el sanatlar dergisi(7) MATBAA.indd - İSMEK - İstanbul Büyükşehir ...

için İran’dan gelen ustalar, dönemin sanatçılarına eğitimvermiş ve özgün tasarımlar meydana gelmiştir. Bu desenlergeleneksel sanatlara, cilt kapaklarına, Bursa’da dokunançatmalara, İstanbul’da dokunan kemha kumaşlarına,kaftanların üzerindeki nakışlara ve tombaklara yansımıştır.O dönemin eserleri Osmanlı Devleti’nin en büyük veen muhteşem antikalarıdır. Aynı dönemlere ait Fransız veRus antikaları da kıymetlidir. Fransızlar mobilya, varak vebronzda; Ruslar gümüş, altın ve resimde çok iyi örneklervermiştir. İngilizler antika konusunda en meraklı, antikakoleksiyonerliği ve korumacılığında en başarılı ülkedir.Âsâr-ı Kadîme’de Aykırı ParçalarÂsâr-ı kadîmede en önemli eser “aykırı parça” olarak anılır.Bu parça kendi döneminin en nadir, en gösterişlive en önemli eseridir. Sahibi için gerek parasalgerekse manevi anlamda bir cevherdir. Bunaörnek olarak Osmanlı tombak şerbetlik, Beykozpiştov gülabdan, Kanuni Sultan Süleymandönemine ait Necefli maşrapa, Mevlevibir ustanın yaptığı bir saat sayılabilir.TombaklarAltın her çağda çok değerli ve azbulunan bir metal olduğundan hereşya altından yapılamamış, onun yerinetombak eserler kullanılmıştır. Osmanlıİmparatorluğu’nda en çok iki alanda tombakkullanılmıştır. Bu alanlardan ilki leğen,ibrik, kapaklı sahan, maşrapa, kahve stili, gülabdan,fincan zarfı, kandil, tas, güğüm, buhurdangibi günlük eşyalardır. Bir diğeri ise miğfer,kalkan, at koşum takımı, kılıç, tören alemi gibi askerimalzemelerdir.Tombak ŞerbetlikÇift tombak şamdanYukarıda sağda görülen 18. yüzyıl sonu 19.yüzyıl başı yapılmış şaheser nadide bir şerbetlik.Yüksekliği 70 cm. Dövme tekniği ile bakırdan yapılmış,kakma kabartma tekniği ile yukarıdan aşağıya doğrudilimlenerek, üzeri yaprak ve çiçek motifleriyle bezenmiştir.Kapak tutamağı gerçek bir çiçek gibi nakşedilmiştir.Kolay taşınabilmesi için yapraklardan oluşan kulpların üstüneve musluğuna birer kuş kondurulmuştur. Bu desenlerbu şahesere hayat vermiş, kuşlar şerbet içmeye gelmişşekildedir. Üç pençe ayaklı geometrik şekillere benzemiştombak kaidesi bu ihtişamı bütünler.Beykoz CamlarıOsmanlı cam sanatı, 18. yüzyıl sonları ve 19. yüzyıl başlarınadoğru Sultan III. Selim’in Mehmed Dede isimli birMevlevi dervişini cam sanatını öğrenmek ve geliştirmeküzere İtalya’ya göndermesiyle gelişmiştir. MehmedDede, Avrupa’da Venedik cam işçiliği tekniğiniöğrenip geliştirdikten sonra Beykoz’dabir imalathane kurmuş ve üretime başlamıştır.Sarayın desteğiyle bu imalathanede saydamve süt renginde (opalin) billur su bardakları,kâseler, koku şişeleri, laledanlar,çeşm-i bülbüller, şekerlik ve çiçeklikler,tabak ve vazolar üretilmiştir.Antika piyasasında Beykoz işi olarakbilinen bu cam eserler, altın yaldızve boya kullanılarak çiçek motifleriylebezenmiş, opalin gülabdanlarkuş şeklinde yapılmıştır. Zaman içindePaşabahçe, Çubuklu ve İncirliköy’de decam atölyeleri açılmıştır.Beykoz GülabdanTombak şerbetlikGülsuyu serpmek için kullanılan, dibi ve gövdesigeniş, ağzı dar kaplara “gülabdan” denir. Gülabdanlarmetalden yapıldığı gibi cam ve seramikten de yapılır.Yuvarlak tabanı içinde armudi gövdesi mevcuttur.Gövde yukarı doğru sivrilerek gülabdanınboğaz kısmını meydana getirir. Gülsuyununakacağı tepe kısmı çoğunlukla gül motiflisüzeklidir. Cam ve seramik olanlarınsa tepe-85