r - Fen Bilimleri Enstitüsü - Dokuz Eylül Üniversitesi

6
2.3 X-Işınlarının Bir Kristalden Saçılması
Elektron sayısı Z olan bir atomda Z tane saçılma olması beklenir. Atomdaki
elektronlar arasındaki uzaklık ile X-ışını dalga boyu birbiriyle orantılıdır.
Elektronların her biri dalgalara engel olur ve saçılma gözlenir. Bir atomun, X-ışınını
belli bir yönde saçma yeteneği atomik saçılma faktörü olarak bilinir ve bir atomun
saçtığı dalga genliğinin Ea, bir elektronun saçtığı dalga genliği E e oranına eşittir
(Azarof, 1968).
f
E
E
a
=
(2.3.1)
e
Saçılma faktörünün maksimum değeri Z elektron sayısına eşittir. Bu durumda tüm
elektronlar aynı fazdadır. Atomik saçılma faktörünün değeri; atomik elektronların
sayısına ve dağılımına, gelen ışının dalga boyuna ve saçılma açısına bağlıdır (Kittle,
1996).
Bir vektörel faz diyagram yardımı ile saçılan dalgaların toplamını gösterebiliriz.
X-ışınlarının N atomlu bir yapıda kırınıma uğradığını düşünelim. Saçılan dalgaların
toplamı;
iφ1 iφ2
j
iφN
F = f . e + f . e + ... + f . e + ... + f . e (2.3.2)
1 2
j
iφ
N
olacaktır. Buradan f j , atomik saçılma faktörüdür.
Bu toplamın vektörel faz diyagramı üzerindeki gösterimi Şekil 2.3 da verilmiştir.
Vektörel faz diyagramında toplam;
F | F |. e iφ
= (2.3.3)
0
olarak ifade edilir.