Het dialect van Ommen - De Taal van Overijssel

Jongere leenwoorden met een Ze zijn bijvoorbeeld akkefietie 'akkefietje', anies 'anijs',
ciefer 'cijfer', eitroene 'citroen', femilie 'familie', fien 'fijn, teer', fiet 'fijt', gedien
'gordijn', knien 'konijn', kwiet 'kwijt', mechine 'machine', piano in: piano an ‘kalm aan',
pilo 'pilo', pliesie-agent 'politieagent', possie 'portie', quitte ‘quitte1, redies 'radijs',
stiekem 'stiekem', s p ie t 'spijt', w oe/e'viool' en vitrazie 'vitrage'.
Verder komt de ie o.m. nog voor in giespelen 'hard lopen'.
2.3. ie:
De lange ie (die hier wordt weergegeven met een dubbele punt achter de Ze), komt in
het dialect van Ommen in veel meer posities voor dan in het Nederlands, waar hij
alleen voor een -r gehoord wordt.
Deze klank gaat dikwijls terug op een oudwestgerm aanse lange Z, die voor v, z, g en r
(en som s voor n) lang gebleven is, nl. in blie:ven 'blijven', drie:ven ‘drijven', Ze/zer'ijzer',
lier 'lijden' (met genasaleerde, d.i. door de neus uitgesproken, lange Ze), lie:nen 'lenen',
lie:nzaod 'lijnzaad', mie:gen 'urineren', rie:ge 'rij', rie;ze 'rijshout', rie:zen 'rijzen',
schrie:ven 'schrijven', slieren 'glijden', sliert 'sliert', snief 'snijden' (met genasaleerde
lange Ze), wie:zer 'wijzer', zwie:gen 'zwijgen', waarschijnlijk ook in schieren 'schouwen',
spierstok 'stok om een geslacht varken open te houden' en strospier 'strotje', en
mogelijk in krie:g 'oorlog' en krie:gen 'krijgen'.
Uit een oudwestgerm aanse Zo komt de Ze; van asteblie:f 'alstublieft', bedrie:gen
'bedriegen', bZe:n 'bieden', öZer'bier', die:pe 'diep', gie:ten 'gieten', ArnZe; 'knie', /Ze.flief,
lie:gen 'liegen', niere 'nier', rie:m 'riem', rZe.t 'riet', schie:ten 'schieten', verdrie:t
‘verdriet', verlie:zen 'verliezen', vlie:gen 'vliegen', vrie:zen 'vriezen', wie:jen 'w ieden' en
zie:k 'ziek'.
Uit een oudwestgerm aanse ai is, via de ee, door verhoging ontstaan de lange Ze van
bie:n 'been', blie:ke 'bleek, bleekveld’, die:len 'delen', gemie:n 'gemeen', gienie:ne
'geeneen', ie:ns 'eens', Ze.te 'heet', lie:st 'leest', stie:n ‘steen’, tie:n 'teen', waarschijnlijk
ook van sehie:ve 'scheef' en mogelijk eveneens van ie:kertie ‘eekhoorntje'.
Oude leenwoorden met een ie: uit latijn e: zijn örZe.f ‘b rief, Pisgrie:te ‘bep. dag: St.
Margriet', spie:gel 'spiegel', tie:k 'tijk', waarschijnlijk ook piere 'pier, w orm ' en wie:ge
'wieg'.
Jongere leenwoorden met een Ze:zijn andie:vie 'andijvie', bie:st 'beest', ketier 'kwartier'
en pepZer'papier'.
15