Boude bewoordingen

van Mundinus daarentegen is de dood vreemd geworden. Dit blijft zo tot
het moment waarop Vesalius, als eerste, het lichaam werkelijk zal openen.
Het verhaal van de ontmoeting tussen levenden en doden verdwijnt dan
abrupt (p. 118). Beide gebeurtenissen, de opkomst van de anatomie en de
ondergang van een literair genre, voltrekken zich synchroon.
Een vergelijkbare synchronie constateert Van den Berg tussen de anatomie
en de pest. In 1347, ten tijde van Mundinus, heerst de pest in Europa
en houdt er verschrikkelijk huis. Overlevenden dwalen door een wereld
die haar signatuur verloren heeft, trekken zingend door het geteisterde
land, tot ook zij sterven. Tussen de daad van Mundinus en het optreden
van de pest ligt een periode van veertig jaar. Van den Berg vermoedt dat
ook de pest een metabletische grootheid, een metabletische ziekte is, een
gebeurtenis die verband houdt met de verandering in het levenspatroon
die zich in het gebaar van Mundinus aankondigt. Als dat waar is, dat moet
dit ook voor andere pestepidemieën opgeld doen. Van den Berg gaat dit
na. De pest van Justinianus brak in 542 uit, veertig jaar nadat zich, rond
500, een algehele ruptuur in Europa had voltrokken, waarbij de antieke
cultivering van het lichaam plotseling plaatsmaakte voor een obsessie met
de ziel. Het vlees devalueerde, het lichaam vermagerde. Als er verband
bestaat tussen de anatomie van Mundinus en de Zwarte Dood, dan zou
zich ook een anatomisch voorval moeten hebben voorgedaan ongeveer
veertig jaar voorafgaande aan de pest van Justinianus, een voorval dat de
veranderde waardering voor het lichaam exemplificeerde. Van den Berg
doorzoekt de dossiers naar een voorval ‘als dat van Mundinus’, maar vindt
niets (p. 133). In de geschiedenis van de geneeskunde uit die tijd valt geen
enkele gebeurtenis van betekenis te melden. Er is sprake van een leemte,
een absentie. Men vindt niets – maar dan met nadruk. In standaardwerken
wordt de vijfde eeuw eenvoudigweg overgeslagen. Omstreeks 500 heerst
in de medische wetenschap een algehele stilte, aldus Van den Berg. Deze
bevinding van negatieve aard is echter van belang, meent hij. De medische
wetenschap is zinloos geworden. Het leven zelf is zinloos geworden. Het is
veel zinvoller te sterven. Het klassieke, musculaire lichaam raakt uitgemergeld
en wordt in diskrediet gebracht. Er is één voorval dat deze verandering
samenvat. Omstreeks het jaar 500 introduceert de Heilige Benedictus
een nieuw lichaam. Te Cassinum, waar een vervallen tempel van Jupiter
stond, bouwde hij een klooster en noteerde er zijn regel voor beginners,
de monastieke grondregel van het Westen. Op grond van deze regel werd
het Westen gekerstend. Een nieuw voorbeeldig lichaam kwam tot stand, dat
eeuwenlang stand zou houden. Benedictus initieerde dit nieuwe lichamelijke
leven in 503. En dat is het voorval dat Van den Berg zocht. De regel
initieerde en concretiseerde een nieuwe levensstijl, een nieuw levensbeginsel.
Veertig jaar later volgde de pest.
105