Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 288 8
Van de haverkorrels kon niet precies worden vastgesteld van welke soort zij afkomstig
zijn. Eén korrel kan afkomstig zijn van gewone haver (Avena sativa) of ruwe haver, ook
wel evene of evie (Avena strigosa) genoemd. Gewone haver wordt al vanaf de IJzertijd in
ons cultuurgebied verbouwd. Ruwe haver wordt echter pas met zekerheid vanaf 1399 als
zelfstandig cultuurgewas verbouwd. Bij vroegere vondsten valt op dat dit graan altijd
gemengd voorkomt met gewone haver, waardoor de indruk wordt gewekt dat het als
onkruid tussen gecultiveerde haver voorkwam. 20 Gezien de datering van de waterput gaan
we er veiligheidshalve vanuit dat de haverkorrels van gewone haver afkomstig zijn; ook
de niet nader gedetermineerde korrels.
De vraag is nu waar de haver voor werd gebruikt. Schriftelijke bronnen over het
gebruik van haver in de 14 e eeuw zijn niet bekend, maar uit iets latere perioden is wel
waardevolle informatie beschikbaar. Hieruit blijkt dat haver destijds niet veel door
mensen werd gegeten. Het speelde wel een belangrijke rol in de bierbrouwerij. Voordat
gerst als moutgraan werd ontdekt, vormde haver zelfs het belangrijkste bestanddeel van
het brouwsel. 21 Daarnaast werd haver veel als dierenvoedsel gebruikt. Uit de
inkooprekeningen van het Tolhuis bij Lobith (begin 15 e eeuw) blijkt bijvoorbeeld dat
haver werd gebruikt om paarden, varkens en zwanen te voeden. 22 In Vlaanderen werd het
in de Late-Middeleeuwen gebruikt om mestzwijnen, schapen, koeien, paarden en ganzen
te voeden. In de vorm van gort werd het ook wel voor menselijke consumptie gebruikt. 23
In zijn beroemde kruidenboek schrijft Dodoens (1554) echter dat haver voor mensen niet
geschikt is, tenzij zij door uiterste hongersnood gedwongen worden brood van dit graan te
bakken. Brood van haver is namelijk “onlieflijck van smaeck”. 24
Rogge en tarwe werden wel veel door mensen gegeten. Rogge werd in de
Middeleeuwen zeer veel verbouwd. Broodtarwe was een luxe graansoort waar in de
Middeleeuwen aanzienlijk hogere prijzen voor werden betaald dan voor de andere
granen. Het is een graan waar in tegenstelling tot de andere granen echt witbrood van kan
worden gemaakt.
3.2.2 Fruit, zuidvruchten en noten
De 14 e -eeuwse bewoners van de Prinsenhof waren blijkbaar echte fruitliefhebbers want in
de waterput zijn vele honderden pitten van wel vijftien soorten fruit teruggevonden. Het
gaat om vijg (Ficus carica), appel (Malus domestica), mispel (Mespilus germanica),
zoete en/of zure kers (Prunus avium/Prunus cerasus), hazelnoot (Corylus avellana),
walnoot (Juglans regia), aardbei (Fragaria), verschillende soorten pruimen (Prunus
domestica), peer (Pyrus communis), aalbes (Ribes rubrum), gewone braam (Rubus
fruticosus), vlierbes (Sambucus nigra) en druif/krent/rozijn (Vitis vinifera).
Vooral van bramen, vijgen en druiven zijn zeer veel pitten gevonden. De druivenpitten
kunnen afkomstig zijn van verse druiven. Mogelijk werden ze door de vroegere bewoners
zelf op een beschutte plaats verbouwd, bijvoorbeeld langs een zuidmuur van een van de
gebouwen op het complex. Het is echter waarschijnlijker dat ze afkomstig zijn van
krenten of rozijnen. Omdat pitloze krenten en rozijnen in de Middeleeuwen nog niet
bestonden, kwamen vroeger veel druivenpitten door het eten van deze zuidvruchten in
beerputten en dergelijke terecht. Krenten en rozijnen werden destijds massaal gegeten,
vooral tijdens vastenperioden. 25 Als de druivenpitten inderdaad afkomstig zijn van
krenten of rozijnen, dan zijn deze evenals de vijgen geïmporteerd uit zuidelijker streken.
Mispels zijn merkwaardige vruchten die tegenwoordig niet veel meer worden gegeten.
De vruchten hebben de vorm van grote, ruwe rozenbottels en bevatten veel grote, houtige
pitten (zie figuur 3). Ze zijn pas lekker als ze bijna verrot zijn (‘zo rot als een mispel’).
20 Van Haaster 1997, 69.
21 Doorman 1955, 96-98.
22 Van Winter 1981, 339.
23 Thoen 1988, 705.
24 Dodoens 1644, 824.
25 Van Haaster 1997, 143.