BÖLÜMIIIYÜRÜTME ORGANI:BA≈KANLI˘INGÜCÜBeyaz Saray“Ba∆ yönetici yetkisinihalktan al¨r...“– Abraham Lincoln– ¿lk Göreve Ba∆lamaSöylevi, 18613839
Tüm büyük Avrupa <strong>devlet</strong>lerindebabadan o·ula geçen krall¨klar bulundu·ubir s¨rada, görev süresi s¨n¨rl¨ birba∆kan fikri bile devrimciydi. Fakat1787’de uygulamaya konulan Anayasa,yürütme gücünü ba∆kana verir. Ba∆kan¨nölmesi, istifa etmesi ya da göreviniyürütemez duruma gelmesi halindeonun yerine geçecek bir ba∆kan yard¨mc¨s¨seçimine ili∆kin hükümler deta∆¨r. Anayasa ba∆kan¨n görevlerini veyetkilerini ayr¨nt¨l¨ biçimde sayd¨·¨halde, ba∆kan yard¨mc¨s¨na, ba∆kan¨nKabinesine ya da di·er federal görevlilerebelirgin yönetim görevleri vermez.Güçlü tek bir ba∆kanl¨k yarat¨lmas¨ konusuKurucu Meclis’te tart¨∆malara yolaçm¨∆t¨. Baz¨ eyaletler, ¿sviçre’nin y¨llard¨rba∆ar¨yla uygulad¨·¨ bir sistemolan, birkaç üyeden olu∆an yönetim kurulukonusunda deneyimliydi. BenjaminFranklin de Birle∆ik Devletler’de böylebir sistemin benimsenmesini istiyordu.Buna ek olarak, pek çok temsilci,¿ngiliz kral¨n¨n yürütme gücünden do-·an a∆¨r¨l¨klar¨n ac¨s¨n¨ hâlâ duyduklar¨için, güçlü bir ba∆kanl¨·a ku∆kuylabak¨yorlard¨. Bütün bunlara kar∆¨n,kesin fren ve denge sistemi alt¨ndaçal¨∆acak tek bir ba∆kan¨ savunanlar¨nistedikleri oldu.Ba∆kan¨n Amerika’da do·mu∆ ve en az35 ya∆¨nda bir vatanda∆ olmas¨ Anayasagere·idir. Ba∆kan adaylar¨, ba∆kanl¨kseçiminden birkaç ay önce, siyasalpartiler taraf¨ndan belirlenir. Seçimdört y¨lda bir (dörde bölünebilen y¨llarda)ve Kas¨m ay¨nda ilk Pazartesiyiizleyen Sal¨ günü yap¨l¨r. 1951 y¨l¨ndaonaylanan 22 say¨l¨ Anayasal düzenlemeyleBa∆kanlar¨n görev süresi ikidönemle s¨n¨rland¨r¨lm¨∆d¨r.Ba∆kan yard¨mc¨s¨, ba∆kana halef olmahakk¨ d¨∆¨nda, Senato ba∆kan¨ da yap¨ld¨.1967’de yap¨lan bir anayasa de-·i∆ikli·i ba∆kana halef olma sürecinivurgulamaktad¨r. Bu de·i∆iklik, ba∆kangörevini yürütemez duruma gelirseba∆kan yard¨mc¨s¨n¨n hangi belirginko∆ullarda görevi devralma yetkisido·aca·¨n¨ tan¨mlamaktad¨r. Ba∆kan¨n,durumunun düzelmesi halinde göreveyeniden ba∆layabilece·i hükmü degetirilmektedir. Bu de·i∆iklik ayr¨ca,ba∆kan yard¨mc¨l¨·¨ makam¨n¨n bo∆almas¨durumunda ba∆kan¨n, kongreonay¨na dayal¨ olarak yeni bir ba∆kanyard¨mc¨s¨ atayabilmesini de hükmeba·lamaktad¨r. Anayasada yap¨lan bu25’inci de·i∆iklik 1974’te iki kez uyguland¨:Ba∆kan Yard¨mc¨s¨ Spiro T.Agnew istifa edince yerine Gerald R.Ford getirildi ve Ba∆kan RichardNixon’un istifas¨ üzerine de eski NewYork Valisi Nelson A. Rockefeller,Ba∆kan Ford’un önerisiyle, Kongre taraf¨ndanba∆kan yard¨mc¨s¨ olarak atand¨.Anayasa, halef olarak ba∆kan yard¨mc¨s¨n¨izleyecek ki∆ilerin s¨ras¨n¨ saptamayetkisini Kongre’ye vermi∆tir. Günümüzde,hem ba∆kan hem de ba∆kanyard¨mc¨s¨ görevden ayr¨l¨rlarsa TemsilcilerMeclisi Ba∆kan¨, ba∆kanl¨·a gelir.Onu, Senato geçici ba∆kan¨ (ba∆kanyard¨mc¨s¨n¨n bulunmad¨·¨ günlerdeba∆kanl¨k yapmak üzere bu kurum tara-f¨ndan seçilen senatör) ve belirlenen birs¨ra içinde Kabine üyeleri izlerler.Hükümet merkezi, do·u k¨y¨s¨nda,Maryland ve Virginia eyaletleriaras¨nda özel bir bölgede bulunanWashington D.C. (District of Columbia)d¨r. Ba∆kan¨n hem makam¨ hem dekonutu olan Beyaz Saray oradad¨r.Ba∆kan¨n seçilme biçimi Amerikansistemine özgüdür. Adaylar¨n adlar¨listede yer almakla birlikte, teknikaç¨dan her eyaletin halk¨ ba∆kan (veba∆kan yard¨mc¨s¨) için do·rudan oykullanmaz. Bunun yerine, her eyaletinKongre’de bulundurdu·u temsilci vesenatör say¨s¨na e∆it say¨daki ba∆kanl¨kikinci seçmenlerini belirlerler. Hereyalette en çok oyu alan aday o eyalettekitüm ikinci seçmen oyunu kazanm¨∆olur.50 eyalet ve Washington, D.C. seçicileri– toplam 538 ki∆i – ¿kinci SeçmenlerKurulu diye bilinen gurubu olu∆tururlar.Anayasa hükümleri uyar¨nca, Kurulhiçbir zaman toplanmaz. Bunun yerineikinci seçmenler seçimden hemen sonraeyalet ba∆kentlerinde bir araya gelerek,kendi eyaletlerinde en çok birinciseçmen oyunu alm¨∆ olan aday lehindeoy kullan¨rlar. Kazanabilmek için birba∆kan aday¨n¨n en az 270 oy almas¨gereklidir. Anayasa, hiçbir aday gerekliço·unlu·u sa·layamazsa, karar¨nTemsilciler Meclisi taraf¨ndan verilmesinive her eyaletin temsilcilerininbir birim olarak oy kullanmas¨n¨ öngörmektedir.Bu durumda, her eyaleteve Washington, D.C.’ye birer oy hakk¨tan¨nacakt¨r.Kas¨m ay¨ndaki seçimden sonra dört y¨lsürecek olan ba∆kanl¨k görevi dönemi20 Ocak’ta ba∆lar (20 Mart olan bu tarih1933’te onaylanan 20’nci de·i∆iklikleböyle saptanm¨∆t¨r). Ba∆kan resmigörevine, geleneksel olarak Kongrebinas¨n¨n (Capitol) merdivenlerindeyap¨lan, bir törenle ba∆lar. Ba∆kana, yinegeleneksel olarak, Birle∆ik Devletleryüksek mahkemesi ba∆kan¨ taraf¨ndanhalk önünde görev yemini ettirilir.Yeminin metni Anayasan¨n 2’ncimaddesinde yaz¨l¨d¨r: “Birle∆ik DevletlerBa∆kanl¨k makam¨n¨ sadakatle yönetece·imeve Birle∆ik Devletler Anayasas¨n¨sürdürmek, korumak ve savunmakiçin elimden gelen her çabay¨ gösterece·imeyemin ederim.” Yemin töreninigenellikle, yeni ba∆kan¨n yönetiminceyürütülecek politikan¨n ve planlar¨nana hatlar¨n¨ içeren bir göreveba∆lama söylevi izler.BA≈KANLIK YETK¿LER¿Birle∆ik Devletler Ba∆kanl¨·¨ dünyadakien güçlü makamd¨r. Anayasayagöre ba∆kan “yasalar¨n duyarl¨l¨klauygulanmas¨n¨ sa·lamaya özen göstermelidir.”Bu sorumlulu·u yerine getirebilmekiçin, 1 milyon muvazzaf askeripersonel dahil 4 milyon ki∆inin çal¨∆t¨·¨bir örgüt olan federal hükümet yürütmeorgan¨n¨n ba∆kanl¨·¨n¨ yapar. Ba∆kan,ayr¨ca, önemli yasama ve yarg¨ gücünesahiptir.devami sayfa 43’ de4041
Change language