Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 288 7
3.2 14 E EEUW
Tussen de onkruidvondsten in de waterput bevinden zich ook soorten die kenmerkend
zijn voor akkers op matig voedselrijke, meestal zandige grond. Het gaat om korenbloem
(Centaurea cyanus), eenjarige hardbloem (Scleranthus annuus), gewone spurrie
(Spergula arvensis), knopherik (Raphanus raphanistrum) en schapenzuring (Rumex
acetosella). Heel vaak worden resten van deze onkruiden in archeologische context in
relatie met rogge gevonden. We denken daarom dat dit graan een rol speelde in de
voeding van de bewoners van de Prinsenhof tijdens de 13 e /14 e eeuw, ook al hebben we
van het graan zelf geen resten gevonden.
Van varkensgras (Polygonum aviculare) zijn in de waterput vele honderden zaden
gevonden. Varkensgras is een echte tredplant die vaak op door dieren of mensen veel
betreden plaatsen wordt aangetroffen. We kunnen hierbij denken aan wegbermen, erven,
of intensief beweide (en betreden!) graslanden. Varkensgras komt echter ook in sommige
akkeronkruidvegetaties voor. In de zogenaamde Korensla-associatie (een vegetatie op
akkers waar jarenlang achtereen winterrogge verbouwd wordt) is varkensgras zelfs een
zogenaamde constante soort! 19 Ook het varkensgras kan derhalve tussen de rogge hebben
gestaan.
Veel van de andere onkruiden die in de waterput zijn aangetroffen, kunnen ook
afkomstig zijn van graanakkers. Doordat chemische onkruidbestrijding nog niet werd
toegepast, kwamen vroeger veel meer wilde planten dan tegenwoordig in akkers en tuinen
voor. We moeten hierbij niet alleen denken aan 'echte' akkeronkruiden als klaprozen en
korenbloemen, maar ook aan soorten die tegenwoordig vooral in andere milieus
voorkomen. Omdat ook kunstmest destijds nog niet bestond, werd de vruchtbaarheid van
de akkers op peil gehouden met natuurlijke mest. Hierbij werd niet alleen gebruik
gemaakt van stalmest, maar ook van slootbagger, bosstrooisel e.d. Op deze manier
kwamen vroeger veel onkruidzaden uit uiteenlopende milieus op de akkers terecht.
Daarom worden onkruiden die in beerputten (dus tussen consumptieafval) worden
aangetroffen meestal geïnterpreteerd als akkeronkruiden. Hoewel in de onderzochte
waterput ook consumptieafval is aangetroffen moeten we er toch rekening mee houden
dat veel onkruiden rond de waterput hebben gestaan. Zoals hierboven al is gesteld geldt
dit vrijwel zeker voor de eenjarige stikstofliefhebbers.
Uit de 14 e eeuw zijn drie monsters uit een waterput onderzocht. De conservering van de
plantenresten uit de bovenste twee niveaus (lagen 2 en 4) was helaas vrij slecht. In deze
monsters zijn daarom maar weinig herkenbare plantenresten aangetroffen. In het diepste
monster waren de bewaringsomstandigheden aanzienlijk beter. In dit monster zijn zeer
veel goed geconserveerde plantenresten aangetroffen, met een grote diversiteit aan
soorten. De hieronder besproken resultaten hebben daarom voornamelijk betrekking op
dit monster
3.2.1 Granen en dergelijke
In de waterput zijn resten van drie granen gevonden: rogge (Secale cereale), broodtarwe
(Triticum aestivum) en haver (Avena sativa/strigosa).
Opvallend is dat van rogge en broodtarwe veel dorsafval gevonden is. Het gaat
voornamelijk om aarspilfragmenten. Dat zijn onderdelen van de aar die normaal
gesproken tijdens de eerste dorsronde van de graankorrels worden gescheiden. Dit
gebeurt altijd op of vlakbij de locatie waar het graan verbouwd wordt. De aanwezigheid
van het vele dorsafval kan betekenen dat de granen ter plaatse werden verbouwd en/of
gedorst. Een tweede mogelijkheid is dat in de nabijheid van de waterput dieren werden
gehouden en dat het dorsafval moet worden geïnterpreteerd in termen van
stalvloerbedekking en/of veevoeding.
19 Schaminée, Weeda & Westhoff 1998, 229.