BEDAAT

“BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme; her bir çocuğun
hak sahibi birer birey olarak çocuğun korunması,
gelişimi ve temel hakları konusunda yeni
bir felsefe ve anlayışı beraberinde getirmiştir. Türkiye,
Sözleşme’yi 14 Eylül 1990 tarihinde imzalamış
ve 9 Aralık 1994 tarihinde 17, 29, 30. Maddelerine
Anayasa ve Lozan antlaşması çerçevesinde
çekince koyarak kabul etmiştir.
RİYAD KURALLARI (Önleme)
Tam adı, Çocuk Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin
Birleşmiş Milletler Yönlendirici İlkeleri’dir.
Genel Kurul’un Genel Kurul’un 14 Aralık 1990
tarih ve 45/112 sayılı kararıyla kabul ve ilan edilmiştir.
Riyad Kuralları, Temel Perspektifler, Yönlendirici
İlkelerin Kapsamı, Genel Önlem, Sosyalleşme
Süreçleri, Sosyal Politika, Yasal Düzenlemeler
ve ÇAS (Çocuk Adalet Sistemi) Yönetimi,
Araştırma, Politika Geliştirme ve Koordinasyon
bölümlerinde oluşmaktadır.
PEKİN KURALLARI (Yargılama)
Tam adı, Birleşmiş Milletler Çocuk Adalet Sisteminin
Uygulanması Hakkında Asgari Standart
Kurallar’dır. Genel Kurul’un 29 Kasım 1985 tarih
ve 40/33 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Kuralların
Birinci Bölümü, çocuk adalet sistemindeki genel
ilkeleri düzenlemekte ve temel yaklaşımları
kâğıda dökmektedir. İkinci Bölüm, soruşturma ve
Kovuşturma’da uyulacak ilkelere ilişkindir. Üçüncü
Bölüm’de, hüküm verme ve tespite ilişkin esaslar
düzenleme altına alınmış, Dördüncü Bölüm
kurum dışı, Beşinci Bölüm kurumsal ıslaha ilişkin
ilkeleri koymaktadır. Nihayet Altıncı ve son bölümde,
araştırma, planlama, politika oluşturma ve
değerlendirmeye ilişkin son hükümler yer almaktadır.
HAVANA KURALLARI (İnfaz)
Tam adı, Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların
Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler
Kuralları’dır.Genel Kurul’un 14 Aralık 1990 tarih
ve 45/113 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Havana
Kuralları, Temel Perspektifler, Kuralların Kapsamı
ve Uygulanması, Gözaltında Olan veya Yargı
Önüne Çıkarılmayı Bekleyen Çocuklar, Çocukların
Tutuldukları Kurumların İdaresi ve Personel’e
ilişkin düzenlemelere sahiptir.
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin
temel ilkeleri şu şekildedir:
Çocuğun Yaşaması ve Gelişmesi İlkesi: Yaşamak, her çocuğun
temel hakkıdır ve herkesin ilk görevi çocukların yaşamını korumaktır.
“BM Çocuk Haklarına dair Sözleşme, yaşama hakkının gerçekleştirilmesinin
yanı sıra, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için
"mümkün olan azami çabanın gösterilmesini", devletlerin sorumluluğu
olarak görür. "Gelişme" kavramı, yalnızca çocuğun yetişkinlik
dönemine hazırlanmasıyla ilgili değildir. Bu aynı zamanda çocukluk
dönemi için, yani çocuğun içinde bulunduğu dönemin en elverişli
koşullarda oluşturulması anlamına gelir. Sözleşmeye göre devletler,
çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlâksal, psikolojik ve toplumsal
gelişimini, insanın saygınlığı ile uyumlu biçimde gözetmeli ve çocuğun
toplumda özgür bir birey olarak yaşamını sürdürmesi için gerekli
önlemleri almalıdırlar”. Çocuğun Yüksek Yararı İlkesi: Çocukları
ilgilendiren bütün eylemlerde, öncelikle çocuğun yararının gözetilmesi
gerekir. Çünkü toplumun savunmasız bir grubu olan çocuklar,
kendi haklarını arayamazlar. Hükümetler, gönüllü sektör, toplum
kurumları, aileler, bakım hizmetleri verenler bu haklara saygı gösterme,
ihlâl etmeme ve daha da ileriye götürüp, güçlendirme sorumluluğuna
sahiptirler.
“Çocuğun yüksek yararı ilkesi, çocuk merkezli bir bakış açısını destekler
ve çocuğun birbiriyle ilişkili hak ve ihtiyaçlarına dikkat çeker.
Dolayısıyla, çocuğa sağlanan koruma kanunlarının, politikalarının ve
uygulamalarının değerlendirilmesinde, çocuğun yüksek yararının göz
önünde tutulması ve çocuklara yönelik temel hizmetlerin ekonomik
reform ve açık azaltma dönemleri de dahil olmak üzere, her zaman
korunması ve öncelik verilmesi gözetilmelidir. Koruma, en genel anlamıyla
bir bireyin yaşamını olumsuz bir biçimde etkileyecek olası bir
tehlikeyle karşı karşıya kalmasını engellemek için alınan önlemleri ve
savunuculuk çalışmalarını ifade etmektedir. Önlemler ve savunuculuk
çalışmaları, bireyin hak ettiği yaşamı sürdürmesi açısından vazgeçilmez
niteliktedir. Dolayısıyla, Çocuğun Yüksek Yararı İlkesi, çocuğun
herhangi bir alanda ve herhangi bir tehlikeyle karşı karşıya kalmasının
engellenmesini gerektirir”.
Çocuğun Katılımı İlkesi: “Kamu yaşamında yer almak”, “kamu yaşamının
bir parçası olmak” şeklinde tanımlanan katılım, bireylerin
karar süreçlerinde ve etkinliklerde yer alması, bu süreçlerde “etkili”
olması, karar mekanizmalarına, uygulama ve değerlendirme süreçlerine
“etkin” müdahalelerde bulunması anlamına da gelir.
Ayrım Gözetmeme İlkesi: Çocuk hakları, istisnasız bir şekilde tüm
çocuklar için geçerlidir. Çocuğun fiziksel özelliklerinin, inancının,
ana dilinin, cinsiyetinin ya da başka bir özelliğinin hiçbir rolü yoktur.
Sözleşmeye taraf olan devletler, hiçbir ayrım yapmadan kendi egemenlik
alanlarındaki bütün çocukların sözleşmede yer alan haklarını
tanır ve taahhüt eder.Çocuk Dostu Hukuki Yardım Hakkında Rehber
kapsamında bazı tanımlamalara yer verilmiştir. Bunlara kısaca aşağıdaki
şekilde değinilmektedir;
Atılgan A. ve Ümit Atılgan, E. (2009). “Çocuk Hakları Paradigması ve Çocuk Ceza Yargılamasına Hâkim Olan İlkeler Açısından Türkiye’deki Düzenleme ve Uygulamaların
Değerlendirilmesi. İnsan Hakları Ortak Platformu için Kapasite Geliştirme Derneği tarafından Basılan Rapor.
Acar, H.,Antakyalıoğlu, Ş. Modern Çocukluk ve Çocuk Koruma Anlayışı, s. 9 UNICEF. 2016