Çağdaş Sanatı DönüştürenKlasik EsinlerYazı ve Fotoğraflar: Prof. Dr. İlhan ÖZKEÇECİ*, Şule Bilge ÖZKEÇECi**İlk çağlardan beri kalıcı olmayı, kendinden izler bırakmayı isteyen tüm toplumlar sanatın gücünü keşfetmiş vekendilerini ifade etmede onu kullanmışlardır. Güçlü bir iletişim aracı olan sanat geçmişi günümüze taşırken,g<strong>el</strong>eceğimizi de yapılandırır. Bu sebeple sanat tüm insanlık tarihiyle paral<strong>el</strong>lik gösteren uzun süreci ile çok yönlüdür,çok boyutludur. Dönem ve toplumlara göre sanat etkinliklerinde çok değişik beğeniler ve yorumlar görülmeklebirlikte bu kapsayıcılık hiç değişmez, sadece dönüşür.S<strong>el</strong>imiye Hünkar Mahfili
Türkiye, insanoğlunun dünya üzerinde var olduğu çağlardanitibaren yerleşim görmüş, zengin kültürlerin, ihtişamlımedeniyetlerin kaynaştığı, bugün de jeopolitik öneminikoruyan topraklar üzerindedir ve köklü tarihi ile neredeysetüm dünyayı etkileyecek geniş bir coğrafyayı kapsayarakAnadolu’yu çoktan aşan bir kültür<strong>el</strong> birikime sahiptir.Bu birikim Osmanlı İmparatorluğu döneminde kendi kimliğinikoruyarak sanata değer veren ve tutucu olmayan biryaklaşımla değerlendirilmiş, 16. yüzyılda dünyada zirveyeçıkan yeni bir sentez oluşturulmuştur.Çağımızda, tüm dünyaya gen<strong>el</strong>leyebileceğimiz bir biçimdesanatsal üretimin etkinliğinden söz etmek zordur. Teknolojikg<strong>el</strong>işm<strong>el</strong>erin öne çıktığı görülürken, estetik boyutunaynı oranda g<strong>el</strong>iştiği söylenemez. Teknoloji üretmede biraraç haline g<strong>el</strong>en bilim ile metal grileri parlatarak, betongrileri yumuşatarak modern dünyaya estetik kılıflar uydurmayahizmet eden sanatın amacını da yeniden sorgulayabiliriz.Sanatın tartışmalı kapsamı günümüzün giderek karmaşıklaşanyaşam biçimleri içinde daha da muğlâklaşıyor.Günümüzde iletişim ve yayın organları, görs<strong>el</strong> <strong>sanatlar</strong>,öz<strong>el</strong>likle sinema g<strong>el</strong>işiyor ve toplum üzerinde çok dahaetkili oluyor. Diğer yandan tasarım öne çıkıyor, dolayısıylaotomobil, t<strong>el</strong>efon, beyaz eşya vb. teknolojik aletler, tekstil,mobilya hatta reklâm sektörü bile bir şekilde sanatkapsamına giriyor.Duygu ve düşünc<strong>el</strong>eri en etkili aktarım biçimi olan sanatsaltasarımda bilgi ve birikim önemlidir. Kültürlerin önplana çıktığı, küres<strong>el</strong>leşme süreci olarak adlandırılan veyer<strong>el</strong> kimliklerin önem kazandığı, medeniyetler çatışması,uzlaşması vs. gibi kavramların tartışıldığı günümüz dünyasında,çok zengin sanat, kültür ve medeniyet mirasıolan Türkiye’nin g<strong>el</strong>işm<strong>el</strong>eri iyi değerlendirmesi, avantajadönüştürmesi gerekir. Bu bağlamda her toplum, kendinesunulan yeniyi ve köklerinde var olan eskiyi sorgulamak,tartışmak ve deng<strong>el</strong>eri iyi kurmak durumundadır. Zira özgünolmadan evrens<strong>el</strong> olunamaz.Sanat eseri toplum ne kadar değer verirse o kadar değerlidir.Bu bir döngü. Sanatçı da toplumu ne kadar iyi gözlemlerve yansıtırsa o ölçüde başarılı olur, olacaktır. Öz<strong>el</strong>yetenekleri olan sanatçılar, içinde yaşadıkları dünyayave topluma karşı daha çok sorumludur. Sanatçı, eserinesomut biçimler verirken ona soyut manalar da katmalı,toplumunun kültür ve medeniyet seviyesini yüks<strong>el</strong>tm<strong>el</strong>i,sorunlara duyarlı olmalı, yaşadığımız çağa ve onun sanatınakatkı sağlamalı, ilklere imza atıp, örnek ve önder olmalı.Sanatçı eser verirken bu kaygıları taşımalı, işlevs<strong>el</strong>,kültür<strong>el</strong>, toplumsal düşünülm<strong>el</strong>i, bu anlayışla sanat eseri,seyredilen bir obje olmaktan çıkarak hayatın içinde yaşananbir olgu olmalıdır.Bu yazımızda; çağdaş sanata yeni ufuklar açacak herdem taze kalan, her beğeniye hitap eden gerçek sanateseri olarak hep önemini koruyan klasik <strong>sanatlar</strong>ımızdanörnekler vererek görkemli mimari formları, onları bütünleyendekoratif unsurları ve diğer sanat obj<strong>el</strong>erini görs<strong>el</strong>olarak yorumlamayı amaçladık.Pazırık Halısıİlk eserimiz “Pazırık halısı” olarak tanınan muhteşem birhalı, dünyanın bilinen ilk halısı. 1949 yılında Altay Dağı'nıneteklerindeki Pazırık bölgesinde buzullar arasında kalmışbir kurganda bulundu. M.Ö. IV. – V. yüzyıllara, günümüzdenyaklaşık 2500 yıl öncesine tarihleniyor. 183x196 cm.ölçülerinde, 3.58 m 2 ’lik bu eşsiz halının atkı ve çözgüleriyün. Gördes düğümü yani Türk düğümü ile kırmızı, küfyeşili, kahverengi ve sarı renklerle dokunmuş halının üzerindemerkezde 24 kareden oluşan bir desen yer alır, bukar<strong>el</strong>erin ortalarında palmet motifi olarak bilinen ve günümüzekadar çok yaygın kullanılan soyut motiflerinin ilkörnekleri görülür. Kar<strong>el</strong>erin etrafını saran birinci bordürdeefsanevi bir hayvan olan grifon figürleri, daha enli ikincibordürde Hun sanatında metal, ahşap ve keçe üzerindetürlü şekillerde bulunan Sığın geyikleri yer alır. Üçüncübordürde, orta kar<strong>el</strong>erin içinde de görülen sembolik palmetmotifi vardır. Dördüncü bordürde, tırısla giden atlar,atlara binmiş veya bir atlamalı olarak yanında yürüyeninsan figürleri sıralanmıştır. İnsanların kıyafetleri bütünbordür boyunca gerek renk gerekse biçim bakımındanaynı öz<strong>el</strong>liklere sahiptir. Atların hepsinin y<strong>el</strong><strong>el</strong>eri kesilmiş,kuyrukları bağlıdır.Bu eşsiz eserin <strong>el</strong>e geçmesiyle başlayan tartışmada pekçok araştırmacı, Orta Asya’daki göçebe topluluklarının bumükemm<strong>el</strong>likte bir halıyı dokuyacak kültür ve tekniktenyoksun oldukları ve üzerinde bulunan grifonların Ahamenidhanedanı (İran’da bu dönemde hüküm sürmüş birhanedan) zamanındaki Pers üslûbunu yansıttığı iddiasıylahalıyı İran’a mal etmek istemiştir.Bu örnek, sanat eserinin aynı zamanda b<strong>el</strong>ges<strong>el</strong> yönününve sanatçının yaşadığı çağın hayat tarzını eserine yansıtmasınınne derece önemli olduğunu göstermektedir. Halınındesenin hazırlayan yetenekli sanatçı veya sanatçılarbu derece başarılı soyut ve realist desen ve figür birikimininyanında aynı zamanda b<strong>el</strong>ges<strong>el</strong> nit<strong>el</strong>ikli eser vermişlerdir.Halının bordüründe görülen ve natüralist bir anlayışladokunan sığın geyikleri sadece Asya’da yaşayan hayvanlardır.Atların kuyruklarının bağlanması Türk topluluklarıarasında yaygın bir g<strong>el</strong>enektir, savaşa giden askerin ölümü(şehitliği) göze aldığını gösterir ve y<strong>el</strong><strong>el</strong>erinin kesilmesiTürklerde bir yas alâmeti olarak bilinmektedir. Dolayısıy-73
- Page 2:
BUSAYIDA061622Türk Hat veCilt Sana
- Page 9:
dan Emin Barın’ın pergament cil
- Page 12:
Rahmetli Necmettin Okyay üstadın
- Page 17:
Kutsal kitabı yazan hattatların r
- Page 21 and 22: min üzerine yeşil renk altın kul
- Page 23 and 24: Resim 3- Kur’an-ı Kerim’den ik
- Page 25 and 26: Resim 8- Mekke’de Kabe’nin bir
- Page 27 and 28: Resim 11- Sandık, Kahire, Memluk d
- Page 29 and 30: Resim 15- Aslan şeklinde süslü e
- Page 31 and 32: Resim 18- Erzurumlu Mustafa Darir
- Page 33 and 34: Her sanatkâr kendi devrinden konu
- Page 35 and 36: yeni hayat tarzı arasındaki amans
- Page 37 and 38: midir? Düşüncemize göre meselen
- Page 39 and 40: Çemberlitaş’ta bir atölye...Ö
- Page 41 and 42: dığının altını çizenSevan B
- Page 43 and 44: konudaki çizgileri çok keskin. Ö
- Page 45 and 46: Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, T
- Page 47 and 48: *** SÜNBÜL EFENDİMNÂME ***[1] S
- Page 49 and 50: nin” demiş. Fakat [Mehmed Bey] a
- Page 51 and 52: ---Bu cihân bâğına geldim bir m
- Page 53 and 54: çabuk geçtiği nişâneleri. Meza
- Page 55 and 56: lâne-i fakîrânesine eczâcı Uğ
- Page 57 and 58: Çanakkale’nin tarihi yaklaşık
- Page 59 and 60: iki yakasında da tarih boyunca bir
- Page 61 and 62: Bir kahramanlık örneği olan 57.
- Page 63 and 64: Çanakkale seramikleri, Avrupa’da
- Page 66 and 67: “Bugün yüzlerce yıldır yaşam
- Page 68: anlıyorsunuz. Emek ve uzunca bir s
- Page 74 and 75: la bu halının desenini tasarlayan
- Page 76 and 77: leyen, genellikle kuşlar ve kartal
- Page 78 and 79: Hoca Ahmet Yesevi Türbesidan Müsl
- Page 80 and 81: tirdiği gibi dış payanda sistemi
- Page 82 and 83: Âsâr-ı KadîmeHatice ÜRÜN*Geç
- Page 84 and 85: Hoca Ali Rıza tablosuzele duyulan
- Page 86 and 87: si düz ve küçük deliklidir. Bu
- Page 88 and 89: Hamdullah’ın üslubunu oğlu ve
- Page 91 and 92: Modern Masallar Diyarı:Dubai ve Ab
- Page 93 and 94: Bedevilik’ten Modernizme Uzanan Y
- Page 95: dislik harikası bu şehir nasıl o
- Page 98 and 99: Dubai Körfezi, Rüzgar Kuleleri, a
- Page 100 and 101: İSMEK Hat Usta Öğreticisinden El
- Page 102 and 103: kıraatine hizmet etmesi için ilah
- Page 104 and 105: 104
- Page 106 and 107: Geçmişten GünümüzeTürk El San
- Page 108 and 109: lanmış traş önlükleri ve ört
- Page 110 and 111: gelen saat, porselen gibi eşyalar
- Page 112 and 113: neksel Sanatlar Bölümü’nce 20.
- Page 114 and 115: Kitaba İşlenen Medeniyet;Türk Ci
- Page 116 and 117: “Divân”, Niyazi Mısrî, A 384
- Page 118 and 119: “Takvîm al-Tevârih”, Mustafa
- Page 120 and 121: Galata Mevlevîhânesive Kitabeleri
- Page 122 and 123:
Galata Mevlevîhânesi, kuruluşund
- Page 124 and 125:
Adile Sultan SarnıcıMevlevîhâne
- Page 126 and 127:
Ağacın KalbineHat İstiflerini Do
- Page 128 and 129:
Kadim ZamanlarınKadim Şehri:Ahlat
- Page 130 and 131:
geçen Ahlat, 1040 yılından Selç
- Page 132 and 133:
isi göz önünde yapılarak var ed
- Page 134 and 135:
Kahramanmaraş'taCeviz Oyma Sanatı
- Page 136 and 137:
caktır.” diyen Gülaçtı, minbe
- Page 138 and 139:
Ebru; milli kültürümüzün ve ge
- Page 140 and 141:
Tarih Kokan Bir Mekan:Kayseri EviYa
- Page 142 and 143:
leri gözden kaçmıyor... Bebek ka
- Page 144 and 145:
Fırçasız RessamMetin AKARSLANAy
- Page 146 and 147:
tarzı resim kopyaları yapar. Deko
- Page 148 and 149:
Mimar Sinan'ın Osmanlı veBizans'
- Page 150 and 151:
ir yerleşim sonucu işyerlerinin
- Page 152 and 153:
Eser: Vildan BaydemirBarış, Aşk,
- Page 154 and 155:
Büyülü Resim SanatıHatZübeyde
- Page 156 and 157:
İstanbul 2010’a İSMEK'tenGöz K
- Page 158 and 159:
Kadim ŞehirlerİSMEK'te BuluştuHa
- Page 160:
İSMEK EL SANATLARI DERGİSİ YAZI
Change language