2020 Paralel Ufuklar

PARALEL UFUKLAR | EVRENSEL DENEYLER
İNANDIĞINIZ
ŞEYDEN EMİN
OLMAK İSTEMEZ
MİSİNİZ?
E MİN OLMADAN
İ N A N M A K ; G E R Ç E K T E N
İ N A N M A K M I D I R ?
Gerçek nedir? İnandıklarımız
mıdır? Emin olduklarımız mı? Eğer
inandıklarımıza hiçbir delilimiz
olmadan gerçek diyorsak bu
tatmin edici değildir. İnandığımız
şey ileride doğru çıksa bile emin
olmadan inanmanın gerçekte
hiçbir değeri yoktur. Bir yalan ve
temelsiz bir inanıştır. İstediğimiz
kadar inandığımızı söyleyelim
vicdanımızın sesi bizi hep huzursuz
edecektir. İnatla düşüncenizi
savunmaya kalksanız da eğer
deliliniz yoksa bırakın kanıt arayan
kimseyi kendinizi bile gerçekte
ikna edemezsiniz. Ama eğer
inandıklarımız emin olduklarımız
ise vicdanımız da tatmin bulacak,
savunma gücümüz de
güçlenecektir.
Bu iddiamıza rağmen
kanıtlayamadığımız bazı şeylere
inanıyor olmamızın değer
kazanacağı bir istisna vardır. O da
emin olunan güven kaynağıdır.
Kanıt olmamasına rağmen
inandığımız şey emin olduğumuz
bir güven kaynağından geliyorsa
bu durumda yanlışlanabilir
inançlara sahip olmamızın pek de
değersiz olduğunu söyleyemeyiz.
Üstelik elbette emin olduklarımız
da yanlışlanabilir. Ancak böyle bir
yanlışlama; eskisinin yerine size
yeni bir gerçeğe yaklaşım
getireceği için hiç de kötü bir şey
değildir. Güvensiz ve delilsiz inanç
ile güvenli ve delil bekleyen inanç
aynı şey değildir. Ama hem güvenli
hem de emin olduğunuz bir inanca
sahipseniz tadından
yenmeyeceğinin de farkında
olmalısınız.
MAXWELL’İN
KAPIDAKİ CİNİ
TERMODİNAMİĞİN İKİNCİ YASASINI
İHLAL EDEN DÜŞÜNCE DENEYİ
“Maxwell’in Cini” termodinamiğin ikinci yasasını sorgulamak
amacıyla 1867’de ortaya attığı bir düşünce deneyidir. Maxwell
birbirinden tamamen yalıtımlı ama aralarında bir kapı olan iki odacık
hayal eder ve her ikisinin de aynı çeşit ve aynı sıcaklıkta gazla
doldurulduğunu varsayar. Termodinamiğin ikinci yasasına göre,
kapıyı istediğimiz kadar açıp kapayalım eşit sıcaklıktaki odalar
arasında bir ısı akışı olmayacaktır. Fakat Maxwell kapının başında
duran akıllı bir cin hayal eder. Bu cin her iki taraftaki gaz
moleküllerini de gözlemleyebilmektedir. A odasından kapıya doğru
ortalamadan yüksek bir hızla gelen bir molekül gördüğünde kapıyı
açarak onun B odasına geçmesini sağlar. Benzer şekilde B odasında
ortalamadan düşük hızla hareket eden moleküllerin de A odasına
geçmesini sağlar. Böylece zaman içinde B odasının içindeki
moleküllerin ortalama hızı artarken A odasındakilerin ortalama hızı
azalmaktadır. Ortalama hız da sıcaklık demek olduğundan B odasının
sıcaklığı artmakta A odasının sıcaklığı düşmektedir. Dolayısıyla bu
durum termodinamiğin ikinci yasasının açık bir ihlali anlamına gelir.
Konuya felsefi açıdan bakarsak sosyal hayat için yapabileceğimiz
toplumsal dengeye yönelik ve davranışsal çıkarımlar epeyce fazladır.
41
PARALEL UFUKLAR