Boude bewoordingen

nieuze formules van de meetkunde als een gecomprimeerde weergave van de
werkelijkheid zelf beschouwen. Formules gingen de menselijke waarneming
corrigeren en domineren. Voortaan had niet de praktische, maar de zuivere
geometrie het primaat, die haar grond niet in de concrete wereldervaring,
maar in zichzelf vond. Zij werd met geweld aan de dingen opgelegd.
Ook Van den Berg vestigt in dit verband de aandacht op een initiatiefnemer,
niet Galileï, maar Newton, die bij Van den Berg geen abstracte gestalte
is, maar een concreet individu, met een biografie, een omgeving. De
Anfang is bij Van den Berg geen Begin met een hoofdletter, maar een concrete
situatie, een anekdote. Waar volgens Freud de droom de ‘koninklijke
weg’ naar het onbewuste is, stelt Van den Berg dat de anekdote ‘royaal’
toegang geeft tot een tijdperk (1996, p. 14). Zijn stijl is niet emfatisch, maar
vertellend. Hij vertelt hoe Newton zich ten tijde van The Great Plague terugtrok
in een schuur op het erf van zijn vader, hoe hij haar verduisterde,
zodat er maar één enkele lichtstraal, een minimum aan licht binnenviel,
haar veranderde in een camera obscura. Newton bestudeerde het licht niet
als een concreet, werelds fenomeen, maar bouwde een kunstmatige proefopstelling
die de wereld buitensloot en het alomtegenwoordige daglicht
terugbracht tot een minimum aan licht. Hij bestudeerde het licht door het
te isoleren en vervolgens, met behulp van een prisma, te breken, te beschadigen.
Hij bestudeerde geen zonlicht, geen daglicht, maar licht – zonder
meer. Hij bestudeerde het onder artificiële condities, op het moment dat
het er bijna niet is. Aan zijn observatie ging een moedwillige verstoring
van het oorspronkelijke fenomeen vooraf. ‘Voor de metabletica zou geen
slechter methode zijn te bedenken,’ aldus Van den Berg (p. 101). Daar
waar Newtons optica het fenomeen verstoort, wenst de fenomenologie
het intact te laten. Niet verstoren is het eerste beginsel van de metabletica.
Het is aan de fenomenologie ontleend.
In andere opzichten neemt hij echter afstand van de fenomenologie.
Husserls terugkeer naar de dingen bleek uiteindelijk een terugkeer naar het
subject als mogelijkheidsvoorwaarde van het kennen. De metableticus is
echter in het concrete zijn, de materialiteit van het ding geïnteresseerd.
Het zijn van de dingen in hun eerste structuur blijkt aan verandering onderhevig.
De metabletica onderzoekt de historiciteit van de materie. Niet
alleen onze perceptie van de dingen verandert, de dingen zelf veranderen,
in hun materialiteit. Van den Berg wil de geschiedenis van deze veranderingen
reconstrueren. Licht en materie zijn niet altijd geweest wat ze nu
zijn. Ook het subject heeft een geschiedenis doorgemaakt. De drie methodische
principes van de metabletica laten zich als volgt omschrijven: (1) De
metabletica wil (evenals de fenomenologie) het fenomeen bestuderen zonder
het te verstoren; (2) De metabletica is echter (in tegenstelling tot de
fenomenologie) in de zijnswijze, de materialiteit van het ding zelf geïnte-
94