Jaarmagazine 2022

CHRIS STESSENS
CHRIS WYNS: "Het is belangrijk dat middenveldwerkers
ook al actief zijn op het moment dat er nog
rust is of slechts onderhuidse spanningen zijn."
"Polarisatie drijft
op emotie."
CHRIS STESSENS
"Toch staan velen van hen
mekaar soms letterlijk naar
het leven omdat ze niet bezig
zijn met wat hen bindt, maar
met wat hen van elkaar onderscheidt.
Typisch voor de
toxische polarisatie is dat dat
onderscheid verwoord wordt
in absolute termen: álle protestanten
zijn slecht, álle Walen
zijn lui, álle vluchtelingen
zijn profiteurs. En dat zijn ze
altijd en overal.”
“Zo’n toxische polarisatie
heeft brandstof nodig om te
kunnen blijven bestaan. Anders
dooft ze uit. Die brandstof
zijn vaak uitspraken die
over ‘onze’ of ‘hun’ identiteit
gaan en die dus opnieuw de
verschillen benadrukken.”
“Het moeilijke is dat polarisatie
een gevoelsdynamiek
is. Het drijft op emotie. Dat
maakt dat je iemand die al
geradicaliseerd is, niet kan
bestrijden met rationele argumenten,
zelfs niet met onomstotelijk
bewijsmateriaal.
Ik herinner me een verkrachting
en moord in de nabijheid
van een vluchtelingenkamp.
Niemand wist wie de dader
was, maar velen waren ervan
overtuigd dat het een vluchteling
moest zijn. ‘Wij tegen zij.
Wij doen zoiets niet, dus het
zal wel één van hen zijn.’ Die
redenering. Uiteindelijk leidde
DNA-bewijs naar de dader en
naar een veroordeling voor
de rechtbank. De moordenaar
bleek geen vluchteling te zijn.
Maar wie al geradicaliseerd
was, werd door de feiten niet
tot andere inzichten gedwongen.
Die bleef gewoon met de
beschuldigende vinger naar
het vluchtelingenkamp wijzen
en beweren dat daar ‘van alles
niet pluis is’. Het toont aan
hoe polarisatie tot radicalisering
kan leiden en uiteindelijk
zelfs tot complottheorieën om
een op niks gebaseerde mening
toch maar vol te kunnen
houden.”
Van rust
tot escalatie
“In het polarisatieproces zijn
volgens filosoof Bart Brandsma
vijf spelers actief. Om te
beginnen zijn er de pushers.
Dat zijn de extremisten met
geradicaliseerde meningen.
Zij hebben een netwerk van
volgelingen die hun theorieën
helpen uitdragen. Daarmee
hopen ze de grote, zwijgende
middenklasse te bereiken. Dat
is immers het doel: de zwijgers
moeten ook volgers worden
om op die manier de impact
en de macht nog te vergroten.
Tussen hen in staat de bruggenbouwer.
Hij wil de twee
partijen verzoenen. Hij heeft
de beste bedoelingen, maar
bereikt het tegenovergestelde
van wat hij wil bereiken. Door
redelijke en objectieve meningen
te verkondigen en oplossingen
te bieden, bezondigt
hij zich aan het feit dat hij met
puur rationele argumenten de
louter emotionele gevoelens
van de pushers bestrijdt en
dat is gedoemd om te mislukken.
Erger nog: het werkt als
een rode lap op een stier. Hij
biedt de pushers een forum
om hun monoloog af te steken.
De vijfde en laatste speler
is de zondebok. Dat is de man
of vrouw die ondanks alle
pogingen van de pushers in
het midden blijft staan. Onder
het mom ‘wie niet met ons is,
is tegen ons’ wordt hij of zij tot
vijand gemaakt. Alle studies
wijzen uit dat de polarisatie
met de jaren is toegenomen
en dat er dus steeds minder
mensen in het midden staan.”
14
POLARISATIE