el sanatlar dergisi(7) MATBAA.indd - İSMEK - İstanbul Büyükşehir ...

tirdiği gibi dış payanda sistemi ile kubbe ağırlığını toprağakadar götüren kademeli teşkilatı gerçekleştirmiştir.Mimarimizde en üst noktayı teşkil eden ve klasik devirmimarisinin bir sentezi olan Mimar Sinan, kubbe inşasındada bazı yenilikler getirmiştir. Erken devirdeki Türküçgenleri ve bunu takip eden sarkıtlarla süslü pandantiflerinyerine, kubbeye geçişte daha yumuşak olan tromplarıkullanmıştır.Kubbe, mimaride evreni temsil eden bir simgedir. Tüminanç sistemlerinde bu sebep ile dini yapıların çoğundakubbesel örtü sistemleri tercih edilmiştir.Asya toplumlarının mimarisinde temel olan merkezi mekângeleneğini taçlandıran Selimiye Camii'nin kubbesi, gökkubbenin altına toplanan tüm insanlık gibi birliği, bütünlüğütemsil eder. Kubbe, Osmanlı medeniyetinin merkeziyetçidünya görüşüne uygun olarak, bu düşünce tarzınınmimari karakterde yansımasıdır. Selimiye Camii'nin muhteşemkubbesi ise Osmanlı devletinin kuruluş ve gelişmefelsefesiyle birebir örtüşen bir zihniyetin ürünü olarak bumedeniyetin en ihtişamlı dönemlerini anlatmaktadır.“Selimiye'nin mekân büyüklük, yükseklik, topluluk ve ışıketkisi bakımından yeryüzündeki bütün yapılardan üstünolduğu” söylenir (Prof. Dr. Ernst Diez). Bu kanaat bir anlamdaSinan’ın başarısının kanıtıdır, çünkü ondan istenen“benzeri olmayan bir camii, bir eser yapması”dır. Aslındayenilik, değişim, hiç olmayanı, hiç görülmemişi yapmak isteğiher dönemde, her topumda değişmeyen bir olgu amabaşarmak herkese nasip olmuyor.Mostar KöprüsüMostar Köprüsü, Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin Mostarşehrinden geçen Neretva Nehri üzerinde Mimar Sinan'ınSelimiye Camii iç mekanöğrencisi Mimar Hayreddin tarafından 1566 yılında inşaedildi. Neretva Nehri'nden 24 m yüksekte 30 m uzunluğunda,4 m genişliğinde olan Mostar Köprüsü, döneminegöre gelişmiş bir teknolojiyle inşa edildi. Köprü inşaatında456 kalıp taş kullanıldı. Köprü, inşa edildikten sonra yakınındakişehre ismini verdi, şehirde ticareti canlandırdı vezenginleştirdi. Böylece Mostar, Hersek bölgesinin önemlibir şehri haline geldi. Geleneğe göre şehrin erkekleri, nişanlılarınacesaretlerini ispatlamak için düğün öncesindeköprüden atlarlardı.Güzel günlere de savaşlara tanık olan bu eşsiz köprüBosna-Hersek'te başlayan iç savaş sırasında yıkıldı. MostarKöprüsü'ne ilk saldırıyı 1992'de Bosnalı Sırplar düzenledi.1993'te Hırvat tankları köprüye daha büyük bir zarar verensaldırılarını başlattı. Kasım ayının sonunda köprü tamamenyıkıldı. Dev taşları, nehrin sularına gömüldü.Savaş sonrasında İngiliz güçleri yıkılan köprünün yerinegeçici bir demir köprü yaptı. Mostar civarındaki diğer köprülerde tahrip edildiğinden, nehrin iki yakasını birleştirentek yapı olarak bu köprü kaldı.Yüzbinlerin hayatına mal olan, canını yakan, evlerindensürülen, tecavüze ya da toplu kıyıma uğrayan insanlarındramıyla Bosna–Hersek’teki bu yüzkarası savaşın hafızalardakalan en manidar görüntülerden biride Mostar Köprüsüyıkılışıdır. Hemen her siyasi görüşten insanın oradayaşananların bir insanlık suçu olduğunda hemfikir olduğubu iğrenç savaşta sadece orada yaşayanlar değil tanık olantüm insanlık izleri geçmeyecek derin yaralar aldı. Bir ülkeninyazılı tarihi Saraybosna’daki Üniversite Kütüphanesiatılan bombalarla kül oldu. Evler ve ibadethaneler bombalandı,hatta dozerle yıkıldı. Savaşı uzaktan izleyenlerin aklındabu vahşetten geriye, sadece ayrıntılarından arınmışbir dehşet hissi kaldı. Ve belki bir de Mostar köprüsününyıkılış anına ait görüntüler.80