el sanatlar dergisi(7) MATBAA.indd - İSMEK - İstanbul Büyükşehir ...

lerde Yemen’e kadar uzanan çok geniş bir coğrafya- eskidünyayı ve kimliğimizi bize tekrar hatırlattı. Bu bir eskibiçimdi, binlerce yıl süregeldi. Bunun deniz boyutu vardı,kara boyutu vardı. Bu büyük hadise bizim hem ruhsalhem fiziksel dünyamızı biçimlendirdi. Ama artık bu yok,doğru. Aslında bu yok değil, bu yok gibi görünüyor. Pekibunun yerine ne var? Onu da sizlere söyleyeceğim. Bununyerine küreselleşme adını verdiğimiz bir büyük olguvar. Bu noktada özellikle Lizbon ve Ukrayna’nın enteresantartışmaları oldu. Bu küreselleşme ile kültürel kimliği nereyekoyacağız, nasıl uzlaştıracağız? Bendeniz, bu konudakifikrimi kendime saklayacağım. Ama şunu hatırlatmakistiyorum; bu dünya faniler dünyasıdır, küreselleşme debâki kalacak bir şey değildir. Globalleşme de hızlı yaşananbu çağda bir süre sonra mutlaka tarihe intikal edecektir.Ama insanlık kalacak, insani değerler devam edecek.Merhametimiz, saygımız, hoşgörümüz, sevgimiz ve paylaşımcıyanımız devam edecektir. Globalleşmeden sonra bizne yapacağız? Bir büyük enkazın altında yok mu olacağızveya yıpranacağız? Yahut da onun bıraktığı boşluğu dolduracak,hatta ondan çok daha etkin bir şekilde dolduracakyeni bir uygarlık düzeyine mi geçeceğiz? Bu noktayıda arz etmek istiyorum. Hiç unutmayınız ki küreselleşmeninde bir kimliği vardır. O bir biçimler hiyerarşisisidir. Birbiçimler kompozisyonudur. Bir ayağı iletişimle, bir ayağıborsayla, bir ayağı uluslararası şirketlerle ilişkilendirilebilir.Çok detaya girmeye gerek yok, o size bir takım biçimlerlegeliyor. İlk defa Türkiye’ye geldiği biçim 50’li yıllarda blucinidi. Biz ondan evvel bilmezdik blucini. Ya normal pantolonya da şalvar giyerdik. 60’lı yıllarda Coca Cola ile geldi.80’li yıllarda da Mc Donalds ile geldi. Gelecektir de, amaarkasında bir hayat felsefesi vardır. O felsefeyi iyi bilmemizlazım. O felsefe ile bizim İpek Yolu felsefesinin, İpekYolu zenginliğinin, İpek Yolu birikiminin, İpek Yolu neşesininne olduğunu mukayese etmemiz lazım. Eski dünyanınbirikimi ile küreselleşmenin hayat felsefesi arasındaki kalitefarkını -tabii varsa eğer- görebilmemiz ve tercihimiziiyi yapmamız lazım.Varşova ve Halep üzerinde duruldu şehir bazında. Bu daçok önemlidir, çünkü kültür insanlarla kâindir. İnsan daözellikle çağımızda artık şehirde vardır. Şehri ortadan kaldırdığınızzaman insan unsurunu muhafaza etmeniz, diriltmenizve ona yeni açılımlar vermeniz mümkün değildir. Ohalde kültürümüzün dış kabuğu olarak ben ona bir büyükfanus diyorum. Bir büyük fanus olarak işe şehirlerimizdenbaşlamak lazımdır. Şehirlerimizi küreselleşmeyle birlikteyeni bir evreye taşırken çok iyi düşünmek ve kendi kültürelkimliğimizi şehirlerimize yansıtan unsurları çok dikkatlekorumak mecburiyetindeyiz. Zaten sempozyum dabize yapılanın bu olduğunu göstermiştir. Her şehir banagöre bir büyük kitaptır. Bazı şehirler kalın, meşin ciltli, eskibir kitaptır. İçinde ne olduğunu bilmezsiniz ama açtığınızzaman ayrı bir macerayı, ayrı bir tutkuyu, ayrı bir ufku,zaman zaman ayrı bir ihtirası, ama zaman zaman da büyükidealleri görürsünüz ve o şehirlere hayran olursunuz.Bir takım şehirler de renkli, çok iyi baskılı ama resmin arkasındaçok fazla bir şey olmayan kitaplara benzer. Bizimeski dünyanın şehirleri biraz evvel söylemeye çalıştığımgibi dıştan bir şeye benzemeyen kalın ciltli kitaplara benzer.İşte bu kitaplar korunmak mecburiyetindedir. Bunlarıkoruduğumuz zaman bir sonraki zaman diliminde karşımızaçıkacak problemleri çözmek mümkün olabilecektir.Kısaca bu genel sözlerden sonra olayı biraz daha özeleindirgemek istersek her şehirde bir çarşıdan bahsettiler.Her şehirde bir eski bölgeden bahsettiler. Her şehirde bueski çarşıdaki dükkanlardan bahsettiler. Bu dükkanlardakiözel insanlardan ve bu insanların sattığı özel eşyalardanbahsettiler. Bu özel eserler Levis fabrikasında imal edilenpantolonlar değildi. Yerel emekle, yerel zevkle, yerelgöz nuruyla, yerel kapitalle üretilmişlerdir, özgündürler…Yerel derken biraz evvelki açıklamalarıma bir atıfta bulunmakistiyorum. O da şudur; İpek Yolu bir semboldürama eski dünya kesinlikle yerel değildir. Aradaki büyükiletişim, büyük kültürel alışveriş bize o yerelliğin uzakÇin’den dost Lizbon’a kadar, Varşova’dan St. Petersburg’a,Şam’a, Kahire’ye, Yemen’e kadar bir büyük evrenselliğinkatkılarını gösterir. Kesinlikle yereli sadece lokal,küçük bir mahalle kasvedilmiş bir özellik olarak görmeyelim.Belki Grankov’dan bir küçük bebek alırsınız, belkiBudapeşte’den bir kart almışsınızdır, bir yerde bir yemekyemişsinizdir. Yahut güneye doğru uzanmışsınızdırbir lokum, bir baklava yemişsinizdir Şam’da. Bu yerelliğinötesinde başka renkler vardır bunun içinde. Bu dükkan,bu satılan ürün, bu çarşı ve bu şehir yukardan aşağıyadoğru bir özellikler yumağıdır. O eski dünyadır, orda insanideğerler ön plandadır. Bu fırtınalı günlerde krizdenbahsettiler, kriz gelir geçer, birkaç yıllık periyotlardır bunlar.Kapitalizmin krizleridir. Ama küreselleşme daha uzunsoluklu yaklaşımdır. Yapılacak olan şey gayet net. Zatenbu işleri yapanlar var. Örneğin Budapeşte Festivali çokenteresan geldi. Muhakkak diğer dost şehirlerde de bunabenzer etkinlikler vardır. Esnaf ve sanatkârlar var. Bunlarbirebir eserle temasta olan insanlardır. Bu çok önemli birşey. Herhangi bir şehirde bir başka ülkede üretilmiş ürünüalmak yerine bizzat o insanın elinden çıkmış menşei belli,insanın gönlünün kokusu sinmiş eserlerle muhatap olmakayrı bir tat. Bu sanatkârlar iyi ki varlar ve hâlâ çalışıyorlar.Ama bu küreselleşme etkisi altında çok fazla ortadagörünmüyorlar. Yapacağımız şey bu insanları görmek, buinsanları tanımak ve bu insanlara saygı yetmez sevgi duymak.Bunun için bir takım çalışmalar da var. Biraz da onlardanbahsedelim. Destek faaliyetleri, bu artık şart. Kamudestekleyebilir. Merkezi hükümet veya yerel hükümetler,bunlar kamudur. Özel kurumlar destekleyebilir ve eğitimkurumları destekleyebilir. Gönlüm isterdi ki bugün buradasayısı onları geçen eğitim kurumlarının bireysel olarak değil,kurumsal olarak aktif katılımları olsun. Dolayısıyla destekverilmesi noktasında eğitim de çok önemli. Esnaf vesanatkârlar ve onlara destek olan kurumlar zaman zamantopluma kendilerini anlatıyorlar. Bu anlatılanlara da dostolmak lazım. Mesela içimden geçti Ağustos ayında bende Budapaşte’de olabilir miyim, hasat zamanında yeni ekmektenben de yiyebilir miyim diye. Ama isterseniz dahaönce bizim ülkemizde var olan iğne oyalarına, dokumalara,Erzurum işi oltu taşlarına, telkarilere bir uzanalım, birbakalım. Buldan dokumalarına bir bakalım. Ama fabrikalardaüretilene değil elde dokunanlara…”Sempozyum bildirileri yakında İSMEK tarafından kitap olarakyayınlanacak ve bu kitap www.ismek.org adresindentüm İSMEK yayınları gibi ücretsiz olarak indirilebilecek.159