el sanatlar dergisi(7) MATBAA.indd - İSMEK - İstanbul Büyükşehir ...

lanmış traş önlükleri ve örtüleri, traş takımları; hanımlariçin hazırlanmış işlemeli hamam takımları, hamam tasları,kildanlar; erkekler için köstekler; hanımlar için bilezikler,küpeler, kemerler dikkati çekmektedir. Bu giyim parçalarıdışında şerbet takımları, tatlı takımları, şeker tasları, kahvetakımları, nargile ve mangal vb. gibi sergilenen eşyalargöz kamaştırmaktadır. Bazen haftalarca süren düğünlerdesergilenen cehizler arasında kilimler, cicimler, halılar;işlemeli havlular, oda ve yatak takımları, yastıklar; yazmalar;oyalarla çevrelenmiş çevreler; el örgüsü çoraplarınyanı sıra sandıklar, takunyalar, kaşıklar, kazanlar, ibrikler,kahve zarfları, aynalar, tepsiler, yemek tabakları, çanaklar,aşure takımları düğüne verilen önemi göstermektedir.Din ve ölümle ilgili eşyalar arasında ise seccadeler, havlularve peşkirler, cüz keseleri; rahleler, sünnet elbiseleri,hamaylılar, mevlüt örtüleri, kına, sabun ve para keseleriyerleştirilen işlemeli bohçalar, dini törenler yanı sıra abdestalmada ve namaz kılmada kullanılan eşyaların zarafetidikkat çekmektedir. (10)Ya iki boyutlu ya üç boyutlu tasarlanmış bu örneklerinyapımında kullanılmış olan ağaç, alçı, boynuz, cam, deri,iplik, kağıt, keçe, metal, taş, toprak işleri vb. gibi gereçlerleuygulanan biçimlendirme ve süsleme teknikleri üstdüzeyde bir teknolojinin varlığına işaret etmektedir. Yontma,oyma, kakma, kazıma, çökertme, kanal açma, kalıpladökme, elle çekme, üfleme, yamama, dokuma, iğne yürütme,ilmek atma, düğüm atma, boyama, sırlama vb.gibi isimlerle bilinen temel teknikler ve bunların çeşitlemeleriçok becerili bir işçiliği gözler önüne sermektedir.Önceden belirttiğimiz gibi müzeleri bezeyen örnekler Osmanlıİmparatorluğu dönemi el sanatlarının plastik özelliklerininyüzyıllar boyu izlenebileceği nesnel kaynaklar oluşturmaktave bu dönemin bu alandaki kültür varlıklarınınsüslemelerine toplu bir bakış yapma olanağı vermektedir.Bunlar üzerinde yapılan gözlemler doğrultusunda el sanatlarınınsüslemeleri ana çizgileriyle kısaca şöyle özetlenebilir:Süslemelerde Gözlenen Genel Özellikler ve ÜslupOsmanlı İmparatorluğu döneminden kalan el sanatları örneklerindegözlenen süslemelere minyatürler dışında toplubir bakış yapılabilir ve örneklerin yapılış biçimi bir tarafabırakılarak bunlarda seçilen konular, konuların biçimlendirilişi,renklendirme ve kompozisyon başka deyişle budönemde görülen süslemelerin genel özellikleri ve üslubukronolojik bir sistematikle 16. yüzyıldan başlayarak 17.yüzyıl, 18. yüzyıl, 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın ilk çeyreği olaraksırasıyla şöyle tanıtılabilir:16. Yüzyıl Sanatı16. yüzyılda sanatçılar ve ustalarca ya somut ya soyut yada ikisinin bileşiminden oluşan karma konular seçilmiştir.Somut konular arasında nar çiçeği, lale, karanfil, zanbak,sümbül, yaban gülü, nar, elma vb. gibi bitkisel bezemeler;rumi, kuş, kuzu, ejder vb. gibi figürlü bezemelerden oluşmaktadır.Çoğu anlam yüklü konuların sergilendiği motiflerdenen yaygın olarak seçilen içi başka motiflerle dolgulanmışbitkisel bezemelerdir. Nesneli bezenmeler arasındakadeh biçimi vazolar, hançerler ilgi çekmektedir. Soyutkonular arasında yıldız, altıgen, beşgen, üçgen, madalyon,rozet, geçmeli örgü, üç top (çintemani- Timur beneği) vb.gibi geometrik bezemeler; kufi, neshi yazı türleri ilginç seçimlerdir.Geometrik bezemelerin ve yazılı bezemelerinözellikle ağaç işleri dalında türler olan vaaz kürsüleri, kapıkanatları ile pencere kapaklarında seçkin örnekleri vardır.Somut ve soyut konuların bir arada kullanıldığı karma konularresim niteliğindeki minyatür anlayışına uyum sağlamaktadır.Taş işçiliğinin mezar taşları türlerinde kadeh biçimivazolara yerleştirilmiş çiçeklerle tasarlanmış bir tür natürmortolarak nitelendirilebilecek vazoda çiçek motifleri karma konularkapsamında çeşitlemeler arz etmektedir. Benzer bir durumtaş işleri türlerinden mihrap ve minberler için söz konusudur.Soyut ve somut konulardan oluşan karma konu çeşitlemelerindeseçilen konular sanatçıların, ustaların Doğu ile Batı arasındabir ara dünya ortaya koydukları düşündürmektedir.İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Müzesi’nden 3229 envanter numaralı inci ile süslenmişdal biçimli kadın başı süsü.İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Müzesi’nden 3230 envanter numaralı mercan ile süslenmişdal biçimli kadın başı süsü.108