abd devlet yapısı

Anayasa taraf¨ndan yarat¨lm¨∆ bulunanFederal varl¨k, Amerikan hükümet sistemininen egemen özelli·idir. Sisteminkendisi ise, gerçekte daha küçük binlercebirimden – bir araya gelerek tümüortaya ç¨karan yap¨ bloklar¨ndan –olu∆an bir mozaiktir: 50 eyalet hükümeti,bir Washington, D.C. hükümeti vemerdivenin a∆a·¨daki basamaklar¨ndailçeleri, kentleri, kasabalar¨ ve köyleriyöneten daha da küçük birimler vard¨r.Hükümet birimlerinin çoklu·u, Birle∆ikDevletler’in evrimi aç¨s¨ndan bak¨ld¨-·¨nda en iyi biçimde anla∆¨l¨r. Birevrim sürecinde, federal sistemin sona∆ama oldu·u görülmü∆tür. Anayasadanönce, kolonilerin (daha sonra eyaletlerin)ayr¨ ayr¨ hükümetleri ve onlardanönce de ilçelerin ve daha küçük birimlerinhükümetleri vard¨. ¿ngiltere’denen önce gelen göçmenlerin ba∆ard¨klar¨ilk ∆ey, Atlantik k¨y¨s¨ boyunca kurduklar¨küçük yerle∆im birimleri için birerhükümet olu∆turmak olmu∆tu. Öncüler(Pilgrims) 1620’de gemilerinden bileinmeden önce, ilk Amerikan anayasas¨n¨olu∆turan Mayflower Sözle∆mesi’nihaz¨rlad¨lar. Yeni ulus bat¨ya do·ruilerledikçe her yeni yerle∆im birimi,i∆lerini yürütmek amac¨yla kendi hükümetinikurdu.ABD Anayasas¨n¨ kaleme alanlar, buçok katl¨ hükümet sistemine dokunmad¨lar.Ulusal yap¨y¨ en tepeye yerle∆tirirken,halkla daha yak¨ndan ili∆kisiolan ve onlar¨n gereksinimlerine çokdaha iyi uyan bir dizi hükümetin gereklili·ininfark¨na varma bilgeli·ini degösterdiler. Bunun sonucu olarak,savunma, parasal düzenlemeler ved¨∆ ili∆kiler gibi belirli konulardakiçal¨∆malar sadece güçlü bir merkezihükümet taraf¨ndan yürütülebilecek;fakat, hijyen, e·itim ve yerel ta∆¨mac¨l¨kalanlar¨ndaki i∆ler temelde yerelyönetimlere ait olacakt¨.EYALET HÜKÜMET¿Koloniler, ba·¨ms¨zl¨klar¨ öncesinde¿ngiltere Taht¨ taraf¨ndan ayr¨ ayr¨yönetilirlerdi. Cumhuriyetin ilk günlerinde,Anayasan¨n kabulünden önce,her eyalet hemen hemen özerk birbirim olu∆turuyordu. Kurucu Meclis’ekat¨lan temsilciler, daha güçlü ve yeterlibir federal birlik kurmak istediler;ancak, eyaletlerin haklar¨n¨ güvencealt¨na almaya da kararl¨yd¨lar.Genelde, eyalet s¨n¨rlar¨ içinde ortayaç¨kan sorunlar sadece eyalet hükümetlerininyetki alan¨na girer. Bu konulararas¨nda, iç ileti∆im, mülkiyet, endüstri,ticaret ve kamu hizmetlerine ili∆kindüzenlemeler, eyalet ceza yasas¨ veeyalet içindeki çal¨∆ma ko∆ullar¨ davard¨r. Bu ba·lamda, federal hükümet,eyalet hükümetlerinin demokratik yap¨daolmas¨n¨ ve federal Anayasay¨ yada Birle∆ik Devletler’in yasa veantla∆malar¨n¨ ihlal eden yasalar ç¨kar¨lmamas¨n¨ister.Do·al olarak eyaletlerin ve federalhükümetin yetki alanlar¨ pek çok konudaçak¨∆maktad¨r. Özellikle geçti·imizy¨llarda federal hükümet, sa·l¨k, e·itim,sosyal yard¨m, ula∆t¨rma, iskân vekentsel geli∆me gibi konularda giderekartan sorumluluklar yüklenmi∆tir; fakat,federal hükümetin eyaletlerde bu gibisorumluluklar ald¨·¨ durumlarda,programlar yukar¨dan gelen bir zorlamagibi de·il, iki ayr¨ düzeydeki hükümetaras¨nda i∆birli·i temeline dayand¨r¨larakuygulanmaktad¨r.Ulusal hükümette oldu·u gibi eyalethükümetlerinde de üç organ vard¨r:yasama, yürütme ve yarg¨. Bunlar¨ni∆levleri ve yetkileri de a∆a·¨ yukar¨ulusal düzeydekilerle e∆de·erlidir.Eyaletin ba∆ yöneticisi validir ve do·rudanhalk oyuyla dört y¨ll¨k (birkaçeyalette iki y¨ll¨k) bir süre için seçilir.Tek yasama kurulu∆u olan Nebraskad¨∆¨nda, tüm eyaletlerde iki meclisliyasama organlar¨ vard¨r. Üst meclisegenellikle Senato; alt meclise iseCalifornia Valisi GrayDavis Eyaletteki devletokullar¨n¨n iyiel∆tirilmesineili∆kin yasay¨imzalarken ö·rencilerve eyalet e·itim görevlilerionu izliyorlar.Temsilciler Meclisi, Delegeler Meclisiya da Genel Kurul ad¨ verilir. Eyaletlerinço·unda senatörler dört y¨l ve altmeclis üyeleri de iki y¨l için seçilirler.Eyaletlerin anayasalar¨ belirli ayr¨nt¨lardade·i∆iklikler ta∆¨yabilir; ancak,genelde federal Anayasaya benzeryap¨dad¨r ve bir insan haklar¨ bildirgesiile hükümetin düzenine ili∆kin bir planiçerir. Ticaretin, bankalar¨n, kamuhizmetlerinin ve insanc¨l yard¨mkurumlar¨n¨n yürütülmesine ili∆kinko∆ullar gibi konularda eyalet anayasalar¨federal Anayasaya oranla dahaaç¨k ve ayr¨nt¨l¨ bir biçimde kalemeal¨nm¨∆t¨r. Buna kar∆¨n her eyaletanayasas¨, nihai yetkinin halka aitoldu·u hükmünü getirir ve hükümetinkurulu∆u gibi konulardaki belirlistandardlar¨ ve ilkeleri ortaya koyar.9899