abd devlet yapısı

Yüksek Mahkeme, 1790’da ilk toplant¨s¨n¨yapt¨·¨ndan beri, hükümetinyetkilerinden vatanda∆l¨k haklar¨nave bas¨n özgürlü·üne kadar her konudabinlerce karar vermi∆tir. Bu kararlardanço·unun çok az bilinmesine ve kamuoyunupek fazla ilgilendirmemesinekar∆¨n, baz¨lar¨, Amerikan tarihindekietkileri nedeniyle göze çarpmaktad¨r.En önemli davalardan birkaç¨ a∆a·¨daözetlenmi∆tir.MARBURY-MADISON (1803)Çok kez Yüksek Mahkemenin tarihindekien önemli karar olarak bilinenMarbury-Madison, yarg¨ incelemesiilkesini ve Mahkeme’nin yasama veyürütme i∆levlerinin anayasaya uygunlu·unukarara ba·lama gücünü yaratt¨.Dava, 1800 y¨l¨ ba∆kanl¨k seçimlerinde,Demokrat-Cumhuriyetçi ThomasJefferson’un, o s¨rada görevdekiBa∆kan, Federalist John Adams’¨ yenmesisonras¨nda ortaya ç¨kan politikanla∆mazl¨ktan do·du. Adams yönetimininson günlerinde, Federalistlerinegemenli·i alt¨ndaki Kongre, aralar¨ndaDistrict of Columbia’da görevlendirilen42 yarg¨c¨n¨n bulundu·u çok say¨da siyasalmakam yaratt¨. Senato atamalar¨onaylad¨, Ba∆kan imzalad¨ ve s¨ramazbatalar¨n bu i∆ten sorumlu devletsekreteri taraf¨ndan mühürlenip sahiplerineverilmesine geldi. Görevi sonaeren devlet sekreteri son andakiçal¨∆malar¨n tela∆¨ içinde, aralar¨ndaWilliam Marbury’nin de bulundu·udört yarg¨c¨n mazbatalar¨n¨ göndermeyiihmal etti.Ba∆kan Jefferson’un devlet sekreteriJames Madison, yeni yönetim, kendiparti üyelerini adalet mekanizmas¨nayerle∆tirmeye çal¨∆an Federalistlerek¨zg¨n oldu·u için mazbatalar¨ göndermeyireddetti. Marbury, mazbatas¨n¨nMadison taraf¨ndan gönderilmesininemredilmesi için Yüksek Mahkemededava açt¨.Mahkeme, Marbury lehinde kararverseydi, Madison yine de mazbatay¨göndermeyi reddedebilirdi ve MahkemeninMadison’u bu karara uymayazorlama yetkisi yoktu. E·er Marburyaleyhine karar al¨nsayd¨, Mahkeme bukez de, onun yasal hakk¨ olan görevineba∆lamas¨n¨ reddetmelerine izin vererekadalet yetkisini Jefferson’cularateslim etme riskiyle kar∆¨la∆acakt¨.Yüksek Mahkeme Ba∆kan¨ JohnMarshall, bu davada yetkili olmad¨klar¨nakarar vererek ikilemi çözdü.Marshall, Mahkeme’ye bu yetkiyi verenAdalet Yasas¨’n¨n 13’üncü maddesininanayasaya ayk¨r¨ oldu·unu; çünkü,Anayasan¨n kendisi taraf¨ndan verilmi∆olan özgün yetkiyi geni∆letti·ini aç¨klad¨.Yüksek Mahkeme, bu davay¨ görmemeyikararla∆t¨rarak, yasalara ili∆kin enüst düzeydeki hakem olma konumunugüvence alt¨na ald¨.GIBBONS-OGDEN (1824)Konfederasyon Maddeleri uyar¨ncakurulan ilk Birle∆ik Devletler hükümeti,eyaletleraras¨ ticaretin ak¨∆¨ da dahilolmak üzere, bir bak¨ma yeni ulusunekonomisini düzenleme gücüne sahipbulunmad¨·¨ için zay¨f kal¨yordu.New York liman¨ 1800’lerde Yüksek Mahkemenin, Kongre’nin eyaletleraras¨ticareti düzenleme yetkisi bulundu·unu karara ba·lad¨·¨ Gibbons-Ogden davas¨nasahne oldu.Anayasa, ABD Kongresine “eyaletleraras¨ndaki ticareti düzenlemek” yetkisitan¨m¨∆t¨; fakat, ekonomik konulardakontrolu elinde tutmak isteyen eyaletlerbu yetkiye s¨k s¨k kar∆¨ ç¨k¨yordu.1800’lerin ba∆lar¨nda New York eyaleti,New York’la New Jersey aras¨ndakibuharl¨ gemi çal¨∆t¨r¨c¨lar¨n¨n NewYork’tan izin belgesi almalar¨n¨ gerektirenbir yasa kabul etti. Aaron Ogden’inizin belgesi olmas¨na kar∆¨n ThomasGibbons’un yoktu. Ogden, Gibbons’unkendisiyle rekabet etti·ini, ancak NewYork’tan al¨nm¨∆ izin belgesi bulunmad¨·¨n¨ö·renince onu durdurmak içindava açt¨.Gibbons’un elinde 1793 tarihli K¨y¨Ta∆¨mac¨l¨·¨ yasas¨ uyar¨nca al¨nm¨∆federal izin belgesi vard¨; fakat,New York Eyalet mahkemeleri,New York Eyaleti izin belgesi olmayanGibbons’un yasalara ayk¨r¨ davrand¨-·¨n¨ ileri süren Ogden’i hakl¨ buldu.Gibbons davas¨n¨ Yüksek Mahkemeyegetirince, mahkeme üyeleri, ABDKongresinin ticareti düzenleme gücünüihlal etti·i gerekçesiyle New Yorkyasas¨n¨ anayasaya ayk¨r¨ buldular.Mahkeme’ye göre, “düzenlemek’ kelimesi,do·al olarak, düzenlenmesi gerekenkonu üzerinde tam yetki anlam¨nagelmekte...” idi. Bu nedenle “ba∆kalar¨n¨nayn¨ konu üzerinde ayn¨ i∆lemiyapmalar¨n¨n bahis konusu olmamas¨gerekli...” idi.DRED SCOTT-SANDFORD (1857)Dred Scott bir köleydi ve sahibi JohnEmerson onu köleli·e izin veren bireyalet olan Missouri’den al¨p köleli·inyasakland¨·¨ Illinois’ye götürmü∆tü.Birkaç y¨l sonra Scott, Emerson’labirlikte Missouri’ye geri döndü. Scott,özgürlük olan bir eyalette ya∆am¨∆8889