Land+Water 2023 Editie 7/8

Waterbeheer
Inzet stedelijke drainage bij
aanhoudende droogte
Almere heeft aanvankelijk
vooral aandacht gehad voor
droge voeten, vervolgens
voor een goede waterkwaliteit.
Tot voor kort nauwelijks
voor droogte. Maar bodemdaling
is wel een groot
probleem, wat naar verwachting
wordt versneld in perioden
van droogte.
In het ontwerp van de waterhuishouding van
de wijken in Almere is rekening gehouden met
voldoende drooglegging (verschil maaiveld
oppervlaktewaterpeil) en de aanleg van een
intensief drainagesysteem. Dit is zo ontworpen
om grondwateroverlast te voorkomen en een
grote open waterberging te hebben. Er wordt
altijd drainage mee gelegd bij de aanleg van
riolering. Ook particuliere percelen krijgen hun
eigen drainageleidingen. In de oudere wijken
is een grote drooglegging aangehouden van
wel 2 meter. De grote drooglegging en het
intensieve draingesysteem zorgen ervoor dat
er nauwelijks grondwateroverlast is.
Almere heeft echter veel last van bodemdaling.
Dit zorgt voor een slechte bereikbaarheid van
de woningen: om de voordeur te bereiken zijn
bij bodemdaling traptreden nodig. En het zorgt
voor steeds meer vuilwaterrioolproblemen
door slechte afstroming. Dit leidt tot stankklachten
en terugkerende verstoppingen.
Problemen met het riool
De kosten van het weer op hoogte brengen
van de buitenruimte zijn hoog, en wanneer dit
gedaan wordt (met zand) zakt het snel weer
en worden de rioolproblemen verergerd. Nu
IN ‘T KORT - Droogte
Almere heeft veel last van bodemdaling;
een effect dat toeneemt bij droogte.
Er zijn verschillende methodes voor
bestaande en nieuwe wijken.
Drainagebuizen kunnen omgekeerd ook
dienst doen voor infiltratie.
Een pilot moet uitwijzen of infiltratie een
betaalbare oplossing is.
Om bodemdaling bij droogte tegen te gaan, is verhoging van de grondwaterstand een oplossing.
worden op diverse plekken in Almere stukken
vuilwaterriool vervangen vanwege verzakking.
Sommige stukken al na 20 jaar. De kosten voor
het vervangen van stukken riool zijn buitengewoon
hoog, vooral omdat er dan langere
stukken (al snel honderden meters) vervangen
moeten worden om het verzakte stuk op
hoogte te brengen. Soms is het niet mogelijk
om delen te vervangen, omdat het elders de
overlast verergert of omdat er onvoldoende
hoogteverschil over blijft. Dan blijft zeer
regelmatig reinigen (lokaal tot wel 12 keer per
jaar) de oplossing totdat het totale stelsel aan
vervanging toe is of worden er kleine pompjes
geplaatst om het vuilwater verder te pompen
in het stelsel.
In Almere is lang uitgegaan van een situatie
met hoge grondwaterstanden door de
kwelsituatie in de polder. Echter in de
droge(re) zomers zakken de grondwaterstanden
ook in Almere uit. En door ophoging in het
verleden van bepaalde gebieden is er zelfs
lokaal een infiltratiesituatie. Verdroging van
groen is in Almere niet zo’n groot probleem als
in hogere delen van Nederland omdat de
grondwaterstanden niet veel dieper zakken
dan 1,5 a 2 m onder maaiveld. Vooral jonge
aanplant van bomen heeft dan last van
verdroging.
Bij lagere grondwaterstanden treedt er ook
meer kwel op, die in Almere op plekken
nutriëntrijk en zout is. Dit verslechtert de
oppervlaktewaterkwaliteit.
De uitdaging in Almere ligt in droge perioden
dus in het voorkomen of vertragen van
bodemdaling en het voorkomen van oppervlaktewater
kwaliteit problemen.
Oorzaken bodemdaling
In Almere bestaat de bodem uit klei- en
veenlagen. Niet alleen de veenlagen zijn
zettingsgevoelig, maar de kleilagen ook en die
klinken nog steeds in. Bodemdaling (afgezien
van autonome bodemdaling) wordt veroorzaakt
door extra belasting door ophoging,
vervanging van slappe lagen door zwaarder
zand en door ontwatering. Uit satellietmetingen
volgt dat overal in Almere, ook in oude
delen, de bodemdaling nog doorgaat. Dit
betreft niet alleen gebieden met veen, maar
ook delen met overwegend een kleibodem. Tot
nog toe werd na circa 20 tot 25 jaar de
openbare ruimte opgehoogd waarmee de
bodemdaling weer een extra zet kreeg.
De bovenste kleibodem van ca 1 m wordt
ontwaterd. Wanneer er regelmatig neerslag is,
zal de grondwaterstand in de kleibodem niet
snel uitzakken. Maar wanneer het langer
droog is zoals afgelopen jaren steeds vaker het
geval is, zal de grondwaterstand verder
uitzakken en voor verdere inklinking van de
klei zorgen.
32
nr. 7/8 - juli/augustus 2023