Het dialect van Ommen - De Taal van Overijssel

karnemölle of karremölle 'karnm olen') en m aal 'm eel' (met een door rekking in open
lettergreep ontstane aa uit een oudwestgerm aanse e). Toch meende ik deze lage
voorklinker in de uitspraak van een van mijn jongere informanten regelmatig te horen,
al twijfelde ik er vaak aan of ik nu een aa dan wel een aa hoorde. Prof. Entjes, die
destijds in Ommen opnamen maakte voor de Dialektatlas van Zuid-Drente en Noord-
Overijsel, heeft in deze plaats in een aantal woorden ook een öö-achtige klinker
gehoord: in maken 'm aken' (naast maken), pare 'peer', raam 'venster', vader 'vader',
late 'laat', water 'water', vale (bn) 'vale', vandage 'vandaag', varen 'varen; rijden' en in
het verkleinwoord glasies 'glaasjes'.
Uit een van de brieven die ik van de heer Martens ontving (zie 1.1.) blijkt dat de aa
inderdaad in veel woorden gezegd wordt. Een duidelijke aa hoorde ik bij mijn
informant in:
- aarspitte 'haarspit', dragen 'dragen', g a a r ' gaar', graven (ww) 'graven', kam er 'kamer',
laden 'laden', late (bn) 'laat', m age 'm aag', m agie 'meisje', maken 'maken', mekare
‘elkaar’, naar 'naar, vervelend', va 'vader', vake 'vaak', vandage 'vandaag', varen 'varen;
rijden', verdragen 'verdragen', waaks 'w aaks' en wage of wagen (zn) ‘w agen’. Dit zijn
woorden waarin de aa op een oudwestgerm aanse korte o teruggaat die is gerekt in
(oorspronkelijk) open lettergreep of voor -r. Ook in gagel 'gagel (plant)', krane 'kraan',
raakkoe:le 'haardkuil', raam 'raam ' en zw avel 'zw avel' is de aa waarschijnlijk ontstaan
uit een korte o.
- enkele woorden waarin de aa teruggaat op een oudwestgerm aanse lange o, nl. ga a f
'g a a f en graag 'graag'. Aangezien de oudwestgerm aanse lange o in het dialect van
Ommen meestal een ao is geworden (zie 2.21.) is het heel goed mogelijk dat de
woorden g a a f en graag uit het Nederlands zijn overgenomen, waarna de klinker is
aangepast aan de in het dialect voorkomende aa.
- pare 'peer', een heel oud leenwoord waarin de aa waarschijnlijk teruggaat op een
oudwestgerm aanse e.
- de leenwoorden paar 'paar', alterasie 'gekheid', begazie 'bagage' (men spreekt dit
woord nu uit als: begazje), merakel of mirakel 'w onder (zn); bijzonder (bn)', sukela
'chocola', vaze 'vaas', vitrazie (tegenw oordig: -azje) 'vitrage' en voerazie
(tegenwoordig: - azje) 'foerage (voeder)'.
- agedis 'hagedis', een woord waarvan de herkomst niet duidelijk is.
Bij een aantal andere woorden twijfelde ik er aan of ik nu een aa dan wel een aa moest
noteren. Dat was het geval bij:
- alen/alen ‘halen’, anen/anen 'haan', laken/laken 'laken', water/water 'w ater' (in deze
vier w oorden gaat de aa of aa terug op een oudw estgerm aanse korte o),
stapelerend/stapelerend 'stapel' (in: stapelerend/stapelerend gek) (waarschijnlijk ook
oudwestgerm aanse o) en wafel/wafel 'w afel' (mogelijk oudwestgerm aanse o).
22