Het dialect van Ommen - De Taal van Overijssel

unden - ebunden, drinken 'drinken', dwingen 'dwingen', klimmen ‘klimmen1(dat in de
3e pers. enk. o.v.t. een -p heeft: ie klump), krimpen ‘krimpen’, slinken ‘slinken’, spinnen
‘spinnen’, springen 'springen' (dat in de 3e pers. enk. o.v.t. sprunk heeft, dus met een -
k aan het eind), stinken 'stinken', wringen 'wringen', zinken ‘zinken' en begunnen
'beginnen'.
De werkwoorden ba(r)sten 'barsten' en wö(r)den 'w orden' hoorden oorspronkelijk ook
in deze klasse thuis, maar zijn bijna geheel zwak geworden: ba(rjst - ba(r)sten -
ba(r)sten - eba(r)sten-, w ö(r)dt- wö(r)den (uitspraak: w önn-n) - wö(rjden - ewö(r]den.
5.4.5. Klasse 4
In het Oudsaksisch hadden de werkwoorden van deze klasse een klinkerwisseling als in
neman - nam - nam un - ginom an 'nemen'. In het Middelnederlands werd dat:
nemen - nam - namen - genomen, en zo is het in het Nieuwnederlands gebleven.
De werkwoorden uit deze klasse zijn in het dialect van Ommen op de werkwoorden uit
klasse 3 gaan lijken: de o-klank van de verleden tijd is verdwenen: zowel in verleden
tijd als in verleden deelwoord treffen we de ö-klank aan: stekken ‘steken' - s t e k - stök
-sto k k e n - estökken. Als stekken gaan ook: brekken ‘breken' (de informanten van de
schriftelijke enquête gaven bröök op voor de 3e pers. enk. o.v.t., maar daarnaast w ij
brokken; bij navraag hoorde ik brök en ook uit M artens' voorbeeldzinnen uit diens
woordenlijst blijkt dat een ö gezegd wordt), sprekken 'spreken' (de informanten gaven
in de verleden tijd meervoud en in het verleden deelwoord op: sproken - esproken; bij
navraag hoorde ik hier echter een korte klinker en ook Martens geeft materiaal waarin
de verleden tijd en het verleden deelwoord van sprekken een ö heeft), nemmen 'nem en'
(met een -t in de 3e pers. enk. o.t.t. en een toegevoegde p in 3e pers. enk. o.v.t.: nemt
- nöm p - nöm men - enöm men) en stellen ‘stelen' (dat in de 3e pers. enk. o.t.t. evenals
nemmen een -t heeft: ie stelt).
Het werkwoord scheren 'scheren' heeft in verleden tijd en verleden deelwoord een
lange klinker: schöör - schoren - eschören en een -M n de 3e pers. enk. o.t.t.: scheert.
Kómmen 'kom en' - kump / kömp - kwaam p - kwam en - ekómmen heeft een w in de
verleden tijd (evenals in het Nederlands), die historisch te verklaren is (Van Bree 1977:
318). De stamklinkers van dit werkwoord (ó, u/ö, aa) wijken af van die van de overige
werkwoorden in deze klasse. De p van kump/kömp is op te vatten als 'overgangsklank'
(er heeft ooit een -t gestaan); naar dit voorbeeld is mogelijk ook de -p van kwaam p
aangehecht.
63