Sanat Cephesi No: 06

Sanat Cephesi ✩
limsel de¤er her ikisinden de daha yüksektir. Kepler yasalar›, estetiksel de¤eri
çok büyük olan Newton’un genel yasalar›ndan ç›karsanmaktad›r.
Estetiksel ölçütün bilime büyük hizmetleri geçmekte ve “Ockham usturas›”na
(‹ngiliz skolastik düflünür Wilhelm von Ockham’›n 1285-1350 Do¤a
felsefesindeki kategorileri en aza indirgeme ilkesi.) da uygun düflmektedir:
Gerçek bilim kuramda ve deneyde parametre’nin (Matematikde: Bir ifllevin,
ba¤›ml› bulundu¤u belirli olmayan sabitesi) say›s›n› en aza indirger. Do¤abilim
matematiksel bir ayg›ttan yararlanmaktad›r; ayr›ca sistemdeki simetrinin
özelliklerinden ya da topojik (Matematikde: Geometrik flekillerin uzaysal durum
ve düzenlerine iliflkin ö¤reti.) niteli¤inden ç›kan bu tür savlar kat› ve geneldirler.
Ama bu yüzden de de¤iflik bir güzelli¤e sahiptirler.
Bir kuram›n ya da bir deneyin ad› geçen gerçeklik ölçütlerini zedelemek,
estetiksel ölçütleri, sahte bir bilimin do¤mas›na neden olacak flekilde zedelemek
demektir. Gerçek güzeldir, yalansa çirkin. Her ne denli güzel sözler kullansa
da sahte bilim her zaman çirkindir. Çirkinli¤inin meydana ç›kar›lmas›
ve sahteli¤inin yüzüne vurulmas› gereken sahte bilime karfl› verilecek savaflta
baflvurulacak tek silah estetiksel ölçütlerdir.
* * *
Bilimsel bir yap›t›n estetiksel içeri¤i onu bir sanat yap›t›na yaklaflt›r›r.
Hem kuram›n yarat›c›s›nda hem de ister bilim adam› ister ö¤renci olsun bu bilimsel
yap›t› okuyan kiflide estetiksel duygular uyan›r. Göreli mekanik ve
elektrodinamikle ya da Maxwell denklemleriyle ilk karfl›laflma, bir güzellik
ve uyum dünyas›na ad›m at›ld›¤› izlenimini verir.
Bilimle sanat aras›ndaki her farkl›l›kta içsel bir birlik kendisini göstermektedir.
Sanat›n anlam›, sanatç›n›n yarat›c› kiflili¤i ile kendisini çevreleyen
dünya aras›nda meydana gelen etkileflim arac›l›¤›yla bir uyumun yarat›lmas›-
d›r. Bu süreç, var olan bir kargafladan uyumun kazan›lmas› fleklinde de yorumlanabilir.
Alexander Blok “Ozan›n tan›m›” konulu konuflmas›nda flöyle
der: “Ozan uyumun çocu¤udur; kendisine dünya kültürü içinde bir rol ve üç
görev verilmifltir: birincisi, sesleri tarihsel kargaflas›ndan kurtarmak, ikincisi,
onlara bir biçim, bir uyum kazand›rmak ve üçüncüsü de, bu uyumu d›fl dünyaya
tafl›mak.”
Ozan seslere bir uyum kazand›r›yorsa, bu durum, sanatç›yla yap›t›n ait
olduklar› ortak dünyada bu uyumun çok eskiden bu yana var oldu¤unu gösterir.
Sanat uyumu yarat›rken dünyadaki uyumu da ortaya ç›kar›r.
Bu durum son aflamada Einstein ile di¤er bilgilerin bilim anlay›fl›na çok
benzemektedir. Bilim de do¤adaki reel, nesnel uyumun meydana ç›kar›lmas›
anlam›na gelmektedir.
119