1dy54n4

ger jacobs
schoolmeester, schrijver en verteller over kunst
Helmondse onderwijsveld kunnen geven.
Het lukte ons elk jaar weer om jongeren
met een mavo-, havo- of vwo-diploma
de maatschappij in te sturen. Het geheim
daarvan lag niet in trainingen en dwingende
examennormen, maar dat we de leerling
met zijn capaciteiten en omstandigheden
als uitgangspunt kozen. Het Jan van
Brabant College werd in de loop van de tijd
een school met cultuur, met bezoeken aan
het theater en musea, een schoolmusical,
een cabaret en een eigen kunstgalerie in de
hal met vijf tentoonstellingen per jaar.
Tijdens mijn werk op school bleef
ik studeren. Eerst aan de Tilburgese
kunstacademie met een eerstegraads
kunstgeschiedenis en daarna filosofie
en cultuurwetenschappen aan de
universiteit. Op het ogenblik ben ik aan
de Universiteit van Leiden bezig met
een promotieonderzoek. Dat loopt niet
helemaal naar wens. Maar misschien zijn
oudere studenten, zeker zij die van zichzelf
zeggen dat ze schoolmeester zijn, wel de
lastigste...
Kunst
Je moet mij niet vragen wat kunst is, dat
weet ik niet. Je mag mij eveneens niet
vragen wat ‘mooi’ is. Dat weet ik wel, maar
dat zeg ik niet, ook al weet ik dat ‘mooi’
soms met kunst heeft te maken. Ik vind het
begrip te persoonlijk en te subjectief om
daarmee een ander lastig te vallen. Laat
mij maar stilletjes zelf bepalen wat ik mooi
vind. Wanneer ik er toch iets over moet
zeggen, spreek ik liever over ‘goed’. Niet
dat ik dat precies kan omschrijven, maar ik
heb in de loop van de tijd geleerd om de
kunst enkele maatstaven aan te leggen. Een
daarvan hoorde ik vier jaar geleden van
de voormalige Helmondse kunstenaar Har
Sanders, de schilder van het onvolprezen
markiezendoek tegen de schuine wanden
van het helaas afgebrande Speelhuis. Hij
zei mij ooit: “Of er nu een blote vrouw, een
bos bloemen, een theedoek of iets abstracts
op een schilderij staat, dat is totaal
onbelangrijk. Het gaat er alleen maar om
dat het echt is”. En met ‘echt’ bedoelde hij
niet iets direct herkenbaars. ‘Echt’ is in het
geval van de kunst hetzelfde als ‘eerlijk’.
84
Een kunstwerk moet op de eerste plaats
eerlijk zijn. Het moet niet gemaakt zijn
vanuit de hand, dan is het te gemakkelijk
te vanzelfsprekend. Het moet ook niet
gemaakt zijn vanuit het hoofd, dan is het te
planmatig, te berekenend. Een kunstwerk
moet gemaakt zijn vanuit het hart. dan
kun je verwonderen, want verwondering
boeit. Al dat andere zoals techniek, stijl,
compositie en kleurgebruik vormen slechts
een bijdrage aan de hoofdzaak.
Vertellen
Het idee om lezingen te geven over kunst
is op een bijna ongemerkte manier in mijn
werkzaamheden geslopen. Het is eigenlijk
gewoon een voortzetting van mijn lessen
aan het Jan van Brabant College, maar
dan met een ander publiek en op een ander
tijdstip. Ik deed het al tijdens de laatste
tien jaar van mijn schoolloopbaan en het is
vandaag de dag uitgegroeid tot een drukke
bezigheid in de winter- en lentemaanden.
Waarom zou je, als je gepensioneerd bent,
zomaar ineens ophouden met je roeping?
Want zo zie ik het. Ik heb van mijn ouders
en van de maatschappij de mogelijkheden
gekregen datgene te studeren dat me
boeide: de wereld van de kunst. Ik wilde
die passie overdragen op de jeugd. Maar de
passie van een schoolmeester houdt niet op
wanneer je elke vijftig minuten géén jeugd
meer voor je hebt. Nee, ik blijf doorgaan
met vertellen over kunst zolang als ik dat
kan: in de bibliotheken, bij verenigingen,
instellingen en gezelschappen. Gewoonlijk
gaan mijn vertellingen over een expositie
in Nederland of in de buurlanden. Ik ga
dan eerst kijken om daarna thuis, met
de catalogus bij de hand, de lezing uit te
schrijven. Inderdaad, helemaal uitschrijven.
Een schoolmeester houdt nu eenmaal van
mooie zinnen.
Waar ik dat vertellen vandaan heb, dat
weet ik niet. Het is me, als arbeiderszoon,
waarschijnlijk bij mijn geboorte
meegegeven en in het onderwijs verder
uitgebouwd. Ik houd ervan, zeker als ik
merk dat mijn publiek het waardeert. De
echte schoolmeester (leraar of docent) is
(nee, moet) in mijn ogen ook een verteller
zijn…
Schrijven
De wintermaanden zijn voor de lezingen en
de zomermaanden voor het schrijven. Maar
behalve de temperatuur is er niet zoveel
verschil, want mijn boeken zijn eigenlijk
niet meer dan uitgeschreven vertellingen.
Dat is al begonnen in mijn Jan van Brabant
periode, toen schreef ik een methode
kunstbeschouwing voor de middelbare
school die door uitgeverij Educaboek op
de markt is gebracht. Met veel plezier
heb ik ook het boek over het werk van
kunstschilder en collega Pieter Vriends
gemaakt. In samenwerking met onder andere
onderzoekers van het Regionaal Historisch
Centrum Eindhoven werd het boek over de
Helmondse ontwerper en tekenaar Johan
Jacobs gepubliceerd. Vrijwel gelijktijdig
daarmee schreef ik samen met Leo van
Tilburg het jubileumboek “Vrienden”
voor de Vereniging van Vrienden van
het Gemeentemuseum Helmond. Een
heel bijzondere schrijfervaring was de
uitgave van het boek over de Helmondse
schilder Evert Slegers, dat afgelopen
november werd gepresenteerd. De lezer van
HLMND Magazine kan in de toekomst bij
gelegenheid ook een beschouwing van een
van de werken in het Gemeentemuseum van
mij verwachten. Ik doe dat allemaal tijdens
lange lente- en zomerreizen door het zuiden
van Europa, ergens op een camping, achter
de laptop onder een dikke boom. Het leven
van een Helmondse schoolmeester is zo
slecht nog niet…
maart 2014