Eurasian education №1 2019
«Eurasian education» is an International journal aimed to publish theoretical and empirical research data from various Kazakhstan schools and fields of science as well as from countries of near and far abroad. One of the most important tasks of the journal is to promote the professionalization of education and research works in the field of social sciences and humanities and natural sciences, as well as dissemination of best practices of pedagogue. The journal is targeted on wide range of readers
«Eurasian education» is an International journal aimed to publish theoretical and empirical research data from various Kazakhstan schools and fields of science as well as from countries of near and far abroad. One of the most important tasks of the journal is to promote the professionalization of education and research works in the field of social sciences and humanities and natural sciences, as well as dissemination of best practices of pedagogue. The journal is targeted on wide range of readers
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
¹5 (25) 2018<br />
Òàðèõ<br />
капитал салуы екі миллиард доллар мөлшеріне жеткен<br />
[8,18].<br />
1997 жылдың басында Түркияның ТМД елдерімен<br />
тауар айналымының көлемі бойынша Қазақстан Ресей<br />
мен Украинадан кейінгі үшінші орынды иеленді [9, 194].<br />
1995 жылдың тамыз айында Түркия Премьер-министрі<br />
Т.Чиллер Қазақстанға іс сапармен келді. Кездесу<br />
барысында екі жақты салық салуды болдырмау туралы<br />
келісім, ҚР Ұлттық Банкісімен Түркия Республикасы<br />
Орталық банкісінің арасындағы келісімшарт және<br />
басқалар болды.<br />
Екі жақты сауда қатынастарын дамытуда жеке<br />
азаматтардың да тигізген септігі аз емес. Сол кезде<br />
туризм ісін ұйымдастырумен айналысатын<br />
фирмалардың көмегімен Түркияға 3-4-7 күнге дейінгі<br />
аралықта барып-келу ісі жолға қойылған. Қазақстаннан<br />
Түркияға 70-120 мың мөлшерінде туристтер барды.<br />
Мемлекетердің арасындағы бір айға дейінгі виза талап<br />
етпеу туралы шарттың бұл арада игі рөл атқарғаның атап<br />
отуіміз керек [10, 34].<br />
Қазақстан Республикасының статистикалық<br />
агенттігінің мәліметтері бойынша сауда айналымы 1994<br />
жылы 136 миллион АҚШ доллары болса, 1998 жылы<br />
303 миллион АҚШ долларға өскен. Түркия Республикасының<br />
мемлекеттік статистикалық агентігінің<br />
көрсеткіштері бойынша сауда айналымы 1992 жылы<br />
30 миллион болса, 1998 жылғы жалпы айналым 468<br />
миллионға жеткен. 1999 жылы сәл төмендеп<br />
393миллион болған. Екі елде де 2000 жылғы сауда<br />
тасымалы қосылмаған, егер қосқан жағдайда 500<br />
миллионнан асары анық еді.<br />
2000 жылы қарашаның соңында билік елдің оннан<br />
астам ірі банктеріне қатысты қылмыстық іс қозғаған<br />
кезде Түркияда экономикалық дағдарыс басталды.<br />
Инвесторларды түрік қаржы жүйесіне деген сенімсіздік<br />
жайлап алды, мұның соңы елден миллиардтаған<br />
доллардың шетелге ағылуына және түрік компаниялары<br />
акцияларының күрт құлдырауына әкеліп соқты. Осы<br />
жайттардың барлығы жинала келе түрік іскерлерінің<br />
Қазақстандағы белсенділігінің төмендеуіне ықпал<br />
етті[1;255].<br />
Түрік іскерлерінің Қазақстан экономикасын<br />
дамытудағы ат салысып, көтеруге кіріскен тағы бір салаауыл<br />
шаруашылығы болды. Түрік іскерлерінің ауыл<br />
шаруашылығындағы негізгі инвестицияларын жіберіп<br />
отырған салаларының бірі-ежелден өздері маманданып<br />
отырған, бір жағынан Қазақстанда негізгі мол қоры<br />
бар-тері өңдеу және былғары өнімдерін өндіру<br />
еді.Нәтижесінде қазіргі кезде Қазақстанда теріні өңдеу,<br />
одан халық тұтынатын тауарлар дайындау мақсатында<br />
14 бірлескен кәсіпорын құрылған. Олардың бірі 1991<br />
жылдың аяғында құрылған "Актюбинсопром" өндірістік<br />
бірлестігі мен Түркияның "Стармод Лейзер КО"<br />
фирмасының бірлескен кәсіпорны болатын. Алғаш<br />
құрылған бірлескен кәсіпорындардың бірі Алматыдағы<br />
түріктің "Алаш Дыш Тыжарет" фирмасымен бірлескен<br />
"Алмаст" кәсіпорны. Оның өнімдері ТМД елдеріне<br />
экспортқа шығарылды. Тері өндеп, оның өнімдерін<br />
шығарумен айналысқан Жамбыл облысындағы ашылған<br />
"Корстам" тері заводы "Дермаксан" және "Сайдан Дери"<br />
атты екі бірлескен кәсіпорын болды [2;136].<br />
Жамбыл қаласындағы аяқ киім бірлестігі "Замбак"<br />
фирмасымен өзара келісімге келіп "Изджам" аяқ киім<br />
өндіретін бірлескен кәсіпорын ашты. Қарағанды<br />
қаласындағы "Нұра" ет комбинаты түріктің фирмасымен<br />
бірігіп "Қара Алтын" БК-ы құрды. Кәсіпорын жылына<br />
50мың тері өңдеп, сыртқы киім тігуді жүзеге<br />
асырды[11;243].<br />
Семей қаласындағы "Сарыарқа" ет комбинаты Измир<br />
қаласы түрік өкілдерімен келісіп біріккен "Семмир"<br />
кәсіпорнын құрды. 1-ші кезекте әзірге БК Измирге тері<br />
шикізатын жіберіп, одан өндірген товар немесе түскен<br />
табыстан валютамен үлес алатын болды. Ал кейін<br />
түріктер комбинат жанынан теріні жаңа технологиямен<br />
өңдейтін цех ашуды жоспарлады[12;17].<br />
Түрік мемлекетінің 1992-2000 жылдар аралығындағы<br />
инвестициялық көмегі еліміздің сауда-экономикалық<br />
дамуында сол замандағы озық техникалармен<br />
жабдықталған, сұранысқа ие өнімдерді өндіретін<br />
кәсіпорындардың салынуына бағытталуы әлеуметтікэкономикалық<br />
проблемалардың шешілуіне нақты<br />
септігін тигізетіндігі жоғарыдағы атқарылған істерден<br />
байқалды. Дамудың осы тенденциясы 2000 жылдың<br />
соңына қарай қиындықтарға кездескенімен, кейіннен<br />
өз шешімін тапты.<br />
Қазақстан мен Түркия арасындағы екі жақты саудаэкономикалық<br />
байланыстарды дамытудың тиімді<br />
механизмі ол мемлекетаралық ынтымақтастық. Түрік<br />
елімен сауда-экономикалық ынтымақтастықтың<br />
жандануы, тәуелсіздігін енді ғана алған сол кездегі жас<br />
мемлекет- Қазақстанның одан әрі дамуына септігін<br />
тигізді.<br />
ӘДЕБИЕТТЕР.<br />
1. Г.Б.Хан, Л.С.Суворов, Г.Б.Рахманова Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты: Монография.-Алматы:<br />
ҚазГЗУ.2003.512б.<br />
2. Абжапарова Л.Ж "Халықтық дипломатия - халықаралық гуманитарлық ынтымақтастықтың даму кепілі<br />
ретінде(Қазақ түрік қатынасы) Алматы, 2014.-185б.<br />
3. Әбдіраш Ә. Анкара есігін айқара ашты //Егемен Қазақстан.- 1996. -14желт<br />
4. Бюллетень международных договоров Республики Казахстан. А. -1995 - № 2.<br />
5. О визите Премьер- Министра Казахстана А.Кажегельдина Турецкую Республику. //Панорама,-1997.<br />
6. Жансеитов Ш. Иностранные инвестиции:не упустить бы нам свою выгоду. // Мысль - 1994 <strong>№1</strong><br />
7. Жансевер Е. Сауда және экономикадағы бауырластық// Заман Қазақстан 1997-11сәуір<br />
8. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары, келісімдері және жеке заң актілерінің бюллетені 1997-<br />
№5.<br />
9. Тоқаев К. Казахстанская дипломатия: первые итоги, новые задачи// Мысль - 96 №5.<br />
10. Қайыржанов С. Бауырластармен бірге болашаққа қадам: қазақтүрікмұнай ЛТД бірлескен кәсіпорнының<br />
жұмысынан. //Атырау - 1997 - 12сәуір<br />
11. Қазақстан және әлем елдері. Кітап-альбом.-Алматы: "Өнер"баспасы, 2007.-304б.<br />
12. Имашова И. Современные культурные казахско-турецкие отношения и роль Туркестана в их развитии. //Отан<br />
тарихы-2001-№2.<br />
20
Change language