Jaarmagazine 2022

"Toen was ons doel om de
lokale besturen te overtuigen
om aan inspraak te doen. We
brachten mensen samen om
stappen vooruit te zetten: om
hun burgers te informeren, om
hen hun plannen voor te leggen.
Het initiatief lag dan bij
die besturen, als zij er klaar
voor waren, vertrekkend vanuit
hun agenda. We moesten
er nochtans flink voor ijveren.
Hun ambtenaren waren daar
nog niet mee bezig.”
“Maar de politiek is veranderd,
net als de burgers, net
als de samenleving. Een gemeenschappelijk
kenmerk in
mijn voorbeelden hierboven
is dat ze alledrie gericht zijn
op doen; het draait om doedemocratie.
Vroeger lag de nadruk op praten:
we gingen overal gesprekken
doen om adviesraden
uit de grond te stampen. We
waren sterk in praten, in de
hoop een antwoord te krijgen.
Die spreek-democratie staat
erg in tegenstelling tot de verantwoordelijkheid
die mensen
nu opnemen om dingen te
veranderen. Dat is het verschil
tussen de inspraak van toen
en de participatie van nu.”
Proces in
meningsvorming
“Participatie is nu een proces
in meningsvorming. In Wichelen
kwam er bijvoorbeeld een
burgerpanel rond de vraag of
het dorp moest fusioneren.
Dat burgerpanel werd geloot
uit de inwoners. De burgemeester
verwelkomde iedereen
op de startbijeenkomst,
maar ging dan weg. Hij liet de
gesprekken over aan het panel
en zijn ambtenaren, en Fatma
Taspinar leidde deskundig
die debatten. Als je dit soort
gesprekken aan een klassieke
adviesraad zou overlaten,
zat je in een vergadering met
saaie, grijze mannen die thuis
niet veel te zeggen hebben
en hier zaten te wachten tot
ze eindelijk hun zeg van de
avond konden doen. Dat is
geen meningsvorming.”
“De meeste mensen hebben
geen mening als je hen iets
vraagt. Bij een participatieproces
moet je hen een mening
leren opbouwen. De essentie
van politiek, van democratie,
is de georganiseerde meningsvorming.
Participatie draait
niet om de verschillen tussen
GEERT MERTENS
de politici en de burgers, maar
wel om iedereen duidelijk te
maken hoe mensen anders
denken over verschillende
thema’s. Als je dat goed organiseert,
heb je een goed
proces. Ik moet het toegeven:
vroeger had ik daar een ander
idee over.”
Waarom is die participatie
voor jou zo belangrijk?
Filip: “Het lijkt misschien of
je daar als bestuur voor kan
kiezen, maar dat is niet langer
zo. Mensen zijn mettertijd veel
deskundiger geworden. Vaak
vind je die deskundigheid over
thema’s als stedenbouw, mobiliteit…
meer bij burgers dan
bij politici.”
“Ik vind dat er ook een ethische
dimensie aan zit. Aan
democratie moet je werken. Je
ziet over de hele wereld hoe
broos die kan zijn. Maar er
zijn ook pragmatische argumenten.
Als bestuur moet je
investeren in kwaliteit. Burgers
hebben bijvoorbeeld geen
boodschap aan de bevoegdheidsverdeling
binnen een
college. Veel thema’s zijn ook
niet te herleiden tot bevoegdheden.
Klimaat bijvoorbeeld,
is dat een bevoegdheid of een
opdracht voor het bestuur?”
“Als je je gemeente goed wil
managen, kijk je niet van binnen
naar buiten. Participatie
is net van buiten naar binnen
kijken. Dat moet een gemeente
ook leren doen. Dat levert
soms verrassende, maar ook
confronterende bevindingen
op. Burgers moet je niet voor
de gek houden.
6
LIESBET SANDERS