Traject naar werk voor analfabete anderstaligen - Partners - VDAB

2.2 Laaggeletterde anderstaligen
2.2.1 Analfabeten of laaggeletterden?
Vlaanderen neemt nogal vlug de term ‘analfabeten’ in de mond als het gaat over volwassenen die niet
of onvoldoende kunnen lezen en schrijven. Ervaren beroepskrachten weten dat de groep die onder deze
benaming valt een heel diverse groep is.
Bij buitenstaanders is deze term echter verbonden met een vrij enge betekenis van totaal ongeletterd zijn,
als het ware een a van een b niet kunnen onderscheiden. Bij anderstalige analfabeten denken we hierbij aan
mensen die in eigen land nooit naar school zijn geweest en die dus weinig of geen taalkundige notie hebben.
Schriftelijke vaardigheden hebben deze mensen dus niet, zelfs niet in hun eigen moedertaal. Zij kennen geen
enkel letterschrift, noch het Latijnse noch een ander letterschrift. Bovendien zijn zij de Nederlandse taal niet
machtig: zij spreken en verstaan geen Nederlands.
Uiteraard horen deze mensen onder de noemer van analfabeet, maar wat doe je met mensen die op één of
andere manier toch een beetje hebben leren lezen en schrijven, hetzij in hun vaderland, hetzij hier in België.
Zo heb je bijvoorbeeld mensen die erin geslaagd zijn min of meer de letters van ons alfabet te kunnen
onderscheiden, maar die nog steeds heel spellend lezen en daardoor niet tot begrijpend lezen komen. Zijn die
mensen nu al gealfabetiseerd of behoren zij toch nog tot de groep analfabeten? En waar plaats je mensen die
op één of andere manier - al dan niet door onderwijs - een strategie ontwikkeld hebben om woorden in zijn
globaliteit te herkennen maar daardoor enkel vertrouwde teksten en woorden kunnen lezen en een woord dat
hen onbekend is, niet kunnen ontcijferen? En waar plaats je mensen die schijnbaar vlot technisch kunnen lezen,
maar niet in staat zijn om een tabel te lezen of een eenvoudig plan te ontcijferen?
Al dan niet gealfabetiseerd of geletterd zijn, kan niet tot een dichotoom begrip herleid worden. Er is geen
duidelijke lijn te trekken tussen niet gealfabetiseerd en wel gealfabetiseerd zijn. De term laaggeletterd heeft
deze nuances veel meer in zich. Het is ook een term die in de hedendaagse vakliteratuur meer en meer gebruikt
wordt. We gebruiken daarom consequent deze term in deze publicatie.
2.2.2 Laaggeletterde anderstaligen: een heterogene groep
Laaggeletterde anderstaligen behoren samen met de autochtone laaggeletterden tot de ruimere groep van
laaggeletterden. Dit zijn volwassenen die niet voldoen aan de minimumeisen van de samenleving op het gebied
van geletterdheid. (Bohnenn, 2004) Deze groep is niet alleen zeer heterogeen, maar ook vrij omvangrijk. Een
internationale studie (Van Damme, 1997), waarvan hieronder verder sprake is, toonde aan dat in Vlaanderen
ongeveer 17 % van de bevolking niet in staat is om de nodige informatie uit een eenvoudige tekst te halen.
Over het aantal anderstaligen in die groep zijn geen cijfers beschikbaar maar in Nederland schat men de
allochtonen op een derde van deze groep.
Heterogeen naar niveau van geletterdheid
Een internationaal onderzoek, het zogenaamde IALS-onderzoek (International Adult Literacy Survey, 1997) heeft
deze doelgroep (allochtonen en autochtonen) voor verschillende landen beter in kaart gebracht. Dit onderzoek
biedt ook een duidelijkere omschrijving van de doelgroep laaggeletterden. Het onderzoek werd gevoerd
in de jaren ‘90 in een aantal westerse landen waaronder Nederland, Vlaanderen, Canada en de Verenigde
Staten. De bedoeling van het onderzoek was om de spreiding na te gaan van lees- en rekenvaardigheden
bij volwassenen in relatie tot sociaaldemografische gegevens en werk. De onderzoeksgroep bestond uit een
representatieve steekgroep van volwassenen tussen de 16 en 65 jaar. Zij kregen schriftelijke taken voorgelegd
met een verschillende moeilijkheidsgraad. Er werden in het onderzoek drie soorten geletterdheid en taken
onderscheiden:
11