2020 Paralel Ufuklar

KUTSAL
METİNLERDE
DÜŞÜNCE
DENEYLERİ
İ N CİL'DEKİ
B E N Z E T M E L E R
İncil’deki “Bağcının Oğlu”
benzetmesi de böyledir. Sürekli
kendini kötülüğe evirmeye meyilli
insanoğluna Tanrı’nın devamlı
surette müdahalelerde bulunup
yoldaki işaretleri göstermesinden
alınacak derslerle dolu bu kıssayı
düşünemeyen insanlar benzetmeyi
gerçek zannedip İsa’yı Tanrı’nın oğlu
saymaya mesnet etmiştir.
Aynı biçimde tohum benzetmesi, tuz
ve ışık, kandillikteki kandil, dar ve
geniş kapı, ağaç ve meyvesi, sağlam
ve çürük temel, deliceler, hardal
tanesi ve maya, balık ağı, define ve
inci, insanı kirleten şey, acımasız
köle, meyvesiz incir, düğün şöleni, on
kız, emanet para, filizlenen tohum, iyi
çoban, asma ile çubuklar, dünyanın
nefreti gibi birçok benzetme bizzat
İncil tarafından önerilen düşünce
deneyleridir.
T E V R A T V E K A DİM
M E TİNLER
Bugün elimizde olan Tevrat, Kuran
ve İncil’e nazaran sıkıntılı metinler
içerse de özünde Tanrı sözü olduğu
açık satırlar da içermektedir. Bu
kapsamda bugünkü Tevrat’ta da
(Zebur dahil) birtakım benzetmelere
rastlayabilirsiniz. Yeruşalim’in kızları,
Davut’un nağmeleri, Yeşeya’nın
övgü ve sevinç ilahileri, Yeremya’nın
doğru dalı, iki sepet incir ve hatta
Levililer kitabı ve Tanrı’nın konutu
pasajı bile ters motivasyon söz
konusu edilerek bunlara örnek
sayılabilir.
Zerdüşt Avesta’sında, Mayaların
Popol Vuh’unda, Babil’in Enuma Anu
Enlil’inde, Hint Vedalarında, Orta
Asya Tengri dininde, Çin ve Japon
felsefi din metinlerinde, birçok kadim
tablette, yazıtlarda ve daha
nicelerinde benzetmeler ve
üzerlerinden düşünce deneyleri
kurabileceğiniz satırlar bulmanız çok
olasıdır.
PARALEL UFUKLAR | DÜŞÜNCE DENEYLERİ
KUR'AN'DAN DÜŞÜNCE
DENEYLERİNE YOLLAR
KUR'AN: CAHİLE TERK EDİLMİŞ,
DEĞERİ HİÇ BİLİNMEMİŞ KİTAP
Kur'an’da sıradan bir kıssa zannedilen düşünce deneyleri ile aklın
yolunun açıldığını görüyoruz. İncil’de İsa’nın ağzından anlatılanların
önemli bir kısmının aslında birer düşünce deneyi olduğuna şahit
oluyoruz. Kadim metinlerde ve kutsal kitaplarda anlatılan ve
düşünen insanların algısına benzetmeler yoluyla yönelen birçok
ifade mevcuttur. Hatta bu yol atalarını taklit etmeyi din zanneden
cehaletin ve öğrendiğini sindirme yolunu seçen bilgeliğin ayrımını
ortaya koyan bir yöntemdir. Kuran’da Allah’a iman etmekle (emin
olmakla) ona ortak koşma yolu ayrımı tam da buna işaret eder.
Kuran’daki “Musa ile salih kul” kıssası düşünce deneyi olarak
değerlendirilerek mesajı daha kolay alınabilecek örneklerden biridir.
Bu kıssa ile Allah’ın yeryüzündeki sistemi sorgulanmakta ve kötülük
problemi gibi sıkıntılı sorulara cevaplar bulunmaktadır. Kehf Suresi
adeta bir düşünce deneyi makinesidir. İçinden bir değil birçok
düşünce deneyi kurgulayıp zor sorularınıza yanıtlar bulabilirsiniz.
Kuran’da köle ile efendisi, iki tanrı edinenin durumu, göğün kapıları,
İbrahim’in doğa ile imtihanı, Haman’ın kulesi, göğe merdiven
dayanması, gökyüzünün bina kılınması, gökyüzünün sayfalar gibi
katlanışı, Musa’nın kuşları kendisine alıştırması, nefislerin
birleşmesi, İsa’nın durumunun Adem’in durumu gibi olması, şihab
ayetleri, saklı inciler, ürkmüş eşekler, kitap yüklü eşekler, dilini
sarkıtan köpek, yedi başak, kardeşini gömen karga, kuşların salatı
gibi sayısız düşünce deneyi önermesi vardır.
Musa’nın asası, Nuh’un gemisi, Yusuf’un gömleği, Melike’nin tahtı,
Salih’in devesi, Talut’un deresi, İbrahim’in rüyası, Kabil ve Habil’in
kurbanları ve hatta meleklerin itirazı ve İblis’in isyanı gibi konular
bile üzerinde düşünce deneyi yapmaya zorlandığımız mükemmel
anlatılardır.
32
PARALEL UFUKLAR