Yukarılara doğru güverc nler g b kanat çırpalım ve çok ... - Yeni Ümit

ının telkini, öncelikli olarak ele alınmıştır. Peygamber (as), huzuruna
getirilen çocuklara ve gençlere, yaşlarına ve seviyelerine
göre öncelikle iman hakikatlerini kavratırdı. Nitekim konuşmaya
yeni başlayan akraba çocuklarına imanın esası olan tevhid hakikatinden
bahseden âyetleri ve kelime-i tevhîdi yedi kez tekrar
ettirerek kavratmaya çalışmış ve dolayısıyla ashaba da bu hususta
yol göstermişti (Abdurrezzâk, Musannef, IV/334). Ashâptan Cündeb
b. Abdullah’ın naklettiğine göre, bir grup genç Medine’ye gelmişler
ve kısa bir süre Allah Resûlü’yle birlikte kalmışlardı. Hz.
Cündeb, bu zaman zarfında Kur’ân’dan önce, iman hakikatlerini
öğrendiklerini, bilahare Kur’ân’ı öğrendiklerini ve böylelikle
imanlarının arttığını ifade etmektedir (İbn Mâce, Sünnet 9). Bunlar,
iman hakikatinin çocuklara çok daha erken yaşlarda ve onların
anlayabilecekleri ve kavrayabilecekleri bir dille ve bizzat yaşayarak
öğretilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. İman hakikatleri
her ne kadar mücerret bir olgu olsa da, bu tür hakikatleri
kavratmanın da bir yolu ve yöntemi vardır ve bu hususta takip
edilecek en etkili yol da, imana dair yaşanan tecrübelerin hâl ve
kâl diliyle çocuğa kavratılmasıdır. İman hakikatlerini bütün hücrelerinde
duyup hisseden bir müminin bu hakikatleri çocuklara
kavratmakta zorlanmayacakları gün gibi aşikârdır.
Resûlullah (as), çocuklara Allah’ın kelâmı olan ‘Kur’ân-ı
Kerîm’i öğretir ve ashabına da çocuklarına Kur’ân’ı öğretmeleri
tavsiyesinde bulunurdu. Annesinin isteği üzerine sekiz yaşından
itibaren çocukluğu Allah Resûlü’nün yanında geçmiş
olan Enes b. Mâlik’e şunları tavsiye etmişti: “Evlâdım! Kur’ân
okumayı ihmal etme ve (unutma ki) Kur’ân ölü kalblere hayat
verir; kötü ve çirkin şeylere, haddi aşmak gibi kusurlara karşı
da insanı korur…” ( Deylemî, Müsnedü’l-Firdevs, II/377) Keza sahabeyi
bu hususta teşvik etmek için de şöyle buyurmuştur: “Çocuklarınızı
şu üç hususta yetiştirin! Bunlar: Peygamber sevgisi,
Ehl-i Beyt sevgisi ve Kur’ân kıraati. (Ömrünü Kur’ân’ı okuyarak,
hatmederek ve anlayarak geçiren) Kur’ân hizmetkârlarına,
hiçbir gölgenin bulunmadığı (kıyamet) gününde peygamberler
ve salih kullarla birlikte Allah’ın gölgelikleri takdim edilecektir.”
(Münâvî, Feydu’l-Kadîr, I/225) Allah Resûlü’nün amcasının
oğlu İbn Abbas (ra) da küçük yaşlarda başından geçen bir
hatırasını şöyle nakleder: “Peygamber’in (as) vefatı esnasında
on yaşındaydım. Ve ben (Kur’ân’dan) el-Muhkem’i okumuştum.”
Kendisine ‘el-Muhkem’in ne olduğu sorulduğunda,
onun el-Mufassal (yani Hucûrât Sûresi’nden sonra gelen 68
sûre) olduğunu ifade etmiştir (Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân 25). Dolayısıyla
Allah Resûlü’nün terbiyesi altında yetişen çocuklar,
Kur’ân terbiyesiyle yetişmişler ve küçük yaşlardan itibaren de
seviyelerine göre kulluk görevlerine hazırlanmışlardır.
İmandan sonra en önemli vecibelerden biri olan ‘namaz’ın
çocuklara kavratılması ve namaz şuuruyla yetiştirilmesinin de
çocuk terbiyesinde önemli bir yeri vardır. Kulluk görevleri için
her ne kadar buluğ çağı öngörülmüş olsa da, Allah Resûlü,
çocuklara yedi yaşına geldiklerinde alıştırmak maksadıyla namazın
öğretilmesini, on yaşına geldiklerinde hâlâ namazın
ifasında kusurlu davranıyorlarsa, ceza verilerek tedip edilebileceklerini
ifade buyurmaktadır (Tirmizî, Mevâkîtü’s-Salât 183). 3 Günümüz
eğitimcileri tarafından da zorunlu öğrenme devresinin
yedi yaş civarı olduğu kabul edilmektedir. Çocuk yedi yaşına
girince, o devreye kadar, kendi gözlemleriyle yapılan şeyleri
zaten kavramıştır. Artık bu aşamada sadece, onun elinden
tutup o güne kadar gözlemleriyle algıladığı şeyleri açıklama,
yerine göre teşvik (terğîb) ederek, yerine göre de korkutarak
(terhîble) uyarılmalıdır. Öyleyse belli bir yaşa kadar hâl ile yani
yaşayarak gösterme geçerli iken belli bir dönemden sonra artık
fikrî seviyesine göre ve mantığına hitap edecek şekilde her
konuyu açıklamak gerekecektir. Dolayısıyla çocuk, bazılarına
göre Yüce Allah karşısında altı yaşında, bazılarına göre sekiz
yaşında, bazıları için de en geç on yaşında bir yetişkin kabul
edilerek onore edilmeli, izzetine ihtimam gösterilmeli ve her
şey, ona peygamberâne bir azim ve iştiyakla anlatılmalıdır.
Sonuç
Günümüzde çocuk eğitimine dâir yapılan ilmî araştırmalar
gösteriyor ki, çocuk eğitimi ve terbiyesi çocuğun doğumuyla
başlaması gereken bir süreçtir. Hadîs-i şerîflerde
bu vetirede yapılması gereken yükümlülükler arasında,
yeni doğan çocuğa mânevî şahsiyetinin kazandırılmasına
matuf olarak âlim ve fâzıl bir zâta tahnik yaptırılarak dua
ettirilmesi, kulağına ilk telkin edilecek sözlerin ezan ve ikamet
olması, güzel bir isim verilmesi, doğumundan dolayı
Yüce Yaratıcıya bir şükrün ifadesi olarak akîka kurbanın
kesilmesi gibi tavsiyelerin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Küçük yaşlarda sevgi ve şefkate büyük ihtiyaç duyan yavruların
sevgi ve şefkat timsali ebeveynler tarafından muhabbetle kucaklanması,
sevgiden yoksun bırakılmaması da çocuk terbiyesinin
önemli esaslarındandır. Bununla birlikte ölçüsüz ve dengesiz
bir sevginin zamanla çocuğun şımarmasına ve lâubalileşmesine
sebep olacağından, şefkat-ciddiyet dengesinin korunması ve bu
hususta dengeli olunması gerekmektedir. Çocukları hayata hazırlamak
ve şahsiyetlerinin gelişmesine yardımcı olmak maksadıyla,
onlara değer verip ilgilenmek, onların seviyelerine uygun
espriler yapmak, ‘yavrum, evlâdım, çocuğum’ diye hitap ederek
gönüllerini almak, herhangi bir suç işlediklerinde cezalandırmadan
önce konuşmalarına fırsat verip dinlemek, yaşlarına
uygun görevler vererek sorumluluk sahibi olmalarına, özgüven
kazanmalarına yardımcı olmak gibi hususlar da hadîs-i şerîflerde
öngörülen tavır ve davranışlardır. Çocuk terbiyesinde en önemli
hususlardan biri de, onların kendi öz kültürümüzü ve mânevî
değerlerimizi, en güzel yöntemlerle öğrenmelerini ve iyice kavramalarını
sağlamaktır. Onlara, dinî ve millî değerlerimizi en tesirli
biçimde kavratmanın yolu, bunları bizzat yaşamamızdır.
* Ondokuz Mayıs Üniv. İlâhiyat Fak. Öğrt. Üyesi
oguner@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. Tahnîk, hurma vb. gıdaları ağızda çiğnedikten sonra çocuğun damağını onunla
ovmaktır. (İbnu’l-Esîr, en-Nihâye, I/451)
3. “Çocuklarınıza yedi yaşına geldiklerinde namazı öğretin, on yaşlarına geldiklerinde
kılmazlar ise dövmek (tedip etmek) suretiyle namaz kılmalarını sağlayın.”
(Bkz. Ebû Dâvud, Salât 26)
12