Land+Water 2023 Editie 7/8

Dimmie Hendriks in het veld.
dit gebied moeten worden vernat door een
verhoging van de waterpeilen (Kamerbrief ‘Water
en Bodem sturend’, 25 november 2022).
Tijdens droge zomers zal dit schade door
verschilzettingen beperken, maar tijdens natte
perioden leidt de maatregel waarschijnlijk tot
een toename van de grondwateroverlast. Ook
in hoog Nederland kunnen vernattingsmaatregelen
leiden tot grondwateroverlast.
Om verdere stijging van de kosten te beperken
of voorkomen, is het belangrijk dat de
bebouwde omgeving beter bestand wordt – en
blijft – tegen een dynamischer en veranderend
grondwaterregime. Toekomstbestendig maken
kan door het vermijden van kwetsbare
gebieden (gebieden met grote schommelingen
van de grondwaterstand en/of slappe bodems)
en het robuust (her)ontwikkelen van (nieuw)
stedelijk gebied en infrastructuur.
We hebben het dan over nieuwe bebouwing in
minder kwetsbare gebieden; nieuwe bebouwing
aanpassen op vernatting en grondwaterdynamiek;
bestaande bebouwing aanpassen
aan grondwaterdynamiek (o.a. andere
fundering, drijvend); en actief grondwaterbeheer
bij bebouwing waar aanpassing op korte
termijn niet onmogelijk is (o.a. lokale drainage
of infiltratie).
Zoetwatervoorziening
De vraag naar grondwater voor drinkwaterbereiding
is de afgelopen 70 jaar sterk gestegen;
deze stijging zal de komende decennia, naar
verwachting, doorzetten. Ook in de landbouwsector
is het grondwatergebruik gestegen,
vooral sinds de droge zomer van 2018 wordt
veel meer grondwater onttrokken voor irrigatie
van de landbouw. In de industrie is de laatste
jaren een afname zichtbaar van het grondwatergebruik,
na een sterke toename gedurende
de vorige eeuw.
Tegelijkertijd staan grondwatervoorraden onder
druk als gevolg van intensieve ontwatering,
verharding/verdichting van de bodem en
verontreiniging en is, als gevolg van klimaatverandering,
de beschikbaarheid van zoet
grond- en oppervlaktewater in toekomstige
zomers – periodiek – waarschijnlijk lager. De
vraag is of er in de toekomst voldoende
grondwater beschikbaar is om te gebruiken
voor drinkwater, landbouw en industrie, zonder
dat dit leidt tot verdere verdroging (van
natuurgebieden of voor ander gebruik)
Om onze grondwatervoorraden te beschermen
kunnen meerdere maatregelen worden
genomen. Ten eerste is het goed mogelijk het
gebruik van hoogwaardig (grond- of drinkwater)
te beperken. Zeker door nieuwe of te
renoveren bebouwing daarop aan te passen.
Daarnaast zijn het – nog beter – beschermen
van de kwaliteit van het grondwater en het
zorgen voor voldoende aanvulling belangrijk.
Dit laatste kan door het vasthouden van
gebiedseigen grondwater of infiltratie van
water met een goede kwaliteit. De flexibiliteit
van winningen kan worden vergroot om
verlaging van grondwaterstanden in kwetsbare
gebieden tijdens zomerperioden te voorkomen.
Ook bewustwording van de waarde van
grondwater is belangrijk en er kan worden
gedacht aan het stimuleren van innovaties,
aanscherpen van de regelgeving of (gestaffelde)
beprijzing van het gebruik van drinkwater.
Aanpassing nodig
Bescherming en herstel van grondwatervoorraden
vergt aanpassing van het water- en landgebruik.
Rekening houden met grotere fluctuaties
van het grondwater en combineren van
maatregelen op het gebied van kwantiteit en
kwaliteit zijn daarbij de sleutel. De landbouwen
energietransitie en stedelijke innovaties
bieden hiervoor kansen. Door de beschikbare
kennis van het grondwater te gebruiken en te
combineren, is er meer mogelijk en kan het
grondwater ingezet worden voor de transities
in Nederland en blijft tegelijkertijd de kwaliteit
en de kwantiteit van het grondwater op peil.
Dimmie Hendriks is grondwater en droogte
expert; Hilde Passier is expert bodem- en
grondwaterkwaliteit (beiden bij Deltares); Michaël
van Buuren is senior onderzoeker landschapsarchitectuur
(bij Wageningen Environmental
Research) en Xiaolu Hu is landschapsarchitect en
onderzoeker (bij Wageningen Environmental
Research).
36
nr. 7/8 - juli/augustus 2023