abd devlet yapısı

olmas¨n¨n dü∆ünülmedi·ini; halk¨nAnayasada aç¨kça yaz¨lmam¨∆ ba∆kahaklar¨ da oldu·unu belirtmektedir.10’uncu de·i∆iklik, Anayasan¨n federalhükümete vermedi·i ya da eyaletlereyasaklamad¨·¨ yetkilerin, eyaletlere yada halka tan¨naca·¨ hükmünü getirmektedir.Bireysel Özgürlükler ¿çin Ya∆amsalKorumaFederal hükümetin olu∆turulmas¨ konusundaAnayasaya yans¨t¨lan deha,Birle∆ik Devletler’e iki yüzy¨l boyuncaola·anüstü bir istikrar sa·lam¨∆t¨r.Temel Haklarla ¿lgili ¿lk Ek ve onuizleyen de·i∆iklikler, temel insan haklar¨ndanyararlanma konusunda sa·lanmas¨olas¨ görülen tüm f¨rsatlar¨nAmerikan halk¨na tan¨nmas¨n¨ güvencealt¨na alm¨∆t¨r.Ulusal bunal¨m günlerinde, ulusalgüvenlik nedeniyle, bu haklar¨ ask¨yaalmay¨ denemek hükümetlere çekicigörünür. Birle∆ik Devletler’de bu gibiönlemlere her zaman pek istenmedenve en duyarl¨ güvenceler sa·lanarakba∆ vurulmu∆tur. Sözgelimi sava∆ s¨ras¨nda,Birle∆ik Devletler’le yabanc¨ülkeler aras¨ndaki posta hizmetlerineve özellikle cepheden ülkeye gönderilenmektuplara sansür uygulanmas¨gerekmi∆tir. Fakat, anayasal adil yarg¨lanmahakk¨ sava∆ günlerinde bilekald¨r¨lmam¨∆t¨r. Suçlanan ki∆ilere – kibunlar aras¨nda casusluk, sabotaj veba∆ka zararl¨ faaliyetlerde bulunmaklasuçlanan dü∆man ülke vatanda∆lar¨ davard¨r – kendilerini savunma hakk¨tan¨n¨r ve Amerikan kurallar¨ uyar¨nca,suçlu olduklar¨ kan¨tlan¨ncaya de·insuçsuz olduklar¨ kabul edilir.Anayasada Temel Haklarla ¿lgili ¿lkEk’ten sonra yap¨lan de·i∆iklikler çokyayg¨n konular¨ içermektedir. Bunlararas¨nda en geni∆ kapsaml¨lardan biriolan ve 1868’de onaylanan 14’üncüde·i∆iklikle, vatanda∆l¨·¨n aç¨k ve basitbir tan¨m¨ sa·lanm¨∆ ve yasalar kar∆¨s¨ndae∆it i∆lem görme güvencesi dahageni∆letilmi∆ bir biçimde yinelenmi∆tir.14’üncü de·i∆iklik, temelde, TemelHaklarla ¿lgili ¿lk Ek’in sa·lad¨·¨güvenceleri eyaletlere uygulam¨∆t¨r.Di·er de·i∆ikliklerle, ulusal hükümetinyarg¨ gücü k¨s¨tlanm¨∆; ba∆kan¨n seçilmesistemi de·i∆tirilmi∆; kölelik yasaklanm¨∆;¨rk, renk, cinsiyet ya da geçmi∆tekikölelik nedenleriyle oy hakk¨n¨nreddine kar∆¨ güvence sa·lanm¨∆;kongrenin vergi koyma yetkisi gelirlerede yay¨lm¨∆; ve Birle∆ik Devletlersenatörlerinin halk taraf¨ndan do·rudanseçilmesi uygulamaya konulmu∆tur.En son de·i∆iklikler aras¨nda, ba∆kan¨ngörev süresini iki dönemle k¨s¨tlayan22’nci; Washington, D.C.’de ya∆ayanlaraoy kullanma hakk¨ tan¨yan 23’üncü;seçim vergisi ödememeleri halinde bilevatanda∆lara oy kullanma hakk¨ veren24’üncü; dönem ortas¨nda bo∆almas¨durumunda ba∆kan yard¨mc¨l¨·¨ makam¨n¨ndoldurulmas¨n¨ sa·layan 25’inci;oy kullanma ya∆¨n¨ 18’e indiren 26’nc¨ve ABD senatörlerinin ve TemsilcilerMeclisi üyelerinin maa∆lar¨n¨ düzenleyen27’nci de·i∆iklikler bulunmaktad¨r.Yirmiyedi de·i∆iklikten ço·unun bireyselvatanda∆l¨k ve siyasal özgürlükleringeni∆letilmesi konusundaki sürekliçabalardan kaynaklanmas¨; buna kar∆¨npek az¨n¨n Philadelphia’da 1787’detasarlanm¨∆ olan temel hükümet yap¨s¨n¨güçlendirmeye yönelik bulunmas¨önem ta∆¨maktad¨r.FEDERAL DÜZENAnayasay¨ haz¨rlayanlar¨n aç¨kçabelirtilmi∆ birkaç görü∆ü vard¨. Bunlar¨,temel belgenin giri∆ bölümünde 52 sözcüktenolu∆an alt¨ maddede ola·anüstübir aç¨kl¨kla dile getirdiler.“...Daha Mükemmel Bir BirlikOlu∆turmak ¿çin”“Daha mükemmel bir Birlik” kurmak,1787’de 13 eyaletin kar∆¨ kar∆¨yabulundu·u en aç¨k sorundu. Hemenhemen her birli·in KonfederasyonMaddeleri çerçevesinde varl¨·¨n¨ sürdürenbirlikten daha çok mükemmeleyak¨n olaca·¨ pek aç¨kt¨. Ancak, bununyerini alacak bir ba∆ka yap¨y¨ geli∆tirmekiçin çok önemli tercihler yap¨lmas¨gerekiyordu. Tüm eyaletler 11 y¨l önce¿ngiltere’den ayr¨l¨nd¨·¨ndan berikulland¨klar¨ egemen güç konusundak¨skançlard¨. “Eyaletlerin haklar¨”n¨bir merkezi hükümetin gereksinimleriyledengeleme kolay i∆ de·ildi.Anayasan¨n yap¨mc¨lar¨ eyaletlerin,vatanda∆lar¨n¨n günlük ya∆amlar¨n¨düzenlemeleri için gerekli tüm yetkileri,ulusun bir bütün olarak gereksinimlerive gönenci ile çat¨∆mamas¨ ko∆uluyla,sakl¨ tutmalar¨na izin vererekbunu ba∆ard¨lar. Federalizm ad¨ verilen,güçlerin payla∆¨m¨ temelde günümüzdede ayn¨d¨r. Her eyaletin yerelsorunlar konusundaki yetkisi – e·itim,kamu sa·l¨·¨, ticaretin düzeni, çal¨∆mako∆ullar¨, evlenme ve bo∆anma, yerelvergilendirme ve ola·an emniyet yetkilerigibi – o kadar köklü bir biçimdetan¨nm¨∆ ve kabul edilmi∆tir ki, ikikom∆u eyaletin ayn¨ konudaki yasalar¨aras¨nda çok kez büyük farkl¨l¨klarolu∆maktad¨r.Anayasal düzen çok dahice kurulmu∆olmakla birlikte, eyaletlerin haklar¨konusundaki anla∆mazl¨k için için kaynad¨ve üç çeyrek yüzy¨l sonra 1861’dekuzeydeki ve güneydeki eyaletler aras¨ndadört y¨l sürecek bir sava∆ patlakverdi. Bu sava∆ ¿ç Sava∆ ya da EyaletlerAras¨ndaki Sava∆ ad¨yla an¨lm¨∆t¨ veard¨nda yatan sorun federal hükümetinBirlik’e daha yeni kat¨lan eyaletlerdeköleli·i düzenleme hakk¨yd¨. Kuzeylilerfederal hükümetin böyle bir hakk¨bulundu·unda ¨srar ederken Güneylilerköleli·in her eyaletin kendisinin kararverece·i bir konu oldu·unu ileri sürüyordu.Bir gurup Güneyli eyaletBirlik’ten ayr¨lmay¨ deneyince sava∆ba∆lad¨ ve cumhuriyetin korunmas¨ilkesi üzerinde sürdürüldü. Güneylieyaletlerin yenilmesi ve Birlik’e yenidenkat¨lmalar¨ sonucu federal üstünlükyeniden kabul edildi ve köleli·e sonverildi.“...Adaleti Sa·lamak için”Amerikan demokrasisinin temeli, çarp¨c¨bir biçimde “Tüm insanlar e∆it yarat¨lm¨∆t¨r”aç¨klamas¨n¨ getiren ve “onla-devami sayfa 28’ de2223