Boude bewoordingen

De analyse van Marx behelsde een aanzet tot een geschiedenis van de technologie
van de macht, aldus Foucault. Hij verwijt de sociaal-democratie
dat zij probeerde de theorie van Marx te verburgerlijken door haar te juridiseren.
Is dat niet opmerkelijk? Wat Van den Berg en Foucault in Marx
waarderen is de wijze waarop hij zich met twee klassieke thema’s van de
fenomenologie uiteenzette, namelijk het lichaam (Foucault) en het ding (Van
den Berg).
Rond 1970 treedt, min of meer synchroon, een verandering op in de
intellectuele biografieën van Foucault en Van den Berg. Beide auteurs ontdekken
de politiek, niet in de laatste plaats de onderwijspolitiek. Hun betrokkenheid
bij maatschappelijke vraagstukken gaat hun intellectuele
agenda meer en meer bepalen. Bij Van den Berg komt dit tot uitdrukking
in de vertraagde publicatie en grondige revisie van wat het tweede deel van
Metabletica van de materie had moeten worden. Juist in de gelijktijdige politisering
van hun oeuvres manifesteert zich echter ook het contrast tussen
Foucault en Van den Berg. Terwijl Foucault hoofd wordt van de afdeling
filosofie van de revolutionaire, experimentele, door radicale (vooral maoïstische)
studenten en docenten bevolkte Universiteit van Vincennes, zal
Van den Bergs aanklacht tegen de vernieling van de oude universiteit uiteindelijk
in Hooligans resulteren. Terwijl De woorden en de dingen door tijdgenoten
nog als een ‘rechts’ boek werd afgedaan omdat het elke vorm van
actie of engagement bij voorbaat leek te ontmoedigen, en Foucault zich in
mei ‘68 niet eens te Parijs bevond zodat hij niet aan het oproer heeft kunnen
deelnemen, ontpopte hij zich in de jaren zeventig als een – letterlijk –
vooraanstaande Parijse activist, die zich met regelmaat voorzag van megafoon,
een opsteller en ondertekenaar van talloze petities, de ‘opvolger van
Sartre’ – een universiteitsprofessor die radicale studententaal bezigde en
wars was van hiërarchie. Ook Van den Berg radicaliseert, maar dan in tegengestelde
richting. Vanaf nu wordt de een als het ware het negatief van
de ander. In de ogen van Van den Berg is deze Foucault, de Foucault uit de
jaren zeventig, een hooligan.
§ 6 Foucault een hooligan?
Op een door de navo ontruimd terrein in het Bois de Vincennes werd kort
na ’68 een nieuwe universiteit gesticht, een vrijplaats voor een nieuw type
student dat plotseling massaal aanwezig was. Betrokkenheid bij mei ’68
vormde de voornaamste toelatingseis tot deze militante, rumoerige, chaotische,
niet zelden gewelddadige lokaliteit. Het universitaire leven te Vincennes
stond geheel in het teken van bezettingen, vergaderingen, manifestaties,
vlugschriften, botsingen met de politie, veldslagen tussen ultralinkse
307