dat zij 

dadelijk bij de beslaglegging door de deurwaarder 

op 3 juni 1993 daadwerkelijk met dat beslag bekend 

is geworden. Vast staat dat het beslag op 5 

juni 1993 op verzoek van Blasco – tegen het aanbod 

van vervangende zekerheid – is opgeheven, 

zodat Blasco in ieder geval op die datum met de 

schadebrengende gebeurtenis bekend was. 

Blasco werd met de uit het beslag voortvloeiende 

procedure bekend door de betekening aan haar 

van de dagvaarding van 24 mei 1994. Uit hetgeen 

in de punten 8 en 9 van de dagvaarding die de 

onderhavige procedure inleidde wordt gesteld, 

blijkt dat Blasco in ieder geval vóór de eerstdienende 

dag, 12 oktober 1994 met de inhoud van de 

dagvaarding van 24 mei 1994 bekend was. Daarom 

neemt de rechtbank als datum waarop Blasco 

daadwerkelijk bekend werd met (het begin van) 

de (doorlopende) kosten van die uit het beslag 

voortvloeiden procedure: 12 oktober 1994. 

3.9. Blasco is gelijktijdig met de beslaglegging, althans 

ten tijde van de opheffing van het beslag op 

5 juni 1993 daadwerkelijk bekend geworden met 

de voor de beslaglegging verantwoordelijke persoon, 

te weten de gedaagden die in de beslagstuk- 

674 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

90 

ken als verzoeksters stonden vermeld. Nu de 

Clubgarantie ten gunste van gedaagden is gesteld, 

was Blasco in ieder geval op 2 juli 1993 met de 

voor de bedrijfsschade en de kosten van de Clubgarantie 

aansprakelijke personen bekend. 

Omdat Blasco dezelfde personen, namelijk gedaagden, 

aansprakelijk houdt voor de kosten van de 

uit het beslag voortvloeiden procedure, was zij 

(reeds op 2 juli 1993, maar in ieder geval) op 12 

oktober 1994 daadwerkelijk bekend met de voor 

die schade aansprakelijke personen. 

3.10. Voor zover (een van) de vorderingen van 

Blasco zou(den) moeten worden aangemerkt als 

een vordering ter opheffing van een onrechtmatige 

toestand in de zin van artikel 3:314 BW, geldt 

mutatis mutandis hetzelfde. Blasco kon vanaf de 

beslaglegging opheffing daarvan vorderen, respectievelijk 

kon vanaf het moment van het stellen 

van de Clubgarantie op 2 juli 1993 teruggave 

daarvan vorderen. Blasco, die er klaarblijkelijk 

voor heeft gekozen eerst verstek te laten gaan in 

de procedure tot vergoeding van ladingschade, 

kon in die procedure verschijnen en maatregelen 

nemen ter beëindiging of beperking van haar 

kosten voortvloeiende uit die procedure. 

3.11. Gesteld noch gebleken is dat Blasco niet 

daadwerkelijk in staat was een rechtsvordering 

tot schadevergoeding in te stellen vanaf die momenten 

van haar bekendheid met de schade en 

de daarvoor aansprakelijke personen. Hetzelfde 

geldt ten aanzien van een vordering tot opheffing 

van de onrechtmatige toestand of teruggave van 

de Clubgarantie. Blasco voert weliswaar aan dat 

zij in de periode dat het hoger beroep liep tegen 

het vonnis van de rechtbank Middelburg van 15 

juli 1998 in die eerste aanleg het verstek niet kon 

zuiveren, maar die omstandigheid belette haar 

niet toen een procedure als de onderhavige tegen 

gedaagden in te stellen. 

3.12. Derhalve zijn vijfjarige verjaringstermijnen 

gaan lopen (a) ten aanzien van de vordering tot 

schadevergoeding wegens het beslag en de kosten 

van de Clubgarantie daags na de beslaglegging op 

3 juni 1993, althans na de opheffing van het beslag 

op 5 juni 1993, maar in ieder geval na het stellen 

van de Clubgarantie op 2 juli 1993 en (b) ten 

aanzien van de vordering tot schadevergoeding 

wegens de uit het beslag voortvloeiende procedure 

daags na 12 oktober 1994. 

3.13. Anders dan Blasco betoogt, is het voor het 

aanvangen van de verjaringstermijn niet vereist 

dat (in een al dan niet onherroepelijke rechterlijke 

of arbitrale beslissing) is vastgesteld dat de gedaagden 

als beslagleggers niets van Blasco te vorderen 

hebben, dan wel dat om andere reden hun eis in 

de hoofdzaak (tot vergoeding van ladingschade) 

niet dient te worden toegewezen. Blasco heeft van 

meet af aan zelf kunnen beoordelen of de beslaglegging 

op de “Rosa Luxemburg” terecht was, zodat 

zij toen reeds de vordering tot opheffing 

daarvan, tot teruggave van de Clubgarantie of tot 

schadevergoeding kon instellen (vgl.: HR 9 april 

2010, LJN BL1118; NJ 2010, 215). 

Op de beslaglegger rust een risicoaansprakelijkheid 

voor de gevolgen van het door hem gelegde 

beslag indien de vordering waarvoor beslag is gelegd 

geheel ongegrond is (zie Hoge Raad 13 april 

2003, LJN AF2841; NJ 2003, 440). Degene die een 

beslag legt handelt op eigen risico en dient, bijzondere 

omstandigheden daargelaten, de door het 

beslag geleden schade te vergoeden indien het 

beslag ten onrechte blijkt te zijn gelegd. De beslaglegger 

wiens beslag ten onrechte blijkt te zijn gelegd 

is aansprakelijk uit onrechtmatige daad jegens 

degeen op wiens recht het beslag inbreuk 

heeft gemaakt (zie Hoge Raad 13 januari 1995, 

LJN ZC1608, NJ 1997, 366). Derhalve – anders 

dan Blasco betoogt – verwordt het beslag niet van 

een rechtmatige daad tot een onrechtmatige door 

de beslissing over de eis in de hoofdzaak, dan wel 

over de beslaglegging, maar wordt het geacht van 

meet af aan onrechtmatig te zijn indien het achteraf 

blijkt ten onrechte te zijn gelegd. De beslissing 

over de eis in de hoofdzaak, dan wel over de 

beslaglegging heeft daarom geen werking ten 

aanzien van de aanvang van de verjaringstermijn. 

Hetzelfde geldt ten aanzien van de gestelde onrechtmatige 

daad in de vorm van de door gedaagden 

ingestelde procedure tot vergoeding van ladingschade. 

3.14. Voor zover Blasco betoogt dat telkens een 

(nieuwe) rechtsvordering tot schadevergoeding 

ontstaat wanneer zij (nieuwe) kosten van de 

Clubgarantie te betalen krijgt, of nieuwe kosten 

moet maken in de procedure die met de dagvaarding 

van 24 mei 1994 werd ingeleid, ziet zij eraan 

voorbij dat in dit geval sprake is van voortdurende 

schade veroorzaakt door één gebeurtenis, te weten 

het beslag op de “Rosa Luxemburg”, respectievelijk 

het aanhangig maken van genoemde dagvaarding 

(en niet van zelfstandige schadeposten of 

van een periodieke vordering in de zin van artikel 

3:308 BW). 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


675

90 

«JA» 


3.15. Derhalve zijn de vijfjarige verjaringstermijnen 

gaan lopen als hiervoor in 3.12 overwogen. 

Handelingen ter stuiting van die verjaringstermijnen 

uiterlijk op 2 juli 1998, respectievelijk 12 oktober 

1999 zijn gesteld noch gebleken. Blasco 

voert diverse feiten en omstandigheden aan betreffende 

de (al dan niet tegen een ander dan Blasco 

en al dan niet in arbitrage aanhangig te maken) 

vordering van gedaagden tot vergoeding van ladingschade, 

maar geen betreffende haar vorderingen 

tot schadevergoeding. Aan die feiten of omstandigheden 

komt daarom geen stuitende werking 

toe ten aanzien de vorderingen van Blasco 

tot schadevergoeding. 

Daarom komt de rechtbank tot de conclusie dat 

de vorderingen van Blasco tot schadevergoeding 

zijn verjaard, behoudens de vragen (a) of gedaagden 

afstand hebben gedaan van (een beroep op) 

verjaring, althans hun recht daartoe hebben verwerkt 

en (b) of het beroep van gedaagden op verjaring 

naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid 

onaanvaardbaar is. 

3.16. Blasco stelt dat gedaagden afstand van (een 

beroep op) verjaring hebben gedaan in par. 24 

van hun conclusie van antwoord en door, toen 

Blasco bij brief van 1 juli 2002 verzocht om zekerheid 

voor haar vordering tot schadevergoeding 

te stellen, een garantie te stellen zonder beroep 

op verjaring te doen. Gedaagden betwisten dat zij 

afstand van (een beroep op) verjaring hebben gedaan. 

Afstand van verjaring kan slechts rechtsgeldig 

worden gedaan door degene die de verjaring kan 

inroepen en wanneer de verjaring is voltooid, aldus 

artikel 3:322 leden 2 en 3 BW. Waar het om 

afstand van een recht gaat, dient de mededeling 

voldoende duidelijk te zijn. 

In par. 24 van hun conclusie van antwoord stellen 

gedaagden: “Pas indien bij een in kracht van gewijsde 

gegane beslissing – dat kan theoretisch dus 

zelfs na terugverwijzing door de Hoge Raad zijn 

– de vordering van Alimenta en Handelsveem 

tegen Black Sea afgewezen zou zijn, komt de vraag 

van de al dan niet rechtmatigheid van het beslag 

aan de orde”. De rechtbank kan Blasco niet volgen 

in haar stelling dat in de aangehaalde passage afstand 

van (een beroep op) verjaring is verwoord. 

Bewoordingen die op het begrip “afstand” duiden 

zijn daarin niet gebezigd. Uit de bewoordingen 

valt niet anders af te leiden dan dat pas inhoudelijk 

kan worden bepaald of het beslag op de “Rosa 

Luxemburg” onrechtmatig was wanneer het lot 

van de vordering waarvoor het beslag is gelegd 

zal zijn bepaald. Dat zegt iets over een behandelingsvolgorde, 

maar houdt geen afstand van (een 

beroep op) verjaring in. 

In de brief van 1 juli 2002 aan de advocaat van 

gedaagden (bijlage 32 bij productie 2 zijdens gedaagden) 

stelt de advocaat van Blasco voor zover 

in dezen relevant het volgende: 

“Als de procedure [tot vergoeding van ladingschade; 

rechtbank] nog lang gaat duren hebben mijn 

cliënten wel behoefte aan een tegenzekerheid. Er 

is immers sprake van een beslag gelegd op naam 

van Alimenta en Handelsveem gezamenlijk, en 

als de vordering uiteindelijk wordt afgewezen is 

dat beslag dus onrechtmatig geweest. Aan het 

doen stellen en gedurende vele jaren in stand 

houden van garanties zijn uiteraard kosten verbonden 

(ook als het om een Club garantie gaat). 

In deze zaak gaat het (als ik het goed zie) om een 

garantie van USD 400.000. 

Ik hoor graag van u of u bereid bent het punt van 

tegenzekerheid te bespreken; is dat niet zo dan 

zal ik mij (bij gebreke aan bekende verhaalsmogelijkheden 

tegen Alimenta) tot Handelsveem 

moeten wenden. Ik heb dat ook in andere zaken 

gedaan, en in één zaak ben ik zelfs zover gegaan 

dat Handelsveem is gedagvaard, waarna de vordering 

wegens onrechtmatig beslag (door verzekeraars) 

is betaald. Het stellen van zekerheid (mogelijk 

in de vorm van een verzekeraarsgarantie, als 

het om eersteklas verzekeraars gaat) is een praktische 

weg om gesteggel te voorkomen zolang de 

zaak nog onder de rechter is.” 

Gedaagden hebben daarop gereageerd door op 

24 december 2002 een garantie te laten stellen 

door hun aansprakelijkheidsverzekeraar op basis 

van het Rotterdams Garantieformulier 2000. In 

die garantie is bepaald dat deze is gesteld “without 

any prejudice whatever to the question of liability 

or to the amount involved or to any other matter 

in issue”. 

Uit de aangehaalde tekst van de brief van 1 juli 

2002 noch uit de tekst van de garantie valt af te 

leiden dat gedaagden geen beroep op verjaring 

zouden (gaan) doen. Afstand van (een beroep op) 

verjaring valt daarin niet te lezen. 

Nu geen andere gronden voor afstand van (een 

beroep op) verjaring zijn gedaan, slaagt dat verweer 

tegen het beroep op verjaring niet. 

676 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

90 

3.17. Over het betoog van Blasco dat gedaagden 

met hun in 3.16 genoemde handelswijze hun beroep 

op verjaring hebben verwerkt overweegt de 

rechtbank het volgende. Gedaagden betwisten dat 

betoog. 

Wil van rechtsverwerking sprake zijn, dan dient 

aangetoond te worden dat de betreffende partij 

zich heeft gedragen op een wijze die naar maatstaven 

van redelijkheid en billijkheid onverenigbaar 

is met het vervolgens geldend maken van het betrokken 

recht. Enkel tijdsverloop is daartoe onvoldoende. 

De door Blasco gestelde feiten kunnen haar beroep 

op rechtsverwerking niet dragen. Het betoog 

van Blasco komt erop neer dat gedaagden, niet 

door enige verklaring of enig handelen, maar door 

niet mede te delen dat zij (later) beroep op verjaring 

gaan doen, hun recht daartoe hebben verwerkt. 

Gelet op de aard van het beroep op verjaring, 

gaat dat betoog niet op. In beginsel staat het 

een partij vrij om een beroep op verjaring te doen. 

Geen rechtsregel schrijft voor dat een schuldenaar 

zijn schuldeiser ervoor dient te waarschuwen dat 

hij (later) beroep op verjaring zal doen. Het was 

aan Blasco zelf om tijdig de stuiting van de verjaring 

van haar vorderingen tot schadevergoeding 

ter hand te nemen. 

3.18. Voor haar beroep op de beperkende werking 

van de redelijkheid en billijkheid doet Blasco naast 

de onder 3.16 en 3.17 genoemde omstandigheden 

beroep op de vertraging die gedaagden in de procedure 

tot vergoeding van ladingschade hebben 

laten ontstaan. Gedaagden bestrijden dat beroep 

van Blasco. 

De rechter dient bij toepassing van de beperkende 

werking van de redelijkheid en billijkheid de nodige 

de nodige terughoudendheid te betrachten. 

In beginsel staat het een partij vrij om een beroep 

op verjaring te doen. 

Met Blasco kan worden geoordeeld dat gedaagden 

niet voortvarend hebben geprocedeerd in hun 

zaak tot vergoeding van ladingschade, zoals beschreven 

onder 2.3 tot en met 2.5 hierboven. 

Echter, die omstandigheid belette Blasco niet een 

vordering tot schadevergoeding in te stellen of op 

andere wijze de verjaring van haar vorderingen 

te stuiten. Dat geldt eens te meer met betrekking 

tot de vordering van Blasco tegen Handelsveem 

ten aanzien van welke partij de rechtbank Middelburg 

in het vonnis van vonnis van 15 juli 1998 – 

dus nog voor afloop van de verjaring – beslist had 

dat zij niet-ontvankelijk is in haar vordering tegen 

Coreck, terwijl Blasco het standpunt inneemt dat 

Handelsveem om dezelfde reden van haar niets 

te vorderen heeft. Bovendien stelt Blasco dat zijzelf 

bewust lange tijd verstek heeft laten gaan, ook nog 

toen gedaagden een nader oproepingsexploot 

hadden laten uitbrengen. De aan gedaagden toe 

te rekenen vertraging maakt hun beroep op verjaring 

in de onderhavige zaak niet naar maatstaven 

van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. 

De omstandigheid dat namens Handelsveem is 

medegedeeld – zoals Blasco stelt onder verwijzing 

naar haar producties 5 en 6, maar gedaagden betwisten 

– dat de verjaringstermijn van de vordering 

tot schadevergoeding pas zou gaan lopen na 

de beslissing over de eis in de hoofdzaak c.q. over 

de rechtmatigheid van het beslag doet dat evenmin, 

omdat het hier een dwaling over het recht 

betreft. Daar komt nog bij dat, indien zodanige 

mededeling al namens Handelsveem is gedaan, 

het een mededeling betreft door een ander dan 

Handelsveem zelf of haar advocaat in deze zaak, 

zodat Handelsveem in deze zaak niet zonder meer 

aan zodanige mededeling is gebonden. 

De onder 3.16 en 3.17 genoemde omstandigheden 

maken het beroep op verjaring in de onderhavige 

zaak naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid 

evenmin onaanvaardbaar, om mutatis mutandis 

dezelfde redenen als in die rechtsoverwegingen 

genoemd. 

3.19. De rechtbank komt dan ook tot de conclusie 

dat de vorderingen van Blasco tot schadevergoeding 

zijn verjaard. 

3.20. Voor zover gedaagden bedoelen te betogen 

dat ook verjaard zijn de vorderingen tot de verklaringen 

voor recht genoemd in 3.1 onder (a) en 

(b), overweegt de rechtbank het volgende. Het 

gaat hier om vorderingen als bedoeld in artikel 

3:302 BW. Ten aanzien daarvan geldt de algemene 

twintigjarige verjaringstermijn van artikel 3:306 

BW, omdat de specifieke verjaringstermijnen van 

de artikelen 3:307 tot en met 3:311 BW daarop 

niet van toepassing zijn. Nu de vorderingen tot 

verklaringen voor recht zien op het beslag op de 

“Rosa Luxemburg” van 3 juni 1993 en de nasleep 

daarvan, moet de conclusie zijn dat die vorderingen 

niet zijn verjaard. 

3.21. Omdat de eis in de hoofdzaak ingesteld na 

het conservatoir beslag op de “Rosa Luxemburg”, 

namelijk de vordering van gedaagden tot vergoeding 

van ladingschade, nog aanhangig is – thans 

bij het gerechtshof ’s-Gravenhage – en behalve de 

bevoegdheid van de aangezochte rechter en de 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


677

91 

«JA» 


vertraging in die hoofdzaak geen bijzondere omstandigheden 

gesteld zijn die dat beslag of het niet 

teruggeven van de Clubgarantie onrechtmatig 

maken, kan de rechtbank de vorderingen tot verklaringen 

van recht nog niet beoordelen. 

3.22. Omdat de vorderingen tot de verklaringen 

voor recht de kennelijke strekking hebben de basis 

te vormen voor de vordering tot schadevergoeding 

op te maken bij staat en laatstbedoelde vordering 

is verjaard, zal de rechtbank partijen, om te beginnen 

Blasco, verzoeken zich uit te laten op welke 

wijze zij voorstellen de onderhavige procedure 

voort te zetten. 

3.23. De rechtbank zal elke verdere beslissing 

aanhouden. 


De rechtbank, 

verwijst de zaak naar de rolzitting van 6 april 2011 

voor uitlating door partijen bij akte, om te beginnen 

door eiseres, op welke wijze zij voorstellen 

deze procedure voort te zetten; 

houdt elke verdere beslissing aan. 


91 



(mr. Katz-Soeterboek, mr. Knottnerus, mr. 

Duitemeijer) 

Werkgeversaansprakelijkheid. Inlener. Zelfstandige. 

Gezagsverhouding. 

[BW art. 7:658 lid 4] 

Tijdens het uitvoeren van lijmwerkzaamheden op 

een bouwplaats heeft Y letsel aan zijn hand opgelopen. 

Y heeft X voor zijn schade aansprakelijk 

gesteld op grond van art. 7:658 lid 4 BW. Het hof 

overweegt dat art. 7:658 BW ook van toepassing 

wordt geacht op iemand die werkzaamheden verricht 

als zzp-er. Daarvoor is echter wel vereist dat 

de werkzaamheden vallen onder de normale bedrijfsuitoefening 

van X en dat sprake is van zeggenschap 

aan de zijde van X. Het hof oordeelt dat aan 

het eerste vereiste is voldaan, aangezien X en Y 

de werkzaamheden gezamenlijk uitvoerden. Tussen 

partijen is echter in discussie of sprake was van 

een gezagsverhouding. X stelt dat hij de werkzaamheden 

niet zelfstandig aankon en daarom Y heeft 

ingeschakeld. Tussen hen vond onderling overleg 

plaats over de wijze van uitvoering van de werkzaamheden. 

Het gefactureerde bedrag zou gelijkelijk 

verdeeld worden. Y meent dat wel degelijk 

sprake was van een gezagsverhouding en heeft de 

stellingen van X gemotiveerd betwist. Y stelt dat 

X het werk alleen had aangenomen en hiervoor 

de verantwoordelijkheid droeg. X leverde de 

werkmaterialen en voerde overleg met de uitvoerder 

van het werk. Y zou daarnaast meermaals door 

X weggestuurd zijn in verband met de vorst en ten 

slotte per uur door X betaald worden. Het hof acht 

deze laatste stellingen van Y van belang voor zijn 

oordeel en biedt X de gelegenheid om zich hier 

nog nader over uit te laten. 

1. [X], h.o.d.n. [bedrijf X], te [plaats], 

2. de naamloze vennootschap Allianz Nederland 

Schadeverzekering NV te Rotterdam, 

appellanten, 

advocaat: mr. N.C. Haase, 

tegen 

[geïntimeerde] te [woonplaats], 


advocaat: mr. S.V. Mewa. 

1. Het verdere verloop van het geding in hoger beroep 

(...; red.) 

2. De grieven 

(...; red.) 


(...; red.) 

4. De verdere motivering van de beslissing in hoger 

beroep 

Vaststaande feiten (grief I) 

4.1. [X] heeft onder (het tweede) punt 11 van zijn 

conclusie van antwoord erkend dat bij [geïntimeerde] 

vingers zijn geamputeerd als gevolg van het 

ongeval. Daarmee staat vast dat [geïntimeerde] 

letsel heeft opgelopen tengevolge van het ongeval. 

Aangezien het hof eerst dient te beoordelen of [X] 

aansprakelijk is voor de gevolgen van het aan 

[geïntimeerde] overkomen ongeval, is in dit stadium 

van de procedure niet de exacte aard en 

678 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

91 

omvang van het letsel aan de orde. De beslissing 

met betrekking tot grief I zal dan ook worden 

aangehouden. 

Toedracht van het ongeval (Grief II tot en met V) 

4.2. Partijen verschillen van mening met betrekking 

tot de exacte toedracht van het ongeval op 

29 november 2005. Het hof heeft hiervoor overwogen 

dat eerst beoordeeld moet worden of [X] 

aansprakelijk is voor de gevolgen van het aan 

[geïntimeerde] overkomen ongeval en met name 

op welke grond dit het geval kan zijn. Dit betekent 

het hof de beslissing met betrekking tot de grieven 

II tot en met V zal aanhouden. 

Aansprakelijkheid [X] op grond van artikel 7:658 

lid 4 BW (grieven VI en VII) 

4.3. In het midden kan blijven in hoeverre [geïntimeerde] 

in eerste aanleg in overeenstemming 

met de eisen van een goede procesorde artikel 

7:658 lid 4 BW aan zijn vordering ten grondslag 

heeft gelegd. In hoger beroep is de toepasselijkheid 

van artikel 7:658 lid 4 BW kern van het geschil 

tussen partijen. Nu het verzuim dat door [X] 

wordt aangeduid als schending van het beginsel 

“equality of arms” in hoger beroep wordt goedgemaakt, 

gaat het hof voorbij aan de klacht van [X] 

dat de comparitieaantekeningen deel uitmaken 

van het procesdossier in eerste aanleg en dat de 

kantonrechter [X] niet de gelegenheid heeft gegeven 

in een nadere schriftelijke ronde hierop te 

reageren. [X] heeft dus geen belang bij grief VI. 

4.4. Het hof dient allereerst de vraag te beantwoorden 

of [X], zoals [geïntimeerde] heeft gesteld en 

[X] gemotiveerd heeft betwist, jegens [geïntimeerde] 

aansprakelijk is op grond van artikel 7:658 lid 

4 BW. De kantonrechter heeft in het eindvonnis 

van 4 februari 2009 de hiervoor vermelde vraag 

bevestigend beantwoord. 

4.5. Op grond van artikel 7:658 lid 4 BW is hij die 

in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf arbeid 

laat verrichten door een persoon met wie hij geen 

arbeidsovereenkomst heeft, overeenkomstig de 

leden 1 tot en met 3 aansprakelijk voor de schade 

die deze persoon in de uitoefening van zijn werkzaamheden 

lijdt. 

4.6. Het vierde lid is ter gelegenheid van de Wet 

flexibiliteit en zekerheid (Stb. 1998, 300) aan artikel 

7:658 BW toegevoegd. Het werd voorgesteld 

bij de tweede Nota van wijziging van 17 oktober 

1997 (25 263, nr 14). De toelichting luidt als volgt: 

“De aansprakelijkheid van de werkgever voor de 

schade die een werknemer lijdt in de uitoefening 

van zijn werkzaamheden wordt geregeld in artikel 

7:658 BW. Voorwaarde voor aansprakelijkheid is 

dat de werkgever verwijtbaar is tekortgeschoten 

in de op hem rustende verplichting om veiligheidsmaatregelen 

te treffen. Indien de werknemer 

evenwel door zijn werkgever bij een derde is tewerkgesteld, 

heeft de werkgever feitelijk niet of 

nauwelijks zeggenschap over de arbeidsomstandigheden 

van de werknemer. Een dergelijke tewerkstelling 

bij derden doet zich bijvoorbeeld 

voor bij uitzendarbeid, uitlening of aanneming 

van werk. Tussen de werknemer en deze derde 

bestaat dan geen arbeidsovereenkomst. Schiet 

deze derde verwijtbaar tekort in het treffen van 

veiligheidsmaatregelen en lijdt de werknemer 

daardoor schade, dan kan de werknemer, omdat 

hij niet in dienst is van de derde, deze niet ingevolge 

artikel 658 BW aansprakelijk stellen. 

In zijn arrest van 15 juni 1990, NJ 1990, 716 heeft 

de Hoge Raad beslist dat de werknemer in een 

dergelijk geval zowel zijn eigen werkgever, als de 

derde aansprakelijk kan stellen. Allereerst kan de 

werknemer zijn eigen werkgever ingevolge artikel 

658 BW aansprakelijk stellen omdat deze bij de 

vervulling van zijn zorgverplichtingen gebruik 

maakt van de hulp van een derde; ingevolge artikel 

6:76 BW is hij dan voor een tekortschieten van de 

derde in deze zorg als voor een eigen tekortschieten 

aansprakelijk. 

Voorts kan de werknemer naast zijn werkgever 

de derde bij wie hij is tewerkgesteld uit onrechtmatige 

daad ter zake van fouten van hemzelf (art. 

6:162 BW) of zijn ondergeschikten (art. 6:170 

BW) aansprakelijk stellen. De fout bestaat dan uit 

het niet inachtnemen van de vereiste zorg voor 

de veiligheid van de werknemer. In bovengenoemd 

arrest heeft de Hoge Raad beslist dat ook 

al bestaat tussen de derde en de werknemer geen 

contractuele relatie, de regels die in een 1638xgeding 

(thans art. 7:658 BW) inzake stelplicht en 

bewijslast gelden, van overeenkomstige toepassing 

zijn. Het is gewenst deze rechtspraak te codificeren. 

De aansprakelijkheid van de inlener is wenselijk 

omdat de vrijheid van degene die een bedrijf uitoefent 

om te kiezen voor het laten verrichten van 

het werk door werknemers of door anderen, niet 

van invloed behoort te zijn op de rechtspositie 

van degene die het werk verricht en betrokken 

raakt bij een bedrijfsongeval of anderszins schade 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


679

91 

«JA» 


oploopt. Anders gezegd: een werkgever die zijn 

zorgverplichtingen niet nakomt dient op gelijke 

voet aansprakelijk te zijn voor de schade van 

werknemers en anderen die bij hem werkzaam 

zijn. Daarom dient de aansprakelijkheid van de 

inlener voor bedrijfsongevallen waarbij (ook) andere 

dan eigen werknemers betrokken zijn, een 

specifieke wettelijke grondslag te krijgen. De hier 

voorgestelde bepaling biedt deze grondslag. 

Deze bepaling is met name van belang voor uitzendarbeid, 

uitlening en aanneming van werk, 

waarbij tussen de werknemer en de derde (inlener) 

geen overeenkomst bestaat. Het is echter ook 

mogelijk dat tussen degene die de arbeid verricht 

en degene voor wie hij de arbeid verricht wel een 

overeenkomst is gesloten, zij het geen arbeidsovereenkomst. 

Men denke bijvoorbeeld aan bepaalde 

stageovereenkomsten. Vgl. Hof Arnhem 7 mei 

1996, JAR 1996, 127. 

Omdat degene die de arbeid door een ander dan 

eigen werknemers laat verrichten overeenkomstig 

de leden 1 tot en met 3 aansprakelijk is, is hij ook 

jegens deze andere verplicht veiligheidsmaatregelen 

te treffen en aanwijzingen te verstrekken. 

Voorwaarde voor aansprakelijkheid is dan overeenkomstig 

het tweede lid dat hij verwijtbaar is 

tekortgeschoten in deze op hem rustende verplichtingen. 

Aan aansprakelijkheid kan hij ontkomen 

als hij aantoont dat de schade in belangrijke mate 

het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid 

van degene die de arbeid verricht. Doordat het 

derde lid van artikel 658 van overeenkomstige 

toepassing is wordt bereikt dat niet alleen deze 

aansprakelijkheid dwingend is, maar dat ook van 

hetgeen titel 3 van Boek 6 bepaalt niet kan worden 

afgeweken ten nadele van degene die arbeid verricht. 

De voorgestelde bepaling kan tot gevolg hebben 

dat zowel de werkgever als de inlener bij wie de 

arbeid wordt verricht, ingevolge artikel 658 aansprakelijk 

zijn. Zij zijn dan hoofdelijk verbonden 

(art. 6:102 BW), maar kunnen onderling regres 

nemen. Het staat hun uiteraard vrij hieromtrent 

afspraken te maken, bijvoorbeeld in de overeenkomst 

van opdracht als bedoeld in het voorgestelde 

artikel 690. 

Indien zowel de werkgever als de inlener ingevolge 

artikel 658 aansprakelijk zijn, kan de kantonrechter 

op grond van de tweede zin van de voorgestelde 

bepaling beide zaken behandelen, en behoeft 

hij de procedure tegen de inlener niet te verwijzen 

naar de rechtbank.” 

4.7. Uit deze toelichting komt het beeld naar voren 

dat de wetgever het oog heeft op de situatie 

waarin een werknemer van de uitlener of de aannemer 

bij een derde wordt tewerkgesteld, dus op 

driehoeksverhoudingen waarbij een werknemer 

betrokken is. Het hof merkt verder op dat in de 

toelichting te lezen is dat het wenselijk is “deze 

rechtspraak” (waarmee bedoeld is het arrest van 

de Hoge Raad van 15 juni 1990, NJ 1990, 716) te 

codificeren. In dat arrest ging het om de juridische 

positie van een werknemer die door zijn werkgever 

bij een ander bedrijf was tewerkgesteld op 

basis van “uitlening” of aanneming van werk. In 

de literatuur is wel verdedigd dat ook de kleine 

zelfstandige aannemer onder het bereik van de 

bepaling valt. De rechtspraak geeft een wisselend 

beeld; er zijn uitspraken gedaan waarin de bepaling 

ook van toepassing werd geacht op iemand 

die werkzaamheden had verricht als zelfstandige 

(zzp’er). 

4.8. [geïntimeerde] kan naar de letter van de tekst 

als “een persoon” als genoemd in de eerste zinsnede 

van artikel 7:658 lid 4 BW worden beschouwd. 

Voor een bevestigende beantwoording van de 

vraag of in dit geval artikel 7:658 lid 4 BW van 

toepassing is, is echter vereist a. dat de (door [geïntimeerde]) 

verrichte werkzaamheden vallen 

onder de normale bedrijfsuitoefening van [X] en 

b. of sprake was van enige gezagsverhouding tussen 

[X] en [geïntimeerde] in die zin dat [X] zeggenschap 

had over de wijze van uitvoering van de 

werkzaamheden door [geïntimeerde]. 

4.9. Vast staat dat zowel [X] als [geïntimeerde] 

ten tijde van het ongeval lijmers waren. Tussen 

partijen is voorts niet in geschil dat [X] zelf ook 

betrokken was bij de uitvoering van de 

(lijm)werkzaamheden. [X] heeft onder punt 46 

van zijn memorie van grieven aangevoerd dat [X] 

de werkzaamheden van [geïntimeerde] kon verrichten 

en [geïntimeerde] die van [X]. Dit betekent 

dat de door [geïntimeerde] verrichte werkzaamheden 

behoren tot de normale bedrijfsuitoefening 

van [X], zodat aan het in rechtsoverweging 

4.8 onder a vermelde vereiste is voldaan. 

4.10. [X] heeft onder punt 44 tot en met 51 van 

zijn memorie van grieven gemotiveerd betwist 

dat sprake was van enige vorm van gezagsverhouding 

tussen hem en [geïntimeerde]. Volgens [X] 

kon hij de klus niet alleen aan en heeft hij om die 

reden [geïntimeerde] ingeschakeld. Zij klaarden 

samen de klus.Vanzelfsprekend heeft tussen hen 

overleg plaatsgevonden over de wijze waarop de 

680 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

92 

werkzaamheden het beste konden worden uitgevoerd. 

[X] heeft ook wel eens, zo begrijpt het hof 

althans zijn stellingen onder punt 48 van de memorie 

van grieven, tegen [geïntimeerde] gezegd: 

“Je kan het beter zo doen”, maar daaruit kan niet 

worden afgeleid dat sprake was van een gezagsverhouding 

tussen hen. Voorts heeft [X] aangevoerd 

dat het totaal aantal vierkante meters geplaatste 

muren aan MKB zou worden gefactureerd en dat 

hij en [geïntimeerde] ieder de helft van de door 

MKB betaalde factuur zouden krijgen. 

4.11. [geïntimeerde] heeft, met name onder punt 

11.6 van zijn memorie van antwoord, gemotiveerd 

gesteld dat sprake is geweest van enige vorm van 

gezagsverhouding tussen [X] en hem. Hij heeft 

daarbij gewezen op de volgende feiten en omstandigheden: 

a. [X] (alleen) heeft het werk aangenomen en had 

dus de verantwoordelijkheid voor het realiseren 

van de muren; 

b. [X] leverde al het werkmateriaal en gereedschappen, 

inclusief de warrybok en de blokkenklem. 

[X] was degene die regelmatig contact en overleg 

had met de uitvoerder van het werk. [X] was al 

enige tijd op de bouwlocatie werkzaam. Daarnaast 

was het [X] die bepaalde op welke dagen en tijdstippen 

er werd gewerkt. [geïntimeerde] had daar 

helemaal niets over te zeggen. Volgens [geïntimeerde] 

is het in de week van het ongeval (of net 

daarvoor) zelfs zo geweest, dat [geïntimeerde] 

twee/drie keer naar de bouwlocatie was gereden 

en nadat hij daar was aangekomen, door [X] naar 

huis werd gestuurd. [geïntimeerde] mocht van 

[X] niet werken vanwege de vorst; 

c. Anders dan [X] in zijn memorie van grieven 

heeft aangevoerd, zou [geïntimeerde] niet de helft 

van de door MKB betaalde factuur krijgen, maar 

werd hij op uurbasis betaald door [X]. Ter toelichting 

op deze stelling heeft [geïntimeerde] als productie 

E een door hem aan [X] verstrekte factuur 

in het geding gebracht; 

d. de werkzaamheden van [geïntimeerde] betroffen 

de werkzaamheden die [X] ook verricht of 

door ondergeschikten van [X] worden verricht. 

Uit verklaringen van [X] blijkt dat hij regelmatig 

met hulpkrachten of een vaste partner werkt. 

4.12. Tussen partijen is niet in geschil dat (alleen) 

[X] het werk heeft aangenomen en evenmin dat 

hij werkmateriaal en gereedschappen, inclusief 

de warrybok en de blokkenklem ter beschikking 

heeft gesteld. Het hof acht de overige door [geïntimeerde] 

in rechtsoverweging 4.11 aangevoerde 

“nieuwe” feiten en omstandigheden van belang 

voor de beoordeling van de vraag of artikel 7:658 

lid 4 BW van toepassing is, met name of aan het 

in rechtsoverweging 4.8 onder b vermelde vereiste 

is voldaan. [X] heeft hierop nog niet gereageerd 

en evenmin op de door [geïntimeerde] overgelegde 

productie E. Het hof zal [X] in de gelegenheid 

stellen zich uit te laten, door middel van een akte, 

op de in het dictum te vermelden roldatum. 

4.13. Mochten partijen het zinvol achten dat in 

deze zaak tezamen met de bij dit hof aanhangige 

zaken met zaaknummer 200.027.967 (Wibo en 

Fortis/[geïntimeerde]) en zaaknummer 

200.028.489 (BAM en Zürich/[geïntimeerde]) een 

comparitie van partijen plaatsvindt om afspraken 

te maken omtrent de voortgang van alle zaken 

dan wel om te zien of een minnelijke regeling kan 

worden getroffen, dan kunnen partijen dit (in hun 

akte) kenbaar maken aan het hof. 

4.14. Het hof zal iedere verdere beslissing aanhouden. 



verwijst de zaak naar de roldatum 22 maart 2011 

voor akte aan de zijde van [X], zoals hiervoor in 

rechtsoverweging 4.12 en 4.13 vermeld; 

houdt verder iedere beslissing aan. 

92 



(mr. Katz-Soeterboek, mr. Wefers Bettink, mr. 

Wammes) 

Werkgeversaansprakelijkheid. 

[BW art. 7:611, 7:658 lid 4] 

A is uitgeefster van (onder meer) kranten. A heeft 

met diverse distributeurs een overeenkomst van 

opdracht gesloten voor het (laten) bezorgen van 

kranten. Deze distributeurs hebben op hun beurt 

bezorgovereenkomsten gesloten met krantenbezorgers, 

waaronder X. X is tijdens het bezorgen van 

kranten een verkeersongeval overkomen en spreekt 

A aan voor zijn schade op grond van art. 6:758 lid 

4 BW. De kantonrechter heeft geoordeeld dat art. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


681

92 

«JA» 


7:658 lid 4 BW niet van toepassing is op de onderhavige 

situatie en heeft de vordering van X afgewezen. 

In hoger beroep stelt het hof voorop dat tussen 

partijen – terecht – niet in geschil is dat tussen hen 

geen arbeidsovereenkomst heeft bestaan en art. 

7:658 lid 1 BW niet rechtstreeks van toepassing is. 

Hetzelfde geldt voor art. 7:611 BW. Het hof vervolgt 

dat nu vaststaat dat X de werkzaamheden in opdracht 

van de distributeur, dus niet als werknemer 

van de distributeur of A heeft verricht, X “een 

persoon” is in de zin van art. 7:658 lid 4 BW, die 

de distributeur (in opdracht van A) arbeid heeft 

laten verrichten als in de aanhef van de bepaling 

bedoeld. Naar het oordeel van het hof betreft het 

bezorgen van kranten echter geen werkzaamheden 

die kunnen worden gerekend tot de bedrijfsuitoefening 

van A. Daarop wijst ook de omstandigheid 

dat A de werkzaamheden niet zelf verricht, maar 

juist uitbesteedt aan derden, de distributeurs, die 

vervolgens zelf krantenbezorgers inschakelen. 

Voorts oordeelt het hof dat van enige mate van 

ondergeschiktheid van X aan A geen sprake is. 

Tegen deze achtergrond concludeert het hof dat X 

zich jegens A niet kan beroepen op art. 7:658 lid 4 

BW. Van “doorwerking” van art. 7:611 BW is dus 

ook geen sprake. 

[Appellant] te [woonplaats], 

appellant, 

advocaat: mr. P.H. Ruijzendaal, 

tegen 


De Persgroep Distributie BV, voorheen 

genaamd PCM Distributiebedrijf BV, te Amsterdam, 


advocaat: mr. W.A.M. Rupert. 


(...; red.) 


(...; red.) 

3. De grief 

(...; red.) 


Als enerzijds gesteld en anderzijds niet of onvoldoende 

betwist, staan in hoger beroep de navolgende 

feiten vast. 

4.1. Van 1 juni 2005 tot 1 januari 2006 heeft [appellant] 

dagbladen bezorgd voor GBB De 

Nieuwsbrengers. Per 1 januari 2006 zijn de distributieactiviteiten 

van GBB De Nieuwsbrengers 

overgegaan naar De Persgroep. De Persgroep heeft 

met diverse distributeurs een overeenkomst van 

opdracht gesloten. Deze distributeurs hebben bezorgovereenkomsten 

gesloten met krantenbezorgers. 

In dat kader heeft [appellant] een bezorgovereenkomst 

gesloten met een distributeur, de 

heer [naam]. 

4.2. Op 14 januari 2006 is [appellant], die op dat 

moment 16 jaar oud was, tijdens het bezorgen van 

de kranten een ongeval overkomen. [appellant] 

reed vanuit een uitrit van een woning tussen twee 

geparkeerde auto’s de rijbaan op. Hij verleende 

daarbij geen voorrang aan de bestuurder van een 

Volvo personenwagen. [appellant] heeft als gevolg 

van het ongeval zijn linker enkel gebroken en twee 

voortanden zijn (deels) afgebroken. [appellant] 

is na het ongeval geopereerd aan zijn enkel. Nadien 

is hij enige tijd behandeld door een fysiotherapeut. 

4.3. [appellant] heeft zich nadien tot de huisarts 

gewend in verband met hoofdpijnklachten, 

waarna hij voor nader onderzoek is doorgestuurd 

naar een neuroloog. 

4.4. Bij brief van 6 november 2006 heeft [appellant] 

De Persgroep aansprakelijk gesteld voor de 

door hem geleden en nog te lijden schade. De 

aansprakelijkheidsverzekeraar van De Persgroep 

heeft aansprakelijkheid afgewezen. 

4.5. Op 17 november 2008 heeft [appellant] de 

automobilist en zijn verzekeraar Reaal gedagvaard. 

Na het uitbrengen van deze dagvaarding heeft 

Reaal de aansprakelijkheid voor 50% aanvaard. 

[appellant] heeft deze procedure vervolgens ingetrokken. 

4.6. De Persgroep had een ongevallenverzekering 

afgesloten voor haar bezorgers. [appellant] heeft, 

naar aanleiding van het hem op 14 januari 2006 

overkomen ongeval, van de Goudse Verzekeringen 

een bedrag van € 4.092,= en van Aon een bedrag 

van € 136,61 ontvangen. 


5.1. In deze gaat het om de vraag of De Persgroep 

op grond van artikel 7:658 lid 4 van het Burgerlijk 

Wetboek (BW) aansprakelijk is voor de schade 

van [appellant] ten gevolge van het hem op 14 januari 

2006 overkomen ongeval. [appellant] betoogt 

dat artikel 7:658 lid 4 BW op hem van toe- 

682 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

92 

passing is en dat De Persgroep haar zorgplicht 

heeft geschonden, zodat zij op grond van artikel 

7:658 BW aansprakelijk is. De Persgroep betwist 

in de eerste plaats dat artikel 7:658 lid 4 BW van 

toepassing is. Zo dit artikel wel van toepassing is, 

betwist De Persgroep dat zij haar zorgplicht heeft 

geschonden. Ten slotte betwist De Persgroep het 

causaal verband tussen de thans door [appellant] 

gestelde klachten en het hem op 14 januari 2006 

overkomen ongeval. De kantonrechter heeft geoordeeld 

dat artikel 7:658 lid 4 BW niet van toepassing 

is op de onderhavige situatie, zodat De 

Persgroep niet aansprakelijk is voor de schade van 

[appellant] ten gevolge van het hem op 14 januari 

2006 overkomen ongeval. Daartegen richt zich de 

grief van [appellant]. 

5.2. Tussen partijen is – terecht – niet in geschil 

dat tussen hen geen arbeidsovereenkomst heeft 

bestaan. Derhalve is artikel 7:658 lid 1 BW niet 

rechtstreeks van toepassing. Dat geldt ook voor 

artikel 7:611 BW. 

5.3. In geschil is of artikel 7:658 lid 4 BW van 

toepassing is. De vraag daarbij is hoe artikel 7:658 

lid 4 BW moet worden uitgelegd en met name 

hoe de aanhef van de eerste volzin, luidende: 

“Hij die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf 

arbeid laat verrichten door een persoon met 

wie hij geen arbeidsovereenkomst heeft, (...)” 

moet worden uitgelegd. 

5.4. Het vierde lid is ter gelegenheid van de Wet 

flexibiliteit en zekerheid (Stb. 1998, 300) aan artikel 

7:658 BW toegevoegd. Het werd voorgesteld 

bij de tweede Nota van wijziging van 17 oktober 

1997 (25 263, nr 14). De toelichting luidt als volgt: 

“De aansprakelijkheid van de werkgever voor de 

schade die een werknemer lijdt in de uitoefening 

van zijn werkzaamheden wordt geregeld in artikel 

7:658 BW. Voorwaarde voor aansprakelijkheid is 

dat de werkgever verwijtbaar is tekortgeschoten 

in de op hem rustende verplichting om veiligheidsmaatregelen 

te treffen. Indien de werknemer 

evenwel door zijn werkgever bij een derde is tewerkgesteld, 

heeft de werkgever feitelijk niet of 

nauwelijks zeggenschap over de arbeidsomstandigheden 

van de werknemer. Een dergelijke tewerkstelling 

bij derden doet zich bijvoorbeeld 

voor bij uitzendarbeid, uitlening of aanneming 

van werk. Tussen de werknemer en deze derde 

bestaat dan geen arbeidsovereenkomst. Schiet 

deze derde verwijtbaar tekort in het treffen van 

veiligheidsmaatregelen en lijdt de werknemer 

daardoor schade, dan kan de werknemer, omdat 

hij niet in dienst is van de derde, deze niet ingevolge 

artikel 658 BW aansprakelijk stellen. 

In zijn arrest van 15 juni 1990, NJ 1990, 716 heeft 

de Hoge Raad beslist dat de werknemer in een 

dergelijk geval zowel zijn eigen werkgever, als de 

derde aansprakelijk kan stellen. Allereerst kan de 

werknemer zijn eigen werkgever ingevolge artikel 

658 BW aansprakelijk stellen omdat deze bij de 

vervulling van zijn zorgverplichtingen gebruik 

maakt van de hulp van een derde; ingevolge artikel 

6:76 BW is hij dan voor een tekortschieten van de 

derde in deze zorg als voor een eigen tekortschieten 


Voorts kan de werknemer naast zijn werkgever 

de derde bij wie hij is tewerkgesteld uit onrechtmatige 

daad ter zake van fouten van hemzelf (art. 

6:162 BW) of zijn ondergeschikten (art. 6:170 

BW) aansprakelijk stellen. De fout bestaat dan uit 

het niet inachtnemen van de vereiste zorg voor 

de veiligheid van de werknemer. In bovengenoemd 

arrest heeft de Hoge Raad beslist dat ook 

al bestaat tussen de derde en de werknemer geen 

contractuele relatie, de regels die in een 1638xgeding 

(thans art. 7:658 BW) inzake stelplicht en 

bewijslast gelden, van overeenkomstige toepassing 

zijn. Het is gewenst deze rechtspraak te codificeren. 

De aansprakelijkheid van de inlener is wenselijk 

omdat de vrijheid van degene die een bedrijf uitoefent 

om te kiezen voor het laten verrichten van 

het werk door werknemers of door anderen, niet 

van invloed behoort te zijn op de rechtspositie 

van degene die het werk verricht en betrokken 

raakt bij een bedrijfsongeval of anderszins schade 

oploopt. Anders gezegd: een werkgever die zijn 

zorgverplichtingen niet nakomt dient op gelijke 

voet aansprakelijk te zijn voor de schade van 

werknemers en anderen die bij hem werkzaam 

zijn. Daarom dient de aansprakelijkheid van de 

inlener voor bedrijfsongevallen waarbij (ook) andere 

dan eigen werknemers betrokken zijn, een 

specifieke wettelijke grondslag te krijgen. De hier 

voorgestelde bepaling biedt deze grondslag. 

Deze bepaling is met name van belang voor uitzendarbeid, 

uitlening en aanneming van werk, 

waarbij tussen de werknemer en de derde (inlener) 

geen overeenkomst bestaat. Het is echter ook 

mogelijk dat tussen degene die de arbeid verricht 


overeenkomst is gesloten, zij het geen arbeidsover- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


683

92 

«JA» 


eenkomst. Men denke bijvoorbeeld aan bepaalde 

stageovereenkomsten. Vgl. Hof Arnhem 7 mei 

1996, JAR 1996, 127. 

Omdat degene die de arbeid door een ander dan 

eigen werknemers laat verrichten overeenkomstig 

de leden 1 tot en met 3 aansprakelijk is, is hij ook 

jegens deze andere verplicht veiligheidsmaatregelen 

te treffen en aanwijzingen te verstrekken. 

Voorwaarde voor aansprakelijkheid is dan overeenkomstig 

het tweede lid dat hij verwijtbaar is 

tekortgeschoten in deze op hem rustende verplichtingen. 

Aan aansprakelijkheid kan hij ontkomen 

als hij aantoont dat de schade in belangrijke mate 


van degene die de arbeid verricht. Doordat het 

derde lid van artikel 658 van overeenkomstige 

toepassing is wordt bereikt dat niet alleen deze 

aansprakelijkheid dwingend is, maar dat ook van 

hetgeen titel 3 van Boek 6 bepaalt niet kan worden 

afgeweken ten nadele van degene die arbeid verricht. 

De voorgestelde bepaling kan tot gevolg hebben 

dat zowel de werkgever als de inlener bij wie de 

arbeid wordt verricht, ingevolge artikel 658 aansprakelijk 

zijn. Zij zijn dan hoofdelijk verbonden 

(art. 6:102 BW), maar kunnen onderling regres 

nemen. Het staat hun uiteraard vrij hieromtrent 

afspraken te maken, bijvoorbeeld in de overeenkomst 

van opdracht als bedoeld in het voorgestelde 

artikel 690. 

Indien zowel de werkgever als de inlener ingevolge 

artikel 658 aansprakelijk zijn, kan de kantonrechter 

op grond van de tweede zin van de voorgestelde 

bepaling beide zaken behandelen, en behoeft 

hij de procedure tegen de inlener niet te verwijzen 

naar de rechtbank.” 

5.5. Uit deze toelichting komt het beeld naar voren 

dat de wetgever het oog heeft op de situatie 

waarin een werknemer van de uitlener of de aannemer 

bij een derde wordt tewerkgesteld. Het hof 

merkt verder op dat in de toelichting te lezen is 

dat het wenselijk is “deze rechtspraak” (waarmee 

bedoeld is het arrest van de Hoge Raad van 15 

juni 1990, NJ 1990, 716) te codificeren. In dat arrest 

ging het om de juridische positie van een 

werknemer die door zijn werkgever bij een ander 

bedrijf was tewerkgesteld op basis van “uitlening” 

of aanneming van werk. 

5.6. In een nadere toelichting in het kader van 

reparatiewetgeving met betrekking tot de Flexwet 

heeft de regering bij monde van de ministers van 

(destijds) Justitie en Sociale Zaken het toepassingsbereik 

van artikel 7:658 lid 4 BW verduidelijkt. 

Deze verduidelijking volgt uit Kamerstukken II 

1998/1999 (26 257, nr. 7, Nota n.a.v. het verslag), 

pagina 15: 

“De leden van de VVD-fractie vroegen naar aanleiding 

van artikel 658 lid 4 wat de positie is van 

een schilder die in dienst van een schildersbedrijf 

schilderwerk verricht bij een ondernemer die opdrachtgever 

is van het schildersbedrijf. 

Lid 4 van artikel 658 creëert een aansprakelijkheid 

voor degene die in de uitoefening van zijn beroep 

of bedrijf arbeid laat verrichten door een persoon 

met wie hij geen arbeidsovereenkomst heeft, indien 

deze persoon in de uitoefening van zijn 

werkzaamheden schade lijdt doordat de derde 

zijn zorgverplichtingen niet nakomt. Uit de toelichting 

bij dit artikellid (Kamerstukken II, 

1997/98, 25 263 nr. 14) blijkt duidelijk dat het hier 

moet gaan om werkzaamheden die de derde in 

het kader van de uitoefening van zijn beroep of 

bedrijf ook door eigen werknemers had kunnen 

laten verrichten. In het door de VVD-fractie genoemde 

geval is hiervan geen sprake.” 

5.7. Nu vaststaat dat [appellant] de werkzaamheden 

in opdracht van de distributeur, dus niet als 

werknemer van de distributeur of De Persgroep, 

heeft verricht, is hij “een persoon”, in de zin van 

artikel 7:658 lid 4 BW, die de distributeur (in opdracht 

van De Persgroep) arbeid heeft laten verrichten 

als in de aanhef van de bepaling bedoeld. 

Of in dit geval ook voldaan is aan het vereiste “in 

de uitoefening van zijn (...) bedrijf”, komt hierna 

ter sprake. 

5.8. De bedrijfsuitoefening van De Persgroep bestaat 

uit “het uitgeven van advertentiebladeren, 

periodieken en boeken of andere uitgaven. Het 

detacheren en administreren van werknemers, in 

het bijzonder van chauffeur; in het beroepsgoederenvervoer.” 

(uittreksel uit het handelsregister 

van de Kamers van Koophandel; productie 1 bij 

conclusie van antwoord). Naar het oordeel van 

het hof betreft het bezorgen van kranten werkzaamheden 

die niet kunnen worden gerekend tot 

de bedrijfsuitoefening van De Persgroep. Daarop 

wijst ook de omstandigheid dat De Persgroep de 

werkzaamheden niet zelf verricht, maar juist uitbesteedt 

aan derden, de distributeurs, die vervolgens 

zelf krantenbezorgers inschakelen. 

5.9. Bij het voorgaande neemt het hof in aanmerking 

dat artikel 7:658 lid 4 BW is ingevoerd voor 

gevallen waarbij ook de zorg voor de veiligheid 

van de werknemer ([appellant]) geheel of gedeel- 

684 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

93 

telijk aan de derde (De Persgroep) is overgelaten. 

Er moet aldus sprake zijn van enige mate van ondergeschiktheid 

van de werknemer aan de inlener. 

In deze zaak is geen sprake van enige mate van 

ondergeschiktheid van [appellant] aan De Persgroep. 

Uit de “overeenkomst bezorger” (productie 

4 bij conclusie van antwoord) blijkt dat [appellant] 

van zijn distributeur voorlichting kreeg over het 

Arbobeleid alsmede een Bezorgersboekje met informatie. 

[appellant] was vrij in de wijze waarop 

en de route volgens welke hij de kranten bezorgde. 

Het stond [appellant] tevens vrij zich zonder 

kennisgeving te laten vervangen. De enige instructie 

die vanuit De Persgroep is gegeven is het tijdstip 

waarop de krant uiterlijk bezorgd diende te 

zijn. 

5.10. In voormelde parlementaire geschiedenis 

staat dat artikel 7:658 lid 4 BW, behalve bij inlenen 

van werknemers, ook van toepassing kan zijn op 

de situatie dat tussen degene die de arbeid verricht 


overeenkomst is gesloten, zij het geen arbeidsovereenkomst, 

waarbij expliciet als voorbeeld bepaalde 

stageovereenkomsten zijn genoemd. Door De 

Persgroep is in deze echter onbestreden gesteld 

dat tussen haar en [appellant] geen overeenkomst 

is gesloten. Het bezorgen van de kranten door 

[appellant] is vastgelegd in een overeenkomst 

tussen hem en de distributeur, de heer [naam]. 

5.11. De conclusie van het voorgaande is dat [appellant] 

zich jegens De Persgroep niet kan beroepen 

op artikel 7:658 lid 4 BW. Van “doorwerking” 

van artikel 7:611 BW is dus ook geen sprake. 

Slotsom 

De grief faalt, zodat het bestreden vonnis moet 

worden bekrachtigd. Als de in het ongelijk gestelde 

partij zal [appellant] in de kosten van het hoger 

beroep worden veroordeeld. 



bekrachtigt het tussen partijen gewezen vonnis 

van de kantonrechter (rechtbank Utrecht, sector 

kanton, locatie Utrecht) van 3 februari 2010; 

veroordeelt [appellant] in de kosten van het hoger 

beroep, tot aan deze uitspraak aan de zijde van 

De Persgroep begroot op € 894,= voor salaris 

overeenkomstig het liquidatietarief en op € 263,= 

voor griffierecht; 

verklaart dit arrest, wat de proceskostenveroordeling 

betreft, uitvoerbaar bij voorraad. 

93 


29 maart 2011, nr. 200.053.153/01, LJN BQ0703 

(mr. Kuiper, mr. De Hek, mr. De Jong) 

Werkgeversaansprakelijkheid. Arbeidsongeval. 

Kelderluik. 

[BW art. 7:658] 

X stelt in de uitvoering van zijn werkzaamheden 

in de kelder van een coffeeshop schade te hebben 

geleden. Zijn werkgever betwist feitelijke toedracht. 

Het hof acht het ongeval wel aangetoond. Bij zijn 

beoordeling stelt het hof voorop dat X die op grond 

van art. 7:658 lid 2 BW schadevergoeding vordert, 

zal moeten stellen en zo nodig bewijzen dat hij 

schade heeft geleden in de uitoefening van zijn 

werkzaamheden voor de werkgever. Daarbij geldt 

dat niet van X kan worden verlangd dat hij ook 

aantoont hoe het ongeval zich heeft toegedragen 

of wat de oorzaak ervan is (HR 4 mei 2001, LJN 

AB1430). Nu X schade heeft geleden in de uitoefening 

van zijn werkzaamheden, brengt het bepaalde 

in art. 7:658 lid 2 BW mee dat de werkgever aansprakelijk 

is voor de door X geleden schade, tenzij 

de werkgever aantoont dat hij de in art. 7:658 lid 

1 BW genoemde verplichtingen is nagekomen. 

Hiervoor behoeft niet vast te staan aan welke oorzaak 

het ongeval te wijten is. Die oorzaak is wel in 

zoverre van belang, dat de werkgever zal kunnen 

volstaan met aan te tonen hetzij dat hij heeft voldaan 

aan alle verplichtingen die ingevolge lid 1 op 

hem rustten teneinde een ongeval zoals dat aan X 

is overkomen, te voorkomen, hetzij dat nakoming 

van die verplichtingen het ongeval niet zou hebben 

voorkomen (HR 10 december 1999, LJN AA3837). 

Het hof oordeelt dat de werkgever zijn zorgplicht 

heeft geschonden en derhalve aansprakelijk is voor 

de schade. Het ongeval was eenvoudig te voorkomen 

geweest door een gasveer te monteren, zoals 

later ook is gebeurd. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


685

93 

«JA» 


[Appellante] te [woonplaats], 

appellante, 

in eerste aanleg: gedaagde, 

advocaat: mr. E.P.W.A. Bink, kantoorhoudende 

te Zwolle, 

die ook heeft gepleit, 

tegen 



in eerste aanleg: eiser, 

advocaat: mr. M.G. Roessingh, kantoorhoudende 

te Zwolle, 

die ook heeft gepleit. 


(...; red.) 


(...; red.) 

De grieven 

(...; red.) 


De feiten 

1.1. Tegen de weergave van de vaststaande feiten 

door de kantonrechter in onderdeel 1 van het 

vonnis van 25 november 2008 zijn geen grieven 

opgeworpen, zodat het hof van deze feiten zal 

uitgaan. Deze feiten komen, samen met hetgeen 

overigens over de feiten is komen vast te staan, 

op het volgende neer. 

1.2. [appellante] exploiteert in [woonplaats] een 

éénmanszaak, genaamd coffeeshop [de coffeeshop]. 

[geïntimeerde] is op 10 april 2007 bij [appellante] 

in dienst getreden als bedrijfsleider. De 

arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd is op 10 

september 2007 verlengd tot 12 februari 2008. 

[geïntimeerde] verdiende laatstelijk € 2.800,= 

bruto per vier weken. 

1.3. In de vloer van het damestoilet van [de coffeeshop] 

bevindt zich een luik. Onder dit luik zit de 

trap naar de kelder. Op dinsdag 11 september 

2007 heeft [geïntimeerde] bij zijn collega [collega 

1] (hierna: [collega 1]) gemeld dat hij een ongeluk 

heeft gehad met voormeld luik. 

1.4. De arbeidsongeschiktheid van [geïntimeerde] 

is op 13 september 2007 gemeld bij de arbodienst 

van [appellante], Achmea Arbo B.V. te Zwolle 

(hierna: Achmea Arbo). 

1.5. Op 13 september 2007 heeft [geïntimeerde] 

zich gemeld bij de bedrijfsarts, [de bedrijfarts], 

die hem arbeidsongeschikt achtte. 

1.6. Op 14 september 2007 heeft [geïntimeerde] 

zich gemeld bij zijn huisarts, [de huisarts], die een 

hersenschudding constateerde en rust voorschreef. 

1.7. In de medische gegevens van Achmea Arbo 

is onder meer het volgende vermeld: 

“13-09-2007 [de bedrijfsarts] (*vertrouwelijk*) 

SUI AV 

Telefonisch overleg met wg. 

Blh. heeft eind vorige week luik op op hoofd gekregen. 

Sinds dien 2 uur per dag gewerkt. Na het 

tekenen van het tijdelijke contract heeft hij zich 

enkele dag later geheel ziek gemeld. Dit zou op 

advies zijn van zijn huisarts. Diagnose: hersenschudding. 

Wg. twijfeld sterk aan wn. Drugs? tel. 

wg 0651272015.” 

1.8. In de medische gegevens van huisarts [de 

huisarts] is onder meer het volgende vermeld: 

“Journaal: 

Ruim week geleden zwaar luik op hoofd en 

schouders. dd: 14-sep-2007 

Daarna hoofdpijn, duizeligheid, moe, niet fit, geheugenproblemen, 

verbaal minder sterk. aanvankelijk 

doorgewerkt. Gisteren bij arbo 

(...) 

Commotio cerebri dd: 14-sep-2007 

Rust, belasten op geleide klachten. Geadviseerd 

deze dd: 14-sep-2007 

klachten niet te onderschatten en vooral eerst 

voldoende rust te nemen. Rev 2 wkn 

gaat nog niet goed: erg moe, slaapt veel, werkt 2 

uur per dag dd: 27-sep-2007 

maar krijgt daar knallende hoofdpijn van; nek 

nog vast; tintelen in de zrm; vergeetachtig; wel 

veel beter dan verleden week, maar nog wel indrukwekkend 

verhaal; 

mijn advies zou zijn toch weer volledig ziek melden 

en op dd: 27-sep-2007 

geleide van klachten eerst thuis mobiliseren;” 

Het geschil en de beslissing in eerste aanleg 

2.1. [geïntimeerde] heeft een verklaring voor recht 

gevorderd dat [appellante] in haar hoedanigheid 

van werkgeefster haar zorgplicht heeft geschonden 

en aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] 

geleden schade als gevolg van het ongeval op 11 

september 2007. Daarnaast heeft [geïntimeerde] 

een voorschot van € 5.000,= gevorderd op de door 

686 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

93 

[appellante] te betalen schadevergoeding, en gevorderd 

dat de hoogte van de schadevergoeding 

nader wordt opgemaakt bij staat. 

2.2. [appellante] heeft verweer gevoerd. 

2.3. In zijn tussenvonnis van 25 november 2008 

heeft de kantonrechter [geïntimeerde] opgedragen 

te bewijzen dat hem op 11 september 2007 in de 

werksituatie een ongeval is overkomen. In het 

tussenvonnis van 26 mei 2009 is dat bewijs geleverd 

geacht en heeft de kantonrechter overwogen 

dat gesteld noch gebleken is dat sprake is van opzet 

of bewuste roekeloosheid. In zijn eindvonnis 

van 27 oktober 2009 heeft de kantonrechter geoordeeld 

dat [appellante] niet heeft aangetoond dat 

zij haar zorgplicht is nagekomen en [appellante] 

veroordeeld tot betaling van schadevergoeding, 

nader op te maken bij staat, en tot betaling aan 

[geïntimeerde] van een voorschot op de schadevergoeding 

van € 5.000,=. 

Met betrekking tot de door [geïntimeerde] ten 

pleidooie overgelegde producties 

3.1. [appellante] heeft er bezwaar tegen gemaakt 

dat [geïntimeerde] eerst op 8 november 2010 een 

drietal verklaringen heeft ingezonden teneinde 

deze op het pleidooi van 10 november 2010 in het 

geding te brengen. [appellante] heeft gebruik gemaakt 

van de gelegenheid om bij akte te reageren 

op voormelde verklaringen, maar in haar akte van 

23 november 2010 handhaaft zij haar stelling dat 

de verklaringen geweigerd (hadden) moeten 

worden. Het hof gaat aan dit bezwaar voorbij, 

omdat aan het beginsel van hoor en wederhoor 

toepassing is gegeven door [appellante] (conform 

het namens haar ten pleidooie gedane verzoek) 

in de gelegenheid te stellen alsnog op de verklaringen 

te reageren. Het valt daarom niet in te zien 

dat [appellante] in haar verdediging wordt geschaad 

door de verklaringen deel te laten uitmaken 

van de gedingstukken waarop het hof recht 

zal doen. 

Met betrekking tot de grieven 

4.1. De vordering van [geïntimeerde] op [appellante] 

is gebaseerd op art. 7:658 lid 2 van het 

Burgerlijk Wetboek (BW). 

4.2. Op grond van deze bepaling is [appellante] 

jegens [geïntimeerde] aansprakelijk wanneer [geïntimeerde] 

in de uitoefening van zijn werkzaamheden 

schade heeft geleden, tenzij [appellante] 

aantoont dat zij niet is tekortgeschoten in de op 

haar rustende zorgverplichting op grond van art. 

7:685 lid 1 BW, of de schade in belangrijke mate 


van [geïntimeerde]. 

Ten aanzien van de feitelijke toedracht 

4.3. Met de grieven 1 tot en met 5 en de daarop 

gegeven toelichting bestrijdt [appellante] in essentie 

het oordeel van de kantonrechter dat bewezen 

is dat [geïntimeerde] op 11 september 2007 in de 

werksituatie een ongeval is overkomen. Deze 

grieven lenen zich voor een gezamenlijke bespreking. 

4.3.1. [geïntimeerde] stelt dat hij op de bewuste 

dag ’s avonds rond een uur of tien in de kelder 

van [de coffeeshop] aan het werk was met het 

opruimen van dozen en houten fruitkratjes. Bij 

het bestijgen van de trap vanuit de kelder is de 

opstaande hoek van één van de fruitkratjes volgens 

[geïntimeerde] blijven haken achter het touw 

waarmee het luik bevestigd is, met als gevolg dat 

het luik dichtklapte en op zijn hoofd en schouders 

terecht is gekomen. 

4.3.2. [appellante] heeft ten verwere aangevoerd 

dat zij twijfels heeft bij [geïntimeerde] en zijn lezing 

van de feiten. [appellante] wijst er op dat 

[geïntimeerde] de enige bron van informatie is 

over het beweerdelijke ongeval. Het tijdstip van 

het gebeurde en de plaats waar [geïntimeerde] 

[collega 1] van het beweerdelijke ongeval op de 

hoogte stelde, komen niet overeen in de verklaringen 

van [geïntimeerde] en [collega 1], aldus [appellante]. 

Volgens het werkschema van die dag 

werkte [geïntimeerde] van 11:00 tot 16:00 uur, en 

waar [geïntimeerde] zegt dat hij [collega 1] aantrof 

op het balkon, zegt [collega 1] dat [geïntimeerde] 

hem in zijn kantoor kwam opzoeken. Ter onderbouwing 

van één en ander heeft [appellante] in 

het geding gebracht het “Expertiserapport 6:107 

BW” van [werknemer], werkzaam voor [het expertisebureau] 

te ’s-Hertogenbosch . In dit rapport, 

hierna te noemen: het rapport [van het expertisebureau], 

is geconcludeerd “dat niet of onvoldoende 

is komen vast te staan dat überhaupt 

een ongeval heeft plaatsgevonden.” 

4.3.3. Bij zijn beoordeling stelt het hof voorop dat 

de werknemer die op grond van art. 7:658 lid 2 

BW schadevergoeding vordert, zal moeten stellen 

en zo nodig bewijzen dat hij schade heeft geleden 

in de uitoefening van zijn werkzaamheden voor 

de werkgever. Daarbij geldt dat niet van de werk- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


687

93 

«JA» 


nemer kan worden verlangd dat hij ook aantoont 

hoe het ongeval zich heeft toegedragen of wat de 

oorzaak ervan is (HR 4 mei 2001, LJN: AB1430). 

4.3.4. Aan de vordering van [geïntimeerde] ligt 

(al dan niet impliciet) de stelling ten grondslag 

dat hij op 11 september 2007 ’s avonds rond 22:00 

uur in [de coffeeshop] aan het werk was. Ten 

aanzien van het verweer van [appellante] dat [geïntimeerde] 

op dat moment niet werkte, zodat 

hem op 11 september 2007 rond 22:00 uur nimmer 

een ongeluk in de werksituatie kan zijn 

overkomen, overweegt het hof als volgt. [appellante] 

heeft aangevoerd dat op het weekrooster (dat 

door [appellante] bij antwoord in eerste aanleg 

in het geding is gebracht) niet staat dat [geïntimeerde] 

op die bewuste dag ’s avonds werkte. 

[appellante] wijst er ook op dat [collega 1] volgens 

zijn schriftelijke verklaring van 5 mei 2008 op 11 

september 2007 enkel ’s middags heeft gewerkt, 

zodat -zo begrijpt het hof- [geïntimeerde] niet ’s 

avonds rond 22:00 uur [collega 1] van zijn ongeluk 

kan hebben verteld. Wat dit laatste betreft stelt 

het hof vast dat [collega 1] hieromtrent enkel in 

zijn schriftelijke verklaring iets heeft meegedeeld: 

“Alles is mij verteld en omdat het al weer een 

tijdje terug is, vind ik het moeilijk exact mij alles 

over het voorval te herinneren. Zeker is dat ik het 

op het kantoor, dezelfde dag, van [geïntimeerde] 

(hof: [geïntimeerde]), terwijl hij zijn werkzaamheden 

deed, het voor het eerst hoorde. Dit moet ’s 

middags zijn geweest. Zover ik mij kan herinneren 

heeft hij die dag wel zijn werkzaamheden volbracht. 

Zeker weet ik dit niet meer. Hij vertelde 

dat hij een ongelukje had gehad met het luik en 

dat hij last van zijn hoofd had.” 

Het hof stelt vast dat [collega 1] geen stellige positie 

inneemt over het tijdstip waarop hij [geïntimeerde] 

hoorde vertellen over diens ongeval. 

[geïntimeerde] zelf heeft onder ede verklaard dat 

hij niet alleen -zoals op het rooster staat vermeldmoest 

werken van 11:00 tot 16:00, maar ook van 

19:30 tot ongeveer 21:15. Omdat de kelder de 

volgende ochtend opgeruimd moest zijn, is hij 

daar vervolgens mee begonnen totdat hem rond 

22:00 uur het ongeluk met het kelderluik overkwam, 

aldus [geïntimeerde]. Tijdens het pleidooi 

is de raadsman van [geïntimeerde] (gelijk hij ook 

bij repliek in eerste aanleg heeft gedaan) nader 

ingegaan op de stelling van [appellante] dat het 

niet mogelijk is dat [geïntimeerde] op de bewuste 

dag ook ’s avonds heeft gewerkt, omdat de weekroosters 

– die ook worden gebruikt voor de salarisbetalingen 

– altijd nauwgezet worden bijgehouden. 

Zijdens [geïntimeerde] is daarbij gedetailleerd 

gewezen op onjuistheden in het rooster. 

[geïntimeerde] heeft er (onder meer) op gewezen 

dat hij volgens het rooster van die bewuste dinsdag 

11 september 2007 in het geheel niet was ingeroosterd, 

terwijl [geïntimeerde] ook volgens de 

stellingen van [appellante] op die dag ’s middags 

wel heeft gewerkt. Verder heeft [geïntimeerde] er 

op gewezen dat op het rooster is vermeld dat 

[collega 1] op die bewuste dag – anders dan 

laatstgenoemde schriftelijk heeft verklaard – niet 

alleen op de middag, maar ook op de avond is 

ingeroosterd. [appellante] heeft deze gedetailleerde 

kritiek op de door haar gestelde nauwkeurigheid 

van het rooster noch in eerste aanleg, noch 

in hoger beroep gemotiveerd bestreden, zodat het 

hof niet aannemelijk acht dat het rooster nauwkeurig 

weergeeft wie feitelijk op enig moment in 

de coffeeshop heeft gewerkt. Het hof oordeelt op 

grond van het voorgaande dat het verweer van 

[appellante] dat [geïntimeerde] op 11 september 

2007 ’s avonds om 22:00 uur niet in [de coffeeshop] 

aan het werk geweest kan zijn, als onvoldoende 

onderbouwd geen doel treft. 

4.3.5. Het staat verder vast dat er geen werknemers 

of bezoekers van [de coffeeshop] zijn die uit eigen 

waarneming de stelling van [geïntimeerde] dat 

hem tijdens het werk een ongeluk is overkomen, 

kunnen bevestigen. Evenmin zijn er camerabeelden 

voorhanden. Wel heeft [collega 1] op 10 februari 

2009 ter gelegenheid van de enquête aan 

zijn eerdere schriftelijke verklaring toegevoegd: 

“(...) Toen ik bezig was met mijn werkzaamheden, 

kwam de heer [geïntimeerde] de ruimte in. Ik kan 

mij niet alles meer in detail herinneren, maar ik 

weet nog wel dat hij niet onbeschadigd binnen 

kwam. Hij had een bloedende lip en hij vertelde 

dat hij de klep van het kelderluik op zijn hoofd 

had gehad, in ieder geval iets in die trant. (...) Het 

kantoor waar ik mij bevond toen de heer [geïntimeerde] 

bij mij binnen kwam, is een afgescheiden 

ruimte op de verdieping. De heer [geïntimeerde] 

had zijn werkplek op diezelfde verdieping.” 

4.3.6. Uit de verklaringen van [collega 1], die op 

dit punt overeenstemmen met hetgeen [geïntimeerde] 

heeft verklaard, volgt dat [collega 1] bij 

[geïntimeerde] letsel heeft waargenomen (bloedende 

lip) waarvan het aannemelijk is dat de oorzaak 

hiervan zich korte tijd daarvoor had voorgedaan, 

gelijk ook de kantonrechter heeft overwogen. Dat 

de verklaringen ten aanzien van de plaats waar 

688 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

93 

[geïntimeerde] met [collega 1] heeft gesproken 

uiteenlopen, is naar het oordeel van het hof van 

minder gewicht. Waar het om gaat is dat [collega 

1] bevestigt dat [geïntimeerde] op 11 september 

2007, terwijl hij ([collega 1]) op dat moment in 

[de coffeeshop] aan het werk was, tegen hem heeft 

gezegd dat hij ([geïntimeerde]) een ongeluk heeft 

gehad met het luik en dat [geïntimeerde] op dat 

moment voor [collega 1] duidelijk zichtbaar gehavend 

was aan zijn gezicht (bloedende lip). Naar 

het oordeel van het hof zijn met de verklaringen 

van [collega 1] aanvullende bewijzen voorhanden 

zijn die zodanig sterk zijn en zodanig essentiële 

punten betreffen dat zij de verklaring van [geïntimeerde] 

als partijgetuige voldoende geloofwaardig 

maken (HR 31 maart 1995, LJN: ZC1688). 

4.3.7. Op grond van vorenstaande overwegingen 

en mede gelet op de overige vaststaande feiten 

(r.o. 1.4 tot en met 1.8), oordeelt het hof dat is 

komen vast te staan dat [geïntimeerde] in de uitoefening 

van zijn werkzaamheden een ongeval is 

overkomen doordat hij het kelderluik op zijn 

hoofd en/of schouder heeft gekregen. Hieraan 

doet niet af dat in het rapport [van het expertisebureau] 

op basis van dezelfde gegevens een andere 

conclusie wordt getrokken. De grieven 1 tot en 

met 5 stuiten af op voormeld oordeel. 

Ten aanzien van het bestaan van schade 

4.4. Uit de medische gegevens, zoals hiervoor in 

r.o. 1.5 tot en met 1.8 weergegeven, valt af te leiden 

dat [geïntimeerde] als gevolg van het ongeluk 

met het kelderluik een hersenschudding heeft 

opgelopen. De stelling van [geïntimeerde] dat hij 

hierdoor schade heeft geleden omdat hij sinds het 

ongeluk volledig arbeidsongeschikt is en sinds het 

einde van zijn dienstverband met [de coffeeshop] 

op 12 februari 2008 een uitkering ontvangt ter 

hoogte van 70% van zijn loon, is door [appellante] 

(ook in hoger beroep) onvoldoende gemotiveerd 

betwist. Dat [appellante] twijfels stelt te hebben 

bij de ernst van de klachten die [geïntimeerde] 

zegt te ondervinden, is hiervoor onvoldoende. 

Voor zover grief 10 – die naar het hof begrijpt in 

nummer 75 van de memorie van grieven is vervat, 

terwijl de nummers 76 tot en met 78 de toelichting 

op deze grief bevatten – het bestaan van schade 

zijdens [geïntimeerde] ter discussie stelt, slaagt 

zij daarom niet. 

Ten aanzien van opzet of bewuste roekeloosheid 

4.5. Ook in hoger beroep heeft [appellante] geen 

feiten en omstandigheden gesteld die, wanneer 

ze zouden komen vast te staan, kunnen leiden tot 

het oordeel dat sprake is van opzet of bewuste 

roekeloosheid aan de zijde van [geïntimeerde]. 

Van bewuste roekeloosheid is immers eerst dan 

sprake wanneer de werknemer zich tijdens het 

verrichten van zijn onmiddellijk aan het ongeval 

voorafgaande gedraging van het roekeloos karakter 

daarvan daadwerkelijk bewust is (HR 11 september 

1998, LJN: ZC2702). Dat het [appellante] 

niet duidelijk is waarom [geïntimeerde] ’s avonds 

rond 22:00 uur bezig is met het opruimen van 

kratjes, dat het vanwege de drukte in de zaak niet 

logisch is om op dat tijdstip het damestoilet af te 

sluiten en dat het volgens [appellante] “onwaarschijnlijk” 

is dat [geïntimeerde] bij het openen 

van het luik de daarvoor bestemde verankeringsknop 

heeft gebruikt, is in dit licht bezien onvoldoende. 

Grief 6 faalt om deze reden. 

Ten aanzien van de zorgplicht 

4.6. Met de grieven 7, 8 en 9 (die naar het hof begrijpt 

in nummer 72 van de memorie van grieven 

is vervat, met een toelichting in de nummers 73 

en 74) komt [appellante] op tegen het oordeel van 

de kantonrechter dat zij aansprakelijk is voor de 

door [geïntimeerde] geleden schade. Het hof 

overweegt als volgt. 

4.6.1. Nu [geïntimeerde] schade heeft geleden in 

de uitoefening van zijn werkzaamheden, brengt 

het bepaalde in art. 7:658 lid 2 BW mee dat [appellante] 

aansprakelijk is voor de door [geïntimeerde] 

ten gevolge van zijn val geleden schade, tenzij 

[appellante] aantoont dat zij de in art. 7:658 lid 1 

BW genoemde verplichtingen is nagekomen. 

Hiervoor behoeft niet vast te staan aan welke 

oorzaak het ongeval te wijten is. Die oorzaak is 

wel in zoverre van belang, dat [appellante] zal 

kunnen volstaan met aan te tonen hetzij dat zij 

heeft voldaan aan alle verplichtingen die ingevolge 

lid 1 op haar rustten teneinde een ongeval zoals 

dat aan [geïntimeerde] is overkomen, te voorkomen, 

hetzij dat nakoming van die verplichtingen 

het ongeval niet zou hebben voorkomen (HR 10 

december 1999, LJN: AA3837). 

4.6.2. In dit geval staat vast dat het gebruikelijk 

was dat personeel van [de coffeeshop] met een 

zekere regelmaat gebruik maakte van de kelder. 

Tussen partijen is niet in geschil dat aan het luik 

een touw was bevestigd dat ertoe diende te voorkomen 

dat het luik naar achteren zou kantelen en 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


689

93 

«JA» 


de toiletpot zou beschadigen. Evenmin staat ter 

discussie dat aan het luik een geleider was bevestigd 

die door middel van het aandraaien van een 

knop (de “zwarte knop”, later vervangen door een 

vleugelmoer) kon worden vastgezet, teneinde het 

dichtvallen van het luik te voorkomen. Het rapport 

[van het expertisebureau] vermeldt hierover: 

“Deze zwarte knop was destijds (het hof begrijpt: 

op 11 september 2007) aangebracht op de plaats, 

waar zich thans de vleugelmoer bevindt (...). 

Wanneer de vleugelmoer (en destijds dus de 

zwarte knop) stevig wordt aangedraaid, wordt 

daarmee het kantelen van het openstaande luik 

naar beneden voorkomen dan wel bemoeilijkt. 

Tijdens mijn bezoek wordt toegelicht dat een goed 

aangedraaide zwarte knop ervoor zorgt dat het 

luik feitelijk niet meer voor- of achteruit kon 

worden bewogen.” 

Inmiddels is aan het luik ook een gasveer gemonteerd, 

waarover het rapport [van het expertisebureau] 

vermeldt: 

“Zoals reeds aangegeven, is inmiddels een gasveer 

gemonteerd aan het betreffende kelderluik. Het 

vermeende ongeval was daarvan overigens niet 

de aanleiding. De gasveer is aangebracht om het 

openen van het luik te vergemakkelijken en 

daarnaast om te voorkomen dat het in één klap 

zou dichtvallen, wanneer men ondanks alle instructie 

toch zou hebben verzuimd de verankeringsknop 

aan te draaien.” 

4.6.3. Partijen twisten over het gewicht van het 

luik. Volgens [geïntimeerde] zou dit 50 tot 60 kilo 

bedragen, volgens [appellante] slechts 15 kilo. 

Aangezien [appellante] niet heeft gesteld dat een 

luik van 15 kilo niet het letsel zou kunnen veroorzaken 

dat [geïntimeerde] heeft ondervonden, kan 

het precieze gewicht van het luik verder in het 

midden blijven. Hetzelfde geldt voor het antwoord 

op de hiermee samenhangende vraag of -zoals 

[geïntimeerde] stelt- de constructie van het luik, 

zoals die blijkt uit de in het rapport [van het expertisebureau] 

opgenomen foto’s, na 11 september 

2007 is gewijzigd (in de zin van: lichter uitgevoerd). 

4.6.4. [appellante] stelt dat zij zowel voor als na 

het ongeval bij haar personeel aandacht heeft gevraagd 

voor het belang van het goed aandraaien 

van de verankeringsknop. De instructies zijn niet 

schriftelijk verstrekt, maar het betreft een regelmatig 

gegeven mondelinge instructie, aldus [appellante]. 

Bovendien zijn aan de binnenzijde van het 

luik twee waarschuwingen vermeld, die daar volgens 

[appellante] ook al zaten op 11 september 

2007: 

“Pas op!! Eerst zwarte knop vast draaien voor je 

naar beneden gaat” 

en 

“draai-knop wel GEBRUIKEN” 

[Geïntimeerde] betwist dat [appellante], zowel in 

het algemeen als aan hemzelf in het bijzonder, 

instructies heeft gegeven omtrent het gebruik van 

de verankeringsknop van het luik, en [geïntimeerde] 

betwist eveneens dat voormelde waarschuwingen 

op 11 september 2007 aan de binnenzijde van 

het luik waren vermeld. Bovendien stelt [geïntimeerde] 

dat hij de zwarte knop wel degelijk heeft 

vastgedraaid, maar dat het luik desondanks op 

zijn hoofd is gevallen. Bij zijn verdere beoordeling 

neemt het hof veronderstellenderwijs aan dat door 

[appellante] instructies zijn gegeven en dat de 

waarschuwingen reeds op de dag van het ongeval 

aan de binnenzijde van het luik zaten en laat het 

hof vooralsnog in het midden of er vanuit gegaan 

moet worden dat [geïntimeerde] de verankeringsknop 

heeft gebruikt. 

4.6.5. Door [appellante] is aangevoerd dat de op 

haar rustende zorgplicht niet zó ver gaat, dat het 

kelderluik, zoals zij stelt, “idiotensicher” gemaakt 

zou moeten worden. Indien [geïntimeerde] de 

duidelijke instructie op het luik om de zwarte 

knop vast te draaien, zou hebben opgevolgd, zou 

het ongeval nooit zijn gebeurd, aldus nog steeds 

[appellante]. 

4.6.6. Aan [appellante] kan worden toegegeven 

dat art. 7:658 BW er niet toe strekt een absolute 

waarborg voor de werknemer te scheppen voor 

bescherming tegen het gevaar van arbeidsongevallen. 

Gelet echter op de ruime strekking van de op 

de werkgever rustende zorgplicht kan niet snel 

worden aangenomen dat deze daaraan heeft voldaan 

en bijgevolg niet aansprakelijk is voor door 

de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden 

geleden schade (HR 12 december 

2008, LJN: BD3129). [appellante] lijkt er verder 

aan voorbij te zien dat de werkgever op grond van 

deze zorgplicht verplicht is ter voorkoming van 

de realisering van gevaren verband houdende met 

het werk datgene te doen wat in de gegeven omstandigheden, 

redelijkerwijs van hem mocht 

worden verwacht, door voorzieningen te treffen 

ter voorkoming van gevaar, of, indien dat niet 

(goed) mogelijk is, door te instrueren en te waarschuwen 

ter voorkoming van het realiseren van 

690 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

93 

gevaar. Wat van de werkgever in redelijkheid mag 

worden verwacht, hangt af van de omstandigheden 

van het geval (HR 11 november 2005, LJN: 

AU3313). Daarbij geldt als uitgangspunt dat het 

de werkgever is die rekening moet houden met 

het algemene ervaringsfeit dat ook in het werk 

ervaren en met de desbetreffende werkomstandigheden 

bekende werknemers niet steeds de noodzakelijke 

voorzichtigheid zullen betrachten (HR 

13 juli 2007, LJN: BA7355). 

4.6.7. Het is dus maar de vraag of de waarschuwingen 

aan de binnenzijde van het luik en de instructies 

die [appellante] stelt te hebben gegeven, voldoende 

zijn om aan de op haar rustende zorgplicht 

te voldoen. Het antwoord op die vraag 

hangt er ook vanaf of [appellante] concrete 

(technische) maatregelen had behoren te (laten) 

nemen die het ongeval hadden kunnen voorkomen. 

Of dat het geval is, is onder meer afhankelijk 

van de mate van waarschijnlijkheid waarmee de 

niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid 

en voorzichtigheid door de werknemer mag worden 

verwacht, van de grootte van de kans dat 

daaruit ongevallen ontstaan, van de ernst die de 

gevolgen daarvan kunnen hebben en uiteraard 

van de mogelijkheid en de mate van bezwaarlijkheid 

van het treffen van veiligheidsmaatregelen. 

Ook is van belang in hoeverre het treffen van 

dergelijke veiligheidsmaatregelen reeds voordat 

het ongeval zich had voorgedaan voor de werkgever 

voor de hand lag (HR 11 november 2005, LJN: 

AU3313). Wanneer blijkt dat effectievere maatregelen 

ter voorkoming van een ongeval zoals dit 

zich heeft voorgedaan, mogelijk waren, dan moet 

worden onderzocht waarom niettemin het aanbrengen 

van deze voorziening destijds niet van 

de werkgever kon worden gevergd, waarbij mede 

van belang is in hoeverre het treffen van een dergelijke 

veiligheidsmaatregel reeds voordat een 

ongeval zich had voorgedaan voor de werkgever 

voor de hand lag (HR 14 april 1978, LJN: 

AC3514). 

4.6.8. Bij het antwoord op de vraag of de werkgever 

heeft gedaan wat redelijkerwijs van hem mocht 

worden verwacht, speelt een rol of hij de specifieke 

gedragingen die tot het ongeval hebben geleid, 

met inachtneming van het hiervoor in r.o. 4.6.6 

bedoelde ervaringsfeit, redelijkerwijs heeft moeten 

voorzien, maar van doorslaggevende betekenis is 

zulks niet, omdat onoplettendheid veelal op verschillende 

wijzen tot een ongeval kan leiden en 

voor aansprakelijkheid van de werkgever niet is 

vereist dat deze juist die gedraging heeft (kunnen) 

voorzien die tot het ongeval heeft geleid (HR 11 

november 2005, LJN: AU3313). 

4.6.9. Vorenstaande overwegingen tot uitgangspunt 

nemend, oordeelt het hof dat [appellante], 

die als werkgeefster verantwoordelijk is voor de 

directe werkomgeving van haar personeel, bekend 

verondersteld mag worden met het gevaar dat het 

luik kan dichtvallen. De gegeven instructies, de 

waarschuwingen aan de binnenzijde van het luik 

en de geleider met de zwarte knop, getuigen hier 

immers van. Gebleken is echter (r.o. 4.6.2) dat 

een effectievere maatregel ter voorkoming van 

het dichtvallen van het luik mogelijk was, namelijk 

het plaatsen van een gasveer. Uit het aangehaalde 

rapport van [van het expertisebureau] blijkt dat 

deze gasveer voorkomt dat het luik in één klap 

dichtvalt in het geval een personeelslid ondanks 

alle waarschuwingen zou hebben verzuimd de 

verankeringsknop (goed) aan te draaien. [appellante] 

heeft niet gesteld dat het treffen van deze 

maatregel niet ook reeds vóór 11 september 2007 

van haar gevergd had kunnen worden, en zulks 

valt ook niet licht in te zien. Gelet op de omstandigheid 

dat de werknemers van [de coffeeshop] 

met een zekere regelmaat in de kelder moesten 

zijn en daarvoor het luik moesten openen, is het 

voorzienbaar dat, ondanks de instructies en 

waarschuwingen, na verloop van tijd de vereiste 

oplettendheid en voorzichtigheid bij het verankeren 

van het luik bij de werknemer zal afnemen. 

Gelet op de niet geringe kans dat hierdoor een 

ongeval met ernstige gevolgen zou gebeuren (een 

afloop met letsel aanmerkelijk ernstiger dan een 

hersenschudding is niet ondenkbaar), had van 

[appellante] mogen worden verwacht dat zij had 

onderzocht of een afdoende veiligheidmaatregel, 

zoals het plaatsen van een gasveer, mogelijk was, 

en had van haar verwacht mogen worden, gelet 

op de eenvoud van deze ingreep en de geringe 

kosten die hiermee gemoeid zijn, dat zij daartoe 

was overgegaan. Door dit na te laten, heeft [appellante] 

haar zorgplicht geschonden. Dat er, zoals 

[appellante] stelt, met het luik nooit eerder een 

ongeval had plaatsgevonden, maakt dit niet anders. 

Daargelaten of het dichtvallen van het luik 

zou moeten worden aangemerkt als een algemeen 

bekend gevaar of de verwezenlijking hiervan als 

een huis-, tuin- of keukenongeval, zoals door 

[appellante] is aangevoerd, [appellante] had dit 

gevaar met een eenvoudige ingreep kunnen wegnemen. 

Zij doet daarom tevergeefs een beroep op 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


691

94 

«JA» 


o.a. het broodmesarrest (HR 4 oktober 2002, LJN: 

AE4090). Het hof concludeert dat de gegeven instructies 

en de waarschuwingen op het luik, 

waarvan [geïntimeerde] heeft betwist dat deze 

zijn gegeven respectievelijk aangebracht, in dit 

geval onvoldoende zijn voor het oordeel dat [appellante] 

heeft aangetoond dat zij aan haar zorgplicht 

heeft voldaan. 

4.6.10. Nog daargelaten dat het bewijsaanbod van 

[appellante] weinig specifiek is, het heeft in ieder 

geval geen betrekking op het al dan niet bestaan 

van de mogelijkheid technische voorzieningen te 

treffen ter voorkoming van een ongeval met het 

kelderluik, zodat het bewijsaanbod als niet ter 

zake doende wordt gepasseerd. De grieven 7, 8 en 

9 falen. 

Ten aanzien van de schadestaatprocedure en het 

voorschot op de schadevergoeding 

4.7. Het hof begrijpt grief 11 en grief 10 voor het 

overige aldus, dat [appellante] hiermee opkomt 

tegen de veroordeling tot betaling van een voorschot 

op de schadevergoeding van € 5.000,=, alsmede 

tegen de verwijzing naar de schadestaatprocedure, 

zoals door de kantonrechter is beslist in 

zijn eindvonnis van 27 oktober 2009. 

4.7.1. De schade die [geïntimeerde] stelt te hebben 

geleden, bestaat volgens hem uit smartengeld (niet 

nader gespecificeerd), verlies van arbeidsvermogen 

(thans een uitkering ter hoogte van 70% van 

zijn laatstverdiende salaris) en ziektekosten 

(waarvan met name genoemd de niet-vergoede 

kosten van fysiotherapie). [appellante] stelt weliswaar 

dat [geïntimeerde] zijn schade onvoldoende 

heeft onderbouwd, maar zij gaat er aan voorbij 

dat [geïntimeerde] zijn salarisgegevens reeds in 

eerste aanleg in het geding heeft gebracht. Op 

grond van die gegevens heeft de kantonrechter 

met juistheid overwogen dat de inkomensachteruitgang 

van [geïntimeerde] circa € 900,= (bruto) 

per maand bedraagt. Reeds op grond hiervan is 

het aannemelijk dat de totale schade de € 5.000,= 

te boven zal gaan, zodat het gevorderde voorschot 

toewijsbaar was. 

4.7.2. De precieze hoogte van de schade laat zich 

in deze procedure niet begroten, zodat de kantonrechter 

terecht naar de schadestaatprocedure heeft 

verwezen. Voor een veroordeling tot vergoeding 

van schade op te maken bij staat is immers voldoende 

dat [geïntimeerde] de mogelijkheid dat 

hij schade heeft geleden aannemelijk heeft gemaakt, 

en tevens, dat het aannemelijk is dat er 

enig causaal verband bestaat tussen die schade en 

de schending door [appellante] van haar zorgplicht 

(HR 30 juni 2006, LJN: AX6246). Aan deze 

criteria is in dit geval voldaan. De grieven 10 

(deels) en 11 slagen dan ook niet. 

Slotsom 

5.1. Het hoger beroep treft geen doel. Het hof zal 

de vonnissen van de kantonrechter bekrachtigen. 

[appellante] zal worden veroordeeld in de proceskosten 

van [geïntimeerde] in hoger beroep (geliquideerd 

salaris van de advocaat: 3 punten, tarief 

II, plus nasalaris). 

De beslissing 


bekrachtigt de vonnissen waarvan beroep; 

veroordeelt [appellante] in de proceskosten van 

het geding in hoger beroep en stelt deze kosten 

aan de zijde van [geïntimeerde] vast op: 

– € 2.682,= voor geliquideerd salaris van de advocaat, 

– € 262,= voor verschotten; 

– € 131,= voor nasalaris van de advocaat, 

– € 68,= voor nasalaris van de advocaat indien 

niet binnen veertien dagen na aanschrijving aan 

deze uitspraak is voldaan én betekening heeft 

plaatsgevonden; 

verklaart deze proceskostenveroordeling uitvoerbaar 

bij voorraad. 

94 


22 maart 2011, nr. HD 200.042.868, LJN BP8866 

(mr. Bod, mr. Venner-Lijten, mr. Zweers-van 

Vollenhoven) 

Blootstelling witte asbest. Relevant? Werkgever 

zorgplicht geschonden? 

[BW art. 7:658] 

Een werknemer is aan de gevolgen van maligne 

mesothelioom gestorven. Zijn weduwe vordert 

schadevergoeding op grond van haar stelling dat 

de mesothelioom is veroorzaakt door blootstelling 

aan witte asbest tijdens de werkzaamheden die de 

werknemer in 1977 en 1978 bij zijn werkgever heeft 

uitgevoerd. De werknemer heeft slechts zes 

maanden bij de werkgever gewerkt en heeft aan 

692 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

94 

één project meegewerkt waarbij asbestgolfplaten 

op een boerenloods moesten worden bevestigd. 

Ten aanzien van dit project acht het hof – in tegenstelling 

tot de rechtbank – bewezen dat de werknemer 

de asbestgolfplaten met bouten en een hamer 

op het dak heeft getikt. De vraag is echter of ten 

aanzien van deze werkzaamheden sprake was van 

een (I) relevante blootstelling. Indien sprake was 

van een relevante blootstelling dan acht het hof 

het oorzakelijk verband tussen de blootstelling en 

de mesothelioom bewezen. Het feit dat sprake was 

van een geringe blootstelling en dat de werknemer 

de asbestvezels ook elders had kunnen inademen 

doet daaraan niet af. Vervolgens rijst de vraag of 

de werkgever haar zorgplicht heeft geschonden 

door geen maatregelen te treffen om dergelijke 

blootstelling te voorkomen. Hier is van belang of 

de werkgever (II) bekend behoorde te zijn met de 

gevaren van witte asbest. Indien deze vraag bevestigend 

moet worden beantwoord meent het hof 

dat de werkgever zijn zorgplicht heeft geschonden, 

tenzij (III) de maatregelen gezien het geringe risico 

van blootstelling achterwege konden blijven. Deskundigenonderzoek 

is geboden om deze drie vragen 

te kunnen beantwoorden. 

[A.], in dezen optredende zowel voor zichzelf als 

in haar hoedanigheid van nabestaande en erfgename 

van [B.], te [woonplaats], 

appellante, 

advocaat: mr. R.F. Ruers, 

tegen 

Bouwbedrijf [C.] BV te [vestigingsplaats], 


advocaat: mr. Ph.C.M. van der Ven. 

1. Het geding in eerste aanleg (zaaknr. 512028 CV 

EXPL 08-7727) 

(...; red.) 


(...; red.) 

3. De gronden van het hoger beroep 

(...; red.) 


4.1. Het gaat in dit hoger beroep om het volgende. 

4.1.1. [A.] is gehuwd geweest met de heer [B.] 

(hierna: [B.]), geboren op [geboortedatum] 1943 

en overleden op 28 augustus 2007. 

4.1.2. [B.] is van 1 juni 1977 tot 27 januari 1978 

(waarvan drie weken bouwvakantie en één week 

kerstvakantie) bij [C.] in loondienst werkzaam 

geweest als meewerkend voorman. Hieraan 

voorafgaand heeft [B.] in de functie van timmerman 

respectievelijk voorman en uitvoerder vanaf 

1958 gewerkt bij verschillende bouwbedrijven en 

is hij in militaire dienst in Suriname gelegerd geweest. 

Na uitdiensttreding bij [C.] heeft [B.] tot en met 

17 augustus 2000 bij vijf andere bouwbedrijven 

gewerkt in de functie van uitvoerder. In de periode 

1991 tot 1992 ontving [B.] een uitkering op grond 

van de Werkloosheidswet. 

4.1.3. In 2001 is [B.] definitief arbeidsongeschikt 

geraakt. Op 16 (zie cvd onder 7) oktober 2006 is 

bij hem de diagnose maligne mesothelioom, zijnde 

longen/of buikvlieskanker, gesteld (productie 2 

bij dagvaarding in eerste aanleg). 

4.1.4. Bij brief van 9 november 2006 (productie 3 

bij dagvaarding in eerste aanleg) heeft [B.] [C.] 

aansprakelijk gesteld en een vergoeding van zijn 

geleden en nog te lijden schade gevorderd ten gevolge 

van de bij hem vastgestelde ziekte. 

4.1.5. In november 2006 heeft [B.] zich tot de Sociale 

Verzekeringsbank (hierna: SVB) gewend en 

aanspraak gemaakt op een uitkering op grond van 

de Regeling Tegemoetkoming Asbestslachtoffers. 

[B.] heeft een uitkering ad € 16.655,= van de SVB 

ontvangen. 

4.1.6. Op 11 januari 2007 heeft het door [B.] voor 

bemiddeling ingeschakelde Instituut Asbestslachtoffers 

aan [C.] kenbaar gemaakt dat naar haar 

voorlopige conclusie [C.] jegens [B.] aansprakelijk 

was (productie 5 bij dagvaarding in eerste aanleg). 

Op 4 april 2007 zond het Instituut Asbestslachtoffers 

aan de verzekeraar van [C.], Interpolis, haar 

definitieve conclusie waarin zij de aansprakelijkheid 

van [C.] handhaafde (productie 9 bij dagvaarding 

in eerste aanleg). Interpolis heeft de aansprakelijkheid 

van [C.] jegens [B.] niet erkend. 

4.1.7. [B.] is overleden op 28 augustus 2007. Blijkens 

een notariële verklaring van erfrecht (productie 

1 bij dagvaarding in eerste aanleg) is zijn 

echtgenote, [A.], krachtens de wet en krachtens 

uiterste wilsbeschikking alleen en met uitsluiting 

van ieder ander bevoegd en gerechtigd tot het 

opvorderen en in ontvangst nemen van al hetgeen 

behoort tot de nalatenschap van [B.] en tot het 

geven van kwijting voor die ontvangst. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


693

94 

«JA» 


4.1.8. Op 29 mei 2008 is op verzoek van [A.] een 

voorlopig getuigenverhoor gehouden. Tijdens dit 

verhoor zijn drie getuigen gehoord, te weten [A.], 

de heer [D.] (hierna: [D.]) en de heer [E.] (hierna: 

[E.]). Een kopie van het proces-verbaal hiervan 

is als productie 11 bij dagvaarding in eerste aanleg 

overgelegd. 

4.2. [A.] heeft [C.] op 22 september 2008 gedagvaard 

voor de rechtbank Breda, sector kanton, 

locatie Bergen op Zoom. 

4.3. [A.] vordert (kort gezegd): 

1. te verklaren voor recht dat [C.] jegens [B.] en 

[A.] verwijtbaar tekort geschoten is en daardoor 

jegens [A.] schadeplichtig is geworden; 

2. [C.] te veroordelen om aan [A.] te vergoeden 

de immateriële schade, door [A.] begroot op 

€ 60.000,=, te vermeerderen met wettelijke rente; 


de door haar geleden en nog te lijden materiële 

schade krachtens de artikelen 6:107 en 6:108 BW, 

nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens 

de wet, te vermeerderen met wettelijke rente; 


de buitengerechtelijke kosten ad € 2.766,51, te 

vermeerderen met wettelijke rente; en 

5. [C.] te veroordelen in de proceskosten van beide 

instanties. 

4.4. [A.] heeft aan de vorderingen ten grondslag 

gelegd (kort gezegd) dat [C.] als werkgever van 

[B.], gezien het bepaalde in artikel 7:658 BW, 

verwijtbaar tekort geschoten is in haar zorgplicht 

en om die reden schadeplichtig is. Zij stelt dat [B.] 

tijdens zijn dienstverband bij [C.] aan asbest c.q. 

asbeststof is blootgesteld en dat deze blootstelling 

de bij hem geconstateerde asbestziekte mesothelioom 

heeft veroorzaakt. 

4.5. Bij vonnis van 5 augustus 2009 heeft de kantonrechter 

de vorderingen van [A.] afgewezen 

met veroordeling van [A.] in de proceskosten. 

Hierbij heeft de kantonrechter onder meer overwogen 

dat in rechte het navolgende is komen vast 

te staan: 

– dat [B.] destijds betrokken is geweest bij de 

bouw van een boerenschuur in [vestigingsplaats 

A.] , 

– dat bij het leggen van de uit asbestgolfplaten 

bestaande dakbedekking van die schuur de golfplaten 

door [D.] zijn verhoekt, 

– dat de golfplaten met schroeven zijn gemonteerd, 

en 

– dat bij het aanbrengen van de schroeven (het 

niet ging om boren, maar dat) deze eerst met een 

hamer door de golfplaat getikt werden en daarna 

met een steek-/ringsleutel werden aangedraaid. 

Voorts heeft de kantonrechter overwogen dat in 

rechte niet is gebleken dat [B.] zelf cruciale handelingen 

(zagen/knippen en/of aanbrengen schroeven) 

heeft verricht waardoor hij blootgesteld is 

geweest aan asbest(deeltjes). 

Met betrekking tot het project Zwartenberg te 

[vestigingsplaats B.] heeft [A.] volgens de kantonrechter 

te weinig gesteld op het gebied van blootstelling 

aan asbest bij de uitvoering van de werkzaamheden 

door [B.]. 

4.6. Volgens [A.] heeft de kantonrechter ten onrechte 

haar vorderingen afgewezen en is de kantonrechter 

ten onrechte niet toegekomen aan de 

vraag of Bouwbedrijf [C.] destijds in haar zorgplicht 

jegens [B.] tekortgeschoten is. [A.] stelt – 

ook in hoger beroep – dat zij in voldoende mate 

heeft aangetoond dat [B.] tijdens zijn dienstverband 

bij [C.] aan asbest is blootgesteld en dat die 

blootstelling de voor [B.] fatale asbestziekte mesothelioom 

heeft veroorzaakt. 

Met de eerste grief komt [A.] op tegen de vaststelling 

door de kantonrechter van de feitelijke handelingen 

die verricht zijn bij de werkzaamheden 

in [vestigingsplaats A.] . 

In (de toelichting op) grief II stelt [A.] in verband 

met artikel 22 Rv en onder verwijzing naar HR 6 

april 1990 NJ 1990, 573 dat [C.] alle relevante bescheiden 

over het project Zwartenberg en de arbeidsomstandigheden 

waaronder [B.] daar had 

gewerkt in het geding had moeten brengen en, nu 

dat niet gebeurd is, er vooralsnog van uitgegaan 

mag worden dat [B.] bij dit project aan asbest 

blootgesteld is geweest. 

Volgens [A.] heeft de asbestblootstelling van [B.] 

ook plaatsgevonden bij de werkzaamheden bij het 

project aan de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats 

B.]. 

De derde grief houdt in dat volgens [A.] de kantonrechter 

ten onrechte heeft geoordeeld dat de 

vorderingen van [A.] (inclusief de nevenvorderingen) 

dienden te worden afgewezen en ten onrechte 

heeft geoordeeld dat de kantonrechter aan de 

vraag of [C.] destijds in haar zorgplicht jegens [B.] 

tekortgeschoten was niet meer hoefde toe te komen. 

4.7. Voor de beoordeling van onderhavige zaak 

acht het hof het volgende relevant. 

694 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

94 

Vaststaat dat bij [B.] destijds de diagnose maligne 

mesothelioom is gesteld en dat hij aan de gevolgen 

van die ziekte is overleden. Met betrekking tot de 

ontkenning door [C.] van het feit dat bij [B.] de 

diagnose maligne mesothelioom is gesteld, verwijst 

het hof naar productie 2 bij dagvaarding in 

eerste aanleg. In dit van de afdeling Pathalogie 

van het Nederlands Kanker, Instituut Antoni van 

Leeuwenhoek ziekenhuis, afkomstige en de heer 

[B.] betreffende stuk staat onder de kop “Konklusie” 

vermeld: “Pleura biopten: maligne mesothelioom 

gemengde type. Paneldiagnose d.d 11-01-07: 

conform”. Voor het hof staat hiermee in voldoende 

mate vast dat sprake is geweest van een maligne 

mesothelioom. Dat een eerdere diagnose beperkt 

is gebleven tot “mesothelioom” doet hieraan, 

zonder dat is toegelicht waarom deze diagnose de 

maligne variant zou uitsluiten – welke toelichting 

door [C.] niet is gegeven -, niet af. 

Ten aanzien van de betwisting van [C.] van de 

stelling dat mesothelioom als enige oorzaak asbestblootstelling 

zou kennen, merkt het hof op dat 

het er om gaat dat mesothelioom geen andere 

bekende oorzaak heeft dan blootstelling aan asbest. 

Van de ziekte (maligne) mesothelioom is maar 

één oorzaak – blootstelling aan asbest(vezels) – 

bekend. Van een relevante blootstelling aan asbest 

is voor wat betreft het ontstaan van deze ziekte 

sprake indien de blootstelling tot aannemelijk 

gevolg heeft dat asbestvezels zijn ingeademd. Voor 

het ontstaan van (maligne) mesothelioom is, anders 

dan voor asbestose, niet nodig dat er sprake 

is van een langdurige blootstelling aan de inademing 

van asbeststof. Ten aanzien van mesothelioom 

geldt geen enkele drempelwaarde, behalve 

nul (vgl o.m. HR 25-06-1993, LJN AD 1907). 

4.8. Door het hof dient allereerst te worden vastgesteld 

of [B.] in de periode dat hij voor [C.] 

werkzaam was, is blootgesteld aan asbest. 

Het hof stelt voorop dat ten aanzien van de door 

[A.] gestelde blootstelling en de daaruit voortvloeiende 

schade in beginsel de hoofdregel geldt van 

artikel 150 Rv, dat de partij die zich op een bepaald 

rechtsgevolg beroept, hier [A.], voldoende 

feiten moet stellen en (zonodig) bewijzen waaruit 

dat gevolg kan worden afgeleid. 

4.9. [A.] heeft voor het bewijs van haar stellingen 

inzake de blootstelling van [B.] aan asbest tijdens 

zijn dienstverband bij [C.] zich beroepen op 

– de inhoud van de door [B.] geschreven brief van 

9 november 2006 (productie 3 bij dagvaarding in 

eerste aanleg) 

– het rapport inzake arbeidshistorisch onderzoek 

en blootstelling aan asbest, opgesteld door het 

Instituut Asbestslachtoffers (productie 11 bij 

dagvaarding in eerste aanleg) 

– twee brieven van de verzekeraar van [C.], NV 

Interpolis Schade (hierna: Interpolis), aan het Instituut 

Asbestslachtoffers respectievelijk d.d. 29 

maart 2007 (productie 8 bij dagvaarding in eerste 

aanleg) en 20 april 2007 (productie 10 bij dagvaarding 

in eerste aanleg) 

– het rapport van ir. [F.] d.d. 10 november 2009 

(productie A bij memorie van grieven) 

– de inhoud van de getuigenverklaringen van [A.], 

[D.] en getuige [E.]. 

4.10. [C.] heeft gemotiveerd betwist dat [B.] tijdens 

het dienstverband bij [C.] aan asbest blootgesteld 

is geweest. 

4.11. Ten aanzien van de bewijskracht van de 

verschillende getuigenverklaringen merkt het hof 

in algemene zin het navolgende op. 

In de onderhavige procedure zijn overgelegd de 

processen-verbaal van de verklaringen van de getuigen, 

die zijn gehoord in een op verzoek van 

[A.] ten overstaan van de rechter-commissaris in 

de rechtbank te Breda gehouden voorlopig getuigenverhoor. 

Beide partijen zijn bij het voorlopig 

getuigenverhoor aanwezig geweest of zijn er vertegenwoordigd 

geweest. Ingevolge het bepaalde 

in artikel 192 lid 1 Rv komt aan deze verklaringen 

dezelfde bewijskracht toe als wanneer zij in deze 

procedure zouden zijn afgelegd. 

Omdat [A.] partij is in het geding en belast is met 

het leveren van bewijs kan de door haar als getuige 

afgelegde verklaring alleen bewijs in haar voordeel 

opleveren, indien aanvullend bewijs voorhanden 

is dat zodanig sterk is en zulke essentiële punten 

betreft dat het haar verklaring voldoende geloofwaardig 

maakt. 

4.12. Het hof oordeelt inzake de bewijslevering 

voorts als volgt. 

Project (Polytheleen Fabriek Brabant – thans Synbra 

-) aan de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats 

B.] 

4.13.1. Voor zover in hoger beroep [A.] (met een 

beroep op artikel 22 Rv.) nog het verzoek doet om 

door [C.] informatie in het geding te laten brengen 

over de bouw van de Polyethyleenfabriek 

Brabant te [vestigingsplaats B.] in 1977, de daarbij 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


695

94 

«JA» 


gehanteerde bouwmaterialen en de arbeidsomstandigheden 

waaronder [C.] [B.] in dat project heeft 

laten werken, ziet het hof daartoe, mede op grond 

van hetgeen hierna onder 4.13.2. is overwogen, 

geen aanleiding. 

4.13.2. Gelet op de inhoud van de aangevoerde 

bewijsmiddelen acht het hof [A.] niet geslaagd in 

het bewijs van haar stelling dat [B.] bij werkzaamheden 

bij het project van [C.] aan de [vestigingsadres] 

te [vestigingsplaats B.] , aan asbest is 

blootgesteld. 

In de brief van 9 november 2006 laat [B.] zich er 

niet over uit welke werkzaamheden hij zelf heeft 

verricht. De verklaring van partij-getuige [A.], die 

is gebaseerd op mededelingen van [B.], wordt niet 

ondersteund door aanvullend bewijs dat haar 

verklaring geloofwaardig maakt. Zo is ook de 

rapportage van het Instituut Asbestslachtoffers, 

voor zover het de werkzaamheden van [B.] betreft, 

geheel gebaseerd op mededelingen van [B.]. Voor 

zover uit de verklaring van [A.] bezien in verband 

met de eigen opmerkingen van [B.] in zijn aansprakelijkstellingsbrief 

al zou kunnen worden 

opgemaakt dat hij op enigerlei wijze betrokken is 

geweest bij het verwerken (zagen) van asbestgolfplaten, 

wordt dit in de verklaring van getuige [E.] 

weersproken. Hij heeft verklaard dat het project 

aan de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats B.] , 

met name de aanpassing van de vloer van een 

bestaand gebouw betrof, dat bij dat project geen 

gebruik is gemaakt van asbesthoudende materialen 

en dat [B.] daar destijds geen asbestgolfplaten 

heeft gemonteerd. Bovendien heeft [C.] bij conclusie 

van dupliek nog een schrijven van [G.] van 

Synbra Technology B.V. in het geding gebracht 

(productie 29) waarin is verklaard dat de werkzaamheden 

van [C.] in de betreffende periode het 

maken van diverse betonnen funderingen, vloeren 

en tanks in hal 8 van de fabriek aan de [vestigingsadres] 

te [vestigingsplaats B.] betroffen en dat uit 

archieffoto’s is afgeleid dat in de door de heer [B.] 

(in zijn brief van 9 november 2006) bedoelde periode 

in het geheel geen werkzaamheden aan het 

bestaande asbestcement golfplatendak zijn verricht. 

Van de door [A.] gestelde erkenning van blootstelling 

aan asbest van [B.] bij [C.] door de verzekeraar 

van [C.] is geen sprake. Dit kan niet worden 

afgeleid uit de brieven van respectievelijk 29 maart 

en 20 april 2007. Door gebruik van de woorden 

“mogelijke (cursief: hof) blootstelling van minder 

dan zes maanden” en “hooguit (cursief: hof) van 

een incidentele, marginale blootstelling” is in de 

brief van 29 maart 2007 de optie dat in het geheel 

geen sprake is van blootstelling opengelaten. Ook 

in de brief van 20 april 2007 laten de woorden “of 

er sprake is geweest van een zodanig intensieve 

blootstelling dat dit kan leiden tot de ontwikkeling 

van mesothelioom” die mogelijkheid open. 

Project te [vestigingsplaats A.] 

4.14.1. In de brief van 9 november 2006 (productie 

3 bij dagvaarding in eerste aanleg) schrijft [B.] 

onder meer: 

“(...) Tijdens mijn werkzaamheden bij twee projecten 

blootgesteld met het verwerken met asbest 

golfplaten. (...) Project 2 boerenloods aan eerste 

[vestigingsadres] te [vestigingsplaats A.] . Werkzaamheden 

afzagen van 1 hoek van te leggen asbestgolfplaten 

plusminus 180 m2.(...)” 

In deze brief laat [B.] zich er niet uitdrukkelijk 

over uit hoe de omstandigheden waren waaronder 

de werkzaamheden werden verricht en welke 

werkzaamheden hij zelf heeft verricht. 

4.14.2. Het rapport inzake arbeidshistorisch onderzoek 

en blootstelling aan asbest, opgesteld door 

het Instituut Asbestslachtoffers, houdt onder meer 

het volgende in: 

“(...) 01/06/1977 tot 27/01/1978 Bouwbedrijf [C.] 

(...) Asbestblootstelling in de werkomgeving heeft 

plaatsgevonden bij twee projecten. Te weten; de 

Polytheleen Fabriek Brabant (thans Synbra), destijds 

gevestigd te [vestigingsplaats B.] en een boerenloods, 

gevestigd te [vestigingsplaats A.]. De 

heer [B.] maakte asbesthoudende golfplaten op 

maat. Hij zaagde een hoek van de asbestgolfplaten 

af, met behulp van een elektrische handzaag en 

boorde gaatjes in de asbestgolfplaat voor bevestiging 

op het dak. Ten gevolge van deze werkzaamheden 

kwam zeer veel asbeststof vrij. In de directe 

omgeving van de heer [B.] verrichtten twee collega’s 

dezelfde werkzaamheden met de asbesthoudende 

golfplaten. Voorts verklaart de heer [B.] 

dat hij ongeveer drie weken, gedurende de gehele 

dag, werkzaamheden heeft verricht bij deze twee 

projecten samen. (...) Zodoende is de heer [B.] 

naar zijn mening gedurende een periode van drie 

weken dagelijks op zowel directe als indirecte 

wijze in de werkomgeving aan asbest blootgesteld. 

(...)”. 

Het hof merkt hierbij op dat de inhoud van dit 

rapport is gebaseerd op de mededelingen van [B.]. 

696 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

94 

4.14.3. Voor het oordeel van het hof dat de brieven 

van Interpolis van 29 maart en 20 april 2007 geen 

erkenning van de blootstelling inhouden, wordt 

verwezen naar hetgeen hiervoor onder 4.13.2., 

laatste alinea, is overwogen. 

4.14.4. [A.] heeft als getuige onder meer verklaard: 

“U vraagt mij met welke werkzaamheden mijn 

echtgenoot zich heeft beziggehouden in de periode 

dat hij bij [C.] werkzaam was. Ik weet dat hij destijds 

als voorman bezig is geweest met het bouwen 

van een loods/schuur aan de [vestigingsadres] te 

[vestigingsplaats A.]. Op deze loods moesten asbesthoudende 

platen worden gelegd, welke asbestplaten 

ook bewerkt moesten worden teneinde 

deze passend te krijgen. Dit passend maken gebeurde 

door middel van het zagen van deze asbestplaten. 

(...) Mijn man heeft mij hierover verteld 

dat met name het zagen van deze asbestplaten 

veel stofvorming met zich meebracht. U vraagt 

mij of hierbij ook beschermende middelen werden 

gebruikt. Ik antwoord daarop dat dit niet het geval 

was. Mijn man heeft mij verteld dat hij hooguit 

af en toe zelf een zakdoek voor zijn mond bond 

in verband met deze stofvorming. (...) Hetgeen ik 

hierover (over de omstandigheden waaronder [B.] 

destijds heeft gewerkt: hof) kan verklaren heeft 

mijn man hierover verteld. (...) Mr. Ruers vraagt 

mij of afgezien van mijn man en dhr. [D.] nog 

meer mensen gewerkt hebben aan laatstgenoemde 

loods (loods te [vestigingsplaats A.] : hof). Ik 

antwoord daarop dat dit inderdaad het geval was. 

Mij staat bij dat in elk geval ook dhr. [E.] ook zelf 

aan de loods heeft gewerkt. (...)”. 

Het hof merkt op dat deze partij-getuige-verklaring 

niet op eigen wetenschap of waarneming 

berust, maar een weergave betreft van hetgeen 

[B.] [A.] heeft meegedeeld. 

[D.] heeft als getuige onder meer verklaard: 

“(...) Dhr. [B.] en ik hebben in elk geval samengewerkt 

aan een loods aan de [vestigingsadres] in 

[vestigingsplaats A.] . (...) Voor zover mij bijstaat 

heeft dhr. [B.] toen als timmerman onder meer 

stelwerkzaamheden uitgevoerd en hij is ook actief 

geweest bij het opperen. Ik ben zelf ook actief geweest 

bij het maken van de dakbedekking van 

deze loods. (...) U vraagt mij wat de dakbedekking 

was van de door mij genoemde loods. Ik antwoord 

hierop dat dit asbestgolfplaten waren. (...) Bij het 

monteren van deze golfplaten heb ik zelf nog een 

aantal hoeken van deze golfplaten afgezaagd. (...) 

Ik wil nog opmerken dat het ook zo kan zijn dat 

deze golfplaten destijds geknipt in plaats van gezaagd 

zijn. (...) Op de vraag van mr. Ruers antwoord 

ik dat bij de werkzaamheden aan de loods 

bij de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats A.] 

behalve dhr. [B.] en ik ook dhr. [E.] werkzaam 

was geweest. (...) Voor zover mij bijstaat is dhr. 

[E.] toen ook betrokken geweest bij het leggen 

van de asbestgolfplaten op de loods. Op de vraag 

van mr. Wildenburg antwoord ik dat mij nog 

bijstaat dat ik destijds bij het leggen van genoemde 

asbestgolfplaten degene was die steeds aan twee 

kanten de hoek eraf haalde waarna de platen 

werden gelicht. Ik heb hierbij zelf de platen omhooggetild 

en doorgegeven aan de mensen op het 

dak. Of dhr. [B.] hier ook bij was staat mij op dit 

moment niet bij. (...) Ik weet in elk geval zeker 

dat destijds twee mensen op het dak stonden. 

Deze mensen namen de platen over van mij nadat 

ik deze platen omhoog tilde. 

Mr. Ruers vraagt mij hoe deze platen op het dak 

bevestigd werden. Ik antwoord daarop dat dit gebeurde 

met behulp van grote schroefbouten. De 

gaten voor deze schroefbouten werden niet geboord 

omdat er geen stroom was. Met behulp van 

een hamer werden deze schroefbouten gewoon 

door de betrokken golfplaten getikt. Na het aandraaien 

van deze schroefbouten werden deze 

schroefbouten met een plastic afdekdopje afgedekt. 

Op de vraag van mevr. [A.] of ik mij kan herinneren 

dat haar echtgenoot ook aan deze asbestgolfplaten 

heeft gezaagd, antwoord ik, dat ik mij dat 

niet kan herinneren.”. 

Getuige [E.], directeur van Bouwbedrijf [C.] B.V., 

heeft onder meer verklaard: 

“(...) U vraagt mij of ik mij nog kan herinneren 

welke werkzaamheden dhr. [B.] destijds ten behoeve 

van ons bedrijf heeft verricht. Ik antwoord 

daarop dat ik me dat nog goed kan herinneren. 

In feite gaat het hierbij om een drietal projecten 

op welke projecten ikzelf ook werkzaam ben geweest. 

(...) Een tweede project was de bouw van 

een loods aan de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats 

A.]. (...) Deze loods heeft een asbestgolfplaten 

dakbedekking gekregen. (...) U vraagt mij 

welke personen aan deze loods hebben gewerkt. 

Ik antwoord hierop dat dit dhr. [B.] was en voorts 

de hier aanwezige heer [D.] en ik. Met genoemde 

drie personen hebben wij destijds ook het dak 

gelegd op deze loods. (...) U vraagt mij of de golfplaten 

bij de montage ook nader zijn bewerkt. Ik 

antwoord daarop dat deze golfplaten bij het leggen 

zijn onthoekt. Ik heb uitgerekend dat destijds in 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


697

94 

«JA» 


totaal 54 hoeken van de gelegde golfplaten zijn 

afgehaald. U vraagt mij hoe dit onthoeken heeft 

plaatsgevonden. Voor zover mij bijstaat zijn deze 

hoeken destijds elektrisch gezaagd met behulp 

van een aggregaatje. (...) Op de vraag van mr. 

Ruers antwoord ik dat genoemde asbestgolfplaten 

werden gemonteerd met behulp van houtdraadbouten. 

Deze bouten werden met behulp van een 

hamer door de asbestgolfplaten heengetikt. Deze 

gaten werden derhalve niet voorgeboord omdat 

de voorzieningen daarvoor niet aanwezig waren. 

Bij de loods in [vestigingsplaats A.] zijn ongeveer 

136 bouten gebruikt. (...) Mr. Wildenburg vraagt 

mij of dhr. [B.] destijds ook bezig is geweest met 

het onthoeken van golfplaten. Ik antwoord daarop 

dat hij dit beslist niet heeft gedaan omdat die 

werkzaamheden zijn uitgevoerd door dhr. [D.]. 

Het leggen van de golfplaten op genoemde loods 

heeft destijds 4 à 5 uren in beslag genomen. Dhr. 

[B.] is destijds wel bezig geweest met het plaatsen/doortikken 

en aandraaien van genoemde 

houtdraadbouten. (...)” 

4.14.5. Blijkens het rapport van de partij-deskundige 

van [A.], ir. [F.], bevatten de golfplaten van 

het dak van de boerderij van het project in [vestigingsplaats 

A.] asbest, te weten chrysotiel (wit 

asbest). Dit is door [C.] niet weersproken. 

4.14.6. Op grond van bovenstaande komt het hof 

tot de conclusie dat ten aanzien van het project 

in [vestigingsplaats A.] in rechte is komen vast te 

staan 

– dat [B.], [D.] en getuige [E.] gedurende 4 à 5 

uur betrokken zijn geweest bij het leggen van 

(chrysotiel -wit asbest- bevattende) golfplaten op 

het dak van de loods, waarbij [D.] zich op de 

grond bevond en [B.] en getuige [E.] op het dak, 

– dat [D.] toen telkens twee hoeken van de golfplaten 

heeft afgezaagd, de platen omhoog heeft 

getild en doorgegeven heeft aan de twee mensen 

([B.] en getuige [E.]) op het dak, die de platen van 

[D.] overnamen, 

– dat de asbestgolfplaten vervolgens met behulp 

van houtdraadbouten op het dak werden gemonteerd, 

waarbij de bouten met behulp van een hamer 

door de asbestgolfplaten werden getikt en 

vervolgens werden aangedraaid met een ring-/of 

steeksleutel en afgedekt met een plastic kapje. 

– dat [B.] bezig is geweest met het plaatsen/doortikken 

en aandraaien van genoemde houtdraadbouten 

– dat een en ander in de buitenlucht plaats vond. 

Anders dan de kantonrechter acht het hof (in het 

bijzonder op grond van de verklaring van getuige 

[E.]) wel bewezen dat [B.] zelf de houtdraadbouten 

door de asbestgolfplaten heeft getikt en aangedraaid. 

In zoverre slaagt grief I. Dat [B.] de door 

[D.] aangereikte golfplaten heeft aangepakt acht 

het hof zeer aannemelijk nu vastgesteld is dat [B.] 

ook zelf met het monteren van die platen bezig is 

geweest. Dat [B.] zelf gezaagd heeft, acht het hof 

niet bewezen. Alleen [A.] heeft dit verklaard. Er 

is geen aanvullend bewijs, anders dan op basis 

van mededelingen van [B.] zelf. Tegenover deze 

verklaring staan de verklaringen van zowel [D.] 

en als getuige [E.]. 

Het hof stelt op grond van een en ander vast dat 

[B.] in enige mate is blootgesteld aan (wit) asbest. 

De stellingen van [C.] inzake betwisting van de 

blootstelling acht het hof in het licht van de gedingstukken 

en de reeds afgelegde getuigenverklaringen 

onvoldoende gemotiveerd, zodat [C.] niet 

tot het aangeboden (tegen)bewijs zal worden 

toegelaten. 

4.15. Vervolgens moet (gelet op hetgeen is overwogen 

onder 4.7.) nog de vraag worden beantwoord 

of sprake is van een relevante blootstelling 

aan asbest, in die zin dat, uitgaande van de hiervoor 

vastgestelde omstandigheden, deze blootstelling 

het aannemelijk gevolg heeft gehad dat [B.] 

asbestvezels heeft ingeademd. 

4.15.1. De door partijen in het geding gebrachte 

deskundigenrapporten geven hieromtrent geen 

uitsluitsel. 

Ir. [F.] (productie A bij memorie van grieven) 

heeft aan de hand van de visuele beoordeling van 

de locatie en literatuuronderzoek gesteld dat bij 

het monteren van de asbesthoudende golfplaten 

de uitvoerende medewerkers blootgesteld zijn aan 

asbestvezels die het toelaatbare blootstellingsniveau 

van 0,01 vezels/cm3 heeft overschreden. 

Ir. [F.] heeft hierbij verwezen naar het TNO rapport 

R 2004/523 d.d. november 2004, in het bijzonder 

tabel 5.4. op bladzijde 76 van 127 van dit 

rapport, waar ten aanzien van asbestcement ter 

zake het installeren van onder meer golfplaat 

(schroeven, boren en breken) is vermeld een 

blootstellingsniveau van gemiddeld 20.000 vezels 

per m3, echter, aldus het hof, met een range van 

6.000 tot 40.000 vezels per m3. Het hof merkt 

hierbij voorts op dat in het bedoelde onderdeel 

van de tabel geen onderscheid gemaakt wordt 

tussen schroeven, boren en/of breken, terwijl het 

in onderhavige zaak gaat om het doortikken van 

698 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

94 

de platen met een hamer en vervolgens aandraaien 

van de bouten. Voorts acht het hof onduidelijk 

waaruit ir. [F.] heeft afgeleid dat uiteraard ook 

vezels vrij komen bij het plaatsen van de platen 

op de gordingen en het bevestigen van de platen 

(ongeacht de gebruikte methode). 

De inhoud van het rapport van ir. [F.] is door [C.] 

betwist (mva onder 34). 

Dr. [H.] van Indus Tox Consult te [vestigingsplaats] 

sluit in zijn rapport (productie 33 bij conclusie 

van dupliek) evenmin als ir. [F.] aan bij de 

hierboven door het hof vastgestelde omstandigheden 

waaronder [B.] destijds de werkzaamheden 

heeft uitgevoerd. 

4.16. Teneinde de door het hof gestelde vraag te 

kunnen beantwoorden, acht het hof het raadplegen 

van een deskundige noodzakelijk. 

4.16.1. Het hof is voornemens aan de te benoemen 

deskundige(n) de volgende vragen voor te leggen: 

1. Is onder de hierboven onder 4.14.6. genoemde 

omstandigheden sprake van een relevante blootstelling 

aan asbest, in die zin dat deze blootstelling 

het aannemelijk gevolg heeft gehad dat [B.] asbestvezels 

heeft ingeademd. 

2. Heeft u in dit verband opmerkingen die voor 

de beoordeling van de zaak van belang zouden 

kunnen zijn? 

4.17. Indien – veronderstellenderwijs – op grond 

van een deskundigenbericht zou worden vastgesteld 

dat sprake is van een relevante blootstelling 

in de hierboven door het hof geformuleerde zin, 

dient aangenomen te worden dat er een oorzakelijk 

verband bestaat tussen die blootstelling aan 

(wit) asbest en de ziekte mesothelioom, nu ook 

een geringe mate van blootstelling aan (wit) asbest 

mesothelioom kan veroorzaken en mesothelioom 

geen andere bekende oorzaak heeft dan blootstelling 

aan asbest (zie r.o. 4.7.). 

4.18. Alsdan is aan de orde het subsidiaire verweer 

van [C.], dat zij niet aansprakelijk is voor (de gevolgen 

van) de ziekte van [B.], omdat zij niet in 

strijd met een op haar rustende zorgplicht heeft 

gehandeld. 

4.18.1. Meer in het bijzonder heeft [C.] ter onderbouwing 

van haar stelling, dat zij niet in een op 

haar rustende zorgplicht tekortgeschoten is, het 

volgende (kort weergegeven) aangevoerd. 

[C.] wijst er op dat het in deze zaak gaat om wit 

asbest en dat de laatste blootstelling (indien vastgesteld) 

dateert van 1978. De vraag of redelijkerwijs 

te vergen maatregelen zijn genomen dient ex 

tunc te worden beoordeeld. Het gevaar voor wit 

asbest was in 1977/1978 niet bekend. Tot in de 

jaren ’80 werd in de wetenschappelijke literatuur 

verkondigd dat blootstelling aan wit asbest geen 

mesothelioom kon veroorzaken. Een beroep op 

de zaak HR 25 juni 1993, NJ 1993, 686 (Cijsouw 

I/De Schelde) gaat volgens [C.] in deze zaak niet 

op. De Schelde-arresten zien volgens [C.] op asbestose 

en silicose. Daarvan is in deze zaak geen 

sprake. De gevaren verbonden aan asbestose 

hebben geen betrekking op wit asbest. 

Zelfs indien [C.] wel al bekend had moeten zijn 

met de gevaren die verbonden zijn aan wit asbest 

zou zij volgens [C.] haar zorgplicht niet geschonden 

hebben, omdat de blootstelling in het milieu 

vele malen groter is geweest dan die bij de werkzaamheden 

bij [C.]. Niet uit te sluiten is dat het 

bij [B.] om mesothelioom gaat dat aan de gebruikelijke 

blootstelling in het milieu kan worden 

toegeschreven en niet aan de vermeende blootstelling 

bij de werkzaamheden bij [C.]. 

Er is hier volgens [C.] sprake van een zeer geringe 

blootstelling. Zij stelt dat in verband daarmee geen 

sprake is van een reële kans dat een asbestziekte 

bij de door [B.] verrichte werkzaamheden zou 

ontstaan. [C.] is geen asbestproducerend of asbestverwerkend 

bedrijf. Destijds waren acht werknemers 

in dienst. De door [B.] verrichte werkzaamheden 

waren als gebruikelijk handelen aan te 

merken en in het bedrijf van [C.] zijn geen andere 

mensen ziek geworden door blootstelling aan bepaalde 

stoffen. Onder verwijzing naar het arrest 

van de HR van 17 februari 2006, LJN AU 6927 

(Heesbeen) stelt [C.] dat van werkgevers, in het 

bijzonder van een niet asbest producerend of 

verwerkend bedrijf – zoals [C.] -, in 1977/1978 

niet zonder meer kon worden verwacht dat zij 

veiligheidsmaatregelen troffen, maar dat dat af 

hangt van de duur en intensiteit van de blootstelling. 

Bij [C.] zal die over het algemeen beperkt 

van aard zijn geweest, in het bijzonder ook omdat 

de werkzaamheden van [B.] bij [C.] in de buitenlucht 

plaatsvonden. De zorgplicht van [C.] is hier 

niet in het geding, omdat [C.] ervan mocht uitgaan 

dat de vermeende blootstelling van haar 

werknemer aan asbeststof, zoals die concreet heeft 

plaatsgevonden, gelet op de geringe duur en intensiteit 

van die blootstelling, geen risico voor asbestose 

opleverde. Van een zo geringe blootstelling 

is het gezondheidseffect volgens [C.] verwaarloosbaar. 

Zij stelt dat zij geen beschermende maatregelen 

hoefde te treffen, omdat zij enkel de redelijkerwijs 

van haar te vergen maatregelen diende te 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


699

94 

«JA» 


nemen waarvan haar bekend was dat zonder het 

nemen van die maatregelen een voldoende reële 

kans op gezondheidsschade zou (kunnen) ontstaan. 

4.19. [A.] heeft de stellingen van [C.] bestreden. 

In de overwegingen van het hof zal hierna waar 

nodig inhoudelijk op de stellingen van partijen 

worden ingegaan. 

4.20. Naar het oordeel van het hof geldt dat [C.] 

de zorgplicht heeft geschonden indien vast komt 

te staan dat door het werk met de asbestcementplaten 

de situatie in het leven geroepen is van een 

– voor [B.] – mogelijk “relevante blootstelling” 

(vergelijk hierover hierboven onder 4.8. tot en 

met 4.16.1. en met betrekking tot “relevante 

blootstelling” onder 4.7.) én [C.] heeft nagelaten 

veiligheidsmaatregelen te nemen die – getoetst 

aan de eind 1977 heersende inzichten en geldende 

maatstaven – nodig waren ter voorkoming van 

gezondheidsschade als gevolg van die mogelijk 

“relevante blootstelling”. 

4.20.1. De vraag of van het ten onrechte nalaten 

van vereiste veiligheidsmaatregelen in deze zin 

sprake is, dient in ieder geval bevestigend te worden 

beantwoord indien vast komt te staan dat [C.] 

destijds bekend was, althans – getoetst aan de eind 

1977 heersende inzichten en geldende maatstaven 

– bekend behoorde te zijn met de specifieke gevaren 

van wit asbest (te weten dat elke relevante 

blootstelling aan asbeststofvezels -zonder drempelwaarde 

– het gevaar van het ontstaan van mesothelioom 

met zich kon brengen) en [C.] desalniettemin 

(in het geheel) geen veiligheidsmaatregelen 

heeft genomen. 

Dat [C.] in het geheel geen veiligheidsmaatregelen 

heeft genomen staat vast. Op grond van het over 

en weer door partijen gestelde gaat het hof ervan 

uit dat [C.] destijds niet wist van de specifieke 

gevaren van wit asbest. Over de vraag of [C.] 

destijds van die specifieke gevaren echter op de 

hoogte behoorde te zijn wenst het hof, indien er 

sprake is geweest van relevante blootstelling als 

bedoeld in r.o. 4.7., zich nader te laten informeren 

door een deskundige. 

4.20.1.1. Het hof is voornemens aan de te benoemen 

deskundige(n) de volgende vragen voor te 

leggen: 

1. Kon men in de kring van – qua omvang en aard 

– met [C.] vergelijkbare bouwbedrijven in de periode 

van eind 1977 tot en met januari 1978 bekend 

zijn met de specifieke gevaren van wit asbest, 

te weten dat elke relevante blootstelling aan asbeststofvezels 

-zonder drempelwaarde- het gevaar van 

het ontstaan van mesothelioom met zich kon 

brengen? 



kunnen zijn? 

4.20.2. Indien van de situatie als onder 4.20.1 bedoeld 

geen sprake is, dient de onder r.o. 4.20.1. 

vermelde vraag ook bevestigend te worden beantwoord 

in de navolgende situatie. 

Uitgangspunt is dan dat [C.] destijds niet wist, 

noch behoorde te weten, dat de onderhavige platen 

slechts wit asbest bevatten, dat de geringste 

inademing daarvan mesothelioom kon veroorzaken 

en ook niet wist dat het risico van asbestose/longkanker 

in casu niet speelde, althans [C.] 

heeft dit laatste niet gesteld. [C.] wist echter wel 

dat met asbestcementplaten werd gewerkt en wist 

ook, althans had destijds behoren te weten, dat 

inademing van asbestvezels tot asbestose/longkanker 

kan leiden. Vanaf begin tweede helft van de 

vorige eeuw mag deze laatste kennis bekend worden 

verondersteld, ook in de kring van met [C.] 

vergelijkbare bouwbedrijven. 

Uitgaande van het vorenstaande oordeelt het hof 

dat [C.], op grond van de omstandigheid dat zij 

wist dat met asbestplaten werd gewerkt en ook 

wist, althans had moeten weten, dat inademing 

van asbestvezels tot asbestose/longkanker kan 

leiden, in beginsel verplicht was de veiligheidsmaatregelen 

te nemen ter voorkoming van asbestose/longkanker, 

tenzij komt vast te staan dat die 

maatregelen in casu achterwege konden blijven 

omdat, alleen al vanwege de korte duur en de geringe 

intensiteit van de werkzaamheden van [B.], 

het risico op het ontstaan van asbestose/longkanker 

bij [B.] was uitgesloten. Ten aanzien van de 

duur en intensiteit heeft het hof (onder 4.14.6.) 

vastgesteld dat onderhavig werk 4 à 5 uur duurde, 

dat het in de buitenlucht werd uitgevoerd en dat 

de taak van [B.], die zich op het dak bevond, was 

beperkt tot het aanpakken van (een onbekend 

aantal) beneden door een ander (met de zaag) 

gehoekte platen om deze vervolgens met behulp 

van houtdraadbouten op het dak te monteren, 

waarbij de bouten met behulp van een hamer door 

de asbestgolfplaten werden getikt en vervolgens 

werden aangedraaid met een ring-/of steeksleutel 

en afgedekt met een plastic kapje. 

Over de door het hof hierboven vermelde uitzonderingssituatie 

(zie: “tenzij komt vast te staan dat. 

. . “) wenst het hof zich te laten informeren door 

700 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

94 

een deskundige, indien er sprake is geweest van 

relevante blootstelling als bedoeld in r.o. 4.7. en 

de onder 4.20.1.1. vermelde vraag ontkennend 

wordt beantwoord. 

4.20.2.1. Het hof is voornemens aan de te benoemen 

deskundige(n) de volgende vragen voor te 

leggen: 

1. Was onder de hierboven onder 4.14.6. (vgl ook 

4.20.2.) genoemde omstandigheden het risico op 

het ontstaan van asbestose/longkanker uitgesloten, 

ervan uitgaande dat de asbestplaten asbeststofvezels 

(konden) bevatten die konden leiden tot asbestose/longkanker? 



kunnen zijn? 

4.20.2.2. Indien van voormelde uitzonderingssituatie 

geen sprake is en er wel sprake is geweest van 

relevante blootstelling als bedoeld in r.o. 4.7. heeft 

[C.] ten onrechte nagelaten veiligheidsmaatregelen 

te nemen ter voorkoming van asbestose/longkanker. 

[C.] heeft daardoor haar zorgplicht geschonden 

en is dan aansprakelijk voor de schade 

wegens maligne mesothelioom, omdat [C.] de 

kans op het ontstaan van die schade in het leven 

heeft geroepen of heeft vergroot door alle veiligheidsmaatregelen 

achterwege te laten. 

4.21. Het hof wenst allereerst de onder 4.16.1. geformuleerde 

vragen (eventueel aangevuld met 

door partijen voorgestelde vragen) aan de te benoemen 

deskundige voor te leggen. Voor het geval 

de deskundige tot de conclusie komt dat onder 

de hierboven onder 4.14.6. genoemde omstandigheden 

sprake is van een relevante (vgl. r.o. 4.7.) 

blootstelling aan asbest, wordt de deskundige 

verzocht ook de onder 4.20.1.1. weergegeven 

vragen (eventueel aangevuld met door partijen 

voorgestelde vragen) te beantwoorden. 

Bij negatieve beantwoording door de deskundige 

van de eerste onder 4.20.1.1. weergegeven vraag 

wordt de deskundige verzocht ook de onder 

4.20.2.1. weergegeven vragen (eventueel aangevuld 

met door partijen voorgestelde vragen) te beantwoorden. 

4.22. Partijen kunnen zich bij akte uitlaten over 

aantal, deskundigheid en – bij voorkeur eensluidend 

– over de persoon van de te benoemen deskundige(n), 

waarbij wordt opgemerkt dat de reeds 

door partijen ingeschakelde deskundigen, Dr. [H.] 

en ir. [F.], niet voor benoeming in aanmerking 

komen. Voorts kunnen partijen suggesties doen 

over de aan de deskundige(n) voor te leggen vragen. 

4.23. Het hof is voornemens de kosten van de 

deskundige(n) voorshands ten laste van [C.] te 

brengen. 

4.24. Het hof overweegt voorts nog het volgende. 

4.24.1. Voor zover [C.] zich heeft beroepen op 

alternatieve blootstellingen van [B.] aan asbest in 

het milieu, bij werkzaamheden in privé en/of 

werkzaamheden bij andere werkgevers faalt dit 

beroep. Uit het bepaalde bij artikel 6:99 BW volgt 

dat de omstandigheid dat [B.] vóór en ná zijn 

dienstverband bij [C.] ook bij andere werkgevers 

aan asbest blootgesteld zou (kunnen) zijn geweest 

– indien al aangetoond – niet afdoet aan de aansprakelijkheid 

van [C.], omdat dat causaal verband 

reeds kan worden aangenomen indien de relevante 

blootstelling in het werk bij [C.] de mesothelioom 

kan hebben veroorzaakt. 

Ook in het geval van de door [C.] genoemde hypothetische 

oorzaken van mesothelioom, te weten 

het milieu en de privé werkzaamheden (waarop 

artikel 6:99 BW niet van toepassing is), geldt dat 

causaal verband tussen de schade van [B.] en de 

werkzaamheden bij [C.] reeds kan worden aangenomen 

indien de relevante blootstelling in het 

werk bij [C.] de mesothelioom bij [B.] kan hebben 

veroorzaakt. 

4.24.2. Het hof merkt nog op dat de door [C.] 

aangevoerde omstandigheden dat in het bedrijf 

van [C.] geen andere mensen ziek geworden zijn 

door blootstelling aan bepaalde stoffen c.q. werken 

in/onder bepaalde arbeidsomstandigheden en dat 

de door [B.] destijds verrichte werkzaamheden 

als heel gebruikelijk handelen zijn aan te merken, 

aan al het bovenstaande niet af doen. 

4.25. In afwachting van de door partijen te nemen 

akten (zie onder 4.22.) zal iedere verdere beslissing 

worden aangehouden. 

5. De uitspraak 

Het hof: 

verwijst de zaak naar de rol van 19 april 2011 opdat 

partijen zich zullen uitlaten zoals in rechtsoverweging 

4.22. vermeld; 

houdt iedere verdere beslissing aan. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


701

95 

«JA» 


95 


12 april 2011, nr. 200.044.334, LJN BQ1285 

(mr. Aarts, mr. Smeenk-van der Weijden, mr. 

Waaijers) 

Arbeidsongeval. 

[BW art. 7:658] 

Eiseres is als interieurverzorgster in dienst van een 

restaurantbedrijf. Zij was aan het werk in de zogenaamde 

binnentuin. Zij had de ramen al gelapt, 

maar zag nog vuil zitten in de hoek waar een palm 

stond. Om dit vuil weg te halen is zij boven op het 

werkplatform van een trapje gaan staan. Zij is in 

onbalans geraakt, gevallen en heeft ernstig letsel 

bekomen. Het hof stelt vast, dat bij het verrichten 

van arbeid, waarbij valgevaar bestaat, een veilige 

steiger of stelling moet worden gebruikt, zijnde 

aldus een overtreding van de arbeidsomstandighedenwet. 

1. Restaurant De Lindeboom “New Style” VOF te 

[vestigingsplaats] (L), 

en haar vennoten: 

2. [X.], 

3. [Y.], beiden te [woonplaats], 

appellanten, 

advocaat: mr. A.V.M. van Dijk, 

tegen 

[Z.] te [woonplaats], 


advocaat: mr. M.M.J.P. Penners. 

1. Het geding in eerste aanleg (zaak/rolnr. 281833 

CV EXPL 08/0447) 

(...; red.) 


(...; red.) 

3. De gronden van het hoger beroep 

(...; red.) 


4.1. Het gaat in dit hoger beroep om het volgende. 

a. [Z.], geboren op [geboortedatum] 1944, is op 

1 januari 2000 als interieurverzorgster in dienst 

getreden van (de rechtsvoorgangster van) De 

Lindeboom, die een restaurantbedrijf exploiteert. 

b. Op 30 mei 2006 is [Z.] bij de uitvoering van 

haar opgedragen werkzaamheden, het schoonmaken 

van de ramen in de wintertuin van het restaurant 

van De Lindeboom, van een huishoudtrap 

gevallen. 

c. Zij heeft door deze val zes ribben gebroken, 

waarvan drie ribben op twee plaatsen. Daarnaast 

heeft een rib haar long geperforeerd waardoor zij 

een klaplong (fladderthorax) kreeg. [Z.] is van 30 

mei 2006 tot en met 8 juni 2006 opgenomen in 

het Academisch Ziekenhuis Maastricht, waarvan 

één dag op de intensive care. In het verslag van 

de afdeling radiologie van 7 december 2007 is 

vermeld: “status na uitgebreide fracturen van het 

thoraxskelet rechts met multipele, thans voor zover 

beoordeelbaar geconsolideerde ribfracturen.” 

(prod. 3 cva oppositie). 

d. Uit de gegevens van ArboNed (prod. 2 cva oppositie) 

blijkt, dat [Z.] op 29 februari 2008 nog 

ongeschikt was voor haar werk. 

e. De Arbeidsinspectie heeft een Ongevallenboeterapport 

opgemaakt op 13 juni 2007 (prod. 4 cva 

oppositie). Uit dit rapport blijkt dat het ongeval 

op 13 november 2006 door [Z.] bij de arbeidsinspectie 

is gemeld en dat de rapporteur op 17 november 

2006 het restaurant van De Lindeboom 

aan de [vestigingsadres] te [vestigingsplaats] heeft 

bezocht. De rapporteur heeft daar een trap met 

vijf treden (inclusief het bovenste platform) van 

het merk KVS aangetroffen, waarop een veiligheidsinstructie 

stond afgebeeld. 

Als bevinding van de rapporteur staat vermeld: 

“Op dinsdag 30 mei 2006, omstreeks 8.30 uur, 

was mevrouw [Z.], interieurverzorgster in dienst 

van Restaurant De Lindeboom “New Style” te 

[vestigingsplaats], aan het werk in de binnentuin. 

Zij had de ramen al gelapt, maar zag nog vuil zitten 

in de hoek waar de palm stond. Om dit vuil 

weg te halen is zij volgens haar verklaring op het 

werkplatform gaan staan en heeft naar het vuil in 

de hoek gereikt. Tijdens dit reiken naar de hoek 

heeft zij onbalans in de trap gevoeld welke zij 

probeerde op te vangen, maar dit lukte haar niet 

en zij viel van de trap. Zij kwam daarbij met haar 

bovenlichaam terecht op een eettafel, die aan de 

voorzijde in de binnentuin stond opgesteld (...). 

702 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

95 

Een dergelijke trap is niet bedoeld om werkzaamheden 

op uit te voeren waarbij ver gereikt moet 

worden. Gezien voorgaande was de trap kennelijk 

niet stabiel genoeg voor de wijze waarop deze gebruikt 

werd. (...) 

Bij het verrichten van arbeid, waarbij valgevaar 

bestond, werd geen veilige steiger of stelling gebruikt, 

terwijl die arbeid niet op een veilige wijze 

op een trap werd verricht, aldus zijnde een overtreding 

van artikel 16, 10e lid van de Arbeidsomstandighedenwet 

1998 juncto artikel 3.16, 1e lid 

van het Arbeidsomstandighedenbesluit (...).” 

[Y.] heeft op 13 april 2007 tegenover de rapporteur 

onder meer verklaard: “Onze interieurverzorgsters 

zijn al jaren hier werkzaam en weten uit 

ervaring welke werkzaamheden zij moeten verrichten. 

Het lappen van de ramen behoort (...) tot hun 

taken. Ik heb wel de instructie gegeven dit niet 

met de ladder te doen, maar met de borstel en de 

trekker die op een stok gemonteerd is. Zij heeft 

dat gedaan met de enige trapladder die wij in huis 

hebben, welke bestaat uit 4 treden en één plateau. 

Bij het lappen van deze ramen is zij met deze trap 

omgevallen. Ik weet zeker dat het deze trap is, 

omdat ik deze ook na het ongeval opgeruimd heb. 

(...) Tijdens ons bezoek in het ziekenhuis vertelde 

zij ons gevallen te zijn omdat zij achter zich iets 

hoorde, waardoor zij haar gezicht draaide en de 

plant voelde. Hierdoor was zij geschrokken 

waardoor zij van de trap viel. 

[Z.] heeft op 22 november 2006 tegenover de 

rapporteur onder meer verklaard: 

“Op 30 mei 2006 ben ik vóór 8.00 uur begonnen 

met mijn werk en wilde ik in de binnentuin de 

ramen lappen. Ik heb daarvoor gebruik gemaakt 

van een huishoudtrap, bestaande uit 3 treden en 

een bovenste plateau. Deze trap heb ik vooraan 

in de binnentuin gezet aan de ‘Kerkzijde’, zeg 

maar in de hoek waar de palm staat. De trap stond 

in de lengterichting, evenwijdig aan de muur. 

Voor het ongeval gebeurde had ik de ramen aan 

de ‘Kerkzijde’ al gelapt met zeem en trekker. 

Omdat ik in de hoek vuil zag zitten, dat ik wilde 

weghalen, ben ik, om erbij te kunnen, op het plateau 

van de ladder gaan staan en heb naar het vuil 

in de hoek gereikt. Op dat moment voelde ik onbalans 

in de trap en heb geprobeerd dat tegen te 

houden. Dit lukte mij niet, waardoor ik viel op de 

zijkant van een tafel (...). Ik heb altijd de ramen 

gelapt met spons, zeem, trekker en trap. Beide 

eigenaars moeten mij meermaals de ramen hebben 

zien lappen met de trap, spons en zeem. Ik 

heb nooit instructies of materialen gekregen om 

dat met een stok te doen. De opname van de trap 

die u mij laat zien, daar ben ik voor 90% zeker 

van dat dit niet de trap is die ik gebruikt heb.” 

Op grond van het boeterapport is bij beschikking 

van 27 november 2007 aan De Lindeboom een 

boete opgelegd van € 1.350,=. 

f. Bij beslissing op bezwaar van 7 januari 2008 

(prod. 5 cvr oppositie) heeft de (Algemeen Directeur 

van de Arbeidsinspectie namens de) Minister 

van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onder 

meer het volgende overwogen: 

“Vast staat dat de werknemer de ramen van het 

restaurant aan het lappen was en dat zij daarbij 

op een huishoudtrap stond. Ook staat vast dat het 

slachtoffer tijdens haar werkzaamheden een ongeval 

is overkomen. (...) 

Onder voormelde omstandigheden kom ik tot de 

conclusie dat onvoldoende is komen vast te staan 

dat het gebruik van de huishoudtrap gevaren voor 

de veiligheid en gezondheid van de werknemer 

opleverde doordat die huishoudtrap niet uitsluitend 

gebruikt werd voor het doel, op de wijze en 

op de plaats waarvoor zij was ingericht en bestemd. 

Voorts is, voor zover dit wel het geval zou 

zijn geweest, onvoldoende komen vast te staan 

dat De Lindeboom niet de nodige maatregelen 

zou hebben getroffen en deugdelijke, voor de arbeid 

geschikte, arbeidsmiddelen ter beschikking 

zou hebben gesteld, dat De Lindeboom onvoldoende 

instructies zou hebben gegeven en dat De Lindeboom 

geen adequaat toezicht zou hebben gehouden. 

Nu niet voldoende is komen vast te staan 

dat de Arbeidsomstandighedenwetgeving is 

overtreden, zal de boete worden ingetrokken.” 

g. Interpolis, de aansprakelijkheidsverzekeraar 

van De Lindeboom, heeft bij brieven van 5 juli 

2007 en 23 augustus 2007 aan de advocaat van 

[Z.] laten weten dat zij de schade niet zal vergoeden, 

omdat De Lindeboom een veilige trap ter 

beschikking heeft gesteld die geschikt was om het 

betreffende werk mee te verrichten, zodat zij haar 

zorgplicht als werkgever niet heeft geschonden. 

4.2. [Z.] heeft De Lindeboom in eerste aanleg gedagvaard 

en een verklaring voor recht gevorderd 

dat De Lindeboom en haar vennoten hoofdelijk 

aansprakelijk zijn voor de door [Z.] geleden en 

nog te lijden schade, nader op te maken bij staat, 

te vermeerderen met de wettelijke rente. Voorts 

heeft [Z.] veroordeling van De Lindeboom gevorderd 

tot betaling van € 904,40 incl. btw aan buitengerechtelijke 

kosten. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


703

95 

«JA» 


De Lindeboom is in die procedure niet verschenen. 

De rechtbank Maastricht, sector kanton, locatie 

Sittard-Geleen heeft bij vonnis van 19 december 

2007 de gevorderde verklaring voor recht gegeven 

en de vordering ter zake de buitengerechtelijke 

kosten afgewezen. 

De Lindeboom is bij dagvaarding in verzet gekomen 

tegen genoemd vonnis en heeft – kort gezegd 

– verzocht haar te ontheffen van het vonnis van 

19 december 2007 en de vorderingen van [Z.] 

alsnog af te wijzen. De kantonrechter heeft bij 

tussenvonnis van 9 juli 2008 overwogen dat de 

schade is veroorzaakt doordat [Z.] bij het ramen 

wassen een huishoudtrap heeft gebruikt en door 

verlies van evenwicht daarmee of daarvan is gevallen. 

De kantonrechter acht het niet relevant of het 

verlies van evenwicht door [Z.] ontstaan is door 

een reiken of door een schrikreactie doordat [Z.] 

het blad van een plant in haar oog kreeg. Zelfs als 

het gebruik van de huishoudtrap ter uitvoering 

van schoonmaakwerkzaamheden als deze in het 

algemeen door De Lindeboom verboden was en 

[Z.] door het gebruik van de trap moedwillig en 

met opzet een expliciet verbod heeft overtreden, 

dan nog is volgens de kantonrechter geen sprake 

van opzet of bewuste roekeloosheid bij [Z.]. De 

kantonrechter heeft in het kader van de beoordeling 

of De Lindeboom haar zorgplicht als werkgever 

is nagekomen De Lindeboom toegelaten te 

bewijzen dat zij [Z.] duidelijk en herhaald de instructie 

heeft gegeven om bij het schoonmaken 

van ramen zoals in deze procedure aan de orde, 

geen gebruik te maken van een (of de enige in het 

bedrijf aanwezige) huishoudtrap, maar uitsluitend 

de haar ter beschikking gestelde trekker/stok en 

zeem voor de uitvoering van dit werk te gebruiken. 

Bij eindvonnis van 1 juli 2009 heeft de kantonrechter 

geoordeeld dat De Lindeboom niet is 

geslaagd in het haar opgedragen bewijs, zodat De 

Lindeboom aansprakelijk is voor de door [Z.] geleden 

en te lijden schade. De kantonrechter heeft 

– kort gezegd – het vonnis van 19 december 2007 

bekrachtigd. 

4.3. De grieven I en II zijn gericht tegen het tussenvonnis 

en het daarop voortbouwende eindvonnis. 

In de eerste grief stelt De Lindeboom dat de kantonrechter 

een onjuiste uitleg heeft gegeven aan 

de zorgplicht van artikel 7:658 lid 1 BW, nu de 

kantonrechter er volgens De Lindeboom vanuit 

gaat dat bedoeld artikel een absolute waarborg 

biedt voor de bescherming van de werknemer tegen 

het gevaar van arbeidsongevallen. 

Volgens De Lindeboom mag de werkgever uitgaan 

van de normale oplettendheid van zijn werknemer. 

Het schoonmaken van de ramen met gebruikmaking 

van een huishoudtrap is volgens De Lindeboom 

een werkzaamheid die ook verricht wordt 

in de huiselijke sfeer; de val van [Z.] is te beschouwen 

als een huis-, tuin- en keukenongeval. In een 

dergelijk geval schendt de werkgever zijn zorgplicht 

niet indien hij niet waarschuwt voor algemeen 

bekende gevaren. Er bestond voor De Lindeboom 

geen verplichting om specifieke veiligheidsmaatregelen 

te treffen of instructies te geven 

die erop waren gericht om een ongeval te voorkomen. 

Van een schending van de zorgplicht van 

De Lindeboom is dan ook geen sprake, aldus De 

Lindeboom. De kantonrechter is ten onrechte 

toegekomen aan het verstrekken van een bewijsopdracht 

aan De Lindeboom. 

In de tweede grief stelt De Lindeboom zij haar 

zorgplicht niet heeft geschonden nu [Z.] gebruik 

heeft gemaakt van een veilige huishoudtrap. 

4.3.1. Het hof oordeelt als volgt. 

De uit artikel 7: 658 lid 1 BW voortvloeiende 

zorgplicht houdt in dat de werkgever voor het 

verrichten van arbeid zodanige maatregelen treft 

en aanwijzingen geeft als redelijkerwijs nodig is 

om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening 

van zijn werkzaamheden schade lijdt. Weliswaar 

is met de zorgplicht niet beoogd een absolute 

waarborg te scheppen voor de bescherming van 

de werknemer tegen het gevaar van arbeidsongevallen, 

maar gelet op de ruime strekking van de 

zorgplicht kan niet snel worden aangenomen dat 

de werkgever daaraan heeft voldaan en bijgevolg 

niet aansprakelijk is voor de door de werknemer 

in de uitoefening van zijn werkzaamheden geleden 

schade (HR 12-12-2008, LJN BD3129). Artikel 

7:658 lid 1 BW vereist een hoog veiligheidsniveau 

van de betrokken werkruimte, werktuigen en gereedschappen, 

alsmede van de organisatie van de 

betrokken werkzaamheden. Bovendien dient de 

werkgever toezicht te houden op behoorlijke naleving 

van de door hem gegeven instructies (HR 

11-4-2008, LJN BC9225). 

4.3.2. Vast staat dat [Z.] in de uitoefening van haar 

schoonmaakwerkzaamheden op 30 mei 2006 

schade heeft geleden. 

704 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

95 

4.3.3. Uit de eigen stellingen van De Lindeboom 

volgt dat zij van mening is dat er sprake was van 

een (potentieel) gevaarlijke situatie. Zij heeft immers 

gesteld dat [Z.] de huishoudtrap niet had 

mogen gebruiken bij haar schoonmaakwerkzaamheden 

op 30 mei 2006 ([Y.] 12 verzetdagv) en dat 

aan [Z.] de instructie is gegeven dat voor het 

schoonmaken van de ramen geen trap mocht 

worden gebruikt en dat daarvoor een uitschuifbare 

stok met zeem en andere middelen beschikbaar 

waren ([Y.] 6 cvr oppositie). Dat sprake was van 

een gevaarlijke situatie volgt ook uit het ongevallenboeterapport: 

“Een dergelijke trap is niet bedoeld 

om werkzaamheden op uit te voeren waarbij 

ver gereikt moet worden. Gezien voorgaande was 

de trap kennelijk niet stabiel genoeg voor de wijze 

waarop deze gebruikt werd. (...)”. Dat het op zich 

om een deugdelijke, veilige huishoudtrap ging 

([Z.] heeft in eerste aanleg gesteld dat het om een 

andere trap ging, maar deze stelling niet onderbouwd), 

doet daaraan niet af en evenmin dat bij 

de beslissing op bezwaar de boete is ingetrokken, 

nu voormelde constatering uit het ongevallenboeterapport 

in die beslissing niet is teruggenomen. 

Van een huis-, tuin- en keukenongeval, zoals De 

Lindeboom (ook) heeft gesteld in de toelichting 

op haar eerste grief, waarvoor De Lindeboom niet 

hoefde te waarschuwen, geen instructies hoefde 

te geven en geen toezicht op de naleving daarvan 

hoefde te houden, is gelet op het voorgaande dan 

ook geen sprake. 

4.3.4. Op De Lindeboom rustte gelet op het voorgaande, 

mede gezien voormelde jurisprudentie, 

een (verregaande) zorgplicht. Daarbij geldt dat 

de algemene bekendheid van een gevaar, daar 

waar het gaat om het voorkomen van de verwezenlijking 

van gevaren, een argument vormt ten 

gunste van het aannemen van een zorgplicht (vgl. 

HR 5-11-1965, LJN AB7079). 

Van De Lindeboom mochten derhalve maatregelen 

worden verwacht om de verwezenlijking van 

het gevaar te voorkomen. Zij stelt ook dat zij die 

maatregelen heeft genomen, namelijk dat zij [Z.] 

herhaaldelijk heeft gezegd geen gebruik te maken 

van een tafel of trap om bij het schoonmaken van 

de ramen aan voldoende hoogte te komen. [Z.] 

diende volgens De Lindeboom gebruik te maken 

van een stok met trekker en spons. 

4.3.5. De Lindeboom heeft geen grief gericht tegen 

het oordeel van de kantonrechter dat van opzet 

of bewuste roekeloosheid aan de kant van [Z.] 

geen sprake is; zij spreekt van een “ongelukkige 

samenloop van omstandigheden” (p. 8 mvg). Het 

hof acht met de kantonrechter de precieze toedracht 

van het ongeval niet relevant. De Lindeboom 

heeft tegen deze overweging ook geen grief 

gericht. 

De Lindeboom kan zich van aansprakelijkheid 

voor de schade van [Z.] bevrijden door te stellen 

en zonodig te bewijzen dat zij de in lid 1 van artikel 

7:658 BW genoemde verplichtingen is nagekomen. 

De Lindeboom heeft (in eerste aanleg) gesteld 

dat zij aan haar zorgplicht heeft voldaan 

doordat zij herhaaldelijk en duidelijk de instructie 

aan [Z.] heeft gegeven dat zij de huishoudtrap niet 

diende te gebruiken bij het schoonmaken van ramen, 

maar dit alleen te doen met de door De 

Lindeboom ter beschikking gestelde trekker en 

zeem. De kantonrechter heeft De Lindeboom terecht 

belast met het bewijs van deze stelling. Andere 

door De Lindeboom getroffen maatregelen, 

zoals waarschuwen of het houden van toezicht op 

gegeven instructies zijn gesteld noch gebleken. 

4.3.6. De grieven I en II falen. 

4.4. Met de derde grief komt De Lindeboom op 

tegen het oordeel van de kantonrechter in het 

eindvonnis dat zij niet in het haar opgedragen 

bewijs is geslaagd. 

4.4.1. Het hof is met de kantonrechter van oordeel 

dat De Lindeboom niet in het haar opgedragen 

bewijs is geslaagd. Ook naar het oordeel van het 

hof bevat de getuigenverklaring van [A.] een 

tournure. Eerst verklaart hij “Ik heb gehoord dat 

[X.] tegen mevrouw [Z.] heeft gezegd dat zij om 

de ramen schoon te maken geen gebruik mocht 

maken van het huishoudtrapje. (...) Ik weet dat 

het gesprek gevoerd is.” Geconfronteerd met zijn 

schriftelijke verklaring van 28 december 2007, 

waarin [A.] heeft verklaard dat “Ik er vaker getuige 

van ben geweest dat mevr. [Z.] in persoon zowel 

door de heer [Y.] & de heer [X.] beiden mij 

bekend als werkgever der op is gewezen niet te 

mogen gebruik maken van de trapladder voor 

werkzaamheden of andere zaken.” (prod. 3 verzetdagv) 

verklaart [Z.] vervolgens dat de schriftelijke 

verklaring juist is en verder “hierboven heb ik de 

indruk gewekt als zou dat eenmalig zijn geweest, 

maar het is vaker gedaan.” Hiermee heeft [A.] zijn 

verklaring ingrijpend gewijzigd: eerst heeft hij 

(eenmaal) het gesprek gehoord, daarna verklaart 

hij te hebben meegemaakt dat het [Z.] meermalen 

is gezegd, zonder daarover specifieker te zijn. Aan 

een en ander kan niet afdoen hetgeen De Linde- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


705

96 

«JA» 


boom heeft gesteld over de dagen van de week 

waarop [Z.] werkte en de conclusie die de kantonrechter 

daaraan heeft verbonden. 

4.4.2. Van belang is daarbij dat de verklaringen 

van [X.] en [Y.] als vennoten van De Lindeboom 

als partijgetuigenverklaringen in de zin van artikel 

164 Rv aangemerkt moeten worden. De door [X.] 

en [Y.] als getuigen afgelegde verklaringen kunnen 

met inachtneming van artikel 164 lid 2 Rv. daarom 

alleen bewijs in het voordeel van De Lindeboom 

opleveren, indien aanvullend bewijs voorhanden 

is dat zodanig sterk is en zulke essentiële 

[Y.]en betreft dat het de verklaringen van [X.] en 

[Y.] voldoende geloofwaardig maakt. 

Uit het voorgaande blijkt dat het hof van oordeel 

is dat de verklaring van [A.] niet als zodanig aangemerkt 

kan worden. Ander aanvullend bewijs is 

niet voorhanden. 

4.4.3. Ook grief III faalt. 

4.5. Nu geen van de grieven doel treft dienen de 

vonnissen waarvan beroep bekrachtigd te worden. 

De Lindeboom dient als de in het ongelijk gestelde 

partij in de kosten van de procedure in hoger beroep 

veroordeeld te worden. 

5. De uitspraak 

Het hof: 

bekrachtigt de tussen partijen gewezen vonnissen 

van 9 juli 2008 en 1 juli 2009; 

veroordeelt De Lindeboom in de proceskosten 

van het hoger beroep, welke kosten aan de zijde 

van [Z.] tot de dag van deze uitspraak worden 

begroot op € 262,= aan verschotten en € 894,= 

aan salaris advocaat, op de voet van het bepaalde 

in artikel 243 Rv te voldoen aan de griffier van dit 

hof; 

verklaart de kostenveroordeling uitvoerbaar bij 

voorraad. 

‚ 

96 



BP7515 

(mr. Van Merwijk) 

Noot mr. W.H. Bouman 

Zorgplicht bank. Beleggingsadvies. Klaagplicht 

art. 6:89 BW. Eigen schuld. Schadebegroting. 

[BW 6:89] 

A had twee vennootschappen, A Beheer en A 

pensioen. A in privé, Beheer en Pensioen bankierden 

in 1998 bij ABN Amro, met elk een eigen rekening. 

In januari 1998 is A door de ABN Amro benaderd 

met een voorstel het zich op de rekeningen 

bevindende vermogen te beleggen, in een verhouding 

70% aandelen en 30% obligaties. Wat zijn 

privévermogen betrof, werd A aangeraden de 

aandelenbelegging te combineren met het schrijven 

van callopties. Ook over het in Pensioen aangehouden 

vermogen van ca. ƒ 250.000,= adviseerde 

de bank tot het volgen van een beleggingsstrategie 

met callopties. Na het schrijven van een gering 

aantal putopties in 1998 en 1999, is A in 2000 

grotere optieposities gaan innemen, zowel in privé 

als met betrekking tot Beheer en Pensioen. In 2002 

hebben partijen – A c.s. en ABN Amro – een zogenoemde 

overeenkomst effectendienstverlening en 

een optieovereenkomst gesloten. Op 23 april 2004 

is ABN Amro aansprakelijk gesteld door A en door 

Pensioen, voor door hen geleden schade. Bij brief 

van 25 februari 2005 volgde een aansprakelijkstelling 

door A Beheer. A c.s. achtten zich door ABN 

Amro benadeeld, kort gezegd omdat ABN Amro 

zou zijn tekortgeschoten in haar zorgplichten jegens 

A c.s. (voor een samenvatting van de klachten, 

zie 3.2 van het vonnis). De rechtbank oordeelt 

allereerst over de klacht van A c.s. dat de beleggingsrelatie 

met ABN Amro neerkwam op een 

vermogensbeheerrelatie en niet op een beleggingsrelatie 

– en concludeert tot een beleggingsrelatie 

(4.3). Vervolgens gaat de rechtbank in op het verweer 

van ABN Amro dat A. c.s. hun recht tot klagen 

als bedoeld in art. 6:89 BW zouden hebben verwerkt. 

De rechtbank beslist dat dit verweer slaagt 

voor zover A c.s. hadden betoogd dat de beleggingstrategie 

die ABN Amro had uitgevoerd niet overeenkwam 

met een door A c.s. gewenste – risicomijdende 

– strategie. A c.s. hadden dit vanaf 2002 aan 

de hand van door ABN Amro verstuurde vermo- 

706 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

96 

gensspecificaties kunnen ontdekken. De in 2004 

en 2005 verstuurde aansprakelijkstellingen merkt 

de rechtbank aan als klachten die niet binnen bekwame 

tijd zijn uitgegaan. De rechtbank verwerpt 

evenwel het rechtsverwerkingsverweer met betrekking 

tot klachten die A c.s. hadden over het feit dat 

vanaf 2000 in grote hoeveelheden putopties werd 

belegd en dat hiermee steeds grotere verliezen 

werden geleden. Hierover hadden A c.s. wel tijdig 

en duidelijk hun beklag gedaan. De rechtbank 

concludeert (ook) dat de klachten slagen, aangezien 

– kort gezegd – ABN Amro zich onvoldoende op 

de hoogte had gesteld van de persoonlijke wensen 

en omstandigheden van A c.s. (“know your customer”). 

De rechtbank heeft A c.s. in de gelegenheid 

gesteld zich bij akte over de hieruit voortgevloeide 

schade uit te laten en daarbij de instructie gegeven 

dat A c.s. in hun schadebegroting niet mogen uitgaan 

van een andere risicospreiding dan die welke 

feitelijk werd aangehouden (70% aandelen, 30% 

obligaties), aangezien de klachten over deze verdeling 

waren gestrand op art. 6:89BW. Ten slotte 

neemt de rechtbank een percentage van 50% eigen 

schuld van A c.s. aan (o.m. op grond van de actieve 

rol van A in het beheer van de beleggingen en het 

feit dat A had nagelaten kritische vragen te stellen; 

vonnis, overwegingen 4.11 en 4.12). 

1. De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid 

[A] Beheer BV te Schinnen, 


Universal Pensioen BV te Panningen, 

gemeente Helden, 

3. [A] te [woonplaats], 

eisers, 

advocaat: mr. A.S. Rueb te Amsterdam, 

tegen 

de naamloze vennootschap ABN Amro Bank NV 

te Amsterdam, 

gedaagde, 

advocaat: mr. F.R.H. van der Leeuw te Amsterdam. 

Eisers zullen hierna in mannelijk enkelvoud worden 

aangeduid als [A] c.s. en afzonderlijk als Beheer, 

Pensioen en [A]. Gedaagde zal hierna worden 

aangeduid als Abn Amro. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. [A], Beheer en Pensioen waren in 1998 cliënten 

van Abn Amro en hielden ieder voor zich bij 

haar een rekening-courantrekening aan. [A] had 

een deel van zijn vermogen ondergebracht bij 

Beheer en Pensioen. [A] is enig aandeelhouder/bestuurder 

van zowel Beheer als Pensioen. 

2.2. Abn Amro heeft [A] in 1998 benaderd met 

het voorstel om het door hem, Beheer en Pensioen 

op de rekeningen-courant aangehouden vermogen 

te beleggen. 

2.3. Abn Amro heeft op 30 januari 1998 aan Beheer, 

ter attentie van [A], een beleggingsvoorstel 

gezonden. Voor zover hier van belang, vermeldt 

het voorstel het volgende: 

“Beheer B.V.: 

Beschikbaar: f 500.000,-- terwijl daarnaast het 

deposito USD 167.000,-- per 12 februari 1998 

vrijvalt. 

Voorstel: 

(...) 

Voor de guldens is een verdeling 70% aandelen, 

30% obligaties genoemd. 

(...) 

Prive: 

(...) 

Privé adviseren wij u dezelfde aandelen als in de 

B.V. maar met dit verschil dat wij de aandelen 

willen combineren met het schrijven van call opties. 

Dit betekent dat u tegen ontvangst van een premie 

u zich verplicht de aandelen te leveren tegen een 

vooraf vastgestelde prijs. 

(...) 

Pensioenfonds: [rechtbank: Pensioen] 

In het pensioenfonds is ca. f 250.000,-- beschikbaar 

ondanks dat u dit niet in de risicosfeer wilde 

beleggen wil ik u er toch op wijzen dat de rendementen 

zoals boven voor u privé berekend ook 

voor het pensioenfonds interessant zijn daar m.i. 

het risico beperkt is zeker t.o.v. de rendementen 

bij obligaties.” 

2.4. [A], Beheer en Pensioen hebben ieder afzonderlijk 

met Abn Amro op 6 april 1998 een optieovereenkomst 

gesloten. De op dit punt gelijkluidende 

optie-overeenkomsten vermelden onder 

meer: 

“(...) 

Artikel 2 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


707

96 

«JA» 


2a. De Bank [rechtbank: Abn Amro] zal contracteren 

op eigen naam doch voor rekening en risico 

van de Cliënt [rechtbank: respectievelijk [A], Beheer 

en Pensioen]. 

2b. Cliënt bevestigt hierbij te hebben ontvangen 

een exemplaar van het Officieel Bericht-Opties 

van de AEX-Optiebeurs inclusief Bijlagen. Met 

het handelen in een bepaalde Optieklasse, danwel 

het geven van opdrachten aan de Bank met betrekking 

tot deze Optieklasse, verklaart de Cliënt 

kennis te hebben genomen van het Officieel Bericht 

inclusief Bijlagen, de inhoud hiervan volledig 

te hebben begrepen en volledig op de hoogte te 

zijn van de rechten en verplichtingen alsmede de 

risico’s verbonden aan het kopen, verkopen en 

schrijven van de betreffende Optie. 

(...)” 

2.5. Na het schrijven van een gering aantal putopties 

in 1998 en 1999, heeft [A] c.s. in 2000 op 

advies van Abn Amro grotere hoeveelheden putopties 

geschreven. 

2.6. [A] en Abn Amro hebben op 8 april 2002 een 

zogenoemde overeenkomst effectendienstverlening 

en een optie-overeenkomst gesloten. 

2.7. Pensioen en Abn Amro hebben op 31 oktober 

2002 eveneens een overeenkomst effectendienstverlening 

en een optie-overeenkomst gesloten. 

2.8. [A] en Pensioen hebben bij brief van 23 april 

2004 van hun toenmalige advocaat, Abn Amro 

aansprakelijk gesteld voor door hen geleden 

schade. 

2.9. [A] en Beheer hebben bij brief van 25 februari 

2005 van hun toenmalige advocaat, Abn Amro 

aansprakelijk gesteld voor door hen geleden 

schade. 


3.1. [A] c.s. vordert – enigszins verkort weergegeven 

– dat de rechtbank bij vonnis, uitvoerbaar bij 

voorraad: 

1. voor recht verklaart dat Abn Amro aansprakelijk 

is voor de door [A] c.s. geleden en nog te lijden 

schade en dat zij jegens [A] en/of Pensioen 

en/of Beheer gehouden is tot vergoeding van deze 

schade, nader op te maken bij staat; 

2. Abn Amro veroordeelt om bij wijze van voorschot 

aan [A], Beheer en Pensioen ieder EUR 

500.000,-- te voldoen, althans een door de rechtbank 

in goede justitie te bepalen bedrag; 

3. Abn Amro veroordeelt in de kosten van deze 

procedure. 

3.2. [A] c.s. legt – onder verwijzing naar de door 

hem gestelde feiten en de in het geding gebrachte 

stukken – aan zijn vordering ten grondslag, dat 

tussen [A], Beheer en Pensioen ieder afzonderlijk 

met Abn Amro een optie-overeenkomst tot stand 

is gekomen. Abn Amro heeft voor het tot stand 

komen van deze overeenkomsten [A] benaderd 

met een voorstel om zijn privévermogen en het 

vermogen van Beheer en Pensioen te beleggen bij 

Abn Amro. Abn Amro heeft bij het aangaan van 

de beleggingsrelatie niet de op haar rustende 

zorgplichten in acht genomen. Zo heeft Abn 

Amro [A] c.s. onvoldoende geïnformeerd en gewaarschuwd 

voor de risico’s verbonden aan het 

beleggen in aandelen en opties. Evenmin heeft 

Abn Amro gewaarschuwd voor de daaraan verbonden 

gevaren, toen in 2000 grote hoeveelheden 

put-opties werden geschreven. Abn Amro heeft 

verder – naar de rechtbank begrijpt – geen beleggersprofiel 

opgesteld en met [A] c.s. geen cliëntenovereenkomst 

gesloten, terwijl zij ook geen evenwichtige 

beleggingsportefeuille heeft samengesteld. 

Abn Amro heeft volgens [A] c.s. vanaf de 

aanvang van de beleggingsrelatie onvoldoende 

begeleiding aan [A] c.s. gegeven, hoewel zij intensieve 

begeleiding had toegezegd. Sinds 2003 heeft 

[A] c.s. in het geheel geen begeleiding meer ontvangen. 

Tot slot heeft Abn Amro, zonder overleg 

met [A], het door Pensioen op haar rekeningcourant 

aangehouden vermogen overgeheveld 

naar [A] in privé, ter dekking van diens margintekorten 

en is zij door blijven handelen, ook toen 

sprake was van een margintekort aan de zijde van 

[A]. [A] c.s. heeft als gevolg van de schendingen 

van de zorgplichten door Abn Amro schade geleden, 

die Abn Amro dient te vergoeden. Omdat 

[A] c.s. door de handelwijze van Abn Amro financieel 

sterk is benadeeld en er van de zijde van de 

belastingsdienst fiscale claims dreigen, heeft [A] 

c.s. recht op en belang bij een voorschotbetaling 

door Abn Amro, aldus [A] c.s. 

3.3. Abn Amro voert verweer. Op de stellingen 

van partijen wordt hierna, voor zover van belang, 

ingegaan. 


4.1. In de onderhavige procedure is essentie de 

vraag aan de orde of Abn Amro jegens [A] c.s. is 

tekortgeschoten in op haar rustende zorgplichten. 

4.2. Gelet op hetgeen partijen over en weer naar 

voren hebben gebracht, alsmede gelet op de omstandigheden 

dat [A] zijn privévermogen deels 

708 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

96 

had ondergebracht in Beheer en Pensioen en dat 

[A] enig bestuurder en aandeelhouder van Beheer 

en Pensioen is, zal bij de beoordeling ervan worden 

uitgegaan dat [A] – ook voor wat betreft de 

beleggingsrelatie Beheer/Abn Amro en Pensioen/Abn 

Amro – steeds de materiële wederpartij 

van Abn Amro is geweest. 

Vermogensbeheerrelatie of beleggingsadviesrelatie 

4.3. [A] c.s. heeft gesteld dat, gelet op de intensieve 

en dominante wijze waarop Abn Amro’s adviseur 

[B] zich met de beleggingsportefeuilles bemoeide, 

tussen partijen feitelijk sprake is geweest van een 

vermogensbeheerrelatie en niet van een beleggingsadviesrelatie. 

Vooropgesteld wordt dat de precieze inhoud van 

de beleggingsrelatie tussen partijen nimmer 

schriftelijk is vastgelegd. Uit de hiervoor weergegeven 

stelling van [A] c.s. volgt evenwel dat ook 

volgens hem in beginsel sprake was van een beleggingsadviesrelatie. 

[A] c.s. kan niet in zijn opvatting 

worden gevolgd dat feitelijk sprake was van 

een vermogensbeheerrelatie. Hiertoe wordt overwogen 

dat, zoals [A] c.s. heeft gesteld, tussen hem 

en Abn Amro geregeld overleg plaats vond en dat 

daarbij door Abn Amro adviezen werden gegeven. 

Ook [B] heeft ter comparitie in die zin verklaard. 

Aan Abn Amro is door [A] c.s. ook geen volmacht 

verstrekt tot het verrichten van transacties, hetgeen 

wel voor de hand ligt indien sprake was van 

vermogensbeheer door Abn Amro. Abn Amro 

heeft in dit verband ook onbetwist aangevoerd 

dat [A] steeds opdracht gaf voor transacties. Tot 

slot is gesteld noch gebleken dat door Abn Amro 

een beheervergoeding aan [A] c.s. in rekening 

werd gebracht of dat deze door [A] c.s. aan Abn 

Amro is betaald. Gelet op voormelde omstandigheden 

wordt geconcludeerd dat tussen [A] c.s. en 

Abn Amro geen sprake was van een vermogensbeheerrelatie, 

maar van een beleggingsadviesrelatie. 

6:89 BW 

4.4. Abn Amro heeft als meest verstrekkend verweer 

aangevoerd dat [A] c.s. zijn recht tot klagen, 

zoals bedoeld in artikel 6:89 Burgerlijk Wetboek 

(hierna: BW), heeft verwerkt. Zij onderbouwt haar 

verweer aldus, dat [A] en Pensioen pas bij brief 

van 23 april 2004 en Beheer pas bij brief van 25 

februari 2005 bij Abn Amro heeft geklaagd, terwijl 

de periode waarop de klachten zien de jaren 1998 

tot en met 2002 en een deel van 2003 betreft. Gelet 

op het tijdsverloop heeft [A] c.s. niet binnen bekwame 

tijd geklaagd, aldus Abn Amro. 

4.5. Het verweer slaagt, voor zover de klachten 

van [A] c.s. zien op het beleggen in aandelen en 

de overheveling van het vermogen van Pensioen 

naar [A] in privé, ter dekking van [A]s marginverplichtingen. 

Hiertoe wordt het volgende overwogen. 

4.5.1. Met betrekking tot de beleggingen in aandelen 

geldt dat, zoals Abn Amro onbetwist heeft 

aangevoerd, [A] c.s. in ieder geval vanaf 2002 van 

Abn Amro een vermogensspecificatie ontving, 

met vermelding van het toen toepasselijke portefeuillemodel 

(zeer offensief voor [A], matig offensief 

voor Beheer en matig defensief voor Pensioen) 

en de specifieke beleggingen. Vanaf dat moment 

had [A] c.s. redelijkerwijs moeten ontdekken dat 

de beleggingsstrategie zoals uitgevoerd door Abn 

Amro niet overeenkwam met de – naar [A] c.s. 

thans stelt – door hem gewenste en aan Abn Amro 

gecommuniceerde, risicomijdende beleggingsstrategie. 

Het lag op de weg van [A] c.s. om binnen 

bekwame tijd na de eerste ontvangst van de hiervoor 

bedoelde vermogensspecificaties hierover 

bij Abn Amro te klagen. [A] c.s. heeft geen feiten 

of omstandigheden gesteld waaruit volgt dat hij 

dit heeft gedaan. Met de onder 2.8 en 2.9 vermelde 

brieven kan [A] c.s. niet worden geacht binnen 

bekwame tijd te hebben geklaagd. Hij kan derhalve 

op dit punt geen beroep meer doen op enig 

gebrek in de prestatie. 

4.5.2. Met betrekking tot de overheveling van het 

vermogen van Pensioen naar [A] in privé geldt 

dat [A] ter comparitie heeft verklaard dat hij in 

2002 aan [B] opdracht heeft gegeven om een klein 

deel van Pensioens vermogen naar hem in privé 

over te hevelen. Verder heeft hij verklaard dat hij 

enige weken na uitvoering van die opdracht constateerde 

dat het volledige vermogen van Pensioen 

was overgeheveld. Op dat moment moet [A] (en 

daarmee, gelet op de positie van [A] binnen Pensioen, 

ook Pensioen) redelijkerwijze hebben ontdekt 

dat sprake was van een gebrekkige prestatie 

aan de zijde van Abn Amro. [A] en Pensioen 

hebben geen feiten of omstandigheden gesteld 

waaruit volgt dat zij eerder dan bij brief van 23 

april 2004 over voormelde handelingen bij Abn 

Amro hebben geklaagd. [A] en Pensioen kunnen 

derhalve ook op dit punt geen beroep meer doen 

op enig gebrek in de prestatie. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


709

96 

«JA» 


4.6. Het 6:89-verweer faalt voor zover het de 

klachten van [A] c.s. betreft dat in grote hoeveelheden 

put-opties is belegd. Abn Amro heeft immers 

niet, althans onvoldoende gemotiveerd betwist 

dat vanaf 2000 in grote hoeveelheden putopties 

werd belegd en dat [A], toen hij in 2000 

bemerkte dat met deze put-opties steeds grotere 

verliezen werden geleden, meerdere malen aan 

[B] heeft medegedeeld dat hij het niet eens was 

met de grote hoeveelheid put-opties waarin werd 

belegd en met de lange looptijd van de put-opties. 

[A] heeft hiermee – gelet op r.o. 4.2, ook namens 

Beheer en Pensioen – op voldoende duidelijke 

wijze bij [B], en daarmee bij Abn Amro, geklaagd. 

Zorgplicht 

4.7. Dat tussen partijen sprake is van een beleggingsadviesrelatie 

brengt met zich dat [A] c.s. in 

beginsel zelf verantwoordelijk is voor de gevolgen 

van zijn beslissingen. 

Hiertegenover staat dat van Abn Amro als redelijk 

handelend en redelijk bekwaam adviseur mag 

worden verwacht dat de door haar verstrekte adviezen 

aansluiten op de wensen van haar cliënt 

en dat daarbij rekening wordt gehouden met de 

financiële positie van die cliënt, alsmede met diens 

beleggingsdoelstellingen en risicobereidheid. 

Verder brengt een beleggingsadviesrelatie de 

zorgplicht voor de adviseur mee om in de gaten 

te houden of een door de belegger gevolgde strategie 

nog wel strookt met diens kenbare wensen, 

doelen en mogelijkheden en, zodra dat niet langer 

het geval lijkt te zijn, om daar uitdrukkelijk op te 

wijzen en voor te waarschuwen. 

Know your customer 

4.7.1. [A] c.s. verwijt Abn Amro dat zij bij het 

aangaan van de beleggingsrelatie niet bij [A] heeft 

geïnformeerd naar zijn financiële ruimte om te 

kunnen beleggen en naar de doelstellingen van 

de beleggingen. 

Dit verwijt treft doel. Abn Amro heeft weliswaar 

gesteld dat mondeling overleg met [A] zou hebben 

plaatsgevonden over zijn beleggingsdoelstellingen 

en beleggingswensen, maar zij heeft nagelaten 

inzichtelijk te maken wat de tegenover haar door 

[A] geuite beleggingsdoelstellingen en beleggingswensen 

dan waren. Bij deze stand van zaken moet 

worden geconcludeerd dat Abn Amro zich niet, 

althans onvoldoende heeft verdiept in de persoonlijke 

wensen van [A] met betrekking tot de bestemming 

van de belegde gelden, de daaruit voortvloeiende 

beleggingshorizon en zijn daarmee samenhangende 

risicobereidheid. Abn Amro is daarmee 

tekortgeschoten in de op haar rustende zorgplicht. 

Waarschuwingsplicht 

4.7.2. Nu het ervoor moet worden gehouden dat 

Abn Amro zich onvoldoende op de hoogte heeft 

gesteld van de persoonlijke wensen en omstandigheden 

van [A] (en daarmee van Beheer en Pensioen), 

kan Abn Amro ook niet volhouden dat zij 

[A] c.s. afdoende heeft gewaarschuwd voor de 

gevoerde beleggingsstrategie. Daarvoor ontbrak 

het haar immers aan de benodigde kennis over 

haar cliënten. Aan deze conclusie kan niet afdoen 

het verweer van Abn Amro dat [A] c.s. ervoor 

heeft getekend dat hij het Officieel Bericht Opties 

heeft ontvangen en daarom geacht moet worden 

bekend te zijn met de risico’s verbonden aan het 

beleggen in opties. In het Officieel Bericht Opties 

wordt slechts in algemene zin gewaarschuwd voor 

deze risico’s. Het had echter op de weg van Abn 

Amro gelegen om te waarschuwen voor een 

eventuele mismatch tussen de risico’s, verbonden 

aan de grote hoeveelheden put-opties vanaf 2000 

enerzijds – volgens [A] c.s. had hij op enig moment 

maar liefst 21.000 optiecontracten – en de 

wensen en mogelijkheden van [A] c.s. anderzijds. 

4.8. Gelet op de geconstateerde schending van de 

waarschuwingsplicht door Abn Amro, moet 

worden geconcludeerd dat Abn Amro met haar 

sinds 2000 gegeven adviezen tot het beleggen in 

put-opties niet heeft gehandeld zoals van een redelijk 

handelend en redelijk bekwaam beleggingsadviseur 

mag worden verwacht. Abn Amro is 

daarmee in beginsel aansprakelijk voor de dientengevolge 

door [A] c.s. geleden schade. Aansprakelijkheid 

voor schade over de periode voor 2000 

is niet aan de orde, nu de bezwaren van [A] c.s. 

kennelijk niet op die periode zien. 

Schade 

4.9. Thans ligt de vraag voor wat de omvang is 

van de schade die [A] c.s. heeft geleden als gevolg 

van het niet waarschuwen door Abn Amro. [A] 

c.s. heeft gevorderd dat de zaak naar de schadestaatprocedure 

wordt verwezen teneinde de 

schade vast te stellen. Aangezien de door [A] c.s. 

gestelde schade zich heeft voorgedaan in de periode 

2000-2003, moet [A] c.s. echter worden geacht 

inmiddels in staat te zijn om zijn schade concreet 

te onderbouwen en zo nodig te bewijzen. De door 

[A] c.s. in het geding gebrachte stukken bieden 

710 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

96 

hiertoe vooralsnog onvoldoende houvast. [A] c.s. 

zal in de gelegenheid worden gesteld bij akte zijn 

schade nader te onderbouwen. [A] c.s. zal onder 

meer inzichtelijk moeten maken op welke – bij 

de wensen en mogelijkheden van [A] c.s. passende 

– wijze de beleggingsportefeuille van [A], Beheer 

en Pensioen zou zijn ingericht, indien Abn Amro 

aan haar voormelde waarschuwingsplicht had 

voldaan, en tot welk resultaat dit zou hebben geleid. 

Daarbij zal, gelet op het geslaagde beroep op 

artikel 6:89 BW, bij de schadeberekening verder 

tot uitgangspunt moeten worden genomen dat 

het percentage beleggingen in aandelen niet lager 

zal kunnen zijn dan het werkelijke percentage 

aandelen in de beleggingsportefeuille van [A], 

Beheer en Pensioen. [A] c.s. zal tevens aandacht 

dienen te besteden aan de opbrengsten die hij 

heeft genoten als gevolg van het beleggen in putopties 

vanaf 2000 tot aan de laatste transactie. Abn 

Amro zal na de akte aan de zijde van [A] c.s. in 

de gelegenheid worden gesteld om bij akte te reageren. 

4.10. Zeer wel denkbaar is dat naar aanleiding van 

hetgeen partijen bij hun respectieve akten naar 

voren zullen brengen, de rechtbank behoefte zal 

hebben aan deskundige voorlichting. Partijen 

worden daarom uitgenodigd zich bij akte meteen 

ook uit te laten over het aantal deskundigen, de 

vereiste deskundigheid, eventuele specifieke vooren/of 

afkeuren en de aan de deskundige(n) te 

stellen vragen. 

Eigen schuld 

4.11. Voor zover komt vast te staan dat [A] c.s. 

schade heeft geleden als gevolg van een te offensieve 

beleggingsstrategie, stelt Abn Amro zich op 

het standpunt dat deze schade geheel of ten dele 

te wijten is aan omstandigheden die aan [A] c.s. 

zijn toe te rekenen. Zij wijst in dit verband erop 

dat [A], ook nadat hij met verliezen op de optiehandel 

werd geconfronteerd, is blijven doorhandelen. 

Verder meent zij dat het klakkeloos door 

[A] c.s. opvolgen van de adviezen van Abn Amro 

– naar eigen zeggen zonder besef van de risico’s 

daarvan – voor rekening van [A] c.s. moet blijven. 

Tot slot heeft Abn Amro aangevoerd dat [A] c.s. 

weigerde om verliezen te accepteren en dat hij 

ervoor heeft gekozen om verliesgevende posities 

niet te sluiten. 

4.12. Geoordeeld wordt dat hetgeen hiervoor met 

betrekking tot de aansprakelijkheid van Abn 

Amro is overwogen, niet zonder meer met zich 

brengt dat Abn Amro aansprakelijk is voor iedere 

door [A] c.s. geleden schade. [A] c.s. heeft niet 

betwist dat hij, ook nadat hij met verliezen werd 

geconfronteerd, bleef doorhandelen. Verder heeft 

hij onvoldoende gemotiveerd betwist dat hij posities 

niet wilde sluiten. Dit laatste klemt met betrekking 

tot de privébeleggingen van [A] te meer, nu 

ter comparitie is vast komen te staan dat [A] in 

2001 zelf aan [B] heeft voorgesteld om opbrengsten 

uit de verkoop van door [A] aangehouden 

polissen bij te storten, terwijl hij die zomer ook 

al had voorgesteld om de opbrengsten van zijn 

appartement bij te storten. Tot slot is de rechtbank 

van oordeel dat [A] c.s., in plaats van de adviezen 

van Abn Amro steeds zonder meer op te volgen, 

kritische vragen had moeten stellen. In zoverre is 

dan ook sprake van omstandigheden die in elk 

geval mede de oorzaak zijn geweest van de 

(eventuele) schade en die aan [A] c.s. zijn toe te 

rekenen. De waarschuwingsplicht van Abn Amro 

zou echter illusoir worden gemaakt, indien daaraan 

– onder verwijzing naar de eigen verantwoordelijkheid 

van [A] c.s. – geen bij de ernst van de 

gemaakte fout passend gevolg zou worden verbonden. 

De rechtbank stelt de (eventuele) vergoedingsplicht 

van Abn Amro in evenredigheid met de 

mate waarin de aan ieder toe te rekenen omstandigheden 

tot de schade hebben bijgedragen op 

grond van artikel 6:101 lid 1 BW op 50%. 

Ten aanzien van de overige klachten van [A] c.s. 

4.13. Gelet op al hetgeen hiervoor is overwogen, 

komt aan de algemene stelling van [A] c.s., dat 

Abn Amro haar zorgplicht heeft geschonden, geen 

zelfstandige betekenis toe. Deze stelling behoeft 

dus geen beoordeling. 

4.14. [A] c.s. heeft verder gesteld dat Abn Amro 

hem niet had mogen benaderen om te gaan beleggen. 

Hij heeft evenwel niet gesteld waarom Abn 

Amro dit niet had mogen doen, zodat ook deze 

stelling onbesproken kan blijven. 

4.15. De stelling van [A] c.s., dat Abn Amro geen 

schriftelijke overeenkomst heeft opgesteld, wordt 

aldus begrepen dat [A] erover klaagt dat Abn 

Amro geen cliëntenovereenkomst heeft opgemaakt. 

Verder stelt [A] c.s. dat door Abn Amro 

geen cliëntenprofiel is opgemaakt. 

Het enkel niet opstellen van een cliëntenovereenkomst 

en een cliëntenprofiel leidt op zichzelf niet 

tot aansprakelijkheid van Abn Amro voor de door 

[A] c.s. gestelde verliezen. Hiervoor zal vast moeten 

staan dat, indien de cliëntenovereenkomst wel 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


711

96 

«JA» 


was gesloten of het cliëntenprofiel wel was opgemaakt, 

dit tot minder verliesgevende beleggingen 

zou hebben geleid. [A] c.s. heeft echter geen feiten 

of omstandigheden gesteld die tot deze conclusie 

kunnen leiden. 

4.16. De klacht dat Abn Amro een onevenwichtige 

beleggingsportefeuille heeft samengesteld kan 

evenmin slagen, reeds omdat geen sprake is geweest 

van vermogensbeheer en overigens omdat 

[A] c.s. niet inzichtelijk heeft gemaakt in hoeverre 

die portefeuille daadwerkelijk onevenwichtig was. 

4.17. [A] c.s. heeft nog gesteld dat Abn Amro hem 

intensieve begeleiding heeft toegezegd. Daargelaten 

dat Abn Amro deze stelling heeft betwist, staat 

tussen partijen vast dat [A] en [B] regelmatig 

contact met elkaar hadden. [A] c.s. heeft onvoldoende 

inzichtelijk gemaakt waaruit het door hem 

beoogde intensieve contact zou moeten bestaan 

en waarom het contact tussen hem en [B] niet als 

zodanig is aan te merken. 

4.18. Tot slot heeft [A] c.s. gesteld dat Abn Amro 

opties heeft geschreven terwijl er margintekorten 

bestonden en dat zij posities toen niet heeft gesloten. 

Abn Amro heeft hiertegenover onbetwist 

aangevoerd dat [A] steeds zijn margintekorten 

binnen de vereiste vijf dagen aanvulde. Abn Amro 

heeft weliswaar erkend dat zij op 2 januari 2001 

in put-opties heeft gehandeld en dat toen sprake 

was van een margintekort, maar heeft tevens onbetwist 

aangevoerd dat [A] c.s. hiermee juist financieel 

voordeel heeft behaald. Deze klacht kan 

derhalve evenmin leiden tot aansprakelijkheid 

aan de zijde van Abn Amro. 

Voorschot op schadevergoeding 

4.19. [A] c.s. vordert een voorschot ter zake van 

de door hem geleden schade. Nu de omvang van 

de eventuele schadevergoeding in deze procedure 

zal worden vastgesteld, vooralsnog onduidelijk is 

wat de omvang van de door [A] c.s. geleden 

schade is, [A] c.s. heeft gesteld dat de belastingdienst 

de onderhavige procedure afwacht en de 

vordering niet is ingesteld als een voorlopige 

voorziening, bestaat geen aanleiding Abn Amro 

te veroordelen tot betaling van een voorschot. 

Deze vordering zal daarom bij het te wijzen 

eindvonnis worden afgewezen. 

4.20. Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden. 


De rechtbank 

5.1. verwijst de zaak naar de rol van 30 maart 2011 

voor akte aan de zijde van [A] c.s., zoals bedoeld 

onder 4.9; 


NOOT 

1. Hoewel het vonnis karig is qua feiten, wordt 

tussen de regels wel duidelijk dat eisers – A en 

zijn twee vennootschappen Beheer en Pensioen 

– dramatische verliezen hebben geleden in vervolg 

op advisering van hun bank. A zal het hebben 

betreurd dat hij zich heeft laten verleiden 

tot een actievere vorm van vermogensbeheer, 

juist in een periode dat de beurskoersen de hemel 

in leken te groeien maar vrij kort daarop in 

een vrije val belandden. In september 2000 bereikte 

de AEX een record van ca. 700 punten. 

Mede door de internetzeepbel zakte dat in tot 

ca. 220 punten per maart 2003. Het scenario dat 

zich opdringt is dat van een bank die zijn cliënten 

heeft voorgehouden een dief van hun eigen 

goed gevulde, doch matig renderende portemonnee 

te zijn als zij niet in aandelen en samenhangende 

derivaten (opties) zouden stappen. Veelzeggend 

is dat uit een in het vonnis opgenomen 

citaat uit het eerste advies van de bank blijkt dat 

A had aangegeven zijn in Pensioen gehouden 

gelden “niet in de risicosfeer” te willen beleggen, 

maar dat de bank een belegging in aandelen 

en opties als een beperkt risico aanmerkte, 

hetgeen er kennelijk toe heeft geleid dat A op 

alle drie de fronten – zowel in privé als met Beheer 

en Pensioen – het beleggingsavontuur is 

aangegaan. 

2. Ook impliceert de feitenweergave van het 

vonnis dat A weliswaar een actieve rol aannam 

bij het innemen van beleggingsposities, maar 

dat zijn adviseur bij de bank hier sterk in stuurde 

en dat beiden in toenemende mate geënerveerd 

raakten over de verliezen die in de portefeuilles 

werden geleden. Een associatie met gokverslaving 

dient zich aan: A c.s. kunnen gemeend 

hebben dat hun substantiële verliezen zich alleen 

nog lieten repareren door het cyclisch verdubbelen 

van de inzet op de speeltafel. De casinobank 

trekt nochtans altijd aan het langste eind, heet 

het dan. De bank in dit vonnis kwam echter niet 

ongeschonden uit de strijd, zij het dat zij wel op 

een belangrijk en interessant punt gehoor vond 

bij de rechter. 

712 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

96 

3. Dat punt betreft haar beroep op art. 6:89 BW. 

Door niet in het heetst van de strijd zijn beklag 

te doen maar daarmee enige tijd te wachten, 

verspeelde A in belangrijke mate zijn recht zich 

te beklagen – in ieder geval met betrekking tot 

het advies om overwegend in aandelen te beleggen. 

Aan art. 6:89 BW ligt ten grondslag dat een 

aangesproken partij, de schuldenaar, bescherming 

verdient tegen late en daardoor moeilijk 

te betwisten klachten. Het is aan de schuldeiser 

te onderzoeken of de prestatie aan een gebrek 

lijdt en zo ja, de schuldenaar daarvan binnen 

bekwame tijd op de hoogte te stellen. Voor de 

koopovereenkomst geeft art. 7:23 BW een vergelijkbare 

regeling. 

4. A c.s. brak het op dat de bank vanaf 2002 

vermogensoverzichten was gaan afgeven 

waarin risicoprofielen stonden vermeld, alsmede 

een weergave van de specifieke beleggingen. 

De rechtbank constateert dat A. c.s. eerst in hun 

aansprakelijkstellingen van 2004 en 2005, alsmede 

in de procedure, hebben gesteld dat zij 

(steeds) een risicomijdende beleggingsstrategie 

hadden voorgestaan. Aan de gegrondheid van 

die stelling komt de rechtbank dus niet toe. Daar 

is genoeg voor te zeggen: art. 6:89 BW beschermt 

de schuldenaar niet alleen tegen afnemende 

bewijsmogelijkheden maar veronderstelt 

tevens dat gedane zaken soms geen keer meer 

kunnen nemen; dat tijdige reclame tijdige bijsturing 

mogelijk maakt. 

5. Wat in een geval als dit tegen het toepassen 

van art. 6:89 BW pleit, is de aard van de overeenkomst, 

die een voortdurende en complexe materie 

omvat, waarbij de wederzijdse deskundigheid 

in de regel bepaald uiteenloopt. Alle omstandigheden 

van het geval mogen een rol 

spelen (HR 23 november 2007, NJ 2008/552) en 

de vorm van het protest is vrij (HR 11 juni 2010, 

NJ 2010/331). Deze open uitgangspunten ziet 

men terug in het sterk casuïstische, diffuse beeld 

dat uit de jurisprudentie over art. 6:89 BW oprijst. 

Toegepast binnen het kader van financiële 

dienstverlening, zijn de uitkomsten divers. Zie 

bijv. Rechtbank Roermond 24 februari 2010 (NJF 

2010/152) en Hof ’s-Hertogenbosch 5 augustus 

2008 (NJF 2009/64) voor een geslaagd beroep 

op 6:89 BW bij klachten over de zorgplicht van 

een bank. Anders: Rechtbank Amsterdam 17 

november 2010 (LJN BP3481), waarin werd 

overwogen dat het bij klachten over financiële 

dienstverlening (in dit geval vermogensbeheer) 

niet om feitelijke gebreken gaat, maar om tekortkomingen 

in dienstverlening op een gebied 

waarop de dienstverlenende partij bij uitstek 

deskundig is. Ook in HR 11 juni 2010 (NJ 

2010/331) werd de bank niet gevolgd in haar 

stelling dat er niet binnen bekwame tijd geklaagd 

was. Uit deze afspraak volgt ook dat het klachtrecht 

van de crediteur niet hoeft te verdampen 

als de bank (enige) maatregelen neemt om aan 

de klachten tegemoet te komen. 

6. Gegeven de ook voor art. 6:89 BW geldende 

regel dat enkel tijdsverloop onvoldoende is voor 

rechtsverwerking (zie bijv. HR 18 januari 1991, 

NJ 1991/272), is goed pleitbaar dat van de 

schuldenaar wordt verlangd dat hij zijn art. 6:89- 

verweer motiveert met een uiteenzetting van – 

kort gezegd – feiten en omstandigheden waaruit 

volgt dat zijn positie door het tijdsverloop onredelijk 

is benadeeld of verzwaard. In de praktijk 

gebeurt dat al (alle feiten en omstandigheden 

spelen een rol), maar zeker bij ongelijkheden in 

positie, zou dit bewijsaspect vaker en explicieter 

aan de orde mogen komen. Deze gedachte vindt 

ook steun in HR 20 januari 2006 (NJ 2006/80), 

waarin de Hoge Raad een ambtshalve toetsing 

aan art. 6:89 BW verbood. De rechtsverwerking 

moet dus worden gesteld en deel gaan uitmaken 

van het processuele debat. 

7. Terugkerend naar het hier besproken vonnis 

valt op dat A c.s. wél zijn gevolgd in hun stelling 

dat zij zich tijdig hadden beklaagd over het uit 

de hand lopen van de optiehandel, althans over 

de vorm en omvang die dit aan had genomen. 

Dit impliceert vrij krachtig dat A c.s. (toch) tijdig 

hun bezorgdheid over de handelwijze van de 

bank tot uiting hebben gebracht en doet de 

vraag rijzen waarom de rechtbank hier niettemin 

geen algemene betekenis aan heeft willen verbinden. 

Het antwoord kan zijn dat als A c.s. ook 

de overeengekomen spreiding van de beleggingen 

(70% aandelen, 30% obligaties en het daarmee 

verbonden risicoprofiel) “onderuit” hadden 

gekregen, de bank zeer concreet zou worden 

getroffen in de belangen die art. 6:89 BW qua 

bewijsmogelijkheden beoogt te beschermen. 

Aldus blijft de kerk een beetje in het midden: A 

c.s. worden wel geacht het risicoprofiel te hebben 

geaccepteerd, althans op dat punt te laat te 

hebben geklaagd, maar vinden gehoor voor hun 

klacht dat de bank onvoldoende heeft onder- 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


713

97 

«JA» 

Varia 

zocht of de aard en omvang van optietransacties 

aansloot bij wat zij daadwerkelijk wilden (“know 

your customer”). 

8. Ten slotte signaleer ik het door de rechtbank 

voor 50% gehonoreerde beroep op eigen schuld 

van A c.s. Hoewel het vonnis ook hier niet veel 

feitelijk inzicht geeft, valt op dat de rechtbank A 

aanrekent dat hij onvoldoende “kritische vragen” 

aan de bank had gesteld. Het komt mij voor 

dat de rechter erg terughoudend moet zijn met 

een dergelijk oordeel, wederom gelet op de uiteenlopende 

deskundigheid van partijen. Daar 

komt in dit geval bij dat de bank duidelijk het 

voortouw had genomen om A c.s. tot een actieve 

beleggingstrategie te verleiden. Van “slapende” 

vermogens wordt de bank niet rijker, wel van 

“actieve” cliënten die bereid zijn op grote schaal 

aandelen- en optietransacties aan te gaan. 

W.H. Bouman 

advocaat bij Bouman Nuijens Advocaten te Amsterdam 

Varia 

97 

Hoge Raad 

8 april 2011, nr. 09/04045, LJN BP6165 

(mr. Fleers, mr. Hammerstein, mr. Van 

Schendel, mr. Streefkerk, mr. Asser) 

(Concl. A-G Huydecoper) 

Verborgen camera. Vrijheid van meningsuiting. 

Eerbiediging goede naam. 

[BW art. 6:162; Gw art. 7, 10] 

Met een verborgen camera zijn tijdens een training 

door bedrijf X in telefonische verkoopmethoden 

opnamen gemaakt door een journalist. Deze opnamen 

zijn vervolgens bij Tros Radar uitgezonden. 

De handelwijze van bedrijf X werd bekritiseerd in 

het programma en een column. Bedrijf X meent 

dat zij geschaad is in haar recht op eerbiediging 

van haar goede naam en heeft Tros aansprakelijk 

gesteld op grond van art. 6:162 BW. Tros heeft zich 

beroepen op haar vrijheid van meningsuiting. Het 

hof heeft de vordering van bedrijf X afgewezen, 

waarna door bedrijf X cassatie is ingesteld. De 

Hoge Raad oordeelt dat het hof de juiste maatstaf 

heeft gehanteerd door voor de vraag welk grondrecht 

de doorslag behoort te geven, de in onderling 

verband te beschouwen omstandigheden in aanmerking 

te nemen. De Hoge Raad oordeelt voorts 

dat de Leidraad van de Raad voor de Journalistiek, 

waarin het gebruik van een verborgen camera in 

beginsel niet toelaatbaar wordt geacht, “tenzij”, 

voor de rechter geen rechtens aan te leggen criterium 

is maar een omstandigheid die weliswaar 

gewicht in de schaal kan leggen maar niet doorslaggevend 

behoeft te zijn. De overige klachten kunnen 

niet tot cassatie leiden aangezien voor een nieuwe 

afweging van de wederzijdse belangen in cassatie 

geen plaats is. 

Pretium Telecom BV te Haarlem, 

eiseres tot cassatie, 

advocaten: mr. W.E. Pors, mr. D.P. Kuipers en 

mr. O.G. Trojan, 

tegen 

de vereniging met volledige rechtsbevoegdheid 

Tros te Hilversum, 

verweerster in cassatie, 

advocaat: mr. K. Aantjes. 

Conclusie Advocaat-Generaal 

(mr. Huydecoper) 

Feiten 1 en procesverloop 

1. De eiseres tot cassatie, Pretium, vordert in deze 

zaak sancties tegen de verweerster in cassatie, 

Tros, naar aanleiding van aan Tros verweten uitingen 

in drie televisie-uitzendingen van het programma 

Tros Radar, en daarmee in verband gedane 

uitingen op het internet. Dat gebeurt tegen de 

volgende achtergrond: 

2. Tros is, schrijf ik terwijl ik weet dat allen dat al 

weten, een zendgemachtigde organisatie die zich 

onder meer toelegt op de uitzending van radioen 

televisieprogramma’s. Tros Radar is een van 

die programma’s. Daarin worden consumenten 

op kritische wijze geïnformeerd over, kort gezegd, 

consumentenaangelegenheden. 

Pretium is een aanbieder van telecommunicatiediensten 

die, althans in de voor deze zaak relevante 

periode, haar diensten op grote schaal aanbood 

door middel van telemarketing. Dat bestond er 

1 

Ontleend aan rov. 2 onder 2 van het in cassatie bestreden 

arrest. 

714 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

dan in dat gegadigden – via een automatisch belsysteem 

– vanuit zogenaamde call-centers werden 

opgebeld en uitgenodigd om een abonnement van 

Pretium te nemen. Een van de desbetreffende callcenters 

heet CPM. 

3. Van het gesprek waarbij iemand een abonnement 

van Pretium “neemt” wordt, in overeenstemming 

met door de OPTA opgestelde gedragsregels, 

een laatste deel opgenomen en vastgelegd, 

mede met het oog op bewijs van de gesloten 

overeenkomst. Deze opnames noemt men “voicelogs”. 

De rest van de desbetreffende gesprekken 

wordt, althans volgens Pretium, 2 niet vastgelegd. 

4. Tros heeft Pretium laten weten dat in het programma 

Tros Radar – kritisch – aandacht zou 

worden besteed aan Pretiums telemarketing. 

Daarbij werd Pretium duidelijk gemaakt dat het 

programma voor een deel gebaseerd was op opnames 

die in opdracht van Tros met een verborgen 

camera waren gemaakt tijdens een opleiding voor 

deelnemers aan de Pretium telemarketing bij het 

call-center CPM. 

5. Pretium heeft in kort geding gevorderd dat de 

bedoelde uitzending zou worden verboden. Bij 

vonnis van 22 september 2008 heeft de voorzieningenrechter 

Tros bevolen de uitzending uit te 

stellen totdat aan bepaalde voorwaarden was voldaan. 

In het op dezelfde avond uitgezonden programma 

van Tros Radar heeft de presentatrice, 

[betrokkene 1], meegedeeld dat het desbetreffende 

programmaonderdeel werd uitgesteld, en aan het 

studiopubliek gevraagd of men ervaring had met 

de agressieve telefonische verkoop door Pretium. 

6. Een week later, dus op 29 september, is het 

programma-onderdeel alsnog uitgezonden, met 

inbegrip van delen van de met een verborgen camera 

gemaakte opnamen (die overigens “bewerkt” 

waren, zodat de gefilmde personen niet herkenbaar 

waren). In het uitgezonden programma is 

ook aan [betrokkene 2], directeur van Pretium, 

de gelegenheid geboden het standpunt van Pretium 

kenbaar te maken. [Betrokkene 2] heeft van 

deze mogelijkheid gebruik gemaakt. 

Aan het slot van deze uitzending werd verwezen 

naar een voorbeeldbrief op de website van Tros 

Radar, waarmee consumenten hun overeenkomst 

met Pretium kunnen ontbinden. 

2 

Van de kant van Tros is dit in twijfel getrokken. 

7. Pretium heeft naar aanleiding van de uitzending(en) 

grote advertenties in een aantal dagbladen 

laten plaatsen met als kop “De andere kant 

van het Tros Radar verhaal over Pretium Telecom”, 

en met een aan die titel beantwoordende 

inhoud. Naar aanleiding van deze advertenties is 

in een uitzending van Tros Radar van 20 oktober 

2008 weer aandacht aan Pretium besteed. Op dezelfde 

dag heeft [betrokkene 1] een column over 

de kwestie op de website van Tros Radar gepubliceerd. 

8. Zoals ik al even aanstipte, richten de vorderingen 

van Pretium in de onderhavige – kort geding 

– procedure zich tegen alle zo-even vermelde uitingen 

van de kant van Tros – dus de drie uitzendingen 

waarvan zo-even sprake was, de op de 

website van Tros Radar geplaatste modelbrief en 

de column van [betrokkene 1]. 

In de eerste aanleg oordeelde de voorzieningenrechter 

een gedeelte van de vorderingen van Pretium 

toewijsbaar. Beide partijen kwamen in appel. 

Het hof heeft beide zaken gevoegd en in één arrest 

afgedaan. Daarbij kwam het hof tot de uitkomst 

dat alle vorderingen van Pretium niet toewijsbaar 

waren. 

9. Namens Pretium is tijdig 3 en regelmatig cassatieberoep 

ingesteld. 4 Tros heeft tot verwerping 

laten concluderen. De zaak is vervolgens mondeling 

bepleit (bij welke gelegenheid delen van de 

in geding zijnde televisie-uitzendingen aan de 

aanwezigen zijn getoond). Daarna hebben partijen 

hun standpunten schriftelijk toegelicht, en is er 

schriftelijk gerepliceerd en gedupliceerd. 

3 

4 

Het in cassatie bestreden arrest is van 21 juli 2009. De 

cassatiedagvaarding werd precies acht weken later, op 

15 september 2009, uitgebracht. 

De cassatiedagvaarding is “gerectificeerd” bij een na de 

cassatietermijn uitgebracht exploot. Daarbij zijn, anders 

dan gebruikelijk, niet formaliteiten van betekening geredresseerd, 

maar misstellingen in de tekst van de middelen. 

Hiertegen is van de kant van Tros bezwaar gemaakt. 

Ik meen echter dat de in het rectificatie-exploot 

aangegeven wijzigingen inderdaad typfouten en daarmee 

vergelijkbare verschrijvingen betreffen; en dat er daarom 

geen bezwaar tegen bestaat, van de “gerectificeerde” 

tekst van de middelen uit te gaan. 

Ik heb mij echter – evenals de raadslieden van Tros – 

wat de nummering van de middelonderdelen betreft 

aan de oorspronkelijke cassatiedagvaarding gehouden. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


715

97 

«JA» 

Varia 

Bespreking van de cassatiemiddelen 

10. Er worden zeven cassatiemiddelen aangevoerd, 

waarin achtereenvolgens (nagenoeg) alle inhoudelijke 

beslissingen uit het arrest van het hof worden 

bestreden. 

Voorafgaand aan de bespreking van de klachten, 

lijkt het mij goed om het volgende voorop te stellen: 

11. Het gaat in deze zaak vooral om de beoordeling 

of uitlatingen in een publiciteitsmedium (in 

vijf verschillende varianten) een ontoelaatbare 

aantasting inhouden van de goede naam van 

Pretium. 

Bij een dergelijke beoordeling komt het aan op 

afweging van de factoren die aan weerszijden betrokken 

zijn bij twee hoogwaardige belangen. In 

het arrest uit de feitelijke instanties dat in HR 1 

oktober 2010, NJ 2010, 529 werd beoordeeld 

worden die omschreven als: “aan de ene kant het 

belang dat individuele burgers niet door (openbare 

of openbaar gemaakte) uitlatingen via onder 

meer de pers en internet worden blootgesteld aan 

lichtvaardige verdachtmakingen; aan de andere 

kant het belang dat niet, door gebrek aan bekendheid 

bij het grote publiek, (beweerdelijk aanwezige) 

misstanden die de samenleving raken kunnen 

blijven voortbestaan.”. 

In het aangehaalde arrest oordeelt de Hoge Raad 

dat deze maatstaf terecht niet wordt bestreden 5 . 

Aan EHRM 14 februari 2008, NJ 2009, 520 m.nt. 

EJD, rov. 67 ontleen ik een formulering die een 

ruimer gebied lijkt te bestrijken: “A perusal of the 

judgments by the Sofia District Court and the 

Sofia City Court (see paragraphs 26 and 30 above) 

reveals that they fully recognised that the present 

case involved a conflict between the right to impart 

information and protection of the reputation 

or rights of others, a conflict they resolved by 

weighing the relevant considerations.”. 6 

5 

6 

Zie ook HR 15 mei 2009, NJ 2009, 372, m.nt. EJD. In 

dat arrest van de Hoge Raad werd een door de lagere 

rechter in vrijwel dezelfde woorden geformuleerde 

maatstaf eveneens als juist aangemerkt. De beide hoven 

lijken de aldus geformuleerde maatstaf te ontlenen aan 

de “leading case” HR 24 juni 1983, NJ 1984, 801 m.nt. 

Scheltema, rov. 3.4. 

In EHRM 29 april 2009, NJ 2009, 522, m.nt. Dommering, 

rov. 21 – 25, heeft het EHRM zijn rechtspraak in 

zoverre verfijnd, dat is aangegeven dat aantasting van 

reputatie in media-uitingen niet met een beroep op art. 

8 EVRM, maar eventueel wel met een beroep op art. 10 

lid 2 EVRM kan worden bestreden. Het EHRM maakt 

12. Toepassing van ieder van de twee genoemde 

maatstaven (die elkaar op z’n minst genomen in 

zoverre overlappen, dat het voor de onderhavige 

zaak geen wezenlijk verschil maakt, welke men 

toepasselijk acht), geschiedt blijkens de aangehaalde 

rechtspraak aan de hand van alle relevante 

omstandigheden. In het al aangehaalde arrest HR 

24 juni 1983, NJ 1984, 801 m.nt. Scheltema, rov. 

3.4, wordt een (sedertdien vaak geciteerde) reeks 

van omstandigheden opgesomd waaraan (de 

Hoge Raad voegt toe: “in een situatie als de onderhavige”) 

bij het hier te geven oordeel gewicht kan 

toekomen. Kennisneming van de verdere rechtspraak, 

waaronder die van het EHRM, laat echter 

zien dat er een scala aan andere omstandigheden 

is, dat in andere situaties gewicht in de schaal kan 

leggen. 7,8 

7 

8 

hier een onderscheid tussen “reputatie” en “persoonlijke 

integriteit” – het laatstgenoemde gegeven valt onder het 

bereik van art. 8 EVRM, maar voor het eerstgenoemde 

geldt dat niet (noodzakelijkerwijs). 

Dit onderscheid lijkt mij voor de vandaag te beoordelen 

zaak niet van wezenlijk belang. Ik zie namelijk geen relevant 

verschil als het gaat om de afweging tussen de 

door de art. 8 en 10 EVRM beschermde belangen, en 

de afweging die bij toepassing van de in art. 10 lid 2 

EVRM aangegeven uitzondering op de “uitingsvrijheid” 

in verband met de bescherming van reputatie, moet 

worden gemaakt. 

Voorzover, anders dan ik zojuist veronderstelde, er wél 

een voor deze zaak relevant verschil zou zijn tussen de 

afweging in het kader van art. 10 lid 2 EVRM en de afweging 

tussen de door art. 8 en art. 10 EVRM beschermde 

belangen, lijkt mij duidelijk dat dat verschil niet in 

het voordeel van Pretium kan uitpakken. De eerstgenoemde 

afweging kent immers niet méér gewicht aan 

het belang van de benadeelde partij toe dan de tweede, 

kennelijk door het hof in deze zaak toegepaste afweging. 

Het middel klaagt overigens niet dat de toegepaste wegingsmaatstaf 

in dit opzicht zou zijn miskend; ook 

daarom kan aan het hier gesignaleerde onderscheid 

voorbij worden gegaan. 

Zie ook HR 8 maart 1985, NJ 1986, 437, m.nt. CJHB, 

rov. 3.3. 

Ik noem, als illustraties: de mate waarin de aangevallen 

uitingen als het om verdenking van strafbare feiten gaat, 

indruisten tegen de voor verdachten van strafbare feiten 

geldende “onschuld-presumptie” (bijvoorbeeld: EHRM 

9 juli 2008, NJ 2009, 521, m.nt. Dommering, rov. 25); 

en het uitgangspunt dat ook degenen die zich op de 

vrijheid van meningsuiting beroepen, strafrechtelijk 

gesanctioneerde regels in beginsel hebben te respecteren 

(o.a. EHRM (“Grand Chamber”) 10 december 2007, NJ 

2008, 236, m.nt. Dommering, rov. 102). In HR 6 januari 

1995, NJ 1995, 422, m.nt. E.J.D., rov. 5.10 komt naar 

voren dat ook aan het gegeven dat de publicatie strafbare 

716 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

13. Voor (haast) ieder van de factoren die bij deze 

afweging in aanmerking kan komen geldt, dat de 

bepaling van de relevantie en het gewicht daarvan 

een feitelijke appreciatie vergt. Voor de wegingper-saldo 

van het totaal van in aanmerking genomen 

factoren geldt dat dan in dezelfde, of in nog 

wat versterkte mate. Het verbaast dan ook niet 

dat de hier te maken afweging gemeenlijk als 

“feitelijk” wordt gekwalificeerd. 9 

Het zal duidelijk zijn dat dit de ruimte voor 

(her)beoordeling van beslissingen op dit punt in 

cassatie, in aanmerkelijke mate beperkt. 

Ik vermeld, ter vermijding van mogelijk misverstand, 

dat ook Pretium in haar betoog in cassatie 

dit als uitgangspunt hanteert; maar ik voeg daar 

meteen aan toe dat Pretium vervolgens de ruimte 

die de cassatierechter daadwerkelijk ter beschikking 

heeft, geheel anders beoordeelt dan volgens 

mij met de rechtens geldende begrenzingen 

overeenkomt. 

14. Vervolgens: het gaat in deze zaak om een 

(oordeel in) kort geding. Het kort geding is erop 

toegesneden, in daarvoor geëigende gevallen, na 

een summiere en voor een belangrijk deel: met 

voorbijgaan aan de voor de “bodemprocedure” 

geldende procedurele waarborgen (bijvoorbeeld: 

de daar geldende regels ten aanzien van stelplicht 

en bewijslastverdeling) gevoerde rechtsgang, een 

oordeel te verkrijgen over de vraag of een voorlopige 

voorziening in het gegeven geval aangewezen 

is. 

Wie de zojuist neergeschreven volzin ter kennis 

neemt begrijpt zonder moeite dat aan de motivering 

van de beslissing in kort geding minder 

strikte eisen worden gesteld dan aan die in de 

“hoofdzaak”. 10 

9 

10 

feiten betreft die in een (zeer ver) verwijderd verleden 

zijn begaan, in het voordeel van de veroordeelde aanmerkelijk 

gewicht toekomt. 

Onrechtmatige Daad (losbl.), Schuijt, nr. VII, aant. 21; 

Asser/Hartkamp & Sieburgh 6 IV*, 2010, Hfdst. 7, nr. 

300; HR 1 oktober 2010, NJ 2010, 529, rov. 3.2; HR 6 

januari 1995, NJ 1995, 422, m.nt. E.J.D., rov. 5.8.3.3; HR 

8 maart 1985, NJ 1986, 437, m.nt. CJHB, rov. 3.3. 

Burgerlijke Rechtsvordering (losbl.), Tjong Tjin Tai, 

art. 254, aant. 16; Asser Procesrecht/Veegens – Korthals 

Altes – Groen, 2005, nr. 125; HR 4 september 2009, 

RvdW 2009, 899, rov. 4.6.4; HR 11 juli 2008, rechtspraak.nl 

LJN BD1387, rov. 3.6; HR 11 juli 2008, NJ 

2009, 451, m.nt. E.J.D., rov. 3.4.13, 3.4.14 en 3.7.4.4. 

Ook hier geldt dat het cassatiemiddel en de toelichtingen 

daarop “met de mond belijden” dat de 

stellers zich hiervan bewust zijn; 11 maar geldt tegelijk 

dat de inhoudelijke argumenten die in het 

middel en de toelichtingen worden aangevoerd, 

motiveringseisen hanteren die de wettelijke standaard 

aanzienlijk te boven gaan. 

15. Ten derde: een belangrijke plaats in de argumentatie 

in cassatie is ingeruimd voor stellingen 

op het thema dat het hof op onjuiste of onvoldoende 

begrijpelijke gronden heeft verworpen, dat het 

gebruik van het middel van de verborgen camera 

in dit geval ontoelaatbaar was (en dat vanwege 

dat feit, aan wat Tros verder tot haar verweer 

aanvoerde in belangrijke mate voorbij zou moeten 

worden gegaan). 

16. Pretium baseert dit betoog ten dele op de Nederlandse 

(lagere) rechtspraak over dit onderwerp 

(cassatierechtspraak daarover is er tot op heden 

niet); en daarnaast op de stelling dat het aan Tros 

op dit punt verweten gedrag strijdig zou zijn met 

een door de Raad voor de Journalistiek gepubliceerde 

Leidraad, die zou zijn aan te merken als 

(indicator van) het op dit punt geldende recht. 

Te dien aanzien, de drie navolgende opmerkingen: 

17. Ten eerste: de aangehaalde lagere rechtspraak 

ondersteunt het namens Pretium betoogde niet, 

of maar zeer ten dele. Ik vat de teneur van die 

rechtspraak 12 aldus samen dat gebruik van verborgen 

camera’s als onderzoeks-/opsporingsmiddel 

slechts in uitzonderlijke situaties als toelaatbaar 

is aan te merken; en dat aan de hand van de concrete 

omstandigheden moet worden onderzocht 

of er sprake is van een uitzonderlijke situatie 

waarin het gebruik van dit middel als (niet on- 

)geoorloofd kan gelden. 

18. Van de kant van Pretium wordt verdedigd dat 

uit de rechtspraak (en de verdere bronnen die 

Pretium aanhaalt) een beperktere norm blijkt, 

ingevolge welke het, wil het inzetten van een verborgen 

camera aanvaardbaar zijn, in elk geval 

nodig is dat er geen andere (redelijkerwijs beschikbare) 

middelen zijn om de desbetreffende kwestie 

11 

12 

Met dien verstande dat bij herhaling, met verwijzing 

naar HR 4 juni 1993, NJ 1993, 659, m.nt. DWFV, rov. 

3.4, wordt benadrukt dat ook in kort geding een minimum 

niveau van begrijpelijkheid van de gegeven motivering 

wordt verlangd. 

Zie het overzicht bij Onrechtmatige Daad (losbl.), 

Schuijt, Hfdst. VII, aant. 85. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


717

97 

«JA» 

Varia 

aan het licht te brengen, én dat door voorafgaand 

onderzoek is vastgesteld dat die situatie zich 

voordoet. 

19. Aan Pretium kan worden toegegeven dat de 

“noodzaak” van het inzetten van het middel van 

de verborgen camera (omdat geen andere bruikbare 

middelen voor het vaststellen van de feiten 

voorhanden zijn) met enige regelmaat als een 

vereiste wordt aangewezen bij de beoordeling of 

dat middel in het desbetreffende geval door de 

beugel kon. 13 

De klemmendheid van de “noodzaak” die men 

hier op het oog heeft verdient echter om voor de 

hand liggende redenen relativering. Het is immers 

vrijwel nooit zo dat de verborgen camera het enige 

in aanmerking komende middel is waarmee een 

bepaald gegeven kan worden vastgesteld. Vrijwel 

altijd kan dat ook met andere middelen, zoals de 

inzet van een onderzoeker die geen verborgen 

camera gebruikt maar zijn bevindingen in een 

verklaring – schriftelijk of gefilmd – vastlegt, of 

gebruik van verklaringen van betrokkenen (als 

het om de onderhavige zaak gaat bijvoorbeeld: 

navraag bij personen die Pretiums telefonische 

wervingsgesprekken hebben beleefd). Wanneer 

men werkelijk zou verlangen dat gebruik van de 

verborgen camera het enige redelijkerwijs beschikbare 

middel is, zou dat middel daarom praktisch 

nooit voor toepassing in aanmerking komen. 

20. Het verbaast dan ook niet dat in de nodige 

uitspraken een minder stringente benadering 

wordt toegepast, en wordt onderzocht of, gezien 

de ernst van het probleem dat aan onderzoek 

wordt onderworpen en de effectiviteit van vaststelling 

én “verslaglegging” door middel van een 

verborgen camera, dat middel in het gegeven geval 

als geëigend c.q. aangewezen mocht worden beoordeeld. 

14 

13 

14 

Bijvoorbeeld in Vzr. Amsterdam 17 juli 2009, NJF 2009, 

397, Mediaforum 2009-9, nr. 25, m.nt. Chavannes, rov. 

4.6; Vzr. Amsterdam 5 juni 2009, LJN BI6627, rov. 4.5. 

Zie ook: Schuijt, “De rechter en de verborgen camera”, 

Informatierecht/AMI 1996-5, p. 83 – 86, en Kamerstukken 

II 2000 – 2001, 27 732, nr. 3, p.5 (het artikelsgewijs 

commentaar bij art. 441b Sr.). 

Een illustratie levert hof Amsterdam 21 mei 2010, NJF 

2010, 308, rov. 2.17 en 2.18. 

Dat brengt mij ertoe, de in alinea 17 hiervóór geformuleerde 

norm als een betere weergave van de 

grosso modo uit de rechtspraak af te leiden opvatting 

te beoordelen. 

21. Dat de “noodzaak” van het inzetten van de 

verborgen camera van tevoren deugdelijk zou 

moeten worden onderzocht – het tweede door 

Pretium als vereiste aangevoerde element -, lijkt 

mij ook bepaald geen “harde” regel. Allicht zal 

men vaak, om te kunnen constateren dat men op 

het middel van de verborgen camera aangewezen 

is, van tevoren enig onderzoek moeten doen. Er 

laten zich echter ook geredelijk omstandigheden 

denken waarin het op de voorhand evident is a) 

dat het gegeven dat men wil onderzoeken van 

zodanige ernst is dat de inzet van dit middel 

daardoor gerechtvaardigd wordt, en b) dat andere 

onderzoeksmiddelen onbruikbaar of ruimschoots 

minder effectief zullen zijn. In dergelijke gevallen 

kan ongetwijfeld aan verder onderzoek voorbij 

worden gegaan. Wat er overigens aan onderzoek 

verlangd mag worden is in hoge mate van de bijzonderheden 

van het geval afhankelijk, zodat 

daarvoor geen “harde” regels te geven zijn. 

Ook in dit opzicht kom ik dus uit op de in alinea 

17 hiervóór geformuleerde norm. 

22. Tweede opmerking: de Leidraad waarop Pretium 

een beroep doet is niet op één lijn te stellen 

met geldend Nederlands recht. Het gaat hier om 

een door beroepsgenoten geformuleerd geheel 

van regels, enigszins vergelijkbaar met de tuchtreglementen 

en gedragscodes die door verschillende 

beroepsgroepen zijn ontwikkeld (al-dan-niet op 

basis van wettelijke bevoegdheden). 

Voor tuchtrechtelijke regels is in de rechtspraak 

aangenomen dat overtreding daarvan weliswaar 

een aanwijzing kan opleveren dat ook een rechtsnorm/zorgvuldigheidsnorm 

is geschonden, maar 

niet zonder meer meebrengt dat er van onrechtmatig 

gedrag sprake is. 15 Met het oog op deze 

rechtspraak is dusdanig onaannemelijk dat de 

namens Pretium ingeroepen Leidraad als (zonder 

meer) bepalend voor het geldende recht zou mogen 

worden aangemerkt, dat ik meen verder aan 

deze stelling voorbij te kunnen gaan. 

15 

O.a. HR 13 oktober 2006, NJ 2008, 529, m.nt. Van Dam, 

rov. 4.4.3. 

718 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

23. Daarnaast, maar niet daaraan ondergeschikt, 

geldt dat de in de Leidraad geformuleerde regel 

voor het gebruik van verborgen camera’s 16 inhoudelijk 

niet wezenlijk afwijkt van wat uit de hoger 

bedoelde rechtspraak – zoals ik die lees – ook 

blijkt: gebruik van verborgen camera’s is slechts 

bij uitzondering toelaatbaar, en of de uitzondering 

zich voordoet hangt van de omstandigheden af. 

24. Dat het gebruik van verborgen camera’s inderdaad 

slechts bij (tamelijk hoge) uitzondering toelaatbaar 

is, dringt zich al daarom op, dat het gebruik 

van dit middel 17 in veel gevallen een strafbaar 

feit oplevert, zie bijvoorbeeld art. 139f Sr. In 

het verlengde daarvan ben ik bereid aan te nemen 

(desnoods: als werkhypothese) dat het gebruik 

van verborgen camera’s onder de meeste omstandigheden 

jegens degenen “tegen” wie dat gebruik 

wordt ingezet als onrechtmatig en dus als (ook 

civielrechtelijk) ongeoorloofd heeft te gelden. 18 

De rechtspraak van het EHRM houdt echter duidelijke 

aanwijzingen in dat (ook) de overtreding 

van strafrechtelijk gesanctioneerde normen onder 

omstandigheden kan worden gerechtvaardigd c.q. 

gelegitimeerd door “overriding” belangen ontleend 

aan art. 10 EVRM. 

25. Ik heb in de rechtspraak van het EHRM geen 

beslissingen aangetroffen betreffende het gebruik 

van ongeoorloofde “opsporingsmethoden”; maar 

wel een reeks(je) beslissingen over de vraag of 

overtreding van strafrechtelijk gesanctioneerde 

normen onder omstandigheden door de belangen 

in verband met art. 10 EVRM kan worden gelegitimeerd. 

Het gaat dan steeds over strafbepalingen 

16 Inmiddels staat die in par. 2.1.6 van deze Leidraad. 

17 Evenals de openbaarmaking van met een verborgen 

camera verkregen beelden, art. 139g Sr. 

18 Ik realiseer mij dat bevestigende beantwoording van de 

vraag of dat zo is, nog niet beslissend is voor de “vervolgvraag” 

of ook gebruik van de langs onrechtmatige weg 

verkregen inlichtingen mag worden verboden. Men kan 

zich geredelijk gevallen voorstellen waarin de verhoudingen 

zo liggen dat, hoewel de wijze waarop informatie 

is verkregen als onrechtmatig moet worden beoordeeld, 

het verdere gebruik van die informatie, inclusief openbaarmaking 

daarvan, desondanks geoorloofd is. De 

rechtsleer over gebruik van onrechtmatig verkregen 

bewijs biedt enkele aanknopingspunten voor de verdere 

beoordeling van deze vraag; zie o.a. Embregts, Uitsluitsel 

over bewijsuitsluiting, diss. 2003, p. 237 e.v. 

die gericht zijn op (het verbieden van) openbaarmaking 

van confidentiële gegevens, en in het bijzonder 

“staatsgeheimen”. 

26. In die rechtspraak wordt voorop gesteld dat 

art. 10 EVRM niet met zich meebrengt dat degenen 

die van die bepaling kunnen profiteren, in 

het bijzonder: journalisten, zich niet zouden 

moeten houden aan de geldende strafrechtelijk 

gesanctioneerde regels. 19 Vervolgens wordt echter 

aan de hand van alle concrete omstandigheden 

onderzocht of in het gegeven geval de belangen 

die art. 10 EVRM beschermt, niet toch meebrengen 

dat de in dat geval toegepaste strafsanctie als 

buitenproportioneel moet worden aangemerkt 

(en dan ook wel, of de handelwijze van de betrokken 

journalist als in beginsel toelaatbaar moet 

worden aangemerkt). In de eerste in voetnoot 19 

aangehaalde zaak was de uitkomst van die afweging 

voor de journalist negatief, in de tweede positief. 

27. Ik denk dat de in deze rechtspraak van het 

EHRM ontwikkelde maatstaf ook voor het vandaag 

te beoordelen geval tot richtsnoer moet dienen. 

Het gaat immers ook in dit geval om de vraag 

of de overtreding van de (mogelijk) strafrechtelijk 

gesanctioneerde, en in elk geval civielrechtelijk 

van toepassing zijnde norm waarvan Pretium Tros 

beschuldigt, in het licht van de overige bij de toepassing 

van art. 10 EVRM in aanmerking te nemen 

belangen als gerechtvaardigd is aan te merken. 

Art. 10 EVRM is op deze vraag rechtstreeks 

van toepassing. De in de rechtspraak van het 

EHRM ontwikkelde maatstaven voor beantwoording 

van deze vraag lenen zich dus ook voor 

rechtstreekse toepassing. 

28. De rechtspraak van het EHRM laat, zoals ik 

al even aangaf, zien dat de hier te beoordelen 

vraag moet worden beantwoord aan de hand van 

(af)weging van alle relevante omstandigheden van 

het geval. 

Er doet zich daarom dezelfde situatie voor als in 

alinea 13 werd vermeld: de rechter moet oordelen 

aan de hand van een afweging van factoren die, 

althans: in grote meerderheid, ieder voor zich 

feitelijke waardering vereisen (met als gevolg dat 

19 

EHRM 10 december 2007, NJ 2008, 236, m.nt. Dommering, 

rov. 102; EHRM 21 januari 1999, NJ 1999, 713, 

m.nt. EJD, rov. 52; zie ook HR 5 december 2006, NJ 

2006, 665, rov. 3.3 en 3.4. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


719

97 

«JA» 

Varia 

bepaling van het uiteindelijke wegingsresultaat 

ook een uitgesproken “feitelijke” beoordeling 

vergt). 

Ook hier geldt daarom dat er voor herbeoordeling 

van de door het hof gevonden uitkomst in cassatie 

maar een beperkte ruimte bestaat; 20 en, enigszins 

op de dingen vooruitlopend: ook hier meen ik dat 

het cassatiemiddel die ruimte miskent. 

29. Na deze inleidende opmerkingen zal het de 

lezer misschien niet verrassen als ik aangeef dat 

ik de klachten van het middel als ongegrond beoordeel. 

Ik denk dat ik er niettemin goed aan doe 

dat aan de hand van de individuele klachten nog 

nader toe te lichten. 

30. Onderdeel I van het middel bestrijdt het oordeel 

van het hof dat ertoe strekt dat gebruik van 

een verborgen camera in het hier te beoordelen 

geval niet als ontoelaatbaar kan worden aangemerkt. 

Bij mijn beoordeling van deze klacht(en) 

ga ik, zoals voor de hand ligt, van de in alinea’s 

11 – 28 hiervóór neergeschreven beschouwingen 

uit. 

Bij het oordeel van het hof staat op de voorgrond 

a) dat aangenomen moet worden dat de door 

Pretium in praktijk gebrachte verkoopmethode 

tot veel klachten aanleiding geeft (o.a. rov. 6, rov. 

13); b) dat bij gebreke van vastlegging van de 

verkoopgesprekken vóór het opnemen van de 

“voicelogs”, aanknopingspunten voor het beoordelen 

hoe de niet-opgenomen verkoopgesprekken 

verlopen niet (op bruikbare wijze) voorhanden 

zijn (rov. 6); en c) dat Pretium ontkent dat zich 

problemen voordoen (rov. 6, derde volzin en slot). 

31. Vooral op grond van die drie gegevens oordeelt 

het hof de toepassing van de onderzoeksmethode 

van de verborgen camera tijdens een opleiding 

voor “telemarketeer” van Pretium in dit geval 

als “geëigend” (rov. 6) – en kennelijk in aansluiting 

daarop, als in deze omstandigheden niet ongeoorloofd. 

20 

Ik signaleer, zoals al vaker is gesignaleerd, dat bij 

beoordeling door het EHRM meer dan eens blijkt van 

een (aanmerkelijk) geringere terughoudendheid wanneer 

het om waardering van feitencomplexen gaat, dan 

in Nederland bij beoordeling in cassatie de norm is. 

Het spreekt wel vanzelf dat ik mij in deze conclusie richt 

naar de normen voor beoordeling in een Nederlandse 

cassatieprocedure, en niet naar de misschien ruimere 

norm die wat dat betreft bij beoordeling ten overstaan 

van het EHRM van toepassing zou kunnen zijn. 

Die beoordeling berust op een reeks van feitelijke 

waarderingen zoals in alinea 28 hiervóór bedoeld. 

Daarop stuiten de klachten van dit middelonderdeel 

in meerderheid al af. 

32. Onderdeel I.1 suggereert dat het hof bij de van 

hem gevraagde afweging zou zijn uitgegaan van 

een “in beginsel”-voorrang van de uitingsvrijheid 

die onder meer door art. 10 EVRM wordt gegarandeerd, 

boven andere (ook “hoogwaardige”) belangen; 

maar ik heb in het bestreden arrest geen 

aanwijzingen aangetroffen die deze suggestie ondersteunen; 

en ik vond in het middel ook geen 

verwijzing naar dergelijke aanwijzingen. Wel heeft 

het hof aangegeven dat, om de redenen die in 

onderdeel I.1 worden geparafraseerd, aan de uitingsvrijheid 

van persmedia (inclusief “visuele” 

media zoals televisie) een groot belang toekomt. 

Wat het hof hier heeft overwogen sluit echter geheel 

aan bij vele beslissingen van het EHRM in 

dezelfde zin, en geeft dus ongetwijfeld geen blijk 

van een “verkeerde” inschatting van het hier in 

acht te nemen belang. 

Daarom vind ik deze klacht ondeugdelijk. 

33. Onderdeel I.2 (in de “oude” nummering) betoogt 

dat de rechter de door de Raad voor de 

Journalistiek ontwikkelde normen tot richtsnoer 

zou moeten nemen. Dat lijkt mij om de (twee, van 

elkaar onafhankelijke) redenen die in alinea’s 22 

en 23 hiervóór werden besproken, niet juist of 

niet terzake. 

34. Onderdeel I.3 (bij het rectificatie-exploot tot 

onderdeel I.2 vernummerd) gaat weer, bij de bestrijding 

van ’s hofs oordeel over de toelaatbaarheid 

van het inzetten van een verborgen camera, 

uit van door de Raad van de Journalistiek geformuleerde 

normen, en stuit daarom eveneens af 

op de in alinea’s 22 en 23 hiervóór neergeschreven 

bedenkingen. 

35. In het vervolg van dit onderdeel (op p. 11 van 

de cassatiedagvaarding) wordt een betoog ontwikkeld 

dat er de nadruk op legt dat gebruik van een 

verborgen camera slechts dan toelaatbaar zou zijn 

als aan de hand van deugdelijk voorafgaand onderzoek 

is gebleken dat andere onderzoekmethoden 

niet toereikend (zullen) zijn. (Hier wordt dus 

de norm verdedigd die ik in alinea’s 18 – 21 hiervóór 

besprak.) 

Dit betoog lijkt mij ondeugdelijk omdat het hof 

zonder miskenning van de hiervóór besproken 

normen kon oordelen (en heeft geoordeeld) dat 

zich geen beter bruikbaar alternatief voor onderzoek 

aandiende (rov. 6). 

720 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

36. Ik hoef dan niet nader in te gaan op de vraag 

onder welke omstandigheden van een publiciteitsmedium 

werkelijk voorafgaand onderzoek mag 

worden gevergd voordat besloten wordt tot inzet 

van overigens als ongeoorloofd aan te merken 

onderzoeksmethoden. Het lijkt mij overigens 

duidelijk dat de variant die Pretium in dit middelonderdeel 

ten tonele voert – namelijk, kort gezegd, 

dat het medium voorafgaandelijk zou moeten 

onderzoeken of binnengekomen klachten (blijkbaar: 

ongeacht het aantal en de onderbouwing 

daarvan) inhoudelijk gegrond zijn – van een publiciteitsmedium 

in veel gevallen, het onderhavige 

geval vermoedelijk daaronder begrepen, 21 het 

volstrekt onmogelijke vraagt. Een dergelijke stelling 

veroordeelt zichzelf. 

37. Dit onderdeel schrijft tenslotte aan het hof de 

opvatting toe dat publiciteitsmedia overigens ongeoorloofde 

onderzoeksmethoden zouden mogen 

inzetten zodra zij (de publiciteitsmedia) verwachten 

dat andere benaderingen niet succesvol zouden 

zijn. Iets dergelijks heeft het hof echter niet 

geoordeeld 

Voor het overige lijken de onderhavige klachten 

ertoe te strekken dat de Hoge Raad de feitelijke 

appreciatie die het hof heeft gemaakt van de kansen 

dat andere onderzoeksbenaderingen zinvol 

zouden zijn, zou (moeten) toetsen. Dat mag de 

Hoge Raad echter ingevolge art. 419 lid 3 Rv. niet 

doen. 

38. Onderdeel I.4 (opnieuw: “oude” nummering) 

benadrukt dat televisie een bijzonder “indringend” 

medium is 22 en dat aan consumentenprogramma’s 

zoals Tros Radar door de kijkers een verhoudingsgewijs 

groot gezag pleegt te worden toegekend. 

Blijkens rov. 19 heeft het hof die gegevens echter 

expliciet in zijn beoordeling en in de motivering 

betrokken. Het hof heeft die gegevens dus niet 

“miskend”; terwijl het gewicht dat daaraan in het 

onderhavige geval toekomt, zich aan beoordeling 

in cassatie onttrekt. 

39. Het onderdeel lijkt daarnaast te suggereren 

dat de makers van een televisieprogramma als het 

onderhavige de genoemde gegevens (“indringendheid” 

en “bijzonder gezag”) ook in aanmerking 

zouden moeten nemen bij de beoordeling of be- 

paalde – overigens in het algemeen ongeoorloofde 

– onderzoeksmethoden in het gegeven geval toch 

voor toepassing in aanmerking komen. 

Dit lijkt mij een misverstand. De beide bedoelde 

gegevens brengen mee dat de desbetreffende 

zendgemachtigde een grote(re) mate van zorgvuldigheid 

in acht moet nemen als het gaat om de 

juistheid en de onderbouwing van de voor derden 

schadelijke uitingen die door hem openbaar 

worden gemaakt. Voor de vraag welke onderzoeksmethoden 

aangewezen c.q. noodzakelijk zijn om 

de juistheid van de beoogde uitingen vast te stellen, 

komt echter aan de beide hier bedoelde gegevens 

geen bijzonder gewicht toe. Hoogstens zou 

men kunnen denken dat de terughoudendheid 

die een zendgemachtigde in het hier bedoelde 

geval in acht moet nemen ten aanzien van uitingen 

waarvoor de onderbouwing niet voldoende 

sterk is, kan meebrengen dat het inzetten van 

overigens kwestieuze onderzoeksmethoden wat 

eerder gerechtvaardigd is dan anders het geval 

zou zijn. De “verzwaarde” plicht om deugdelijk 

onderzoek te doen kan immers, is men geneigd 

te denken, rechtvaardigen dat men sneller naar 

overigens misschien ongeoorloofde middelen mag 

grijpen om zich (voldoende) zekerheid te verschaffen, 

dan het geval zou zijn wanneer die plicht niet 

(in dezelfde mate) bestond. 

40. Onderdeel I.5 bestrijdt de vaststelling dat 

Pretium zou ontkennen dat zich problemen 

voordoen (het hof zou zich in dit opzicht aan ongeoorloofde 

aanvulling van de gestelde feiten 

schuldig maken); en doet een beroep op de geldende 

bewijslastverdeling. 

Ik vraag mij af of de klacht niet al daarop afstuit, 

dat daarin niet wordt aangegeven waar, in de gedingstukken, 

stellingen van Pretium te vinden 

zijn die ertoe strekken dat de door Tros aangesneden 

problemen worden erkend. Intussen: er zijn 

in de stukken vele plaatsen aan te wijzen die het 

hof zo kon begrijpen dat er inderdaad van inhoudelijke 

ontkenning, door Pretium, van de van de 

kant van Tros gestelde problemen sprake was; zie 

bijvoorbeeld de Memorie van Grieven van de kant 

van Pretium, alinea’s 1.2, 3.3 – 3.6, 4.17, Grief 2, 

Grief 3, Grief 8 en Grief 9. 

21 

22 

Zie ook het in alinea 49 hierna opgemerkte. 

Zie EHRM 17 december 2004, Appl.nr. 49017/99, rov. 

79. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


721

97 

«JA» 

Varia 

De uitleg van de partijstandpunten in feitelijke 

aanleg is voorbehouden aan de “feitelijke” rechter. 

23 

[41. Overigens: een juridische leek zou, op dit 

punt aangekomen, vermoedelijk het gevoel krijgen 

dat de draad van de discussie hem dreigde te 

ontgaan: als Pretium inderdaad niet zou ontkennen 

dat de van Tros’ zijde gestelde problemen 

zich voordeden, kan er toch onmogelijk bezwaar 

tegen worden gemaakt dat Tros uitlatingen over 

die problemen doet? Is aan het feit dat Pretium 

wél bezwaar maakt niet inherent dat Pretium de 

gestelde problemen betwist? 

Ik erken dat ik wel enigszins kan meevoelen met 

de verwarring die ik hier bij de leek op juridisch 

gebied heb verondersteld... 24 ] 

42. Wat Pretiums beroep op bewijslastverdeling 

betreft: dit is, gezien het zojuist in alinea 40 opgemerkte, 

irrelevant. Ten overvloede wijs ik erop 

dat de “gewone” regels van stelplicht en bewijslastverdeling 

in de procedure in kort geding niet gelden. 

43. Onderdeel I.6 doet er, als ik het goed zie, een 

beroep op dat Tros wél vóór de productie van de 

uitzendingen in kwestie en de keuze voor toepassing 

van een verborgen camera, contact met Pretium 

had kunnen opnemen (wat, naar onbetwist 

is, niet is gebeurd). Ik denk dat het hof begrijpelijk 

heeft uiteengezet waarom dat niet van Tros verlangd 

kon worden: er bestaat geen deugdelijke 

methode om wat op een call-center gebeurt (voor 

zover dat niet in opnames wordt vastgelegd) anders 

dan door onaangekondigde waarneming ter 

plaatse vast te stellen; 25 en gezien de door Pretium 

23 

24 

25 

HR 10 september 2010, rechtspraak.nl LJN BM6086, 

RvdW 2010, 1022, rov. 3.4.2; HR 21 mei 2010, rechtspraak.nl 

LJN BL6071, RvdW 2010, 641, rov. 3.4.2. 

Ik wijs er nog op dat in onderdeel I.7.1 (p. 17 van de 

oorspronkelijke cassatiedagvaarding, onderaan) wordt 

gesteld dat Pretium de in dit geding door Tros geuite 

beschuldigingen ontkent. Aangenomen dat het hier 

beschuldigingen betreft die geheel of grotendeels samenvallen 

met wat in de gewraakte uitzendingen is gezegd/getoond, 

lijkt deze bewering mij onverenigbaar 

met die uit onderdeel I.5. 

Het hof onderscheidt hier, op het voetspoor van de 

partijen, de “voicelogs” van afgesloten contracten die 

wél worden opgenomen en vastgelegd, en de verdere 

gesprekken waarbij dat niet het geval is. Aangezien mij 

aannemelijk lijkt dat een grote meerderheid van de gevoerde 

gesprekken niet tot een overeenkomst leidt, en 

er dan blijkbaar niets van het gesprek wordt vastgelegd, 

ingenomen ontkennende houding viel van een 

voorafgaand gesprek met Pretium geen zinvol 

resultaat te verwachten. 

44. Aan het slot van dit onderdeel wordt nog een 

detail ter sprake gebracht dat er kennelijk toe 

strekt, de betrouwbaarheid van de (bevindingen 

van de) door Tros ingezette “undercover”-medewerker 

in twijfel te trekken. Er wordt niet vermeld 

waar het desbetreffende gegeven in de stukken 

zou zijn aangevoerd, zodat daaraan al daarom in 

cassatie voorbij moet worden gegaan. Het betreft 

overigens een detail dat het hof, zeker in het kader 

van een kort geding, niet expliciet in zijn motivering 

hoefde te betrekken. 

45. Onderdeel I.7 herhaalt enkele van de eerder 

aangevoerde argumenten. Het onderdeel faalt dus, 

wat het beroep op de Leidraad van de Raad voor 

de Journalistiek betreft om de in alinea’s 22 en 23 

hiervóór besproken redenen, en overigens om de 

in alinea’s 36 en 43 hiervóór kort samengevatte 

redenen. 

46. Onderdeel I.7.1 betoogt dat, hoewel in de gewraakte 

uitingen van Tros geen uitspraak wordt 

gedaan over de al-dan-niet gegrondheid van de 

(vele) consumentenklachten waarnaar in die uitingen 

wordt verwezen, Tros die gegrondheid toch 

had moeten onderzoeken. Het in alinea 36 opgemerkte 

lijkt mij hier opnieuw van toepassing: als 

er werkelijk grote aantallen klachten bestaan, 

vraagt dit van het publiciteitsorgaan in kwestie 

het onmogelijke. Bovendien zie ik niet in waarom 

het feit dat zich veel klachten blijken voor te doen, 

niet als zodanig vermeld zou mogen worden. Het 

betreft een maatschappelijk verschijnsel dat men 

mag signaleren (en dat men geredelijk als relevant 

kan beoordelen). Ik ga er uiteraard niet aan 

voorbij dat een mededeling van deze strekking de 

indruk wekt dat de gesignaleerde klachten wel 

zullen worden veroorzaakt door verkeerd handelen 

(waarover geklaagd wordt). Het valt echter 

niet in te zien waarom een publiciteitsmedium 

zich (daarom) van het mededelen van het bestaan 

van het verschijnsel zou moeten onthouden, of 

daarvoor eerst zou moeten (trachten te) onderzoeken 

of voor de klachten een deugdelijke basis bestaat. 

moet voor het leeuwendeel van gevoerde telemarketinggesprekken 

gelden dat daarvan geen controleerbare 

weerslag beschikbaar is. 

722 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

47. De onderhavige cassatieklachten miskennen 

bovendien dat Tros er nu juist voor gekozen heeft, 

inderdaad te onderzoeken of er reden was om de 

gesignaleerde klachten als gegrond aan te merken, 

en daartoe een “undercover”-medewerker met 

een verborgen camera heeft ingezet. Daarmee is 

voldaan aan de onderzoeksplicht die dit onderdeel 

– volgens mij dus: ten onrechte – ten tonele voert; 

en ontvalt ook daarom de grond aan deze klacht. 

48. Dat, zoals deze klacht tenslotte aanvoert, de 

mededeling betreffende een groot aantal klachten 

alleen dan te verantwoorden zou zijn wanneer 

Tros door het beschikbaar stellen van de volledige 

aan Tros beschikbare informatie over de klachten 

en de klagers, Pretium in de gelegenheid had gesteld 

te verifiëren of de klachten gegrond waren, 

lijkt mij evident onjuist. Het hof heeft met recht 

(in rov. 13) geoordeeld dat Tros er al daarom toe 

kon besluiten dit niet te doen, omdat, zo begrijp 

ik het, het ging om personen ten aanzien waarvan 

in de rede lag dat hun klachten en persoonsgegevens 

niet zonder hun toestemming aan derden 

mochten worden verstrekt. Over dat oordeel 

wordt in cassatie niet geklaagd (waarmee ik 

geenszins wil suggereren dat een klacht daarover 

zin zou hebben gehad). 

49. Ik voeg nog dit toe: uit het dossier maak ik op 

dat de telemarketinggesprekken waarover, naar 

het hof kennelijk heeft aangenomen, veelal geklaagd 

werd, voor het relevante deel (het “wervende” 

deel van het gesprek) niet worden vastgelegd. 

Het ligt in de rede dat dit effectief uitsluit dat er 

achteraf deugdelijke controle naar de gegrondheid 

van klachten daarover plaatsvindt – zie ook voetnoot 

25. Hierdoor kan immers niet worden nagegaan 

of de gebeurtenissen waarover geklaagd 

wordt zich werkelijk zo hebben toegedragen. Juist 

dat kon het hof dan ook met recht aanmerken als 

een reden om (in rov. 6) onderzoek met een verborgen 

camera als in de gegeven situatie “geëigend” 

te beoordelen. 

Met dat gegeven voor ogen is ook eens temeer 

aannemelijk, dat het hof het onderhavige argument 

van Pretium van de hand heeft gewezen. 

50. Onderdeel I.7.2 miskent het in alinea 47 hiervóór 

besprokene: Tros hééft een onderzoek naar 

de gegrondheid van de jegens Pretiums telemarketingcampagne 

geuite klachten ingesteld; en het 

hof heeft de resultaten van dat onderzoek beoordeeld, 

en bevonden dat die voldoende grond opleveren 

voor mededelingen van de kant van Tros 

die ertoe strekken dat bij de telemarketinggesprekken 

ontoelaatbare bejegening plaatsvond (mijn 

parafrase van de rov. 8 – 14). Daarmee heeft het 

hof de stellingen waarop onderdeel I.7.2 doelt, 

met een goed begrijpelijke motivering besproken 

en weerlegd. 

51. Voor onderdelen I.8.1 en I.8.2 geldt mutatis 

mutandis hetzelfde: gegeven dat Tros onderzoek 

naar de gewraakte telemarketingmethodes had 

gedaan en het hof heeft geoordeeld dat dat onderzoek 

voldoende steun oplevert voor de daaraan 

door Tros verbonden constateringen, zou het hof 

voorbij hebben kunnen gaan aan de stelling van 

Pretium dat zij, Pretium, in andere geschillen over 

vergelijkbare onderwerpen in het gelijk was gesteld. 

Anders dan deze onderdelen betogen, is echter 

met de aan het slot van rov. 16 gegeven motivering 

– men zou kunnen zeggen: ten overvloede – een 

voldoende en begrijpelijke weerlegging van de 

hier bedoelde argumenten gegeven. 

52. Onderdeel I.9 houdt een reeks van verwijten 

aan het adres van het hof in. Ik meen daaraan 

niettemin vrij summier voorbij te kunnen gaan: 

– Er wordt geklaagd dat Tros niet had mogen nalaten, 

Pretium het volledige beeldmateriaal dat 

met de verborgen camera was gemaakt, te laten 

inzien. Dat lijkt mij niet juist. Het hof heeft (in 

rov. 15) geoordeeld dat er geen grond is om aan 

te nemen dat de strekking van het uitgezonden 

beeldmateriaal als gevolg van montage is gewijzigd. 

Dan valt niet in te zien waarom Tros dat 

materiaal niet zou mogen uitzenden, zonder Pretium 

de door deze verlangde inzage te geven. Het 

valt dan ook niet staande te houden dat hierdoor 

ongerechtvaardigde beletsels zijn opgeworpen 

voor het aan Pretium aangeboden weerwoord. 

– Er wordt aangevoerd dat zonder het volledige 

beeldmateriaal onvoldoende te controleren zou 

zijn of beelden uit hun context zijn gehaald en/of 

anderszins geen juiste indruk van het voorgevallene 

geven. In de vaststelling van het hof in rov. 15 

waarnaar ik zojuist verwees, ligt besloten dat (het 

hof heeft aangenomen dat) van uit context halen 

etc. geen sprake was. Dit feitelijke oordeel kan in 

cassatie niet worden getoetst. 

– Waar de klacht er toespelingen op maakt dat 

niet voldaan zou zijn aan de eisen van waarheidsgetrouwheid/volledigheid 

en aan een voldoende 

ruimte voor weerwoord van de kant van Pretium, 

wordt niet aangegeven in welk opzicht hiervan 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


723

97 

«JA» 

Varia 

sprake zou zijn. Nu dat geenszins vanzelf spreekt, 

kunnen deze klachten niet als deugdelijk onderbouwd 

worden aangemerkt. 26 

– Er wordt – opnieuw – geklaagd dat Tros Pretium 

niet de volledige aan Tros beschikbare (consumenten)klachten 

inclusief de adresgegevens heeft 

willen overhandigen. Deze klacht is in alinea’s 48 

en 49 hiervóór besproken. Ik meen niet dat daaraan 

nog iets hoeft te worden toegevoegd. 

– Tenslotte: de meerderheid van de hier aangevoerde 

klachten betreft oordelen die in (zeer) belangrijke 

mate berusten op feitelijke waarderingen. 

In zoverre is herbeoordeling in cassatie niet mogelijk. 

Er worden geen (steekhoudende) motiveringsklachten 

aangevoerd. 

53. Onderdeel II.1 is gericht tegen het oordeel van 

het hof over de vraag die [betrokkene 1] in de 

uitzending van 22 september 2008 aan het studiopubliek 

richtte (namelijk: of men wel met de 

agressieve telefonische werving van Pretium te 

maken had gehad). Volgens de klacht had het hof 

bij zijn oordeel hierover aan het verband tussen 

de uitzendingen van 22 en 29 september minder 

gewicht moeten toekennen, en aan het op 22 

september gewezen vonnis in kort geding en de 

implicaties daarvan, juist méér gewicht. 

Hier wordt dus van de Hoge Raad gevraagd twee 

van de feitelijke wegingsfactoren die het hof in 

zijn oordeel heeft betrokken te herwaarderen. Dat 

kan in cassatie niet gevraagd worden. 

54. Ik hecht er overigens aan te vermelden dat, 

ook wat mij betreft, niet valt in te zien waarom 

[betrokkene 1] haar onderhavige vraag niet zou 

hebben mogen stellen. Die valt toch, is men geneigd 

te denken, ruimschoots binnen de marges 

van de uitingsvrijheid die de rechter heeft te respecteren. 

Dat de vraag en de reactie daarop mogelijk 

negatieve indrukken ten aanzien van Pretium 

teweeg konden brengen, doet daar niet aan af. De 

uitingsvrijheid omvat ook dergelijke uitlatingen. 

Het hof heeft kennelijk, en wat mij betreft begrijpelijk, 

aangenomen dat het in kort geding gegeven 

gebod beperkt was tot de in het kort geding beoordeelde 

uitzending, en daarom de onderhavige 

uitlating niet bestreek. Mogelijk heeft het hof ook 

geoordeeld dat Pretium zelfs niet verdedigde dat 

de vraag van [betrokkene 1] rechtstreeks door het 

26 

HR 5 november 2010, RvdW 2010, 1328, LJN BN6196, 

rov. 3.4.1. 

in kort geding verkregen oordeel werd betroffen. 

Beide gedachten lijken mij plausibel. Beide worden 

overigens in cassatie niet rechtstreeks aangevochten. 

55. Onderdeel II.2 vraagt verder aandacht voor 

de ernst van het nadeel dat de door [betrokkene 

1]s vraag gewekte negatieve indruk, voor Pretium 

kon opleveren. 

Ook hier gaat het om één van de feitelijke gegevens 

die het hof bij zijn onderhavige beslissing 

moest betrekken, en dus om een gegeven dat in 

cassatie niet voor herbeoordeling in aanmerking 

komt. Ik liet zojuist al blijken dat ik kan billijken 

dat het hof aan dit gegeven geen doorslaggevend 

gewicht heeft toegekend. Dat lijkt mij dus ook 

niet onbegrijpelijk. Het hof behoefde dat niet 

(meer) expliciet in zijn motivering tot uitdrukking 

te laten komen. 

56. Onderdeel III.1 vraagt aandacht voor het namens 

Pretium benadrukte gegeven dat de wijze 

van vertonen van de met een verborgen camera 

gemaakte beelden een (onverantwoorde) sfeer 

van “criminalisering” zou hebben opgeroepen. 

Mij er wel van bewust dat ik in herhaling val – en 

met excuses daarvoor – : beoordeling van de indruk 

van deze beelden vraagt een in hoge mate 

feitelijke appreciatie. Dat het hof de indruk die 

deze beelden oproepen minder “zwart” heeft gewaardeerd 

dan Pretium verdedigde, is onjuist 

noch onbegrijpelijk. 

57. Onderdeel III.2 richt zich tegen ’s hofs waardering 

van de gesprekken die met de verborgen 

camera waren opgenomen. 

Een eerste klacht betreft de aanduiding van de 

betrokkenen als “cursusleider” en “assistent cursusleider” 

respectievelijk. Het lijkt mij uitgesloten 

dat deze aanduidingen – die overigens heel goed 

te verenigen zijn met elders gebruikte aanduidingen 

van twee cursusleiders – bij de door het hof 

gegeven waarderingen enige rol hebben gespeeld. 

Daarom behoeft deze klacht geen nader onderzoek. 

58. Daarnaast wordt geklaagd dat het hof onvoldoende 

betekenis zou hebben toegekend aan het 

verschil tussen binnen de eigenlijke cursus gedane 

uitingen en “pauzepraat”. Hier geldt weer: het 

betreft een detail van de van het hof gevraagde 

feitelijke appreciatie. Over de inhoudelijke uitkomst 

kan dus in cassatie niet worden geoordeeld. 

Onbegrijpelijk is de waardering door het hof bepaald 

niet. 

724 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

Hetzelfde geldt voor de klachten van onderdeel 

III.2.2, die eveneens op de “pauzepraat”-uitlatingen 

betrekking hebben. Met feitelijke argumenten 

wordt een feitelijke appreciatie van het hof bestreden. 

Blijkens rov. 11 heeft het hof overigens juist (ook) 

aan de opmerkingen die niet in het kader van 

“pauzepraat” werden gemaakt, veel gewicht toegekend. 

Voor zover deze klachten anders suggereren, 

zijn die ook daarom ongegrond. 

59. De klacht van onderdeel III.2.3 stuit af op de 

kennelijk andere uitleg die het hof aan de stellingen 

van Pretium heeft gegeven (zie de in voetnoot 

21 genoemde bronnen). Het ligt in de rede dat 

het hof de stelling van Pretium waarnaar dit onderdeel 

verwijst (te vinden in alinea 5.54 van de 

Memorie van Grieven) 27 heeft gelezen in aansluiting 

op de onmiddellijk daarop volgende tekst. 

Daar wordt niet betwist dat Pretium voor de gebeurtenissen 

in de call-centers verantwoordelijk 

kan worden gehouden, maar wordt als “verzachtende 

omstandigheid” benadrukt dat Pretium bij 

de keuze van de call-centers en de instructies die 

zij aan call-centers geeft grote zorgvuldigheid betracht. 

Het is te begrijpen dat de rechter dan dát 

als de beoogde “boodschap” van dit betoog aanmerkt. 

60. Mogelijk bedoelt deze klacht te verdedigen dat 

Pretium niet civielrechtelijk aansprakelijk mag 

worden gehouden voor gebeurtenissen in een callcenter 

dat geen onderdeel van Pretiums organisatie 

uitmaakt. Een klacht van die strekking zou er 

op afstuiten dat het hier niet gaat om de vraag of 

de bedoelde gebeurtenissen civielrechtelijk aan 

Pretium mogen worden toegerekend, maar om 

de vraag of Pretium met recht aanvoert dat fouten 

van derden in een onder haar auspiciën plaatsvindende 

telemarketing-campagne in publiciteitsuitingen 

niet aan haar, als organisator van de campagne, 

mogen worden toegerekend. Ik meen dat 

het hof geredelijk kon vaststellen dat Pretium dát 

niet heeft weersproken. Aan het slot van rov. 12 

27 

Grief 10, waarnaar de klacht verwijst, beslaat in totaal 

ongeveer vier pagina’s tekst. Men kan zich afvragen of 

de van cassatieklachten vereiste precisie niet meebrengt 

dat de lezer als het om een korte passage uit zo’n omvangrijke 

tekst gaat, nauwkeuriger krijgt aangewezen 

waar de aangehaalde tekst te vinden is. Intussen: nu de 

klacht de bedoelde tekst letterlijk citeert, is onmiskenbaar, 

welk tekstgedeelte bedoeld is. 

wordt de hier bedoelde verdediging van Pretium 

overigens (mede) op de hier geparafraseerde 

grond verworpen. Het is dus niet zo dat dat enkel 

gebeurd is op de grond dat Pretium dit gegeven 

niet zou hebben weersproken. 

61. Anders dan onderdeel III.2.4 aanvoert, gaat 

het daar bestreden oordeel van het hof niet voorbij 

aan de stellingen van Pretium waarnaar daar 

wordt verwezen. Dat oordeel houdt daarentegen 

een beoordeling en verwerping van die stellingen 

in. Dit oordeel is bepaald niet onbegrijpelijk: als 

de organisator in weerwil van vele klachten over 

een onder zijn auspiciën “lopende” telemarketingcampagne 

er blijk van geeft, het niet nodig te 

vinden om de “gerenommeerde mediabedrijven” 

die hij bij deze campagne heeft betrokken beter 

op (de oorzaken van) die klachten aan te spreken 

– daar komt wat Pretium in dit onderdeel aanvoert 

immers op neer -, kan de feitelijke rechter 

geredelijk tot het oordeel komen dat er van onvoldoende 

toezicht sprake is. 

Bovendien blijkt uit het slot van rov. 12 dat het 

hof het voor zijn oordeel, per saldo niet van belang 

heeft geacht of Pretium voldoende toezicht hield. 

Bestrijding van dit gegeven kan daarom voor de 

einduitkomst geen verschil maken. 

62. Onderdeel III.2.4 klaagt verder over het oordeel 

dat er in andere call-centers op een vergelijkbare 

wijze getraind zal zijn. Dat zou gezien Pretiums 

bewering dat zij “gerenommeerde mediabedrijven” 

had geselecteerd, onbegrijpelijk zijn. 

Deze klacht is ongegrond omdat het bij de hier te 

maken feitelijke waardering heel goed mogelijk 

is, het door Pretium benadrukte gegeven als nietdoorslaggevend 

te beoordelen; terwijl de motiveringseis 

niet zo ver gaat, dat dat nadere uitleg zou 

behoeven. 

63. Ook onderdeel III.2.5 strekt ertoe dat het hof 

onvoldoende zou zijn ingegaan op argumenten 

van de kant van Pretium die ertoe strekten dat de 

gebreken die men uit de getoonde verborgen camera-opnamen 

kan opmaken, niet voor rekening 

van Pretium mochten worden gebracht. Anders 

dan dit onderdeel aanvoert, gaat het hier niet om 

als “essentieel” aan te merken stellingen, en kon 

het hof bij zijn weerlegging daarvan zich beperken 

tot de “tegenargumenten” zoals die met name in 

rov. 12 worden gemotiveerd. Ik wijs er, ten overvloede, 

nog eens op dat hier aan de voor kort geding-beslissingen 

geldende motiveringsmaatstaf 

moet worden getoetst. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


725

97 

«JA» 

Varia 

64. Onderdelen III.2.6 en III. 2.7 grijpen terug op 

het namens Pretium verdedigde betoog dat de 

met een verborgen camera gemaakte beelden, althans 

door hun wijze van montage, een misleidend, 

negatief en tendentieus beeld van Pretiums 

telemarketing zouden geven. Zoals in alinea 52 

hiervóór al aangegeven, heeft het hof in rov. 15 

geoordeeld dat daarvan geen sprake was (en zoals 

zojuist bleek is o.a. in rov. 12 nader aangegeven, 

waarom ook andere aanwijzingen het negatieve 

beeld over Pretiums campagne bevestigen). 

Daarop stuiten deze klachten af. Ik kan daarom 

daarlaten dat die klachten opnieuw – vooral – 

aandringen op herwaardering van door het hof 

gegeven feitelijke vaststellingen en waarderingen. 

65. Onderdelen III.3.1 en III.3.2 verdedigen opnieuw 

een andere waardering van de gepresenteerde 

feiten dan de door het hof gegevene (er had 

meer betekenis moeten worden toegekend aan de 

verschillende procedures over enigszins vergelijkbare 

onderwerpen die Pretium had gewonnen en 

aan Pretiums bezwaren tegen de bevindingen van 

de Consumentenautoriteit). Ik herhaal, tot vervelens 

toe, dat zulke klachten in cassatie niet kunnen 

worden beoordeeld. Dat het hof met name de bevindingen 

van de Consumentenautoriteit als relevant 

heeft aangemerkt is verre van onbegrijpelijk. 

Aan bevindingen van een dergelijke instantie kent 

men nu eenmaal gemakkelijk – en wat mij betreft: 

met recht – gezag toe. Argumenten van de strekking 

dat die bevindingen niet zo veel voorstellen, 

worden daarom gemakkelijk als “te licht” gewogen. 

66. Onderdeel III.4 bevat geen inhoudelijke klacht. 

Onderdelen III.5.1 en III.5.2 herhalen het argument 

dat alleen door vergelijking met het volledige 

met de verborgen camera vastgelegde beeldmateriaal 

kan worden vastgesteld of de in de uitzending 

getoonde beelden een juiste indruk geven. 

Zoals in alinea 52 hiervóór besproken, heeft het 

hof feitelijk anders geoordeeld. Zijn oordeel is 

goed te begrijpen. 

Onderdeel III.5.3 herhaalt de klacht dat het aan 

Pretium geboden weerwoord niet aan de daaraan 

te stellen eisen zou voldoen. Het onderdeel voert 

daartoe aan dat aan van de kant van Pretium benadrukte 

aspecten meer gewicht had moeten 

worden gegeven. Het vraagt dus om hernieuwde 

weging van de aan het hof voorgehouden wegingsfactoren. 

Het gaat daarbij om wegingen die een 

uitgesproken feitelijke inslag hebben. (Al) daarom 

kan ook deze klacht niet worden aanvaard. 

67. Onderdeel IV betreft de door Tros in een uitzending 

van 20 oktober 2008 gegeven reactie op 

de advertenties die Pretium na de uitzending van 

29 september heeft laten plaatsen. 

Onderdeel IV.1 bevat geen zelfstandige klacht. 

Onderdeel IV.2 voert twee dingen aan: het hof 

had nader gewicht moeten geven aan Pretiums 

stelling dat de uitlatingen van Tros een “hetzerig” 

karakter vertoonden; en het hof had nadere motivering 

moeten wijden aan Pretiums argument dat 

haar, Pretium, ook in de uitzending van oktober 

2008 gelegenheid tot een weerwoord had moeten 

worden geboden. 

68. Het eerste argument lijkt mij ondeugdelijk. 

“Hetze” is een kwalificerend begrip, waaraan maar 

weinig feitelijke betekenis toekomt. Wie het met 

veelvuldig herhaalde beweringen eens is zal degeen 

die die beweringen doet géén “hetze” aanwrijven. 

Wie het met dezelfde beweringen oneens is, 

doet dat al betrekkelijk gauw wel. 

Van belang lijkt mij dan dat, anders dan deze 

klacht in beide gedeelten daarvan tot uitgangspunt 

neemt, het hof heeft vastgesteld dat de uitingen 

van Tros niet als “ongefundeerde beschuldigingen” 

mochten worden gekwalificeerd, maar dat 

die uitingen voldoende steun vonden in de feiten. 

Daarmee ontvalt een belangrijke pijler aan beide 

argumenten: terugkomen op een gefundeerde 

beschuldiging zal maar bij uitzondering als excessief 

zijn aan te merken (ik neem aan dat de kwalificatie 

als “hetze” dat bedoelt te zeggen). 

69. En wat Pretiums tweede argument betreft: als 

het gaat om beschuldigingen waarvan de gefundeerdheid 

discutabel is, is er allicht eerder sprake 

van een situatie waarin de beschuldigde partij 

aanspraak kan maken op een weerwoord. In de 

context van het oordeel van het hof, dat de beschuldigingen 

van Tros niet ongefundeerd heeft bevonden, 

is goed te begrijpen dat ook geen aanleiding 

werd gevonden om Tros gehouden te achten tot 

het bieden van een (tweede) 28 kans om in de uitzending 

te repliceren. 

70. Onderdeel V betreft het oordeel van het hof 

over de door Tros op haar website geplaatste 

modelbrief. 

28 

Of derde. De krantenadvertenties van Pretium speelden 

immers ook de rol van “weerwoord”. 

726 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

97 

Ook hier gaat het om een oordeel dat met een 

veelheid aan feitelijke waarderingen samenhangt. 

Naarmate men het in Pretiums campagne aan de 

dag gelegde gedrag als méér verwerpelijk beoordeelt, 

en naarmate men, in het verlengde daarvan, 

de kans dat een consument op goede gronden zijn 

overeenkomst met Pretium wil beëindigen (dus) 

hoger aanslaat, komt men tot een andere uitkomst 

bij de beoordeling van de hier namens Pretium 

aangevoerde klachten dan wanneer men die twee 

gegevens beoordeelt, zoals dat van de kant van 

Pretium wordt verdedigd. 

71. Zoals hiervóór al herhaaldelijk bleek, heeft het 

hof de gedragingen aan de kant van Pretium die 

Tros in de omstreden uitingen ter discussie stelt, 

als – in aanmerkelijke mate – onjuist beoordeeld 

(rov. 8, 10, 11, 12, 13, 14 en 19). Deze beoordeling 

wordt, zoals hiervóór bleek, in cassatie tevergeefs 

bestreden. 

Onderdeel V.1 faalt daarom, omdat het tot uitgangspunt 

neemt dat de modelbrief (vooral) zou 

dienen voor de beëindiging van rechtsgeldig gesloten 

contracten. Dat heeft het hof klaarblijkelijk 

niet zo gezien, en dat is begrijpelijk. 

Verder strekt (ook) dit onderdeel ertoe dat het 

hof méér gewicht had moeten geven aan de van 

Tros te vergen behoedzaamheid en de voor Pretium 

te verwachten nadelen. Dat is opnieuw een 

uitnodiging om de door het hof gemaakte feitelijke 

wegingen “over te doen”. 

Voor de stellingen uit de laatste subalinea van 

onderdeel V.1 en voor onderdeel V.2 geldt mutatis 

mutandis hetzelfde. 

72. Onderdeel VI.1 herhaalt het hiervóór al besproken 

argument betreffende de aan Tros verweten 

“hetze”. De tweede alinea van dit onderdeel bevat 

geen zelfstandige klacht. De derde subalinea verdedigt 

dat ook een als waardeoordeel te kwalificeren 

uiting in bepaalde omstandigheden als excessief 

moet worden beoordeeld. Dat laatste is op 

zichzelf juist; maar hetzelfde geldt niet voor het 

verwijt dat het hof dit miskend zou hebben of 

wezenlijke argumenten op dit thema zou hebben 

verwaarloosd. Het hof onderzoekt integendeel in 

rov. 23 en 24 zorgvuldig de kernargumenten die 

ter verdediging van de onrechtmatigheid van 

[betrokkene 1]s column zijn aangevoerd, en verwerpt 

die. Daarmee heeft het hof aan alle hier te 

stellen eisen voldaan. 

73. Onderdeel VI.2 verwijst naar details die het 

hof niet specifiek in de motivering van het onderhavige 

oordeel hoefde te betrekken. Onderdeel 

VI.3 noemt een argument dat Pretium mogelijk 

in ander verband wel had aangesneden, maar – 

naar het kennelijke oordeel van het hof – in verband 

met de onderhavige kwestie – de column 

van [betrokkene 1] – niet. 29 Deze in cassatie te 

respecteren lezing van de gedingstukken ontneemt 

de basis aan deze klacht. 

74. Ik denk bovendien dat de klacht de overweging 

van het hof verkeerd leest. Zoals ik die begrijp, 

oordeelt het hof niet dat Pretium zich niet zou 

storen aan de stelling dat (consumenten)klachten 

ongeacht de gegrondheid daarvan als uitingen 

van onvrede te appreciëren zijn, maar oordeelt 

het dat niet blijkt dat Pretium zich stoorde aan 

het feit dat [betrokkene 1] [betrokkene 2] al eerder 

over dit onderwerp persoonlijk en nadrukkelijk 

had aangesproken. De overweging ziet immers 

op het verwijt dat [betrokkene 1] in dat opzicht 

– persoonlijk en nadrukkelijk verwijten tot [betrokkene 

2] richten – te ver zou zijn gegaan. In 

de door mij aan de overweging van het hof gegeven 

uitleg draagt die overweging bij aan het oordeel 

dat het hof hier geeft, terwijl dat in de door 

Pretium gekozen uitleg niet, of sterk verminderd, 

het geval is. 

75. Het in onderdeel VI.4 bestreden oordeel begrijp 

ik zo, dat het hof de vordering van Pretium 

heeft opgevat als strekkend tot algehele verwijdering 

van [betrokkene 1]s column, ongeacht welke 

delen daarvan als onrechtmatig zouden zijn te 

beoordelen (wat, in de door Tros aangehouden 

lezing van het in appel bestreden vonnis van de 

eerste aanleg, de voorzieningenrechter wel had 

gedaan). 

Aldus opgevat kon het hof deze vordering zeer 

wel als “te verstrekkend” aanmerken. 

29 

Daarbij is in aanmerking te nemen dat het debat in appel 

over de column van [betrokkene 1] verliep aan de hand 

van een grief (Grief 5) van de kant van Tros, die namelijk 

in de eerste aanleg op dit punt in het ongelijk was 

gesteld, en de reactie daarop van de kant van Pretium. 

In de specifiek hierop gerichte uitingen in hoger beroep 

is de kwestie die onderdeel VI.3 aansnijdt helemaal niet 

aan de orde geweest. Het was daarmee aan het hof om 

te gissen – of, anders gezegd: dit liet het hof een ruime 

mate van vrijheid bij de beoordeling – welke argumenten 

er als in het kader van deze grief “ingebracht” 

moesten worden aangemerkt. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


727

97 

«JA» 

Varia 

Het gaat hier bovendien om een overweging ten 

overvloede, die het gegeven oordeel niet zelfstandig 

draagt. Ook daarom moet de hiertegen gerichte 

klacht falen. 

76. Voor het in onderdeel VII bestreden oordeel 

– hier gaat het om de beoordeling van het door 

Tros op haar website geopende “forum” voor het 

publiek over de Pretium-kwestie – geldt iets dergelijks: 

’s hofs beslissing rust er in de kern op dat 

het algeheel verwijderen van een discussieforum 

zoals Pretium dat vordert, als te vergaand moet 

worden aangemerkt. Aangezien toewijzing van 

deze vordering ook een halt zou toeroepen aan 

als geoorloofd aan te merken gedachtewisseling 

op het bedoelde forum, lijkt mij onmiskenbaar 

juist dat het gevorderde te ver gaat; en althans dat 

het hof, oordelend in kort geding, dat zo kon beoordelen. 

77. Overigens: ook wat betreft de als onrechtmatig 

te beoordelen uitingen die derden op een forum 

als het onderhavige plaatsen, 30 wordt gemeenlijk 

aangenomen dat de beheerder van de desbetreffende 

website daarop geen (repressief) toezicht 

hoeft te houden, en kan volstaan met het door het 

hof bedoelde “notice and take down”-beleid. 31,32 

78. Ik sluit mij bij deze mening aan. Het effectief 

voeren van repressief toezicht vergt een continue 

inspanning en oplettendheid van de websitehouder, 

waarvan in de rede ligt dat die in veel gevallen 

niet zijn op te brengen. Bovendien is de websitehouder 

vaak niet goed “geplaatst” om te beoordelen 

of een uiting als onrechtmatig moet worden 

aangemerkt, als de betrokkene hem niet heeft ge- 

30 

31 

32 

Wie ooit dergelijke websites heeft bezocht zal kunnen 

beamen dat sommige uitingen daarop de grenzen van 

het geoorloofde, alsook de geldende fatsoensnorm, 

aanmerkelijk overschrijden. Op het internet veroorloven 

sommige deelnemers zich uitlatingen die overigens in 

het maatschappelijk verkeer ongetwijfeld als excessief 

zouden worden beoordeeld. 

Zulk beleid bestaat erin dat de websitehouder uitingen 

waarover door betrokkenen geklaagd wordt op hun geoorloofdheid 

onderzoekt en, wanneer de uiting als ongeoorloofd 

wordt beoordeeld, die uiting verwijdert. 

Ktr. Amsterdam 21 januari 2009, te vinden op de website 

“Boek 9” onder nr. 7509, rov. 4 en 5; Ktr. Leiden 20 

december 2006, rechtspraak.nl LJN BA7354. Anders: 

Vzr. Amsterdam 1 november 2007, rechtspraak.nl LJN 

BB6926, CR 2008, 8, m.nt. Alberdingk Thijm (met interessante 

gegevens over de Europeesrechtelijke oorsprong 

van de Nederlandse regelgeving), Mediaforum 2008/1, 

nr. 3, m.nt. Koelman. 

wezen op de redenen waarom dat het geval is. Het 

stellen van een verdergaande eis dan een effectief 

“notice and take down”-beleid zou dan ook heel 

wat internetfora noodzaken, te sluiten. In dat licht 

bezien gaat het hier opnieuw om een maatregel 

die als “te verstrekkend” – want in veel gevallen 

onverenigbaar met art. 10 EVRM – moet worden 

beschouwd. 

Op deze bedenkingen stuit ook onderdeel VII.2 

– het laatste middelonderdeel – af. 

Conclusie 

Ik concludeer tot verwerping. 

Hoge Raad 

1. Het geding in feitelijke instanties 

Voor het verloop van het geding in feitelijke instanties 

verwijst de Hoge Raad naar de navolgende 

stukken: 

a. het vonnis in de zaak 325380/KG ZA 08-1545 

van de voorzieningenrechter te ’s-Gravenhage 

van 13 februari 2009; 

b. het arrest in de zaken 200.028.826/01 en 

200.029.041/01 van het gerechtshof te ’s-Gravenhage 

van 21 juli 2009. 

(...; red.) 

2. Het geding in cassatie 

(...; red.) 

3. Beoordeling van het middel 

3.1. Tros heeft in de uitzendingen van haar televisieprogramma 

Tros Radar van 22 en 29 september 

en 20 oktober 2008 en in een op laatstgenoemde 

datum op de website van Tros geplaatste column 

van de presentatrice van dat programma, [betrokkene 

1], op kritische wijze aandacht besteed aan 

de telefonische verkoopmethoden (telemarketing) 

die namens Pretium door callcenters werden gehanteerd 

bij de aanbieding van haar telecommunicatiediensten. 

Tros heeft in het genoemde programma 

opnamen getoond die door een medewerker 

van Tros Radar, die zich niet als zodanig had 

bekendgemaakt, met behulp van een verborgen 

camera waren gemaakt van een cursus bij een 

callcenter dat voor Pretium werkte. 

3.2. In deze zaak neemt Pretium het standpunt in 

dat Tros door een en ander jegens haar onrechtmatig 

heeft gehandeld. Het hof heeft echter geoor- 

728 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

98 

deeld dat noch het gebruik van een verborgen 

camera noch de gewraakte uitzendingen noch de 

column onrechtmatig zijn jegens Pretium. 

3.3.1. Het hof heeft blijkens rov. 19 van zijn arrest 

bij de afweging van “het recht op vrijheid van 

meningsuiting van Tros Radar en het recht op 

eerbiediging van een goede naam van Pretium”, 

voor het antwoord op de vraag welk van deze 

rechten in dit geval de doorslag behoort te geven, 

de in onderling verband te beschouwen omstandigheden 

in aanmerking genomen. Het hof heeft 

daarmee de juiste maatstaf aangelegd. 

3.3.2. Ook voor de beantwoording van de vraag 

of het gebruik door een journalist van een verborgen 

camera in het kader van zijn onderzoek naar 

een maatschappelijke misstand en het publiceren 

van het met die camera verkregen beeldmateriaal 

onrechtmatig is, komt het aan op een afweging 

van de daarbij betrokken belangen en omstandigheden. 

Dat naar journalistieke maatstaven, zoals 

neergelegd in punt 2.1.6 van de Leidraad van de 

Raad voor de Journalistiek, het gebruik van verborgen 

opnameapparatuur in beginsel niet toelaatbaar 

is en dat de journalist hiervan alleen kan afwijken 

als hem geen andere weg openstaat om 

een ernstige misstand aan het licht te brengen of 

een zaak van maatschappelijk belang scherper te 

belichten, mits de werkwijze geen onevenredige 

inbreuk maakt op de privacy en de veiligheid van 

betrokkenen, is in het kader van de genoemde, 

door de rechter te verrichten afweging geen 

rechtens aan te leggen criterium maar een omstandigheid 

die weliswaar in de regel gewicht in de 

schaal zal leggen maar niet doorslaggevend behoeft 

te zijn. Voorzover onderdeel I van een andere 

opvatting uitgaat faalt het. 

3.3.3. Ook voor het overige kunnen de klachten 

van het middel niet tot cassatie leiden. Hoewel 

voor een groot deel ingekleed als rechtsklachten, 

strekken zij in wezen tot een nieuwe afweging van 

de wederzijdse belangen, waarmee zij echter blijk 

geven van miskenning van de grenzen die zijn 

gesteld aan de taak van de cassatierechter. Voorzover 

zij klagen over de motivering worden zij 

tevergeefs voorgesteld omdat het hof met zijn 

motivering voldoende inzicht geeft in zijn gedachtegang, 

welke alleszins begrijpelijk is en geen nadere 

motivering behoefde om de beslissing te 

kunnen dragen. 

verwerpt het beroep; 

veroordeelt Pretium in de kosten van het geding 

in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van 

Tros begroot op € 384,34 aan verschotten en 

€ 2.200,= voor salaris. 

98 



(mr. Dozy, mr. Croes, mr. Lindenbergh) 

Verjaring. 

[BW art. 3:310] 

In een strafzaak wordt een deel van de vordering 

van de benadeelde partij bij vonnis van 9 april 2003 

toegewezen. Bij inleidende dagvaarding van 3 april 

2008 begint het slachtoffer een civiele procedure. 

Het hof komt tot het oordeel dat de verjaring is 

gaan lopen op 26 maart 2003, zijnde de datum 

waarop de strafzitting heeft plaatsgevonden en 

uiterlijk de dag dat het voegingsformulier ingediend 

had moeten zijn. Het hof gaat er daarom van 

uit, dat uiterlijk op die dag het slachtoffer, althans 

zijn advocaat, met de schade en met de aansprakelijke 

persoon bekend moet zijn geweest. De verjaringstermijn 

van vijf jaren is dus aangevangen op 

27 maart 2003 en de (restant) vordering op 3 april 

2008 dus verjaard. 

[Appellant] te [woonplaats], 

appellant, 

advocaat: mr. I.M.C.A. Reinders Folmer, 

tegen 



advocaat: mr. S.M.J. van de Ven. 


(...; red.) 


(...; red.) 


(...; red.) 

4. Beslissing 

De Hoge Raad: 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


729

98 

«JA» 

Varia 


4.1. Het gaat in dit geding, samengevat weergegeven, 

om het volgende. In de nacht van 17 oktober 

2002 heeft [geïntimeerde] meerdere malen [appellant] 

met een biljartkeu (op het hoofd) geslagen. 

Hij heeft hiervan aangifte gedaan. Als gevolg van 

deze slagen is [appellant] blind geworden aan zijn 

linkeroog. De meervoudige strafkamer van de 

rechtbank heeft bij onherroepelijk geworden 

strafvonnis van 9 april 2003 (op tegenspraak) 

[geïntimeerde] wegens poging tot doodslag veroordeeld 

tot 30 maanden gevangenisstraf, waarvan 

10 maanden voorwaardelijk. De rechtbank heeft 

tevens de civiele vordering van [appellant] (als 

benadeelde partij) gedeeltelijk toegewezen tot een 

bedrag van € 15.215,= en voor het overige [appellant] 

niet ontvankelijk verklaard. 

4.2. Met de inleidende dagvaarding van 3 april 

2008 heeft [appellant] [geïntimeerde] gedagvaard 

voor de rechtbank Utrecht. Na verzuim tijdige 

inschrijving op de rolzitting van 16 april 2008, 

heeft de toenmalige advocaat van [appellant] een 

geldig herstelexploit uitgebracht op 28 april 2008 

met oproeping van [geïntimeerde] op de rolzitting 

van 14 mei 2008. 

[Appellant] heeft gevorderd dat [geïntimeerde] 

veroordeeld zal worden tot betaling van alle materiële 

en immateriële schade die hij geleden heeft 

als gevolg van de mishandeling en poging tot 

doodslag. [geïntimeerde] heeft zich ter afwering 

van die vordering primair beroepen op verjaring. 

De rechtbank heeft het verweer van [geïntimeerde] 

gehonoreerd en de vordering van [appellant] 

op die grond afgewezen. 

4.3. Met één grief komt [appellant] tegen het 

oordeel van de rechtbank (in rov. 4.8) op. 

[Geïntimeerde] heeft de mishandeling, die 

plaatsvond op 17 oktober 2002, niet betwist. De 

schadevordering van [appellant] is gebaseerd op 

onrechtmatig handelen van [geïntimeerde] op 17 

oktober 2002. Op grond van art. 3:310 lid 1 BW 

verjaart een rechtsvordering tot vergoeding van 

schade door verloop van vijf jaren na de aanvang 

van de dag volgende op die waarop de benadeelde 

zowel met de schade als met de daarvoor aansprakelijke 

persoon bekend is geworden. (Terzijde 

merkt het hof op dat op grond van art. 119b Ow 

NBW lid 5 van art. 3:310 BW slechts geldt voor 

schadeveroorzakende gebeurtenissen vanaf 1 februari 

2004. Deze bepaling heeft geen terugwerkende 

kracht.) De verjaring wordt onder meer 

gestuit door een daad van rechtsvervolging (art. 

3:316 lid 1 BW) of door een schriftelijke aanmaning 

of mededeling waarin de schuldeiser zich 

zijn recht op nakoming van een verbintenis (zoals 

uit onrechtmatige daad) ondubbelzinnig voorbehoudt 

(art. 3:317 lid 1 BW). Na (rechtsgeldige) 

stuiting begint een nieuwe verjaringstermijn te 

lopen (art. 3:319 lid 1 BW). 

4.4. Naar het oordeel van het hof kan de instelling 

van een vordering door een benadeelde partij (ex 

art. 51a Sv) als een daad van rechtsvervolging in 

de zin van art. 3:316 lid 1 BW beschouwd worden. 

Ten pleidooie heeft de advocaat van [geïntimeerde] 

een kopie van het voegingsformulier van [appellant] 

overgelegd. Uit dit voegingsformulier 

blijkt dat [appellant] zijn toenmalige advocaat mr. 

[naam] op 31 december 2002 heeft gemachtigd 

om hem te vertegenwoordigen in de voegingsprocedure. 

Uit het voegingsformulier blijkt niet op 

welke datum de vordering benadeelde partij bij 

de officier van justitie is ingediend. Vast staat dat 

de uitspraak van de meervoudige strafkamer is 

gewezen op 9 april 2003. Op grond van art. 345 

lid 3 Sv mag de uitspraak in geen geval later 

plaatsvinden dan op de veertiende dag na sluiting 

van het onderzoek ter terechtzitting. [appellant] 

is niet op de terechtzitting verschenen en hij noch 

zijn advocaat kon aangeven op welke dag de terechtzitting 

plaatsvond. De advocaat van [appellant] 

heeft ten pleidooie aangevoerd dat het mogelijk 

is dat de uitspraak van 9 april 2003 op kortere 

termijn (dan veertien dagen) is gewezen, doch 

hij heeft deze (theoretische) mogelijkheid niet 

onderbouwd met feiten of omstandigheden die 

zulks aannemelijk maken. Door de advocaat van 

[appellant] is overigens ook erkend dat de uitspraaktermijn 

van veertien dagen in strafzaken 

(voor de meervoudige strafkamer) zeer gebruikelijk 

is. Het hof houdt het er daarom op dat de 

strafzitting op woensdag 26 maart 2003 heeft 

plaatsgevonden. Dit betekent dat uiterlijk op die 

dag het voegingsformulier moet zijn ingediend 

(art. 51b Sv). Het hof gaat er ook van uit dat 

uiterlijk op die dag [appellant], althans zijn gemachtigde 

mr. [naam], met de schade en met de 

aansprakelijke persoon bekend was. Dat mogelijk 

toen nog niet de exacte omvang van die schade 

bekend was, doet aan het voorgaande niet af. 

4.5. Uitgaande van de zittingsdatum 26 maart 

2003, is de verjaringstermijn van vijf jaren aangevangen 

op 27 maart 2003. De verjaringstermijn 

eindigt dan op 27 maart 2008, tenzij voor die datum 

een stuitingshandeling op de voet van art. 

730 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

99 

3:316 lid 1 BW dan wel 3:317 lid 1 BW heeft 

plaatsgevonden. Terzijde merkt het hof op dat 

vast staat dat de verjaring niet is gestuit op de voet 

van art. 3:316 lid 2 BW nu niet gesteld of gebleken 

is dat binnen een termijn van zes maanden na het 

in kracht van gewijsde gegane strafvonnis van 9 

april 2003, een nieuwe vordering is ingesteld. 

Voorts staat vast dat [appellant] voor 27 maart 

2008 geen schriftelijke aanmaning of mededeling 

in de zin van art. 3:317 lid 1 BW heeft verzonden. 

Blijft over de vraag of [appellant] de verjaring 

heeft gestuit op de voet van art. 3:316 lid 1 BW. 

In het midden kan blijven of de rechtsvervolging 

met de inleidende dagvaarding van 3 april of 28 

april 2008 is aangevangen, nu beide data ná de 

(fatale) datum van 27 maart 2008 liggen, waarop 

uiterlijk de rechtsvervolging had moeten worden 

aangevangen. Dat betekent dat de vordering van 

[appellant] is verjaard. 

4.7. [appellant] heeft in de memorie van grieven 

geen bezwaren geuit tegen de overweging van de 

rechtbank (in rov. 4.9) om de strikte toepassing 

van de verjaringsregeling (in casu) naar maatstaven 

van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar 

is te achten. Ten pleidooie heeft de advocaat van 

[appellant] tegen deze overweging bezwaren geuit. 

Dit is naar het oordeel van het hof tardief en in 

strijd met de twee-conclusieregel in art. 347 lid 1 

Rv. Ten pleidooie heeft de advocaat van [geïntimeerde] 

niet ondubbelzinnig toegestemd dat deze 

grief alsnog in de rechtsstrijd wordt betrokken. 

Naar het oordeel van het hof leidt onverkorte 

toepassing van deze “in beginsel strakke regel” 

niet tot strijdigheid met een goede procesorde. 

Daarom zal het hof niet ingaan op deze nieuwe 

bezwaren tegen het oordeel van de rechtbank in 

rechtsoverweging 4.9. 

5. Slotsom 

De grief faalt, zodat het bestreden vonnis moet 

worden bekrachtigd. 

Als de in het ongelijk gestelde partij zal [appellant] 

in de kosten van het hoger beroep worden veroordeeld. 



bekrachtigt het vonnis van de rechtbank Utrecht 

van 9 april 2008; 

veroordeelt [appellant] in de kosten van het hoger 

beroep, tot aan deze uitspraak aan de zijde van 

[geïntimeerde] begroot op € 2.682,= voor salaris 

overeenkomstig het liquidatietarief en op € 313,= 

voor griffierecht. 

99 



BQ1425 

(mr. Van Dijk) 

Onrechtmatige daad. Causaal verband. Eigen 

schuld. 

[BW art. 6:98, 6:101, 6:162] 

Tijdens schooltijd pakt een leerling (gedaagde) een 

mobiele telefoon van een ander (eiser) af en rent 

daarmee weg. Tijdens de achtervolging komt eiser 

met zijn hand in een glazen ruit van een deur en 

bekomt letsel. De rechtbank komt tot het oordeel, 

dat gedaagde door zijn handelen een gevaar voor 

eiser heeft doen ontstaan. Dat is onrechtmatig. Er 

is ook causaal verband. Wel 25% eigen schuld. 

[Eiser] te Wemeldinge, 

eiser, 

advocaat: mr. M.R. Minekus te Middelburg, 

tegen 

[gedaagde] te Vlissingen, 

gedaagde, 

advocaat: mr. M.J.F. Zoeteweij te Vlissingen. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. Op 1 juli 2009 waren zowel [eiser] als [gedaagde] 

– beiden toen leerling aan het ROC Zeeland 

– aanwezig in een lokaal in de lokatie Ravensteijnweg 

van genoemd ROC te Middelburg. Op enig 

moment heeft [gedaagde] een mobiele telefoon 

van [eiser] gepakt en is daarmee het lokaal uitgerend. 

[eiser] is hem door de gang van het schoolgebouw 

achterna gerend. Ter hoogte van een lerarenkamer, 

5 à 6 meter vanaf een dubbele klapdeur, 

kreeg [eiser] [gedaagde] te pakken. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


731

99 

«JA» 

Varia 

2.2. Beide deuren van die dubbele klapdeur zijn 

in de bovenste helft van het deurvlak voorzien 

van glas, met daarachter (gezien vanaf de plek 

waar partijen elkaar even vast hadden) een metalen 

rooster. De – vanaf de plek waar partijen waren, 

gezien: – rechterdeur stond ongeveer 50 cm 

open in de richting van partijen. 

2.3. [gedaagde] heeft zich van [eiser] losgewerkt, 

is naar de dubbele klapdeur gerend en is schuin 

(met zijn gezicht naar de openstaande rechterdeur) 

door de kier geschoven, het gedeelte van de 

gang achter die deur in. Daarbij raakte hij de linkerdeur 

met zijn rug. De rechterdeur sloot zich 

achter [gedaagde]. 

2.4. [eiser] rende achter [gedaagde] aan. Gekomen 

bij de deuren, hield hij zijn linkerhand voor zich 

op schouderhoogte. Met die hand kwam hij in 

botsing met de glazen ruit in de linkerdeur. Het 

glas brak. [eiser] liep daardoor letsel op aan zijn 

linkerhand. 


3.1. [Eiser] vordert dat de rechtbank bij vonnis, 

voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, (1) 

voor recht verklaart dat [gedaagde] onrechtmatig 

jegens hem heeft gehandeld en gehouden is de 

daaruit voortvloeiende schade, zowel materieel 

als immaterieel, te vergoeden, (b) partijen voor 

het overige verwijst naar een schadestaatprocedure 

en (c) [gedaagde] veroordeelt in de kosten van 

dit geding. 

3.2. [eiser] stelt dat [gedaagde] gevaarzettend en 

aldus jegens hem onrechtmatig heeft gehandeld. 

Hij verwijst naar de onder 2 genoemde feiten en 

stelt dat [gedaagde], door hem zijn mobiele telefoon 

af te pakken, een situatie creëerde waarin hij 

[gedaagde] moest achtervolgen; aldus riep [gedaagde] 

voor [eiser] het risico van letsel in het leven. 

De achtervolging en de snelheid daarvan, alsmede 

de botsing met de deur en het letsel, zijn aan [gedaagde] 

toe te rekenen. Er was geen sprake van 

spel; partijen kende elkaar nauwelijks. 

Hoewel [eiser] zich er aanvankelijk op beriep dat 

[gedaagde] de (rechter-) deur met kracht voor 

hem had dichtgetrokken, heeft hij ter comparitie 

gesteld dat slechts relevant is dat die deur door 

toedoen van [gedaagde] is dicht gegaan. Daardoor 

kon [eiser] niet meer door die deur, moest hij 

plots afremmen en botste hij tegen de deur, met 

het letsel als gevolg. 

[Eiser] heeft ernstig handletsel opgelopen, dat niet 

restloos zal herstellen. Hij heeft zijn linkerhand 

lange tijd niet kunnen gebruiken; thans resteert 

een sensibiliteitsstoornis, krachtverlies en een 

bewegingsbeperking van de pink en de ringvinger. 

3.3. [gedaagde] verweert zich. Er was geen sprake 

van gevaarzettend gedrag, en dus niet van onrechtmatig 

handelen. [gedaagde] is – spelend, zoals 

partijen wel vaker deden – met de telefoon van 

[eiser] weggerend. [eiser] heeft er toen zelf voor 

gekozen achter hem aan te gaan; de achtervolging 

en de snelheid ervan zijn niet volledig aan [gedaagde] 

toe te rekenen. Het letsel dat [eiser] heeft opgelopen 

is geen voorzienbaar gevolg van het 

wegpakken van de telefoon. Toen [gedaagde] door 

de kier van de rechterklapdeur schoof, bleef hij 

met de ring aan zijn rechterhand achter een rand 

aan de zijkant van de deur. Daardoor ging die 

deur dicht. In die zin is er geen sprake van toedoen 

door [gedaagde]. Het feit dat die deur dicht 

ging heeft voorts weinig bijgedragen aan het door 

[eiser] opgelopen letsel; dat is ontstaan doordat 

hij met zijn hand door een ruit in de linkerdeur 

(die hij wilde openen) is gegaan. Er is geen causaal 

verband tussen het handelen van [gedaagde] en 

het letsel van [eiser]. 

Als toch causaal verband wordt aangenomen, is 

er sprake van eigen schuld aan de kant van [eiser]. 

De breekbaarheid van glas en het gevaar van gebroken 

glas zijn van algemene bekendheid; dat 

heeft [eiser] er niet van weerhouden met snelheid 

tegen glas te drukken, waardoor dat brak en hij 

letsel opliep. Dat letsel is dan (mede) het gevolg 

van aan [eiser] zelf toe te rekenen omstandigheden, 

en dient geheel voor zijn eigen rekening te 

blijven. Het aandeel van [gedaagde] dient in ieder 

geval tot maximaal 25% beperkt te blijven. 


4.1. Vast staat dat [gedaagde] zonder toestemming 

van [eiser] met diens mobiele telefoon is weggerend. 

Hij maakte daarmee inbreuk op het (eigendoms-, 

althans in elk geval beschikkings-) recht 

van [eiser] op zijn telefoon; hij diende er – of zijn 

gedrag nu was bedoeld als spel of niet – rekening 

mee te houden dat [eiser] hem zou achterna rennen. 

Gelet op genoemde inbreuk was een door 

[eiser] in te zetten achtervolging immers gerechtvaardigd. 

4.2. Gelet op het vorenstaande staat ook vast, dat 

[gedaagde] door zijn handelen een gevaar voor 

[eiser] heeft doen ontstaan. Immers, van algemene 

732 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

99 

bekendheid is dat bij een achtervolging de aandacht 

van de achtervolger vooral is gericht op de 

achtervolgde, en minder op de omgeving. Aldus 

ontstaat er een gevaar van het niet (goed) opmerken 

van obstakels en op struikelen, vallen of tegen 

iets aanbotsen. Dat gevaar is groter dan wanneer 

iemand zonder de gerichtheid op een achtervolgde 

door die omgeving loopt en rent. [gedaagde] 

kende dat gevaar, althans behoorde dat te kennen, 

en heeft toch tot de achtervolging aanleiding gegeven. 

Aldus is het handelen van [gedaagde] jegens 

[eiser] onrechtmatig. 

4.3. Wanneer het in 4.3 bedoeld gevaar zich vervolgens 

verwezenlijkt, leidt dat in beginsel tot 

aansprakelijkheid van degene die het gevaar in 

het leven heeft geroepen, dus degene die tot de 

achtervolging aanleiding gaf. In het onderhavige 

geval heeft het gevaar zich verwezenlijkt – [eiser] 

is tegen een deur aangelopen en heeft daarbij letsel 

opgelopen – en dus is [gedaagde], als degene die 

tot da achtervolging aanleiding gaf, in beginsel 


4.4. Vervolgens dient de vraag te worden beantwoord 

of er (voldoende) causaal verband bestaat 

tussen voornoemd onrechtmatig gedrag van [gedaagde] 

en het daadwerkelijk door [eiser] opgelopen 

letsel aan zijn hand. Daarvoor dient te worden 

vastgesteld of juist deze schade voor [gedaagde], 

gelet op zijn handelen, te verwachten viel. Met 

andere woorden: was dit letsel voor hem voorzienbaar? 

Bij de beoordeling van die vraag is van belang 

dat [gedaagde] er op zijn beurt van mocht 

uitgaan, dat [eiser] – gelet op het doel van de 

achtervolging (het terugkrijgen van zijn mobiele 

telefoon) – geen al te grote risico’s zou nemen. 

Daar waar [eiser] een groter risico nam dan in 

een achtervolging als deze te verwachten (en dus: 

te voorzien) was, zal de schade bij verwezenlijking 

van dat (grotere) risico voor zijn eigen rekening 

moeten blijven. 

4.5. Voor zowel [eiser] als [gedaagde] was bij het 

begin (na een korte duw- en trekpartij ter hoogte 

van de lerarenkamer) van het tweede deel van de 

achtervolging duidelijk dat zich vijf à zes meter 

voor hem een dubbele klapdeur bevond, waarvan 

de rechterdeur op een kier van ongeveer 50 cm 

open stond. Daarmee diende ook [eiser] in de 

snelheid waarmee hij de achtervolging inzette rekening 

te houden. [eiser] heeft onbetwist gesteld 

dat hij dat ook heeft gedaan: hij heeft snelheid 

gemaakt om – net als [gedaagde] – door de kier 

van de rechterdeur te gaan. Met die snelheid daar 

aankomend sloot die deur zich door (al dan niet 

bewuste) aanraking door [gedaagde] zich voor 

[eiser], waardoor hij moest uitwijken. Toen schoot 

[eiser] met zijn linkerhand door de ruit van de 

linkerdeur. Uit het feit dat de ruit niet tegen de 

snelheid waarmee [eiser] deze raakte, bestand was, 

valt evenwel ook af te leiden dat hij een behoorlijke 

snelheid had, die ook als de rechterdeur wel 

nog had opengestaan, tot schade zou hebben geleid. 

Aldus nam hij op dat moment een risico (dat 

hij met de deur zou botsen), dat gelet op de omstandigheden, 

iets te groot was. Alle omstandigheden 

afwegende komt de rechtbank tot het oordeel 

dat de schade voor het grootste deel (voorzienbaar) 

het gevolg is geweest van het handelen van 

[gedaagde], maar dat ook een (kleiner) deel ervan 

samenhangt met de – niet voor rekening van [gedaagde] 

te brengen – (te) grote snelheid van 

[eiser]. De rechtbank stelt het aandeel in de schade 

dat als gevolg van het handelen van [gedaagde] 

kan worden beschouwd op 75%; de overige 25% 

blijft voor rekening van [eiser]. 

4.6. Het vorenstaande leidt ertoe dat de vorderingen 

van [eiser] grotendeels zullen worden toegewezen. 

Nu voldoende aannemelijk is geworden 

dat daadwerkelijk van schade sprake is en dat deze 

thans (nog) niet kan worden vastgesteld, zal verwijzing 

naar een schadestaatprocedure volgen. 

[gedaagde] zal als de grotendeels in het ongelijk 

gestelde partij worden veroordeeld in de kosten 

van deze procedure. De kosten aan de zijde van 

[eiser] worden dan begroot op: 


– betaald vast recht € 65,75 

– in debet gesteld vast recht € 197,25 

– salaris advocaat € 904,= (2 x tarief II, € 452,=) 

Totaal € 1.261,93 


De rechtbank 

verklaart voor recht dat [gedaagde] onrechtmatig 

jegens hem heeft gehandeld en gehouden is 75% 

van de daaruit voortvloeiende schade, zowel materieel 

als immaterieel, te vergoeden; 

verwijst partijen voor de vaststelling van de 

hoogte van die schade naar een schadestaatprocedure 

veroordeelt [gedaagde] in de kosten van dit geding, 

tot op heden aan de zijde van [eiser] begroot 

op € 1.261,93; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


733

100 

«JA» 

Varia 

bepaalt, nu [eiser] met een toevoeging procedeert, 

dat die kostenbetaling dient te geschieden door 

voldoening: 

A. aan de griffier van deze rechtbank: 

– wegens dagvaardingskosten: € 94,93 

– wegens het in debet gestelde deel van het vast 

recht: € 197,25 

– wegens salaris advocaat: € 904,=; 

B. aan [eiser]: 

– wegens het voor zijn rekening gekomen deel 

van het vast recht: € 65,75; 

verklaart dit vonnis, voor zover het de proceskostenveroordeling 

betreft, uitvoerbaar bij voorraad; 

wijst af hetgeen meer of anders is gevorderd. 

100 


23 februari 2011, nr. 287601/HA ZA 10-1263, 

LJN BP7551 

(mr. Penders) 

Letsel door afketsen kogel. Strafvonnis dwingend 

bewijs. Onderbouwing schade. 

[BW art. 6:162; Rv art. 161] 

Bij wijze van toeval raakt X gewond door een afketsende 

kogel. Y vuurt op straat een kogel af, welke 

tegen een lantaarn ketst, zich door een raam heen 

boort en de slapende X in haar arm raakt. Daardoor 

ontstaat een slagaderlijke bloeding en loopt X 

spier- en zenuwletsel op. Y wordt door de strafrechter 

schuldig bevonden aan het toebrengen van 

zwaar lichamelijk letsel door schuld. In deze civiele 

procedure vordert X vergoeding van de schade die 

zij stelt te hebben geleden als gevolg van het onrechtmatig 

handelen van Y. De rechtbank overweegt 

dat het strafrechtelijk vonnis, dat in kracht 

van gewijsde is gegaan, vast doet staan dat Y 

schuldig is aan het toebrengen van lichamelijk 

letsel, hetgeen een onrechtmatige daad oplevert. 

Y voert verweer op de verschillende schadeposten 

die X heeft aangevoerd. Een deel van de gevorderde 

kosten acht de rechtbank toewijsbaar. Ten 

aanzien van een ander deel – voornamelijk de gestelde 

inkomstenderving – is voor de beoordeling 

nadere informatie nodig. Een comparitie van partijen 

wordt gelast en de rechtbank verzoekt partijen 

om vóór deze comparitie, nadere stukken aan te 

leveren. 

[Eiseres] te [woonplaats] gemeente [gemeente], 

eiseres, 

advocaat: voorheen mr. T.M.D. van den Beld, 

thans mr. M.A. van der Made, 

tegen 

[gedaagde] te [woonplaats], gemeente [gemeente], 

gedaagde, 

advocaat: mr. A.M.P.M. Adank. 


(...; red.) 

2. De verdere beoordeling 

2.1. De rechtbank heeft in het tussenvonnis van 

23 mei 2007 de zaak naar de parkeerrol verwezen 

in afwachting van een arrest van het gerechtshof 

Amsterdam, nevenzittingsplaats Arnhem, in de 

tegen [gedaagde] toen lopende strafzaak. 

2.2. In de onderhavige procedure heeft [eiseres] 

haar vordering nader gepreciseerd en met stukken 

onderbouwd. Zij vordert thans dat [gedaagde] bij 

uitvoerbaar bij voorraad verklaard vonnis wordt 

veroordeeld om aan [eiseres] te betalen: 

a. € 835,25 aan directe materiële schade, 

b. € 158.113,= aan verlies arbeidsvermogen, 

c. € 5.821,56 aan economische kwetsbaarheid, 

d. € 4.119,49 aan kosten opvragen (medische) informatie, 

e. € 500,= aan buitengerechtelijke kosten, 

f. € 7.500,= aan smartengeld, 

g. € 542,63 aan wettelijke rente over de schade tot 

1 april 2006, 

h. de kosten van deze procedure, 

te vermeerderen met de wettelijke rente over de 

bedragen a tot en met e vanaf de dagvaarding tot 

de dag van betaling. 

De rechtbank merkt op dat de na te noemen door 

[gedaagde] op grond van het arrest van het hof 

aan [eiseres] betaalde bedragen reeds in mindering 

zijn gebracht op de hiervoor onder a tot en met 

g gevorderde schadeposten. 

2.3. [gedaagde] heeft tegen de thans gewijzigde 

eis op zichzelf geen bezwaar gemaakt. De rechtbank 

zal op de gewijzigde eis recht doen. 

2.4. De rechtbank heeft kennis genomen van het 

feit dat [gedaagde] heeft voldaan aan het na te 

noemen arrest van het gerechtshof, door betaling 

van € 5.417,87 begin april 2008. De gevorderde 

wettelijke rente over dit bedrag dient volgens 

[eiseres] om die reden te worden beperkt tot de 

periode 8 juni 2006 tot 1 april 2008. Het is de 

734 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

Varia 

«JA» 

100 

rechtbank niet duidelijk geworden of [gedaagde] 

de proceskosten, zoals vermeld in het arrest aan 

[eiseres] heeft betaald. 

2.5. Bij de stukken die door [eiseres] bij haar akte 

zijn overgelegd bevindt zich onder meer het arrest 

van het hof van 17 augustus 2008. Uit dat arrest 

blijkt dat het hof bewezen heeft verklaard dat 

“1. Hij ([gedaagde], toevoeging rechtbank) op 1 

januari 2006 te [gemeente] grovelijk onvoorzichtig 

met een vuurwapen een kogel heeft afgevuurd in 

de richting van een lantaarnpaal, waarachter de 

woning van [eiseres] zich bevond, waarin genoemde 

[eiseres] lag te slapen, waardoor het aan zijn 

schuld te wijten is geweest, dat genoemde [eiseres] 

zwaar lichamelijk letsel (een schotverwonding 

met vaatletsel aan de rechter bovenarm en ernstig 

bloedverlies) heeft bekomen (...)”. 

2.6. Het bewezen verklaarde levert volgens het hof 

op het misdrijf dat het aan de schuld van [gedaagde] 

is de wijten dat een ander zwaar lichamelijk 

letsel bekomt. 

[Gedaagde] is door het hof, voor zover in deze 

procedure van belang, veroordeeld tot een gevangenisstraf 

van 7 maanden met aftrek van voorarrest. 

Voorts is [gedaagde] veroordeeld om aan 

[eiseres] bij wijze van voorschot op de schadevergoeding 

te betalen € 5.417,86 (waaronder 

€ 2.500,= wegens smartengeld) te vermeerderen 

met proceskosten van € 1.264,=. Het hof heeft 

bepaald dat [eiseres] het overige deel van haar 

vordering kan aanbrengen bij de burgerlijke 

rechter. Het hof heeft over dat deel dan ook niet 

inhoudelijk geoordeeld. 

2.7. In het tussenvonnis van 23 mei 2007 is niet 

beslist over de vraag of het handelen van [gedaagde] 

jegens [eiseres] onrechtmatig is. De rechtbank 

zal, aangezien partijen zich op dit punt in hun 

conclusies en akten hebben uitgelaten, hierover 

nu beslissen. 

2.8. De rechtbank gaat ervan uit dat tegen het arrest 

van het hof geen cassatie is ingesteld, nu het 

tegendeel niet is gesteld. Het arrest heeft kracht 

van gewijsde. Dat leidt tot toepassing van artikel 

161 Rv, waarin is bepaald dat een in kracht van 

gewijsde gegaan strafvonnis dwingend bewijs oplevert 

van het in dat vonnis bewezen verklaarde 

feit. [gedaagde] heeft tegen de vastgestelde feiten 

geen tegenbewijs aangeboden. De rechtbank stelt 

dan ook vast dat het door het hof bewezen verklaarde 

feit door [gedaagde] is begaan ten nadele 

van [eiseres]. 

2.9. Uit de conclusie van antwoord leidt de 

rechtbank af dat [gedaagde] als verweer heeft 

aangevoerd dat de omstandigheid dat (fragmenten 

van) de kogel [eiseres] hebben geraakt moet worden 

gezien als een “toevalstreffer”. In de conclusie 

van dupliek heeft [gedaagde] aangevoerd dat het 

nog maar de vraag is of er causaal verband bestaat 

tussen zijn schot en de verwonding van [eiseres]. 

Voorts heeft hij de hoogte van de diverse schadeposten, 

voor zover toen gespecificeerd, betwist. 

In zijn antwoordakte heeft [gedaagde] voorgaande 

verweren herhaald. Hij heeft met betrekking tot 

de gestelde schade aanvullend verweer gevoerd. 

2.10. De rechtbank overweegt als volgt. 

In de eerste plaats is reeds vastgesteld dat als gevolg 

van het door [gedaagde] met een vuurwapen 

afgeschoten kogel fragmenten van de kogel de 

toen slapende [eiseres] hebben geraakt. Zonder 

het schot was dat met zekerheid op dat moment 

niet gebeurd en had het letsel van [eiseres] op 1 

januari 2006 niet ontstaan. Het causaal verband 

tussen het schot en het letsel en de schade van 

[eiseres] is hiermee reeds gegeven. 

Dat het een “toevalstreffer” (welk woord in deze 

procedure niet meer gebruikt zou moeten worden) 

zou zijn doet aan die conclusie niet af. Door 

te schieten met een vuurwapen in een omgeving 

waarin woningen staan, waarin zich mensen bevinden, 

heeft [gedaagde] het risico genomen, op 

de koop toe genomen, een persoon, toevalligerwijze 

[eiseres], te raken en haar letsel toe te brengen. 

2.11. [gedaagde] heeft met betrekking tot de gestelde 

onrechtmatige daad geen andere verweren 

aangevoerd. Op grond van het arrest van het hof 

staat vast dat [gedaagde] zich schuldig heeft gemaakt 

aan hetgeen door het hof bewezen is verklaard. 

Dit betekent dat geoordeeld moet worden 

dat [gedaagde] jegens [eiseres] een onrechtmatige 

daad heeft gepleegd. 

2.12. Thans moet worden beoordeeld welke aan 

[gedaagde] toe te rekenen schade [eiseres] hierdoor, 

dus voortvloeiende uit de onrechtmatige 

daad van [gedaagde], heeft geleden. 

[Eiseres] heeft als onderbouwing van haar vorderingen 

stukken overgelegd, waaronder een berekening 

door het Nederlands Rekencentrum Letselschade. 

Deze zien alle op de vaststelling van de 

door haar geelden materiële en immateriële 

schade. Deze stukken hebben geleid tot de hiervoor 

weergegeven gewijzigde vordering. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


735

100 

«JA» 

Varia 

2.13. Het verweer van [gedaagde] tegen de onderscheiden 

schadeposten komt er, kort gezegd, op 

neer dat hij: 

– meent dat niet alle inkomensschade aan hem 

kan worden toegerekend, met name omdat het 

contract met de werkgever ten tijde van het ongeval, 

Pomona, ook zonder ongeval zou zijn beëindigd, 

– geen stukken heeft aangetroffen in verband met 

de beëindiging van de WAO-uitkering, 

– meent dat de werkzaamheden van [eiseres] bij 

haar huidige werkgever aangepast kunnen worden, 

zodat zij meer kan werken, 

– meent dat bij de berekening van de economische 

kwetsbaarheid van [eiseres] ten onrechte wordt 

uitgegaan van een groot risico, terwijl dat op zijn 

hoogst matig is, 

– meent dat een passend smartengeld zou liggen 

tussen € 4.500,= en ruim € 5.200,=. 

Met betrekking tot de kosten van medische informatie, 

de reiskosten in verband met bezoek aan 

artsen en de buitengerechtelijke kosten is geen 

verweer gevoerd. 

[Gedaagde] merkt op dat onder de notaris een 

bedrag van € 21.546,15 rust. 

Voorts doet [gedaagde], naar de rechtbank begrijpt, 

een beroep op de matigingsbevoegdheid 

van de rechter, zoals bedoeld in artikel 6:109 BW. 

2.14. Voor zover [gedaagde], naast de in 2.13 genoemde 

verweren, aanvoert dat [eiseres] haar 

schade kan beperken door andere. bloedverdunnende 

medicijnen te gebruiken of andere therapieën 

te volgen in verband met haar psychische 

klachten, overweegt de rechtbank dat dergelijke 

opmerkingen [gedaagde] niet passen. 

Welke medicijnen [eiseres] gebruikt wordt – in 

overleg met [eiseres] – vastgesteld door de behandelend 

arts. Gesteld noch gebleken is dat door het 

medicijngebruik extra schade is of zal ontstaan. 

Dit punt behoeft dan ook geen nadere bespreking. 

De door [eiseres] te volgen therapieën worden 

door haar in overleg met haar artsen vastgesteld. 

Welke therapie dat is, is aan [eiseres] te bepalen 

en niet aan [gedaagde]. De rechtbank ziet de opmerking 

van [gedaagde] hoogstens als een advies, 

maar niet als een verweer dat zou kunnen leiden 

tot vermindering van de aan [gedaagde] toe te 

rekenen schade. 

2.15. Gelet op het ontbreken van verweer zijn de 

gevorderde kosten betreffende het opvragen van 

medische informatie, bezoekkosten aan artsen en 

buitengerechtelijke kosten in beginsel toewijsbaar. 

2.16. Wat de overige schadeposten betreft, vooral 

in het licht van het beroep van [gedaagde] op artikel 

6:109 BW, heeft de rechtbank behoefte aan 

nadere informatie van partijen. Daarbij wil de 

rechtbank van de zijde van [eiseres] nadere informatie 

over het beloop van de WAO-uitkering van 

[eiseres], het huidige verloop van haar werkzaamheden 

en de perspectieven daarbij, mede in relatie 

met het rapport van de bedrijfsarts Jonker (productie 

6 bij akte [eiseres]). 

Verder wil de rechtbank, teneinde een eventuele 

beoordeling van het beroep op artikel 6:109 BW 

mogelijk te maken, (meer) informatie van [gedaagde] 

ontvangen over zijn eigen financiële (inkomens- 

en vermogens-) positie, bijvoorbeeld aan 

de hand van salarisstroken en aangiften IB/PH 

van de laatste twee jaren. Daarbij wenst de rechtbank 

ook nadere informatie over de door [gedaagde]s 

WA-verzekeraar ingenomen positie (naar 

aanleiding van productie 3 bij akte [eiseres]) en 

of [gedaagde] daartegen nadere actie heeft ondernomen. 

De rechtbank zal om die inlichtingen te 

verkrijgen een comparitie bevelen en om te onderzoeken 

of partijen het op een of meer punten met 

elkaar eens kunnen worden. De rechtbank zal 

bespreking van de hier niet beoordeelde stellingen 

en verweren aanhouden tot na de comparitie van 

partijen. 

2.17. Elk van partijen wordt verzocht uiterlijk twee 

weken voor de zittingsdatum aan de rechter (t.a.v. 

Zittingsplanning Handel, kamer H.1.87 van het 

gebouw van de rechtbank aan het Vrouwe Justitiaplein 

1 te Utrecht) en aan de wederpartij toe te 

zenden (kopieën van) de bescheiden (voor zover 

nog niet in het geding gebracht) waarop zij ter 

comparitie een beroep wenst te doen. De rechtbank 

verzoekt partijen uitdrukkelijk stukken die 

verband houden met de in 2.16 genoemde onderwerpen 

tevoren aan haar en de wederpartij toe te 

zenden. 

2.18. Partijen kunnen zich op de zitting laten bijstaan 

door een eigen adviseur. 

2.19. De rechtbank wijst erop dat zij uit een niet 

verschijnen van een partij ter comparitie de gevolgtrekkingen 

– ook in het nadeel van die partij 

– kan maken die zij geraden zal achten. 

2.20. Partijen moeten er op voorbereid zijn, dat 

de rechtbank een mondeling tussenvonnis kan 

wijzen. 

2.21. Ter zitting kan aan de orde komen of een 

deskundigenonderzoek noodzakelijk is, welke 

vragen beantwoord moeten worden en wie partij- 

736 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

101 

en als deskundige(n) benoemd willen zien. Afhankelijk 

van de nog te ontvangen inlichtingen, denkt 

de rechtbank hierbij aan een nadere schadeberekening, 

bijvoorbeeld door het Nederlands Rekencentrum 

Letselschade. 


De rechtbank 

3.1. beveelt een verschijning van partijen, bijgestaan 

door hun advocaten, voor het geven van 

inlichtingen en ter beproeving van een minnelijke 

regeling op de terechtzitting van mr. A.S. Penders 

in het gerechtsgebouw te Utrecht aan Vrouwe 

Justitiaplein 1 op woensdag 6 april 2011 van 13.30 

tot 15.30 uur, 

3.2. bepaalt dat de partijen dan in persoon aanwezig 

moeten zijn, 

3.3. bepaalt dat de partij die op genoemd tijdstip 

niet kan verschijnen, binnen twee weken na de 

datum van dit vonnis schriftelijk en gemotiveerd 

aan de rechtbank ter attentie van de roladministratie 

van de sector civiel – om een nadere dagen 

uurbepaling dient te vragen onder opgave van de 

verhinderdata van alle partijen in de drie maanden 

volgend op genoemde datum, 



101 


28 februari 2011, nr. 381933/HA RK 10-692, LJN 

BP8863 

(mr. Bierling) 

Deelgeschil. Complexe aard. Prematuur. 

[Rv art. 1019z] 

Deelgeschilprocedure. Verzoeken op grond van 

art. 1019z Rv afgewezen. Meerdere deelgeschillen 

voorgelegd, waarbij onbetwist is aangevoerd dat 

voor wat betreft een aantal schadeposten voor de 

beantwoording van de vraag of deze (integraal) 

voor vergoeding in aanmerking komen nadere 

medische onderzoeken noodzakelijk zullen zijn. 

Gezien het grote aantal deelgeschillen en de complexe 

aard van diverse van deze geschillen, zal een 

beoordeling hiervan kostbaar zijn en veel tijd in 

beslag nemen. Bijdrage van verzochte beslissing 

aan de totstandkoming van een minnelijke regeling 

gering. Deelgeschilprocedure in onderhavig geval 

prematuur. 

1. [Verzoekster 1], 

2. [verzoeker 2], beiden te [woonplaats], 

verzoekers, 

advocaat: mr. H.A.M. van den Berg-van den Berg 

te Rotterdam, 

tegen 

de naamloze vennootschap Delta Lloyd Schadeverzekering 


verweerster, 

advocaat: mr. J. Boer te Amsterdam. 

Partijen zullen hierna [verzoekster 1], [verzoeker 

2] (gezamenlijk: [verzoekers] c.s.) en Delta Lloyd 

worden genoemd. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. Op 23 april 1994 is [verzoekster 1], toen 5 jaar 

oud, betrokken geraakt bij een verkeersongeval 

(hierna: het ongeval). Zij is als voetgangster bij 

het oversteken van een zebrapad aangereden door 

een bij Delta Lloyd verzekerde vrachtwagen. 

2.2. [Verzoekster 1] heeft door het ongeval ernstig 

letsel opgelopen. 

2.3. Delta Lloyd heeft de aansprakelijkheid voor 

de als gevolg van het ongeval door [verzoekster 

1] geleden en nog te lijden schade erkend. 


3.1. [Verzoekers] c.s. hebben op grond van artikel 

1019w van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 

(Rv) – samengevat – verzocht Delta 

Lloyd te veroordelen tot betaling van een bedrag 

van € 94.800,41, te vermeerderen met de wettelijke 

rente. Tevens hebben [verzoekers] c.s. verzocht 

voor recht te verklaren dat Delta Lloyd met ingang 

van 1 januari 2011, jaarlijks bij vooruitbetaling in 

de maand januari, aan [verzoekers] c.s. in het kader 

van bevoorschotting op de schade van dat jaar 

zal voldoen een bedrag van € 5.000,=. Ten slotte 

hebben [verzoekers] c.s verzocht de redelijke 

kosten ex artikel 6:96 van het Burgerlijk Wetboek 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


737

101 

«JA» 


(BW) van de behandeling van dit verzoek te begroten 

op € 5.829,60 en Delta Lloyd in deze kosten 

te veroordelen. 

3.1. [verzoekers] c.s. leggen aan hun verzoek ten 

grondslag dat zij als gevolg van het ongeval schade 

hebben geleden, welke schade door Delta Lloyd 

dient te worden vergoed. Delta Lloyd weigert 

echter de volledige schade te vergoeden en dient 

nog een bedrag van € 94.800,41 aan [verzoekers] 

c.s. te voldoen. Bovendien is de totale toekomstige 

schade nog niet bekend c.q. kan deze nog niet 

begroot worden en zijn [verzoekers] c.s. niet in 

staat deze schade te dekken met het totale bedrag 

dat door Delta Lloyd voor de toekomst is bevoorschot. 

3.3. Delta Lloyd voert gemotiveerd verweer. Op 

de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover 

van belang, nader ingegaan. 


4.1. In de eerste plaats dient te worden beoordeeld 

of het verzoek zich leent voor behandeling in een 

deelgeschilprocedure als bedoeld in artikel 1019w- 

1019cc Rv. [verzoekers] c.s. menen dat dit het 

geval is. Delta Lloyd bepleit het tegendeel. De 

rechtbank overweegt als volgt. 

4.2. De deelgeschilprocedure biedt volgens de 

memorie van toelichting bij de Wet deelgeschilprocedure 

voor letsel- en overlijdensschade 

(hierna: de Wet Deelgeschillen) betrokkenen bij 

een geschil over letsel- en overlijdensschade de 

mogelijkheid in de buitengerechtelijke onderhandelingsfase 

de rechter in te schakelen, waardoor 

partijen een extra instrument in handen krijgen 

ter doorbreking van een impasse in de buitengerechtelijke 

onderhandelingen (Kamerstukken II, 

2007-2008, 31518, nr. 3, p. 2). Gezien de ratio van 

de deelgeschilprocedure om de buitengerechtelijke 

onderhandelingen te bevorderen, dient te rechtbank 

te toetsen of de verzochte beslissing voldoende 

kan bijdragen aan de totstandkoming van een 

vaststellingsovereenkomst. De investering in tijd, 

geld en moeite moeten aldus worden afgewogen 

tegen het belang van de vordering en de bijdrage 

die een beslissing aan de totstandkoming van een 

minnelijke regeling kan leveren (Kamerstukken 

II, 2007-2008, 31518, nr. 3, p. 18). 

4.3. Het voorleggen van meerdere deelgeschillen 

in één procedure is in beginsel mogelijk. Daarbij 

moet echter wel voor ogen worden gehouden dat 

de deelgeschilprocedure er niet op is gericht de 

rechter over een groot aantal deelgeschillen te laten 

oordelen. Het verder onderhandelen, al dan 

niet met behulp van een mediator, of het instellen 

van een bodemprocedure, is dan een meer geëigende 

weg (zie ook Kamerstukken II, 2008-2009, 

nr. 8, p. 7). 

4.4. In de onderhavige procedure hebben [verzoekers] 

c.s. meerdere deelgeschillen aan de rechtbank 

voorgelegd. Aan hun vordering tot betaling 

van € 94.800,41 hebben zij negen verschillende 

schadeposten ten grondslag gelegd, welke afzonderlijke 

beoordeling behoeven. Bovendien heeft 

de vordering om te verklaren voor recht dat Delta 

Lloyd jaarlijkse bevoorschotting is verschuldigd 

betrekking op nog eens zes schadeposten. Door 

Delta Lloyd is onbetwist aangevoerd dat voor wat 

betreft een aantal schadeposten voor de beantwoording 

van de vraag of deze (integraal) voor vergoeding 

in aanmerking komen nadere medische onderzoeken 

noodzakelijk zullen zijn, bijvoorbeeld 

ten aanzien van de gevorderde vergoeding voor 

vliegtickets en de kosten van aanschaf van een 

eigen auto. Partijen hebben bovendien, in gezamenlijk 

overleg, een arbeidsdeskundige ingeschakeld 

en zij hebben ter zitting aangegeven dat de 

uitkomst van dit arbeidsdeskundig onderzoek 

(ook) van belang is voor de vraag in hoeverre bepaalde 

schadeposten moeten worden vergoed. 

4.5. De verzoeken van [verzoekers] c.s. dienen dus 

op grond van artikel 1019z Rv te worden afgewezen. 

Gezien het grote aantal deelgeschillen en de 

complexe aard van diverse van deze geschillen, 

zal een beoordeling hiervan kostbaar zijn en veel 

tijd in beslag nemen. Bovendien hebben partijen 

aangegeven dat er nog diverse andere kwesties 

zijn die partijen verdeeld houden, zodat ook de 

bijdrage die de verzochte beslissing aan de totstandkoming 

van een minnelijke regeling kan leveren 

gering zal zijn. Naar het oordeel van de 

rechtbank is een deelgeschilprocedure in onderhavig 

geval prematuur en dienen partijen buiten 

rechte eerst nog verdere stappen te zetten, alvorens 

zij de rechtbank kunnen verzoeken over een 

deel van hun geschil een oordeel te geven. Wanneer 

zij bij de huidige stand van zaken een oordeel 

van een rechter wensen te verkrijgen, ligt het 

starten van een bodemprocedure voor de hand. 

De kosten 

4.6. Uit de parlementaire geschiedenis bij artikel 

1019aa Rv volgt dat ook als het verzoek op grond 

van artikel 1019z Rv wordt afgewezen, de rechtbank 

de kosten van de procedure dient begroten 

738 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

102 

en dat deze situatie alleen dàn anders is indien de 

deelgeschilprocedure volstrekt onnodig of onterecht 

is ingesteld. Van deze laatste situatie is naar 

het oordeel van de rechtbank, anders dan Delta 

Lloyd (kennelijk) meent, in dit geval echter geen 

sprake. Redengevend daarvoor is dat de Wet 

Deelgeschillen geen concrete aanknopingspunten 

bevat voor de beantwoording van de vraag of 

sprake is van een deelgeschil en de parlementaire 

geschiedenis het begrip deelgeschil zeer ruim uitlegt, 

maar de concrete invulling van dat begrip 

aan de rechtspraak is overgelaten. Gelet op de 

betrekkelijk korte tijd dat de Wet Deelgeschillen 

in werking is, is van een vaste lijn in de rechtspraak 

over het begrip deelgeschil nog geen sprake. 

Tegen deze achtergrond kan het door [verzoekers] 

c.s. ingediende verzoekschrift niet bij voorbaat 

als volstrekt onnodig of kansloos worden 

beschouwd of worden gezien als een oneigenlijke 

poging een bodemprocedure te ontlopen. 

4.7. De kosten zullen worden begroot op het door 

[verzoekers] c.s. gestelde bedrag van € 5.826,60 

(incl. BTW), nu Delta Lloyd de redelijkheid hiervan 

niet heeft bestreden. Nu Delta Lloyd de aansprakelijkheid 

voor de gevolgen van het [verzoekster 

1] overkomen ongeval heeft erkend, zal zij 

worden veroordeeld in deze kosten. 


De rechtbank: 

5.1. begroot de kosten als bedoeld in artikel 

1019aa Rv op € 5.826,60 (incl. BTW); 

5.2. wijst af het meer of anders verzochte. 

102 


30 maart 2011, nr. 384947/HA RK 11-23, BQ0359 

(mr. Boone) 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 

Verzoeker dient gebrekkigheid pand aan te tonen 

en daartoe concrete bewijzen te stellen. Op basis 

van de huidige stukken kan nog geen beslissing 

op het verzoek worden genomen. Bijdrage van de 

verzochte beslissing aan de totstandkoming van 

de vaststellingsovereenkomst is zodanig onzeker 

dat dit niet opweegt tegen de kosten en tijdsverloop 

van de procedure. Afwijzing van het verzoek. 

[Verzoeker] te [woonplaats], 

verzoeker, 

advocaat: mr. A.P. Hovinga te Rotterdam, 

tegen 

1. de naamloze vennootschap Nationale-Nederlanden 

Schadeverzekering Maatschappij NV te ’s- 

Gravenhage, 

2. de stichting Stichting Brabant Zorg te Veghel, 

3. de stichting Stichting Zorggoedbrabant 2 te Oss, 

verweersters, 

advocaat: mr. V. Oskam te Rotterdam. 

Partijen zullen hierna [verzoeker], NN, Brabant 

Zorg en Zorggoedbrabant 2 (dan wel gezamenlijk: 

verweersters) worden genoemd. 

De complete uitspraak is te raadplegen op 

www.sdu-ja.nl 

103 


23 maart 2011, nr. 369750/HA RK 10-258, LJN 

BP8827 

(mr. Bouwman) 

Deelgeschil. Verkeersfout. Overmacht. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 

Deelgeschil over de toedracht van het ongeval. 

Centraal staat de vraag of er sprake is van een 

verkeersfout van de verzekerde. Overmacht. 

[Verzoekster] te [woonplaats], 

verzoekster, 

advocaat: mr. H. Solstad, 

tegen 

de naamloze vennootschap NV Univé Schade te 

Assen, 

verweerster, 

advocaat: mr. G. Loman. 


(...; red.) 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


739

103 

«JA» 



2.1. Op 19 november 2007 is [verzoekster] – met 

haar bromfiets – ten val gekomen op een fietspad 

in Zuid-Beijerland (hierna: het ongeval). [verzoekster] 

heeft Univé aansprakelijk gesteld voor de 

gevolgen van het ongeval. Univé heeft die aansprakelijkheid 

niet erkend. Tussen partijen is de toedracht 

van het ongeval in geschil. 

2.2. Op verzoek van [verzoekster] heeft een voorlopig 

getuigenverhoor plaatsgevonden. 

2.2.1. Bij het voorlopig getuigenverhoor heeft getuige 

[verzoekster] – voor zover van belang – 

verklaard: 

“Op het moment van het ongeval was het ongeveer 

7.45 uur. Het was nog donker en de straat 

was nat. Ik reed op het fietspad van de [straat]. 

(...) Van het gebeurde kan ik mij niet alles herinneren. 

(...) Ik weet nog dat ik iemand op een 

brommer zag aankomen. Hij reed op mijn helft 

van het fietspad. Daarvan ben ik geschrokken en 

vervolgens ben ik gevallen. Wat er daarna is gebeurd 

herinner ik mij niet meer. (...) Naar aanleiding 

van de verklaringen van [persoon 1] en 

[persoon 2] merk ik op dat ik, anders dan zij verklaren, 

niet voor de brommer ben gestopt. Ik heb 

wel afgeremd toen ik hem op mijn helft van het 

fietspad zag aankomen in de bocht. Tevens ben 

ik uitgeweken naar de linkerhelft van het fietspad.” 

2.2.2. Getuige [persoon 1] heeft bij het voorlopig 

getuigenverhoor – voor zover van belang – verklaard: 

“Ik herinner me nog wat er gebeurde op 19 november 

2007 (...). Het was tussen 8 en half 9 ’s ochtends, 

het was nattig geweest en het was nog 

donker. (...) [persoon 2] zat bij mij achterop. (...) 

Ik reed op het fietspad naast de [straat 2] en moest 

een bocht naar links maken het fietspad van de 

[straat] op. Net voor de bocht zag ik – te laat – 

een onverlichte fietser voor mij rijden met donkere 

kleding waarvoor ik vóór de bocht niet meer 

kon remmen dus ik moest hem in de bocht inhalen. 

(...) Ik haalde hem in op het moment dat we 

in de bocht waren en kwam daarbij op de linker 

helft van het fietspad. Meteen op dat moment zag 

ik op een afstand van 10 tot 20 meter voor mij een 

scooter aankomen, die mij kennelijk aan zag komen, 

want die remde net zoals ik. Net door de 

bocht kwamen wij tegenover elkaar tot stilstand 

op een afstand die ik schat op 30 tot 50 centimeter, 

op de voor mij linker helft van het fietspad. (...) 

Ik kan mij niet herinneren of de scooter berijdster 

mij op dat moment uitschold. Maar ze was wel 

enigszins opgefokt. Dat zag ik aan de manier 

waarop zij vervolgens met veel gas wegreed. Toen 

wij stilstonden trok zij volgens mij meteen weer 

op om mij aan mijn rechterkant, dus op de voor 

haar verkeerde helft van het fietspad, voorbij te 

rijden. (...) Net toen ze opgetrokken was en naast 

ons reed gleed de scooter onderuit en kwam met 

het voorwiel tegen een roodwit gestreepte bocht 

bewijzering aan, buiten het fietspad.” 

2.2.3. Bij het voorlopig getuigenverhoor heeft getuige 

[persoon 2] – voor zover van belang – verklaard: 

“Het was op 19 november 2007 dat ik bij [persoon 

1] achter op zijn brommer (...) reed. (...) Het was 

tegen 8 uur in de ochtend en nog een beetje 

schemerachtig en het wegdek was vochtig, het was 

toen een beetje mistig. We waren van het fietspad 

naast de [straat 3] over het fietspad naast de [straat 

2] gereden en moesten aan het eind daarvan een 

bocht naar links maken, het fietspad van de 

[straat] op. In die bocht reed een fietser zonder 

licht in dezelfde richting waarvoor [persoon 1] 

dus plotseling moest uitwijken en daarbij op de 

linkerhelft van het fietspad kwam. Aldus reden 

we links af door de bocht op de linkerhelft van 

het fietspad en toen we net door de bocht waren 

merkte ik dat [persoon 1] krachtig remde. Ik zag 

toen dat ons een scooter tegemoet kwam op wiens 

weghelft wij nog reden. (...) Wij remde beide 

[persoon 1] en de scooter en aldus stonden wij op 

een afstand van naar ik schat een 30 tot 50 cm tegenover 

elkaar. De bestuurster van de scooter 

werd boos en begon te schelden en wilde vervolgens 

weer doorrijden over de voor haar verkeerde 

weghelft omdat wij nog op de voor ons verkeerde 

weghelft stonden. Toen ze optrok en ons net gepasseerd 

was, zo goed als in de bocht, ging ze onderuit.” 


3.1. Het verzoek, zoals dit is toegelicht ter zitting, 

strekt ertoe voor recht te verklaren dat Univé 

aansprakelijk is voor de schade die [verzoekster] 

lijdt als gevolg van het ongeval, alsmede de kosten 

als bedoeld in artikel 1019aa lid 1 Rv te begroten. 

3.2. Univé heeft gemotiveerd verweer gevoerd en 

geconcludeerd tot afwijzing van het verzoek. 


voor zover van belang, ingegaan. 

740 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

103 


4.1. [verzoekster] legt aan haar verzoek ten 

grondslag dat zij als gevolg van een verkeersfout 

van [persoon 1], verzekerde van Univé, ten val is 

gekomen. Univé betwist dat [verzoekster] als gevolg 

van een verkeersfout van [persoon 1] ten val 

is gekomen. Zij stelt zich primair op het standpunt 

dat het ongeval het gevolg is van het eigen verkeersgedrag 

van [verzoekster]. Subsidiair en meer 

subsidiair beroept Univé zich op overmacht aan 

de zijde van [persoon 1] respectievelijk eigen 

schuld aan de zijde van [verzoekster]. 

4.2. Centraal staat de vraag of het ongeval is veroorzaakt 

door onrechtmatig gedrag van [persoon 

1]. Voor de beantwoording van de vraag of [persoon 

1] onrechtmatig heeft gehandeld, dient de 

rechtbank eerst te beoordelen wat de toedracht 

van het ongeval is geweest. 

4.2.1. [verzoekster] stelt in dit verband, kort samengevat, 

dat [persoon 1] in de bocht van het 

fietspad een fietser heeft ingehaald, waarbij [persoon 

1] op de weghelft bestemd voor het tegemoetkomende 

verkeer reed en de doorgang belemmerde. 

Uit de bocht komend heeft [persoon 1], evenals 

[verzoekster], hard moeten remmen om een 

frontale botsing te voorkomen. [verzoekster] is 

vervolgens uitgeweken naar links en – met haar 

bromfiets – ten val gekomen. 

4.2.2. Univé stelt in dit verband, kort samengevat, 

dat [persoon 1] moest uitwijken voor een zich op 

zijn weghelft bevindende fietser en dat [persoon 

1] daardoor op de weghelft bestemd voor het tegemoetkomend 

verkeer is terechtgekomen. Op 

het moment dat de bromfiets van [verzoekster] 

hem tegemoet kwam, stond [persoon 1] stil. Ook 

[verzoekster] is – tijdig – tot stilstand gekomen. 

Eerst vanuit stilstand, in een poging weg te rijden, 

is [verzoekster] – met haar bromfiets – ten val 

gekomen. 

4.3. Zoals uit het voorgaande blijkt, zijn partijen 

het over de grote lijnen van de toedracht van het 

ongeval eens. Zij twisten weliswaar over de vraag 

of van “stilstand” sprake is geweest, maar dat is 

een kwestie die niet van belang is voor de te nemen 

beslissing. Dat de getuigen meer of anders 

zouden kunnen verklaren dan zij reeds hebben 

gedaan bij het voorlopig getuigenverhoor is niet 

gesteld. Daarom wordt, op basis van de beschikbare 

stukken, uitgegaan van het volgende. 

4.4. Vast staat dat [persoon 1] vlak voor of in de 

bocht van het fietspad een fietser heeft ingehaald, 

daarbij op de weghelft bestemd voor het tegemoetkomende 

verkeer is terechtgekomen en aldus de 

– vrije – doorgang voor dat tegemoetkomende 

verkeer – in dit geval [verzoekster] – heeft belemmerd. 

Vast staat ook dat het op dat moment 

donker, althans schemerachtig was en dat het 

wegdek nat was. Door aldus te handelen heeft 

[persoon 1] een veiligheidsnorm geschonden en 

wel de – algemene – norm dat een weggebruiker 

zijn weggedrag dient aan te passen aan de concrete 

omstandigheden (vide artikel 5 WVW 1994). 

[persoon 1] wist, althans behoorde te weten dat 

het inhalen van een fietser vlak voor of in de bocht 

van het fietspad een gevaarlijke situatie zou kunnen 

opleveren, en wel een zodanige situatie dat 

daardoor een ongeval zou kunnen ontstaan. De 

kans dat een ongeval zou kunnen ontstaan was in 

het onderhavige geval in hoge mate aanwezig nu 

[persoon 1] bij donker/schemerachtig weer op 

het natte wegdek van de weghelft bestemd voor 

het tegemoetkomende verkeer reed. De kans dat 

dan een (bijna) botsing met dat tegemoetkomende 

verkeer ontstaat, is zeer waarschijnlijk. De rechtbank 

is bovendien van oordeel dat het ook voorzienbaar 

was dat in geval van een (bijna) botsing 

letsel zou kunnen ontstaan. [persoon 1] had zich 

het voorgaande behoren te realiseren. 

4.5. Het voorgaande in overweging nemende, 

heeft [persoon 1] naar het oordeel van de rechtbank 

door zijn rijgedrag een gevaarlijke situatie 

geschapen, waarvan hij zich naar maatstaven van 

zorgvuldigheid had moeten onthouden. De 

rechtbank acht dit gedrag in de gegeven omstandigheden 

van het geval onrechtmatig. Het betoog 

van Univé dat [verzoekster] eigen schuld heeft, 

doet aan de onrechtmatigheid van het gedrag van 

[persoon 1] niet af. 

4.6. Vast staat dat [verzoekster] – met haar 

bromfiets – een noodremming heeft moeten toepassen 

omdat [persoon 1] de – vrije – doorgang 

op de voor haar bestemde weghelft belemmerde. 

Het enkele feit dat [verzoekster] vervolgens vanuit 

stilstand, in een poging weg te rijden, ten val is 

gekomen – indien en voor zover al juist – maakt 

niet dat het oorzakelijk verband tussen de verkeersfout 

van [persoon 1] en het ongeval is verbroken. 

Immers, dat [verzoekster] als gevolg van de plotselinge 

confrontatie met de haar frontaal naderende 

[persoon 1] en de daardoor noodzakelijke 

noodremming is geschrokken en kennelijk in een 

hevige gemoedsbeweging is geraakt, waarna zij 

(vrijwel) direct ten val is gekomen, is toe te 

schrijven aan de verkeersfout van [persoon 1]. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


741

104 

«JA» 


Niet is in te zien op grond waarvan de nadelige 

gevolgen van deze val voor rekening en risico van 

[verzoekster] zouden moeten komen (blijven). 

Feiten of omstandigheden die tot een ander oordeel 

zouden moeten leiden, zijn gesteld noch gebleken. 

4.7. Ten aanzien van het beroep van Univé op 

overmacht aan de zijde van [persoon 1] overweegt 

de rechtbank het volgende. De rechtbank begrijpt 

de stellingen van Univé in dit kader aldus dat zij 

bedoelt te betogen dat het inhalen van de fietser 

[persoon 1] niet kan worden toegerekend (en aan 

de vestiging van aansprakelijkheid in de weg 

staat). De rechtbank is van oordeel dat Univé onvoldoende 

heeft gesteld om een beroep op overmacht 

aan de zijde van [persoon 1] te kunnen 

rechtvaardigen. Het enkele feit dat [persoon 1] 

genoodzaakt was om uit te wijken voor de fietser 

is daartoe niet voldoende. Niet gezegd kan worden 

dat [persoon 1] geen verwijt gemaakt kan worden. 

Kennelijk was het rijgedrag van [persoon 1] zodanig 

onaangepast aan de omstandigheden dat hij 

niet tijdig en adequaat heeft kunnen anticiperen 

op een zich in dezelfde rijrichting voor hem bevindende 

fietser. 

4.8. Op basis van het voorgaande acht de rechtbank 

de verzochte verklaring voor recht voor 

toewijzing vatbaar. Gegeven de omstandigheid 

dat het verzoek zich niet uitstrekt tot de omvang 

van de aansprakelijkheid wordt geen oordeel gegeven 

over het beroep van Univé op eigen schuld 

aan de zijde van [verzoekster]. 

4.9. [verzoekster] heeft verzocht haar kosten te 

begroten in de zin van artikel 1019aa lid 1 Rv. De 

rechtbank dient daarbij de redelijke kosten als 

bedoeld in artikel 6:96 lid 2 BW in aanmerking te 

nemen. Of het redelijke kosten zijn, hangt af van 

de vraag of het redelijk is dat die kosten zijn gemaakt 

én of de hoogte van deze kosten redelijk 

is. 

4.10. Gebruikelijk is dat een advocaat namens zijn 

cliënt ter onderbouwing van de proceskostenvordering 

in deelgeschilprocedures gedetailleerd opgave 

doet van het door hem gehanteerde uurtarief 

en het gewerkte aantal uren, aan de hand van een 

concrete omschrijving van de verrichte werkzaamheden 

onder vermelding van de data waarop die 

werkzaamheden zijn verricht. Een dergelijke voldoende 

gespecificeerde opgave van de zijde van 

[verzoekster] ontbreekt zodat de door de rechtbank 

uit te voeren redelijkheidstoets ex artikel 

6:96 lid 2 BW niet op basis van de daartoe benodigde 

specificatie kan worden uitgevoerd. Weliswaar 

heeft mr. Solstad bij brief van 22 februari 

2011 een urenspecificatie gevoegd – deze sluit op 

6,2 uren – maar deze biedt onvoldoende inzicht 

om enig zinvol debat daarover mogelijk te maken, 

terwijl het opgegeven aantal uren door Univé is 

betwist. 

4.11. De onderhavige zaak betreft naar het oordeel 

van de rechtbank een voor wat betreft de omvang 

en complexiteit daarvan beperkt deelgeschil. De 

met de opstelling van het verzoekschrift, dat niet 

meer dan twee pagina’s beslaat, en verdere behandeling 

van de zaak gemoeide redelijke kosten als 

bedoeld in artikel 6:96 lid 2 BW zullen door de 

rechtbank begroot worden op € 1.250,=, te vermeerderen 

met het door [verzoekster] betaalde 

griffierecht van € 263,=, in totaal dus € 1.513,=. 


De rechtbank, 

5.1. verklaart voor recht dat Univé aansprakelijk 

is voor de schade die [verzoekster] lijdt als gevolg 

van het ongeval; 

5.2. begroot de kosten als bedoeld in artikel 

1019aa lid 1 Rv op € 1.513,=. 


104 



BP8824 

(mr. Bouwman) 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z] 

Discussie over causaal verband tussen ongeval en 

klachten. Tevens is aan de orde of verzekeraar al 

een slotbetaling tegen finale kwijting heeft gedaan 

en er dus geen geschil meer bestaat. Dat laatste is 

niet het geval. Vorderingen (ook die tot terugbetaling 

wegens finale kwijting) worden afgewezen. 

742 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

105 

[Verzoekster] te [woonplaats], 

verzoekster, 

advocaat: mr. J.H. van der Wouden, 

tegen 

1. [verweerder sub 1] te [woonplaats], 

2. de naamloze vennootschap Aegon Schadeverzekering 

NV te ’s-Gravenhage, 

verweerders, 

advocaat: mr. E.C. Kleverlaan. 


www.sdu-ja.nl 

105 


6 april 2011, nr. 371787/HA RK 11-24, LJN 

BQ0244 

(mr. Hofmeijer-Rutten) 

Deelgeschil. Uitleg vaststellingsovereenkomst. 

[Rv art. 1019w] 

Verzoek van verzekeraar (London). Namens het 

slachtoffer sluit Jurilex met SVI verzekeraar Achmea 

een vaststellingsovereenkomst. London verzoekt 

voor recht te verklaren, dat die vaststellingsovereenkomst 

met de SVI-verzekeraar mede een 

kwijting van WAM-verzekeraar London inhoudt. 

De rechtbank concludeert uit de tekst van de vaststellingsovereenkomst, 

dat dit laatste het geval is. 

De naamloze vennootschap London Verzekeringen 


advocaat: mr. M.R. Lauxtermann. 

tegen 

[verweerder] te [woonplaats], 

verweerder, 

advocaat: mr. A.P. Hovinga. 


(...; red.) 


2.1. Op 8 november 2007 is [verweerder] betrokken 

geweest bij een verkeersongeval (hierna: ongeval). 

Bij dit ongeval werd [verweerder], rijdend 

in een auto, van achteren aangereden door een 

auto die op basis van de Wet Aansprakelijkheidsverzekering 

Motorrijtuigen (WAM) verzekerd 

was bij London. 

2.2. [verweerder] had ten tijde van het ongeval 

een schadeverzekering inzittenden (SVI), onder 

de benaming “inzittenden beschermingsverzekering” 

en een rechtsbijstandsverzekering afgesloten 

bij Achmea. 

2.3. Bij brief van 14 november 2007 heeft Achmea 

Rechtsbijstand, namens [verweerder], London 

aansprakelijk gesteld voor de gevolgen van het 

ongeval. London heeft vervolgens [bedrijf 1] 

(hierna: [bedrijf 1]) opdracht gegeven om de 

aanspraken van [verweerder] en eventuele regresnemers 

op vergoeding van schade in behandeling 

te nemen. 

2.4. Op 6 december 2007 heeft [verweerder] Jurilex 

Letselschade B.V. (hierna: Jurilex) machtiging 

verleend tot het (verder) in behandeling nemen 

van de door hem als gevolg van het ongeval geleden 

en te lijden schade. 

2.5. Bij e-mailbericht van 3 januari 2008 van [bedrijf 

1] aan Jurilex heeft [bedrijf 1] namens London 

aansprakelijkheid voor de gevolgen van het 

ongeval erkend. 

2.6. Op 22 februari 2008 zond Jurilex aan [bedrijf 

1] een e-mailbericht waarin – voor zover van belang 

– het volgende is opgenomen: 

“De afhandeling van de zaak loopt thans via 

Achmea Personenschade, bij wie client een zogenaamde 

Inzittenden Beschermings Verzekering 

heeft afgesloten. 

Mettertijd zal Achmea zich tot u wenden in verband 

met regres.” 

2.7. Tussen Jurilex en Achmea Personenschade 

hebben onderhandelingen plaatsgevonden die 

geresulteerd hebben in een vaststellingsovereenkomst. 

De vaststellingsovereenkomst is door 

[verweerder] op 23 april 2009 ondertekend en 

luidt – voor zover van belang – als volgt: 

“De ondergetekenden: 

1. [verweerder] (...), verder te noemen verzekerde, 

bijgestaan door Jurilex Letselschade, [praktijk] 

(...) 

2. Achmea Schadeverzekeringen N.V. (...), nader 

te noemen Achmea 

In aanmerking nemende: 

o dat op 8 november 2007 een verkeersongeval, 

althans een aanrijding heeft plaatsgevonden, 

waarbij verzekerde betrokken was als bestuurder/inzittende 

van een motorrijtuig; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


743

105 

«JA» 


o dat ten aanzien van dit ongeval een Inzittenden 

Beschermingsverzekering van kracht was bij 

Achmea op naam van [verweerder]; 

o dat verzekerde tengevolge van dat ongeval letsel 

en materiële schade heeft opgelopen waarvoor 

hij/zij een beroep heeft gedaan op bovengenoemde 

verzekering; 

o dat verzekerde en Achmea in onderhandeling 

zijn getreden over een definitieve regeling van de 

aanspraken van verzekerde; 

o dat bij die onderhandelingen onzekerheden zijn 

gerezen over de omvang van de door verzekerde 

geleden en/of nog te lijden schade; 

o dat verzekerde en Achmea ter beëindiging of 

ter voorkoming van onzekerheid of geschil omtrent 

de aanspraken van verzekerde op vergoeding 

van de door verzekerde geleden en in de toekomst 

nog te lijden materiële en immateriële schade zich 

jegens elkaar wensen te binden aan een vaststelling 

van die aanspraken door middel van een 

vaststellingsovereenkomst als geregeld in de artt. 

7:900 e.v. BW. 

Verklaren te zijn overeengekomen: 

1. Alle aanspraken van verzekerde op vergoeding 

van de geleden en in de toekomst nog te lijden 

materiële en immateriële schade worden door 

deze vaststellingsovereenkomst vastgesteld op een 

bedrag van € 8.500,= (...). 

(...) 

4. Tegenover het onder 1, 2 en 3 gestelde verleent 

verzekerde finale kwijting aan Achmea en de 

eventuele aansprakelijke partij ter zake van alle 

aanspraken op vergoeding van materiële en immateriële 

schade, die hij/zij ten gevolge van het ongeval 

en het daardoor ontstane letsel heeft geleden 

en in de toekomst nog zal lijden. Deze overeenkomst 

laat de eventuele aanspraken van de zorgverzekeraar 

op de aansprakelijke partij onaangetast 

evenals de aanspraken die verzekerde heeft 

op de aansprakelijke partij voor zover deze aanspraken 

niet onder de dekking van deze verzekering 

vallen.” 

2.8. Naar aanleiding en in het kader van de regresvordering 

van Achmea Personenschade op London 

heeft London een bedrag van € 12.500,= aan 

Achmea Personenschade overgemaakt. 


3.1. Het verzoek van London, zoals dit is toegelicht 

ter zitting, strekt ertoe voor recht te verklaren 

dat (ook) London aangemerkt dient te worden 

als aansprakelijke partij in de zin van artikel 4 van 

de door [verweerder] op 23 april 2009 ondertekende 

vaststellingsovereenkomst. 

3.2. [verweerder] voert gemotiveerd verweer dat 

strekt tot afwijzing van het verzoek, met begroting 

van en veroordeling in de kosten als bedoeld in 

artikel 1019aa lid 1 RV. 


voor zover van belang, ingegaan. 


4.1. London heeft het verzoek gebaseerd op de 

Wet deelgeschilprocedure voor letsel- en overlijdensschade, 

neergelegd in de artikelen 1019w tot 

1019cc Rv (hierna: deelgeschilprocedure). De 

deelgeschilprocedure is bedoeld voor de situatie 

waarin partijen in het buitengerechtelijke onderhandelingstraject 

stuiten op geschilpunten die de 

buitengerechtelijke afwikkeling belemmeren. 

Partijen vragen in een deelgeschilprocedure de 

rechter om op die geschilpunten te beslissen, zodat 

zij vervolgens verder kunnen met de buitengerechtelijke 

onderhandelingen, met als doel het 

sluiten van een vaststellingsovereenkomst (artikel 

1019w Rv). Gezien het bepaalde in artikel 1019z 

Rv wordt het verzoek afgewezen voor zover de 

verzochte beslissing onvoldoende kan bijdragen 

aan de totstandkoming van een vaststellingsovereenkomst. 

4.2. De rechtbank begrijpt dat hetgeen partijen 

verdeeld houdt, ziet op de vraag of de vaststellingsovereenkomst 

(zie onder 2.7.; productie 2 bij 

verzoekschrift) mede kwijting van London inhoudt. 

De rechtbank is van oordeel dat dit geschilpunt 

zich leent voor behandeling in een deelgeschilprocedure 

nu [verweerder] in het verweerschrift 

heeft aangegeven van mening te zijn dat 

London ontvankelijk is in dit deelgeschil terwijl 

op de zitting is aangegeven dat ook [verweerder] 

beslechting van dit geschilpunt in dit deelgeschil 

wenselijk acht. Daarbij komt dat partijen op de 

zitting te kennen hebben gegeven bereid te zijn 

de onderhandelingen (over het blijkens de laatste 

zin van artikel 4 van de vaststellingsovereenkomst 

ongeregeld gebleven punt met betrekking tot 

eventuele aanspraken ter zake van niet verzekerde 

ziektekosten) voort te zetten nadat de rechtbank 

op het hiervoor omschreven geschilpunt heeft 

beslist. 

Partijen zijn het erover eens dat de verzochte beslissing 

kan leiden tot de (uiteindelijke) totstandkoming 

van een vaststellingsovereenkomst. Mocht 

744 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

105 

de verzochte beslissing in dit deelgeschil niet leiden 

tot een vaststellingsovereenkomst, dan kunnen 

in ieder geval in de reeds aanhangige bodemprocedure 

diverse onderscheiden processuele 

complicaties, waaronder het oproepen van verschillende 

partijen in vrijwaring, achterwege blijven. 

De rechtbank zal dan ook op dit punt een 

beslissing geven zoals door partijen gevraagd. 

4.3. De rechtbank ziet in de aard en inhoud van 

de deelgeschilprocedure aanleiding om het hiervoor 

omschreven geschilpunt te beoordelen volgens 

dezelfde criteria die zij zou hanteren als in 

het geval dit geschilpunt aan haar zou zijn voorgelegd 

in een bodemprocedure. 

4.4. Het gaat in dit deelgeschil om de uitleg van 

een geschrift waarin de verhouding tussen partijen 

is geregeld. Die uitleg kan niet alleen worden gegeven 

op grond van een zuiver taalkundige uitleg 

van de bepalingen ervan, maar daarbij komt het 

tevens aan op de zin die partijen in de gegeven 

omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan 

elkanders verklaringen en gedragingen en aan de 

bepalingen van dat geschrift mochten toekennen 

en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs 

van elkaar mochten verwachten (HR 13 maart 

1981, NJ 1981, 635 – Haviltex). Voorts volgt uit 

HR 20 februari 2004, NJ 2005, 493 (DSM/Fox) 

dat bij de uitleg van een dergelijk geschrift telkens 

van beslissende betekenis zijn alle omstandigheden 

van het concrete geval, gewaardeerd naar 

hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid 

meebrengen, alsmede dat in praktisch opzicht 

vaak van groot belang is de taalkundige betekenis 

van de bewoordingen van het geschrift, 

gelezen in de context ervan als geheel, die deze in 

(de desbetreffende kring van) het maatschappelijk 

verkeer normaal gesproken hebben. Verder zijn 

bij de uitleg van belang de aard van de transactie, 

de omvang en gedetailleerdheid van de contractsbevestiging, 

de wijze van totstandkoming ervan 

– waarbij van belang is of partijen werden bijgestaan 

door (juridisch) deskundige raadslieden – 

en de overige bepalingen ervan (vgl. HR 29 juni 

2007, NJ 2007, 576 – Derksen/Homburg; HR 19 

januari 2007, NJ 2007, 575 – Meyer Europe/Pont 

Meyer). Aan de hand van deze maatstaven legt de 

rechtbank de vaststellingsovereenkomst uit. 

4.5. Het dispuut tussen partijen ziet op een beding 

in een vaststellingsovereenkomst (artikel 7:900 

BW) die naar zijn aard bedoeld is om een einde 

te maken aan een geschil tussen partijen en eenduidig 

de rechtsverhouding van partijen tot elkaar 

te regelen. Partijen hadden deskundige bijstand 

bij de opstelling van de vaststellingsovereenkomst. 

Om deze redenen is de tekst van de vaststellingsovereenkomst 

een belangrijke factor bij de uitleg 

ervan. 

4.6. Uit de stellingen van de partijen volgt dat zij 

ieder uitgaan van een andere uitleg van het begrip 

“de eventuele aansprakelijke partij” in artikel 4 

van de vaststellingsovereenkomst. Het standpunt 

van [verweerder] komt erop neer dat met dat begrip 

slechts is bedoeld de bestuurder (van de auto 

die de aanrijding heeft veroorzaakt). Volgens 

London is daarmee ook bedoeld de achterliggende 

en ingevolge artikel 6 WAM aansprakelijke en 

door de benadeelde rechtstreeks aan te spreken 

WAM-verzekeraar. 

4.7. Het uitgangspunt van de WAM is de bescherming 

van de belangen van slachtoffers van door 

motorrijtuigen veroorzaakte ongevallen. De bescherming 

van slachtoffers bestaat onder meer 

uit een eigen, rechtstreekse aanspraak op schadevergoeding 

jegens de WAM-verzekeraar (artikel 

6 WAM). 

Dat [verweerder] London in dit geval ook – als 

WAM-verzekeraar – rechtstreeks aansprakelijk 

heeft gehouden voor de gevolgen van het ongeval 

blijkt uit de brief van 14 november 2007 (zie onder 

2.3.; productie 3 bij verzoekschrift). Uit het e- 

mailbericht van 22 februari 2008 (zie onder 2.6.; 

productie 13 bij verzoekschrift) kan niet anders 

worden afgeleid dan dat (de belangenbehartiger 

van) [verweerder] ervoor heeft gekozen de schade 

als gevolg van het ongeval niet met London, maar 

met Achmea Personenschade – de regelend SVIverzekeraar 

– af te wikkelen. Na overleg tussen 

Jurilex (de belangenbehartiger van [verweerder]) 

en Achmea Personenschade is vervolgens een regeling 

getroffen, die is neergelegd in de vaststellingsovereenkomst. 

Overeengekomen is dat alle 

aanspraken van [verweerder] op vergoeding van 

de door hem als gevolg van het ongeval geleden 

en in de toekomst te lijden materiële en immateriële 

schade worden vastgesteld op een bedrag van 

€ 8.500,= (artikel 1). In verband met verstrekte 

voorschotten van € 1.500,= volgt een slotuitkering 

van € 7.000,= (artikel 2), welk bedrag wordt betaald 

direct na ontvangst van de door [verweerder] 

ondertekende vaststellingsovereenkomst (artikel 

3). Artikel 4, eerste volzin luidt als volgt: 

“Tegenover het onder 1, 2 en 3 gestelde verleent 

verzekerde finale kwijting aan Achmea en de 

eventuele aansprakelijke partij ter zake van alle 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


745

105 

«JA» 


aanspraken op vergoeding van materiële en immateriële 

schade, die hij/zij ten gevolge van het ongeval 

en het daardoor ontstane letsel heeft geleden 

en in de toekomst nog zal lijden.” 

4.8. De hiervoor aangehaalde eerste volzin van 

artikel 4 houdt, naar tussen partijen vast staat, in 

dat in de vaststellingsovereenkomst alle aanspraken 

van [verweerder] op vergoeding van de door 

hem als gevolg van het ongeval geleden en in de 

toekomst te lijden materiële en immateriële 

schade zijn geregeld (met uitzondering van – gezien 

de tweede volzin van artikel 4 – eventuele 

aanspraken ter zake van niet verzekerde ziektekosten). 

De kwijting ziet, conform de normale betekenis 

van de gebruikte woorden “en de eventuele 

aansprakelijke partij” op elke partij die mogelijk 

aansprakelijk is jegens [verweerder] voor de 

schade als gevolg van het ongeval. In het systeem 

van de WAM is dat, naast de bestuurder, ook de 

WAM-verzekeraar. Nu [verweerder] London – 

als WAM-verzekeraar – rechtstreeks aansprakelijk 

heeft gesteld voor de gevolgen van het ongeval en 

in het e-mailbericht van 22 februari 2008 uitdrukkelijk 

sprake is van het “mettertijd” nemen van 

regres door Achmea Personenschade op Londen, 

ziet naar het oordeel van de rechtbank het begrip 

“de eventuele aansprakelijke partij” in artikel 4 

van de vaststellingsovereenkomst niet alleen op 

de bestuurder maar ook op de achterliggende en 

aansprakelijke WAM-verzekeraar. Derhalve houdt 

de vaststellingsovereenkomst mede kwijting ten 

gunste van London in. Dat kan [verweerder] in 

redelijkheid gelet op de bewoordingen en de geschetste 

gang van zaken ook niet anders hebben 

begrepen. 

4.9. Hieraan doet niet af hetgeen door [verweerder] 

is gesteld omtrent de omstandigheden, wat 

daar verder ook van zij, waaronder de vaststellingsovereenkomst 

tot stand is gekomen. Dat [verweerder] 

zelf niet wist wie de aansprakelijke WAMverzekeraar 

was noch zich heeft gerealiseerd dat 

Achmea Personenschade als regelend verzekeraar 

optrad, komt in de verhouding tot London voor 

rekening van [verweerder]. Van belang in dit 

verband is dat [verweerder], naar ter zitting bleek, 

zelf een deskundig belangenbehartiger had benaderd 

en gemachtigd. Deze moet geacht worden 

de betreffende kennis over de verhoudingen tussen 

de betrokken partijen en het begrip van de 

bewoordingen gehad te hebben, welke kennis – 

in de verhouding tot London – aan [verweerder] 

is toe te rekenen. 

Als er sprake is geweest van miscommunicatie 

tussen [verweerder] en zijn belangenbehartiger, 

wat ook daar verder van zij, kan dat hoogstens 

leiden tot aansprakelijkheid van die belangenbehartiger 

ten opzichte van [verweerder], maar in 

de verhouding tot London is dit zonder belang. 

Uit het verloop hoefde London ook op geen enkel 

moment af te leiden dat [verweerder] wellicht een 

verkeerde voorstelling van zaken had. Feiten en 

omstandigheden die tot een ander oordeel zouden 

kunnen leiden, zijn gesteld noch gebleken. 

4.10. [verweerder] voert nog als verweer dat de 

vaststellingsovereenkomst op grond van artikel 

6:248 lid 2 BW buiten toepassing dient te worden 

gelaten, omdat deze is gesloten onder de – achteraf 

bezien – onjuiste veronderstelling dat hij niet 

(volledig) arbeidsongeschikt was. Imersoski heeft 

daardoor slechts een schadevergoeding van beperkte 

omvang kunnen realiseren, aldus [verweerder]. 

4.11. In dit verband is erop gewezen dat [verweerder] 

bij een eerder ongeval, op 4 september 2002, 

betrokken is geweest. Bij dit ongeval werd [verweerder], 

rijdend in een auto, van achteren aangereden 

door een auto die op basis van de WAM 

verzekerd was bij Delta Lloyd. Delta Lloyd heeft 

aansprakelijkheid voor de gevolgen van dit ongeval 

erkend. De schaderegeling verliep echter 

moeizaam. Dit vanwege de omstandigheid dat op 

dat moment de klachten en beperkingen die 

[verweerder] als gevolg van het ongeval stelde te 

ondervinden, niet “hard” gemaakt konden worden 

omdat het UWV had geoordeeld dat [verweerder] 

niet (volledig) arbeidsongeschikt was. De schaderegeling 

werd uiteindelijk in 2005 afgesloten met 

een vaststellingsovereenkomst uit hoofde waarvan 

[verweerder] een bedrag van € 33.500,= heeft 

ontvangen. Eerst in 2009 is vast komen te staan 

dat [verweerder] vanaf het ongeval in 2002 volledig 

arbeidsongeschikt is geweest. 

4.12. Wat van het voorgaande ook zij, het enkele 

feit dat bij het sluiten van de onderhavige vaststellingsovereenkomst 

(en ook de eerdere vaststellingsovereenkomst) 

is uitgegaan van de – achteraf bezien 

– onjuiste veronderstelling dat [verweerder] 

niet (volledig) arbeidsongeschikt was, is onvoldoende 

om te oordelen dat het daardoor naar 

maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar 

is om uitvoering aan de vaststellingsovereenkomst 

te geven. Hierbij weegt mee dat uit 

de tussen partijen vaststaande inhoud van de onderhandelingen 

die hebben geleid tot de vaststel- 

746 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

106 

lingsovereenkomst blijkt, dat bij die onderhandelingen 

rekening is gehouden met alle toen bekende 

onzekerheden over de omvang van de schade, 

waartoe ook behoorde dat [verweerder] meende 

dat hij (vrijwel) geheel arbeidsongeschikt was 

vanwege het door het ongeval veroorzaakte letsel. 

Dat bij het tot stand komen van de vaststellingsovereenkomst 

nog niet vast stond dat [verweerder] 

vanaf het ongeval in 2002 volledig arbeidsongeschikt 

was, doet daaraan niet af. Dit behoorde 

tot de onzekerheid waaraan de vaststellingsovereenkomst 

nu juist een einde moest maken. Juist 

bij een vaststellingsovereenkomst als de onderhavige 

kan het later ontstaan van meer duidelijkheid 

op zichzelf geen reden zijn om een beroep op de 

overeenkomst onaanvaardbaar te achten. Ook de 

eventuele mogelijkheid London aansprakelijk te 

houden voor mengschade als gevolg van beide 

ongevallen maakt dat niet anders. De rechtbank 

zal het verweer van [verweerder] derhalve passeren. 

4.13. Ter zitting heeft [verweerder] nog gesteld 

dat London, nadat Achmea Personenschade de 

schaderegeling ter hand had genomen, passief is 

geweest, althans niet actief betrokken is geweest 

bij de totstandkoming van de vaststellingsovereenkomst. 

Voor zover de stelling van [verweerder] aldus 

begrepen moet worden dat hij daarmee heeft bedoeld 

te betogen dat London aldus haar recht een 

beroep te doen op de vaststellingsovereenkomst 

en mede daarin opgenomen kwijting heeft verwerkt, 

gaat dat het bestek van dit deelgeschil te 

buiten. Overigens zij opgemerkt, dat, gegeven de 

rol van Achmea Personenschade, niet zonder 

meer duidelijk is wat de rol van London volgens 

[verweerder] precies had behoren te zijn. 

4.14. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de 

gevorderde verklaring voor recht zal worden toegewezen. 

4.15. [verweerder] heeft verzocht zijn kosten te 

begroten in de zin van artikel 1019aa lid 1 Rv. De 

rechtbank dient daarbij de redelijke kosten als 

bedoeld in artikel 6:96 lid 2 BW in aanmerking te 

nemen. Of het redelijke kosten zijn, hangt af van 

de vraag of het redelijk is dat die kosten zijn gemaakt 

én of de hoogte van deze kosten redelijk 

is. 

4.16. Bij het verweerschrift heeft mr. Hovinga een 

specificatie gevoegd van de tot het moment van 

de zitting gemaakte kosten, die € 2.708,29 bedragen. 

Die kosten komen de rechtbank redelijk voor. 

De met de verdere behandeling van de zaak gemoeide 

kosten, waaronder de tijd besteed aan het 

bijwonen van de mondelinge behandeling ter zitting 

en het opstellen van pleitaantekeningen, zullen 

door de rechtbank worden begroot op € 650,=, 

te vermeerderen met het door [verweerder] betaalde 

griffierecht van € 258,=, in totaal dus 

€ 3.616,29. 

4.17. Door [verweerder] is tevens veroordeling 

van London tot betaling van deze kosten verzocht. 

Omdat [verweerder] de in het ongelijk gestelde 

partij is, kan van een proceskostenveroordeling 

in zijn voordeel in eigenlijke zin geen sprake zijn. 

Wel kan – en zal – London op basis van artikel 

1019aa Rv worden veroordeeld tot betaling van 

het hiervoor onder 4.16. begrote bedrag. 


De rechtbank 

5.1. verklaart voor recht dat London aangemerkt 

dient te worden als aansprakelijke partij in de zin 

van artikel 4 van de door [verweerder] op 23 april 

2008 ondertekende vaststellingsovereenkomst; 

5.2. veroordeelt London tot betaling aan [verweerder] 

van € 3.616,29; 


106 


13 april 2011, nr. 371940/HA RK 11-26, LJN 

BQ1123 

(mr. Hofmeijer-Rutten) 

Deelgeschil. 

[Rv art. 1019z, 1019aa] 

Geschil ziet op de vraag of deskundigenrapport als 

basis kan dienen voor de onderhandelingen. Verzoek 

wordt afgewezen omdat het deelgeschil bij 

de huidige stand van zaken instructie vereist. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


747

107 

«JA» 


[Eiser] te Rotterdam, 

verzoeker, 

advocaat: mr. R.Th. Bocxe, 

tegen 

1. [gedaagde 1], 

2. de stichting Stichting Het Oogziekenhuis Rotterdam, 

beiden te dezer zake domicilie gekozen hebbende 

te Utrecht ten kantore van hun advocaat, 

verweerders, 

advocaat: mr. B.M. Paijmans. 


www.sdu-ja.nl 

107 



BQ0094 

(mr. Steenberghe) 

Deelgeschil. Geneeskundige behandelingsovereenkomst. 

[BW art. 7:453; Rv art. 1019w] 

Achteraf bezien is een operatie onnodig verricht 

op basis van onvolledig en/of onzorgvuldig onderzoek 

en een verkeerde diagnose. Toegewezen 

worden smartengeld, buitengerechtelijke kosten 

en de kosten van de deelgeschilprocedure. 


verzoekster, 

advocaat: mr. H. Cornelis te Utrecht, 

tegen 

de stichting Sint Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein, 

verweerster, 

advocaat: mr. M.J. de Groot te Utrecht. 


(...; red.) 

2. De feiten 

2.1. Op 19 april 2005 heeft [eiseres] in het Sint 

Antonius ziekenhuis, locatie Oudenrijn, op verdenking 

van een ovariumcyste een proeflaparotomie 

ondergaan. Deze operatie is uitgevoerd door 

mevrouw dr. [gynaecologe], gynaecologe. 

2.2. De onder punt 2.1. vermelde operatie is – 

achteraf bezien – onnodig geweest, omdat deze is 

gebaseerd op onvolledig c.q. onzorgvuldig onderzoek 

en een verkeerde diagnose. 

2.3. Bij brief van 16 januari 2007 heeft [eiseres] 

Sint Antonius aansprakelijk gesteld. 

2.4. Bij brief van 23 mei 2007 heeft (MediRisk 

namens) Sint Antonius aan [eiseres] medegedeeld 

geen aansprakelijkheid te erkennen. 

2.5. Bij brief van 16 december 2008 met als bijlagen 

een drietal adviezen van medisch adviseurs, 

gericht aan MediRisk, heeft [eiseres] Sint Antonius 

verzocht haar standpunt met betrekking tot de 

aansprakelijkheid te herzien. 

2.6. Bij brief van 25 februari 2009 heeft (MediRisk 

namens) Sint Antonius aangegeven dat de toegezonden 

adviezen van de medisch adviseurs niet 

tot een ander standpunt leiden. 

2.7. Op 17 maart 2009 heeft [eiseres] bij deze 

rechtbank een verzoek tot het houden van een 

voorlopig deskundigenbericht (zaak-/rekestnummer 

264609/HA RK 09-105) ingediend. De door 

de rechtbank benoemde deskundige, prof. dr. 

M.E. Vierhout als gynaecoloog verbonden aan 

het UMC Radboud in Nijmegen, heeft op 28 oktober 

2009 een rapport uitgebracht, waarvan de 

inhoud, voor zover hier van belang, als volgt luidt: 

“Vraag 1. 

Hebben de bij de diagnostiek en de behandeling 

van mevrouw [eiseres] betrokken artsen in het 

Sint Antonius Ziekenhuis in de periode van 23 

december 2004 tot en met 19 april 2005 gehandeld 

conform de destijds voor hun geldende professionele 

standaard? Kunt U Uw antwoord onderbouwen 

met literatuur indien mogelijk? Mocht U van 

mening zijn dat niet conform de geldende professionele 

standaard is gehandeld, kunt U dan aangeven 

hoe dan wel gehandeld had moeten worden 

met, zo mogelijk verwijzing naar literatuurgegevens? 

Indien U van mening bent dat sprake is geweest 

van medisch handelen dat niet conform de destijds 

geldende professionele standaard was, dan 

verzoek ik U tevens de volgende vragen te beantwoorden. 

Antwoord: ik ben van mening dat de betrokkenen 

artsen niet hebben gehandeld volgens de professionele 

standaard. In essentie dient de vraag beantwoord 

te worden of er voldoende zekerheid 

was over de diagnose: ‘multiloculaire ovariumcyste 

van grote omvang’ om direct over te gaan tot 

een proeflaparotomie. Indien de diagnose multi- 

748 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

107 

loculaire ovariumcyste van grote omvang met 

zekerheid dan wel redelijke zekerheid kan worden 

gesteld is het direct uitvoeren van een proeflaparotomie 

adequaat. In het onderhavige geval is dus 

de kernvraag of er een redelijke twijfel aan de genoemde 

diagnose was. Mijns inziens was er echter 

op grond van de gegevens een redelijke twijfel 

aanwezig. Ik baseer dit op de volgende gegevens: 

1. Het verslag van de radioloog van het uitgevoerde 

CT-onderzoek van 23.12.2004. De radioloog 

stelt hierin dat in het kleine bekken geen afwijkingen 

worden gezien en voor zover te beoordelen 

aan de uterus en adnexa geen afwijkingen. De 

formulering laat weliswaar enige twijfel maar uit 

dit verslag is in ieder geval niet op te maken dat 

de radioloog zeker is van een ovariumtumor. 

2. Het consult van dr. [A] op 20.01.2005 is eveneens 

niet bewijzend voor de diagnose ovariumcyste. 

Immers, hij beschrijft dat de cyste iets hoger 

in de buik ligt. Verder vindt hij bij het vaginaal 

toucher geen afwijkingen naast de uterus. Wel 

beschrijft hij dat de cyste het aspect van een ovariumcyste 

heeft. De beschreven tekenen, te weten 

een sponsachtig aspect, zijn echter niet pathognomisch 

voor een ovariumcyste. 

3. Het CA-125 gehalte bleek normaal te zijn. Dit 

sluit een ovariumcyste niet uit echter het normaal 

zijn van deze tumormarker met een grote cyste 

ondersteunt deze diagnose niet. 

4. Zoals beschreven in het operatieverslag blijkt 

tijdens het onderzoek op de operatiekamer de 

cyste in de bovenbuik te liggen. Letterlijk: ‘vanaf 

navel hoogte tot aan de ribbenboog’ Dit is niet 

gebruikelijk voor een ovariumcyste. 

Geen der bovengenoemde punten zijn bewijzend 

dat het niet om een multiloculaire ovariumcyste 

van forse omvang gaat. In gezamenlijkheid echter 

is er mijns inziens voldoende grond om te twijfelen 

aan deze diagnose. Dit temeer ook omdat een 

ander beleid in de rede had gelegen. 

Gezien het lange tijdsinterval tussen poliklinisch 

bezoek in januari 2005 en de operatie op 

19.04.2005 was het redelijk geweest om patiënte, 

alvorens de laparotomie uit te voeren, nog na te 

kijken en het beleid eventueel bij te stellen . Overigens 

was dit ook in de status geadviseerd bij de 

notities ten tijde van het telefonisch consult bij 

de huisarts op of rond 6 april 2005. Behalve de 

reeds vermelde twijfel aan de diagnose was dit 

ook redelijk geweest gezien de mogelijkheid van 

een verandering van grootte of het aspect van de 

eerder genoemde gevonden cyste. Immers, er is 

een mogelijkheid dat de cyste spontaan zou zijn 

verdwenen of dat de cyste een geheel ander karakter 

zou hebben gekregen bijvoorbeeld met ascites 

en peritoneale implantaties. Dit laatste had dan 

weer een volledig ander beleid teweeg gebracht. 

Gezien de twijfel die had moeten bestaan aan de 

diagnose ovariumcyste had mijns inziens een laparoscopische 

inspectie eventueel aangevuld door 

een laparotomie bij bevestiging van de diagnose 

ovariumcyste, uitgevoerd kunnen worden, Ook 

bij de aanwezigheid van cyste zoals hier aanwezig 

was, is dit als regel, mogelijk. In onderhavig geval 

was dan, bij normale genitalia interna, de noodzaak 

van een proeflaparotomie niet aanwezig geweest. 

Van de zijde van KBS advocaten wordt, na lezing 

van het conceptadvies, de vraag gesteld of het 

uitvoeren van een diagnostische laparoscopie niet 

gecontraindiceerd is in verband met het gevaar 

op aanprikken van de tumor Ik ben van mening 

dat, bij zorgvuldige techniek van laparoscopie, 

deze kans zeer klein is en dat dit de uitvoering van 

een diagnostische laparoscopie niet had moeten 

tegenhouden. 

Vraag 2. 

Wat zijn naar uw mening momenteel de gevolgen 

voor betrokkene op uw vakgebied die in medisch 

causaal verband staan met dit in bovenvermelde 

zin onzorgvuldig handelen? 

Antwoord: 

Op dit moment ondervindt patiënte geen nadelige 

gevolgen op gynaecologisch terrein. Er zijn geen 

gynaecologische klachten. Bij gynaecologisch onderzoek 

zijn er geen afwijkingen gevonden. Te 

vermelden valt het feit dat na de betreffende laparotomie 

patiënte een kind heeft gekregen. 

Vraag 3. 

Wilt u zonodig aangeven op welk ander vakgebied 

deze gevolgen nader door een andere specialist 

dienen te worden onderzocht. 

Antwoord: 

Gezien het ontsierende litteken valt een medebeoordeling 

door een plastisch chirurg te overwegen. 

Vraag 4. 

Wat zijn momenteel de gevolgen en beperkingen 

op uw vakgebied die ook bij adequaat medisch 

handelen zouden zijn opgetreden? 

Antwoord: 

Niet van toepassing. 

Vraag 5. 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


749

107 

«JA» 


Wilt u gemotiveerd aangeven hoe groot u de kans 

acht dat bij zorgvuldig medisch handelen de door 

u eventueel vastgestelde restverschijnselen bij betrokkene 

ook zouden zijn opgetreden. 

Antwoord: 

Niet van toepassing. 

Vraag 6. 

Is er thans sprake van een medische eindtoestand? 

Antwoord: 

Mijns inziens is er op dit moment sprake van een 

medische eindtoestand. Met dien verstande dat 

correctie van het mediane buiklitteken nog te 

overwegen valt zoals eerder vermeld.” 

2.8. Bij brief van 17 december 2009 heeft Sint 

Antonius aan [eiseres] medegedeeld dat zij aansprakelijkheid 

erkent. 

3. Het deelgeschil 

3.1. [eiseres] verzoekt de rechtbank bij beschikking: 

a. Sint Antonius te veroordelen tot vergoeding 

van een bedrag van € 25.000,= aan immateriële 

schade ter zake van de medische fout en de gevolgen 

daarvan, te vermeerderen met de wettelijke 

rente vanaf 19 april 2005 tot aan de dag der algehele 

voldoening, althans tot vergoeding van een 

zodanig bedrag als de rechtbank in goede justitie 

vaststelt; 

b. Sint Antonius te veroordelen tot vergoeding 

van een bedrag van € 15.067,32 aan buitengerechtelijke 

kosten, althans tot vergoeding van een zodanig 

bedrag aan buitengerechtelijke kosten als 

de rechtbank in goede justitie vaststelt; 

c. de kosten van [eiseres] ter zake van dit deelgeschil 

te begroten op basis van hetgeen door [eiseres] 

in punt 25 en 26 van het verzoek is aangegeven 

en Sint Antonius te veroordelen tot vergoeding 

van dat bedrag. 

3.2. Aan dit verzoek legt [eiseres] het volgende 

ten grondslag. Sint Antonius heeft aansprakelijkheid 

erkend voor de medische fout. Hoewel partijen 

daarna in overleg zijn getreden om tot een 

vaststellingsovereenkomst te komen, zijn partijen 

er tot op heden niet in geslaagd over alle schadeposten 

overeenstemming te bereiken. Aan de 

totstandkoming van een vaststellingsovereenkomst 

staat thans nog in de weg het verschil van 

mening over de omvang van de vergoeding van 

immateriële schade en de omvang van de buitengerechtelijke 

kosten. De buitengerechtelijke kosten 

heeft [eiseres] bovendien als volgt gespecificeerd: 

– kosten medisch adviseurs € 2.400,30 

– advocaatkosten tot 17 december 2009 

€ 8.984,50 (inclusief BTW) 

– foto’s en griffierecht € 112,52 

– advocaatkosten vanaf 17 december 2009 € 

3.570,= (inclusief BTW) 

Totaal € 15.067,32 

3.3. Sint Antonius voert verweer. Op de standpunten 

van partijen zal de rechtbank hierna indien 

en voor zover nodig nader ingaan. 


4.1. [eiseres] heeft het verzoek gebaseerd op de 

Wet deelgeschilprocedure voor letsel- en overlijdensschade 

neergelegd in de artikelen 1019w tot 

1019cc Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 

(hierna: Rv). 

4.2. Op grond van artikel 1019w lid 1 Rv kan, indien 

een persoon die een ander aansprakelijk 

houdt voor schade die hij lijdt door dood of letsel, 

de rechter worden verzocht te beslissen over een 

geschil omtrent of in verband met een deel van 

hetgeen tussen hen rechtens geldt en waarvan de 

beëindiging kan bijdragen aan de totstandkoming 

van een vaststellingsovereenkomst. Gezien het 

bepaalde in artikel 1019z Rv wordt het verzoek 

afgewezen voor zover de verzochte beslissing onvoldoende 

kan bijdragen aan de totstandkoming 

van een vaststellingsovereenkomst. 

Smartengeld 

4.3. Ter zake van immateriële schade stelt [eiseres] 

zich op het standpunt dat een vergoeding van 

€ 25.000,= op zijn plaats is. Sint Antonius bestrijdt 

dit onderdeel van de vordering op het punt van 

de hoogte en vindt dat een vergoeding van € 

5.000,= recht doet aan de situatie. Sint Antonius 

is van mening dat een bedrag van € 25.000,= niet 

in redelijke verhouding staat met bedragen die in 

andere zaken zijn uitgekeerd bij vergelijkbare 

ontsieringen van het lichaam. Sint Antonius verwijst 

daartoe naar diverse nummers in de Smartengeldgids 

2009. 

De rechtbank neemt bij dit onderdeel van het 

verzoek in aanmerking dat er sprake is van een 

medische fout die daarin bestaat dat er een verkeerde 

diagnose is gesteld met als gevolg dat de 

operatie die [eiseres] heeft ondergaan niet aan de 

orde zou zijn geweest indien de diagnose juist zou 

zijn gesteld. Gezien de in het geding gebrachte 

foto’s, die dateren van januari 2010, derhalve geruime 

tijd na de operatie in april 2005, heeft 

[eiseres] daaraan een zeer ontsierend litteken 

750 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl


«JA» 

107 

overgehouden. Daarnaast ondervindt [eiseres] 

ook in bepaalde situaties een trekkend gevoel ter 

plaatse van het litteken en/of uitstralende pijn 

naar haar been. Daarbij in aanmerking genomen 

dat [eiseres] ten tijde van de operatie in april 2005 

slechts 24 jaar oud was, acht de rechtbank een 

smartengeldvergoeding van € 17.500,= op grond 

van het vooroverwogene passend en redelijk. 

4.4. De wettelijke rente over de smartengeldvergoeding 

is toewijsbaar vanaf de datum van de 

medische fout, derhalve vanaf 19 april 2005. De 

rechtbank verwijst kortheidshalve naar het bepaalde 

in artikel 6:119 BW gelezen in samenhang met 

artikel 6:83 aanhef en onder b BW. 

Buitengerechtelijke kosten 

4.5. [eiseres] verzoekt daarnaast dat Sint Antonius 

wordt veroordeeld tot vergoeding van buitengerechtelijke 

kosten ad € 15.067,32. De rechtbank 

stelt daarbij, naar aanleiding van de discussie van 

partijen daaromtrent, het volgende voorop. Volgens 

vaste jurisprudentie leidt de schadebeperkingsplicht 

van een benadeelde er niet toe dat een 

verplichting moet worden aangenomen om een 

toevoeging aan te vragen zodra hij/zij daarvoor 

in aanmerking zou komen en/of om van een verleende 

toevoeging gebruik te maken. De discussie 

over de aard van de toevoeging en in hoeverre 

daarop reeds is gedeclareerd en nog zou kunnen 

worden gedeclareerd is derhalve niet relevant in 

de verhouding tussen [eiseres] en Sint Antonius. 

Dit betekent dat de rechtbank zal beoordelen of, 

en zo ja, in hoeverre de door [eiseres] gemaakte 

(te maken) buitengerechtelijke kosten voor vergoeding 

door Sint Antonius in aanmerking komen, 

nu Sint Antonius van mening is dat de door 

[eiseres] gestelde buitengerechtelijke kosten niet 

de dubbele redelijkheidstoets als bedoeld in artikel 

6:96 lid 2 BW kunnen doorstaan. De rechtbank 

is van oordeel dat het, gezien de door Sint Antonius 

gemaakte medische fout, alleszins redelijk is 

dat [eiseres] kosten, waaronder kosten van 

rechtsbijstand, maakt. Daarnaast is de rechtbank 

van oordeel dat deze kosten alleen voor matiging 

in aanmerking komen indien [eiseres] daarbij 

onredelijke keuzes zou hebben gemaakt of er een 

afspraak is gemaakt tussen partijen over het (te 

vergoeden) tarief. Van dit laatste is niet gebleken. 

Voor wat betreft de keuze van juridische bijstand 

geldt het volgende. [eiseres] heeft tot twee maal 

toe een andere advocaat moeten inschakelen omdat 

de eerdere advoca(a)t(en) niet die bijstand 

verleende(n) die [eiseres] (mocht) verwachtte(n). 

Anders dan Sint Antonius voorstaat, valt [eiseres] 

daarvan evenmin een verwijt te maken. Op die 

grond is matiging derhalve ook niet aan de orde. 

De rechtbank is op basis van het vooroverwogene 

dan ook van oordeel dat de verzochte veroordeling 

tot vergoeding van de buitengerechtelijke kosten 

volledig moet worden toegewezen. 

Kosten deelgeschil 

4.6. De rechtbank dient op grond van artikel 

1019aa lid 1 Rv de kosten bij de behandeling van 

het verzoek aan de zijde van [eiseres] te begroten 

en daarbij de redelijke kosten als bedoeld in artikel 

6:96 lid 2 BW in aanmerking te nemen. Ook deze 

kosten dienen te voldoen aan de dubbele redelijkheidstoets; 

zowel het inroepen van de rechtsbijstand 

als de daarvoor gemaakte kosten moeten 

redelijk zijn. Sint Antonius vindt het aantal aan 

de zaak, meer in het bijzonder aan het opstellen 

van het verzoekschrift bestede uren erg hoog en 

is van mening dat dit gematigd dient te worden. 

De onderhavige zaak betreft naar het oordeel van 

de rechtbank een voor wat betreft de omvang en 

complexiteit daarvan beperkt deelgeschil. [eiseres] 

heeft gesteld dat met het opstellen van het verzoek, 

de voorbereiding van het deelgeschil en de mondelinge 

behandeling 20,24 uren zijn gemoeid. Het 

aan het deelgeschil bestede en opgegeven aantal 

uren is naar het oordeel van de rechtbank echter 

bovenmatig. De rechtbank zal het met de opstelling 

van het verzoekschrift gemoeide aantal uur 

begroten op 9 uren en die van de voorbereiding 

en zitting op 6 uren, zodat 15 uren voor vergoeding 

in aanmerking komen. Tussen partijen is 

niet in discussie het door de advocaat van [eiseres] 

gehanteerde uurtarief van € 200,= exclusief BTW. 

De rechtbank acht een dergelijk tarief ook verdedigbaar, 

zodat toewijsbaar is € 3.570,= inclusief 

BTW te vermeerderen met het door [eiseres] betaalde 

griffierecht van (na correctie van dit griffierecht 

door de rechtbank) € 258,=, in totaal dus 

€ 3.828,=. 


De rechtbank: 

5.1. veroordeelt Sint Antonius om aan [eiseres] 

te betalen een bedrag van € 17.500,= ter zake van 

immateriële schade, te vermeerderen met de wettelijke 

rente vanaf 19 april 2005 tot aan de dag der 

algehele voldoening; 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


751

107 

«JA» 


5.2. veroordeelt Sint Antonius om aan [eiseres] 

te betalen een bedrag van € 15.067,32 ter zake van 

buitengerechtelijke kosten; 

5.3. stelt de buitengerechtelijke kosten voor deze 

procedure vast op € 3.828,= en veroordeelt Sint 

Antonius tot betaling van die kosten aan [eiseres]; 

5.4. wijst het meer of anders verzochte af. 

752 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

«JA» 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


753

«JA» 

754 


Sdu Uitgevers 

www.sdu-ja.nl

«JA» 

www.sdu-ja.nl 

Sdu Uitgevers 


755

Met «JA» wordt beoogd zo veel mogelijk interessante 

uitspraken op het gebied van aansprakelijkheid te publiceren. 

JOR wil Indien graag u zoveel beschikt mogelijk over uitspraken interessante dieuitspraken 

naar uw 

oordeel JOR op wil (mogelijk) diverse graag zoveel rechtsgebieden geschikt mogelijk zijndie interessante voor publicatie dit tijdschrift uitspraken in «JA», aan 

verzoekt op de orde diverse de komen, redactie rechtsgebieden publiceren. u deze perIndien mail in op udit beschikt tetijdschrift sturenover naar aan uitspraken 

orde komen, die naar publiceren. uw oordeel Indien (mogelijk) u beschikt geschikt over uit 

zijn 

de 

redactiesecretaris. 

de 

spraken voor publicatie die naar inuw JOR, oordeel verzoekt (mogelijk) de redactie geschikt u dezezijn 

aan 

© Sdu voor het redactiesecretariaat Uitgevers, publicatie Den in JOR, Haag, verzoekt toe2011 

te sturen. de redactie u deze aan 

het redactiesecretariaat toe te sturen. 

Alle 

Advertentieacquisitie 

rechten voorbehouden. 

Behoudens Advertentieacquisitie 

Sdu Uitgevers 

de door 

BV 

de Auteurswet gestelde uitzonderingen, 

Sdu mr. drs. Uitgevers mag 

Veerle 

nietsBV 

Sanderink 

uit deze uitgave worden verveelvoudigd 

(waaronder mr. Prinses drs. Beatrixlaan Veerle begrepen Sanderink 116 

het opslaan in een geautomatiseerd 

gegevensbestand) Prinses PostbusBeatrixlaan 20025 

en/of 116 openbaar gemaakt door middel 

van Postbus 2500 

druk, 

EA20025 

Den 

fotokopie, 

Haag 

microfilm of op welke andere wijze 

dan 2500 Tel.: 

ook, 

070-37 EA Den zonder 

80 Haag 350 

voorafgaande schriftelijke toestemming 

van Tel.: Mob.: 

de 070-37 06-229 

uitgever. 8048 350 084 

De Mob.: E-mail: 

bij toepassing 06-229 advertentie.juridisch@sdu.nl 

48 084 van art. 16b en 17 Auteurswet wettelijk 

verschuldigde E-mail: www.bereikdejurist.nl 

advertentie.juridisch@sdu.nl 

vergoedingen wegens fotokopieëren, dienen 

te www.bereikdejurist.nl 

worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 

3060, 

Abonnementen 

2130 KB Hoofddorp, 

en administratie 

tel.: 023-7997810. 

Abonnementen 

Abonnementen 

en 

kunnen 

administratie 

worden opgegeven bij: 

Voor Abonnementen 

Sdu Klantenservice, 

het overnemen kunnen van 

Postbus 

worden een gedeelte 

20014, 

opgegeven van 

2500 

deze bij: 

EA 

uitgave 

Den Haag, 

in 

bloemlezingen, Sdu 

o.v.v. 

Klantenservice, readers Postbus en andere 20014, compilatiewerken 2500 EA Den Haag, op 

grond o.v.v. 

‘Jurisprudentie 

van art. 16 

Onderneming 

Auteurswet dient Recht’ 

men zich te wenden 

tot ‘Jurisprudentie stichting PRO, Onderneming Postbus 3060, & Recht’ 2130 KB Hoofddorp, 

tel.: tel. 

(070) 

(070) 

023-7997809. 3789880, 

3789880, 

Voor fax 

fax 

(070) 

(070) 

het overnemen 3789783. 

3789783. 

van een gedeelte 

van Een 

Een 

deze abonnement 

abonnement 

uitgave tenkan kan 

behoeve op 

op 

elk 

elk 

van gewenst 

gewenst 

commerciële tijdstip 

tijdstip 

doeleinden ingaan 

ingaan 

en 

en 

dient geldt 

geldt 

men tot 

tot 

wederopzegging 

wederopzegging 

zich te wenden tot tenzij 

tenzij 

de uitgever. anders 

anders 

overeengekomen. 

overeengekomen. 

Partijen 

Partijen 

kunnen 

kunnen 

ieder 

ieder 

schriftelijk 

schriftelijk 

opzeggen 

opzeggen 

tegen 

tegen 

het 

het 

einde 

einde 

Hoewel van van de de 

aan abonnementsperiode, abonnementsperiode, totstandkomingmet met 

van deze inachtneming inachtneming 

uitgave de van van 

uiterste een een 

zorg opzegtermijn is besteed, van van 

kan twee twee 

voor maanden. maanden. afwezigheid Voor Voorde de 

van betaling betaling 

eventuele wordt wordt 

(druk)fouten een factuur toegezonden. 

en onvolledigheden niet worden ingestaan 

en Abonnementsprijs 

aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever 

deswege Prijs i 256,25 geen per aansprakelijkheid kwartaal exclusief voor btw btw deen en gevolgen inclusief van verzend- 

en administratiekosten. voorkomende foutenEen onvolledigheden. 

verzamelband voor voorde 

de 

ver- 

eventueel 

lopende jaargang en entwee halfjaarbanden zijn zijnbij bijdeze dezeprijs 

prijs 

All inbegrepen. 

rights reserved. No part of this publication may be reproduced, 

Prijswijzigingen storedvoorbehouden. 

in a retrieval system, or transmitted in 

any # 2010 formSdu by Uitgevers, any means, Den electronic, Haag 

mechanical, photocopying, 

recording or otherwise, without prior written 

permission Behoudens from de door the de publisher. 

Auteurswet gestelde uitzonderingen, 

mag every niets effort uit has deze been uitgave made to worden ensureverveelvoudigd 

the reliability 

uitzonderin- 

While 

of (waaronder the information begrepen presented het opslaan in this in in 

publication, een geautomatiseerd 

Sdu Uitgevers 

gegevensbestand) neither uarantees 

of openbaar the accuracy 

gemaakt, of the 

op 

data 

opwelke contained 

wijze 

herein 

dan ook, nor 

zonder accepts 

voorafgaande responsibility 

schriftelijke for errors or 

toestemming 

omissions 

or 

van their 

de uitgever. consequences. 

Alle rechten voorbehouden. 

De bij de toepassing van art. 16B en 17 17Auteurswet verschuldigde 

ver- 

Gegevens vergoedingen 

die wegens 

door de abonnee fotokopiëren, 

worden dienen 

verstrekt, te 

worden 

te 

worden 

opgenomen voldaan aan 

in een de 

gegevensbestand Stichting Reprorecht, 

dat Postbus 

is aangemeld 3060, 

bij 

de 2130 

registratiekamer KB Hoofddorp, tel. 

te Den (020) 

Haag 5407310. 

onder Voor 

nummer het 

P- 

het 

overnemen 

0020111. van 

Het een 

gegevensbestand gedeelte uit deze 

zal uitgave 

worden in 

gebruikt 

inbloemle 

zingen, 

bloemle- 

voor 

onze readers 

abonnementenadministratie en andere compilatiewerken op 

en om de abonnee 

opgrond van 

op 

van 

art. 

de 16 

hoogte Auteurswet dient 

te houden men 

van relevante zich tot 

informatie de deuitgever te 

en/of 

tewen- 

den. 

diensten 

Wij van Sdu Uitgevers, Koninklijke Vermande en gelieerde 

ondernemingen. 

verwerken uw gegevens voor deuitvoering van vande 

de 

(abonnements)overeenkomst en enom u van vaninformatie te te 

voorzien 

Abonnees over Sdu 

die hier Uitgevers bv 

bezwaar tegen 

bven enzorgvuldig hebben, geselecteerde 

kunnen andere bellen 

met bedrijven. 

onze Als 

klantenservice u geen prijs 

(070) stelt 

3789880. 

op opdeze dezeinformatie, 

kunt 

Voor u 

meer dit schriftelijk 

informatie melden 

zie bij 

onze website 

bijSdu SduKlanten- www.sdu.nl 

service, 

postbus 20014, 2500 EA EADen Haag. Voor infor informatie matieover 

over 

onze 

Citeertitel: 

leveringsvoorwaarden kunt u terecht op opwww.sdu.nl. 

Een 

«JA» abonnement geldt 

jaartal/volgnummer voor één 

(bijvoorbeeld 

éénjaar jaaren enkan kanop «JA» 

opelk 2011/13) 

elkgewenst 

tijdstip ingaan. Het Het abonnement wordt wordtverlengd, tenzij tenzij 

uiterlijk een een maand voor voorhet hetverstrijken van vanhet hetabonne 

mentsjaar schriftelijk wordt wordtopgezegd. 

opgezegd. 

abonne- 

Citeertitel: 

Citeertitel: 

«JOR» 

«JOR» 

jaartal/volgnummer, 

jaartal/volgnummer, 

(bijvoorbeeld: 

(bijvoorbeeld: 

«JOR» 

«JOR» 

2010/20) 

2010/20) 

Jurisprudentie Aansprakelijkheid 

Jurisprudentie 

Jurisprudentie 

Redactie 

Onderneming mr. K. Aantjes, AantjesZevenberg & Recht Advocaten 

Onderneming & Recht 

prof. mr. A.J. Akkermans, Vrije Universiteit Amsterdam 

Kernredactie 

Kernredactie Prof. 

prof. 

mr. 

mr. 

S.C.J.J. 

S.D. 

Kortmann 

Lindenbergh, 

(SCJJK), 

Hoogleraar 

rector magnificus 

Privaatrecht 

Prof. en 

Erasmus 

hoogleraar mr. S.C.J.J. Universiteit Kortmann burgerlijk 

Amsterdam (SCJJK), recht Radboud rector magnificus Universiteit 

en Nijmegen hoogleraar mr. Chr.H. burgerlijk van Dijk, Kennedy recht Radboud van derUniversiteit 

Laan Advocaten 

Nijmegen Prof. 

mr. M.W. 

mr. 

Scheltema, 

drs. C.M. 

Pels 

Grundmann-van 

Rijcken & Droogleever 

de Krol 

Fortuijn 

Prof. (CMGvdK), 

Advocaten mr. drs. & 

wetenschappelijk 

Notarissen C.M. Grundmann-van adviseur en de partner Krol 

(CMGvdK), NautaDutilh, wetenschappelijk hoogleraar Effectenrecht adviseur Radboud en partner Universiteit 

NautaDutilh, Redactiesecretariaat 

mr. H. 

Nijmegen, hoogleraar 

de Boer 

raadsheer-plv. Effectenrecht Hof Radboud ’s-Gravenhage Universiteit 

Mr. e-mail: K. Nijmegen, Frielink hdeboer2@xs4all.nl 

(KF), raadsheer-plv. advocaat, partner Hof ’s-Gravenhage Spigthoff Advocaten 

K. Frielink & Belastingadviseurs (KF), advocaat, te partner Amsterdam Spigthoff en Curaçao Advo 

Mr. 

caten Prof. Uitgever & mr. Belastingadviseurs J.J. van Hees (JJvH), te Amsterdam advocaat, en partner Curaçao Resor 

Prof. NVSdu mr. te Amsterdam, uitgevers, J.J. van Hees Postbus hoogleraar (JJvH), 20025, advocaat, 2500 financiering, EA Den partner Haag zekerheden Resor 

NV ente insolventie Amsterdam, Radboud hoogleraar Universiteit financiering, Nijmegen zekerheden 

en Prof. insolventie ISSN: mr. 1574-132x N.E.D. Radboud Faber Universiteit (NEDF), hoogleraar Nijmegen burgerlijk 

Prof. recht www.sdu-ja.nl 

mr. Radboud N.E.D. Universiteit Faber (NEDF), Nijmegen, hoogleraar lid dagelijks burgerlijk bestuur 

recht Radboud 

Onderzoekcentrum 

Universiteit 

Onderneming 

Nijmegen, lid dagelijks 

& Recht en 

bestuur 

senior 

Abonnementen Onderzoekcentrum 

counsel bij Clifford en administratie Onderneming 

Chance LLP 

& Recht en senior 

Mr. Jurisprudentie counsel 

A.F.J.A. 

bij 

Leijten, 

Clifford Aansprakelijkheid advocaat, 

Chance LLP 

partner verschijnt Stibbe tien NVmaal te per 

Mr. 

Amsterdam jaar A.F.J.A. op papier. Leijten, Een advocaat, abonnement partner op Stibbe Jurisprudentie NV te Aansprakelijkheid 

C.D.J. Bulten, kost universitair per kwartaal docent, € 230 Van (excl. derbtw Heijden en verza- 

Amsterdam 

Mr. 

Mr. melbanden/ C.D.J. Bulten, incl. universitair verzend-docent, administratiekosten. Van der Heijden Voor 

Instituut, 

Instituut, 

dit bedrag Radboud 

Radboud 

krijgt Universiteit 

Universiteit 

u ook toegang Nijmegen 

Nijmegen 

tot het digitale archief van 

Vaste Jurisprudentie medewerker Aansprakelijkheid op www.sdu-ja.nl. 

Vaste medewerker 

Mr. 

Mr. 

B.A. 

Abonnementen B.A. 

Schuijling, 

Schuijling, 

promovendus 

promovendus kunnen worden 

Burgerlijk 

Burgerlijk opgegeven 

recht 

recht 

Radboud 

Radboud bij: Sdu 

Universiteit 

Universiteit Klantenservice Nijmegen 

Nijmegen o.v.v. Jurisprudentie Aansprakelijkheid; 

Postbus 20014, 2500 EA Den Haag; tel. (070) 378 98n80; 

Redactiesecretariaat 

Redactiesecretariaat 

fax (070) 378 97 83; e-mail: sdu@sdu.nl of via www.sdu.nl. 

Mw. Mw. mr. C.W. Bakkerus-Sachtleven 

Mw. Wij mr. C.W. 

mr. verwerken Bakkerus-Sachtleven 

M.H. van Saane-Reijnen uw gegevens voor de uitvoering van de 

Mw. 

Onderzoekcentrum (abonnements)overeenkomst mr. M.H. van Saane-Reijnen 

Onderneming & enRecht, om u, Radboud per e-mail, op uw 

Onderzoekcentrum Onderneming & Recht, Radboud 

Universiteit Universiteit vakgebied 

Nijmegen Nijmegen van informatie te voorzien over uitgaven en 

Postbus Postbus diensten 9049, 9049, 6500 van 6500 Sdu KK KKNijmegen 

Uitgevers Nijmegenbv. In iedere e-mail is een afmeldmogelijkheid 

(024) (024) 3615703/3615565, opgenomen. Fax Fax (024) (024) Als3615662 

u3615662 

in het geheel geen 

Telefoon Telefoon 

jor@jur.ru.nl 

prijs stelt op deze informatie, ook niet over producten en 

diensten van zorgvuldig door de Sdu geselecteerde derden, 

Selecteurs 

Mw. 

dan 

mr. 

kunt 

M.E. 

u 

Allegro, 

dit schriftelijk melden 

Alkmaar 

bij Sdu Klantenservice, 

Mw. 

Mw. Postbus 

mr. M.E. 

mr. T.M. 20014, 

Allegro, 2500 

Rechtbank 

EA Den 

Alkmaar 

Haag. Almelo Abonnementen gelden 

Mw. mr. T.M. Blankestijn, Rechtbank Almelo 

Mw. Mw. voor mr. mr. S.B. minimaal S.B. Boorsma, één Rechtbank jaar en Zutphen hebben een opzegtermijn van 

Mr. Mr. J.M.J. twee J.M.J. maanden. Chorus, Hof Hof Onze Amsterdam 

uitgaven zijn ook verkrijgbaar in de 

Mw. Mw. boekhandel. mr. mr. J.M.E. Derks, Voor Rechtbank informatie Roermond over onze leveringsvoorwaarden 

R. Giltay, kuntRechtbank u terechtLeeuwarden 

op www.sdu.nl 

Mr. Mr. R. 

Mw. Mw. mr. mr. P.M.A. de deGroot-van Dijken, Hof Hof ’s-Hertogenbosch 

Advertentieacquisitie 

’s-Hertogen- 

Mw. mr. van der Ham, van voor het be- 

Sdu 

mr. M.A. 

Uitgevers 

van der Ham, College van Beroep voor het bedrijfsleven 

Mr. Mr. J.F. Prinses J.F. de de Heer, Beatrixlaan Rechtbank 116 Rotterdam 

Mw. Postbus mr. mr. R.T. R.T. Hermans, 20025 

Rechtbank Breda Breda 

Mr. Mr. R.H.C. 2500 EA Jongeneel, Den Haag Rechtbank Amsterdam 

Mr. Mr. J.M. Tel.: J.M. van 070 van der 378 der Klooster, 05 62 Hof Hof ’s-Gravenhage 

Mw. Mw. Email: mr. mr. C.M.N. advertentie.juridisch@sdu.nl 

Menten, Rechtbank Maastricht 

Mr. Mr. J.G.W. www.bereikdejurist.nl 

Oor, Oor, Rechtbank Arnhem 

Mr. Mr. B.C. B.C. Punt, Punt, Rechtbank ’s-Gravenhage 

Mw. Mw. mr. mr. M.P.J. M.P.J. Ruijpers, Rechtbank Haarlem 

Mr. Mr. M.J.W. Schollen, Hoge Hoge Raad Raad der der Nederlanden 

Mw. Mw. mr. mr. A. A. Smeeïng-van Hees, Hees, Hof Hof Arnhem Arnhem 

Mr. Mr. drs. drs. R. R. Stijnen, Stijnen, Rechtbank Rotterdam 

Mr. Mr. J.F.M. J.F.M. Strijbos, Strijbos, Rechtbank ’s-Hertogenbosch 

Mw. Mw. mr. mr. I. I. Tubben, Tubben, Rechtbank Rechtbank Groningen Groningen 

Mr. Mr. dr. dr. R.J. R.J. Verschoof, Verschoof, Rechtbank Rechtbank Dordrecht Dordrecht 

Mr. Mr. J. J. van vander der Vinne, Vinne, Rechtbank Rechtbank Assen Assen 

Mr. Mr. J.P.H. J.P.H. van van Driel Driel van van Wageningen, Wageningen, Rechtbank Rechtbank Utrecht Utrecht 

Mr. Mr. G.W.G. G.W.G. Wijnands, Wijnands, Rechtbank Rechtbank Zwolle-Lelystad 

Zwolle-Lelystad 

Mr. Mr. J.H.W. J.H.W. Willems, Willems, Hof Hof Amsterdam Amsterdam 

Mw. 

Mw. 

mr. 

mr. 

M. 

M. 

Wind, 

Wind, 

Hof 

Hof 

Leeuwarden 

Leeuwarden 

Mr. 

Mr. 

H.A. 

H.A. 

Witsiers, 

Witsiers, 

Rechtbank 

Rechtbank 

Middelburg 

Middelburg 

Uitgever 

Uitgever 

Sdu 

Sdu 

Uitgevers, 

Uitgevers, 

Postbus 

Postbus 

20025, 

20025, 

2500 EA Den Haag 

ISSN 

2500 

1384-2137 

EA Den Haag 

www.jor.nl 

ISSN 1384-2137 

www.jor.nl

Inhoud - Jurisprudentie

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?