DERNEKLERİN ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

adalet ile fırsat eşitliği ilkelerine uygun olarak yerine getirilebilmesinin, katılımcı
demokrasinin güçlendirilebilmesinin artık sadece kamu kesiminin görevi
olmadığı, özel sektörün ve STK'lar aracılığıyla bireylerin doğrudan katılımlarından
oluşan bir sivil toplumun varlığı ile mümkün olabilecektir.
1.2 Türkiye’de Sivil Toplumun Tarihsel Gelişimi
Türkiye’de sivil toplum kuruluşları güçlü kuruluşlar olamamıştır. Bunun en
önemli nedeni merkeziyetçi-bürokratik özellikler taşıyan devlet yapısı, Osmanlı
döneminde ve Cumhuriyet döneminin ilk yıllarındaki otoriter politikaların sivil
toplumun gelişimine önemli bir engel teşkil etmesidir. 12
Türkiye’de yukarıdan aşağıya gerçekleşen ve elit kesimin üstlendiği
modernleşme projesi, bu coğrafyadaki farklı kültürel, siyasi, ekonomik ve ideolojik
özelliklerinden ötürü Avrupa’daki projelere göre farklı bir gelişim göstermiştir. 13
Türkiye’de elitist bir yaklaşım ve seküler bir yapı ile yaratılan “bürokratik yönetim
geleneği”, Cumhuriyetin kuruluşundan 1946 yılına kadar olan Tek Parti
Dönemi’nde devam etmiştir. 14 Bu dönem boyunca gerçekleştirilen yapısal
reformlar “merkez” tarafından “çevre”ye uygulatılmıştır. O nedenle Türkiye’de sivil
toplum ancak merkeze uyum sağladığı noktalarda bir aktör olarak rol
oynayabilmiştir. 15
1.2.1 Osmanlı Devleti’nde Sivil Toplum
Osmanlı İmparatorluğu’nda sivil toplum, toplumsal yaşamda ortaya çıkan
monarşik/teokratik-merkeziyetçi/geleneksel, dinsel düşünce, vakıf yapısı altında
ortaya çıkmıştır. Vakıf kültürü, ahilik ve lonca teşkilatlanması ve tarikat unsurları
statükoyu koruduğu için Batı’da ortaya çıkan sivil toplum kavramına atfedilen
değerleri taşımamıştır. 16
Vergi toplamakla, üretimin standartlara uygunluğunu ve fiyatları
denetleme yükümlülüğü olan loncalar, devletle Anadolu esnafı ve zanaatçısı
12 (Ak, 2003: 59)
13 (Heper, 1976: 8)
14 (Çaha, 2001: 40)
15 (Mardin, 2000: 98)
16 (Minc, 2000)
9