Het dialect van Ommen - De Taal van Overijssel

In gros 'gras' gaat de ö terug op een o, evenals in opvollen 'opvouw en' (naast de
jongere uitspraak: ópvaolen) en waarschijnlijk ook in brömmel 'braam bes' (het is niet
erg duidelijk of in dit woord een ö dan wel een u wordt gezegd, zie ook 2.12.); in nöst
'n a a st' is de oorspronkelijke lange o (eventueel met um laut) voor de
medeklinkercombinatie -sf verkort.
Leenwoorden met ö zijn kokken 'keuken' (een oud leenwoord: al in het oudhoogduits
(chuhhina)), koster 'koster', pöppel 'populier', pöpper 'peper' (een oud leenwoord;
oudhoogduits pfeffar), schors 'schors', spörrie 'spurrie' en vörm 'vorm'.
Verder komt de ö voor in ópschöttelink 'opgeschoten jongen of meisje' (waarschijnlijk
met ablaut, een bepaald soort klinkerwisseling, van schieten) en schofterig 'bedeesd,
angstig'.
2.75. öö
De lange tegenhanger van de ö is de öö, die klinkt als in het leenwoord freule. Deze
klank kan op verscheidene oudwestgerm aanse klanken teruggaan. In de eerste plaats
op een oudwestgerm aanse o, bijv. in olie ‘olie’ (met umlaut; een oud leenwoord) en
mogelijk ook in gore 'goor, drassige grond', maar ook op een lange o met umlaut, zoals
in röödsel 'raadsel' en stödig '(ge)stadig' (naast staodig). Op een /' gaat deze klank terug
in löög 'leeg', op een korte o, e of i in schöre 'scherf.
2.76. oe
De korte oe, die klinkt als in ned. zoet, komt in het dialect van Ommen heel dikwijls
voor als voortzetting van de oudwestgerm aanse lange u. Dat is het geval in boek 'buik',
broen 'bruin', broes 'schuim ', doem 'duim', gloepens 'heel erg', gloeperd 'stiekemerd' en
gloeperig 'gluiperig, stiekem; ontdeugend', kloorloeder 'louter', kloete 'kluit', knoeste
'knuist', kroepen 'kruipen', moei 'muil, mond', m oes 'muis', oed 'huid', (op 'tj oeke
(zitten) '(op de) hurken', poeste 'puist' en het waarschijnlijk daarvan afgeleide
poesterig 'goor, ongewassen, niet in orde wat betreft de gezondheid', proeme 'pruim',
proesten 'niesen', roet 'onkruid', roete 'ruit', rondschoem en 'rondschuimen', snoete
'snuit', stroef 'stroef, stuurs', voeste 'vuist', zoepen 'zuipen', en waarschijnlijk ook in
sloeken 'slikken' en stoete 'brood'.
De oe kan ook teruggaan op een oudwestgerm aanse lange o (in het Oudsaksisch o:, in
het Oudhoogduits uo), nl. in bloeme 'bloem', boekweite 'boekweit', boezem 'schouw,
schoorsteenmantel', broek of broeklaanden 'broeklanden', broek 'broek (kledingstuk)',
28