Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
20<br />
Dışarısının <strong>mimarlık</strong> alanına girdi<br />
oluşturduğu noktalarda daha<br />
karmaşık, indirgemeci olmayan,<br />
ancak anlamaya yönelik bir tavır<br />
ile mekâna bakış vardır. Mekân<br />
<strong>algısı</strong>na sosyallik dahil oldukça<br />
<strong>ve</strong> <strong>mimarlık</strong> sosyal bilimlere yakınlaştıkça,<br />
fen bilimlerinin katı<br />
<strong>ve</strong> metodolojik yönelimli mekân<br />
<strong>algısı</strong> çeşitlenir. Bu toplumsal<br />
analizler <strong>ve</strong> raporlar <strong>mimarlık</strong><br />
ile sosyal alan arasında bir köprü<br />
kurar <strong>ve</strong> mimarlığı toplumsallığa<br />
yaklaştırır.<br />
rası (intersubjectivity) niteliğe işaret eden Tekeli,<br />
tasarım süreci konusunda zihin açıcı kategoriler<br />
ortaya koyar. Bunlara ek olarak Erdem Aksoy’un<br />
kitabı da tasarım süreçlerinin algılanmasında değerli<br />
düşünceler sunar. 22 Kabaca söylemek gerekirse,<br />
bu çalışmalarda da tasarımın temel birimi<br />
yine mekân olarak belirir. Bu birim üzerinden yapılan<br />
soyutlamalar ile tasarım süreci irdelenirken,<br />
mekân ise kapalı ya da kontrol edilebilecek bir sistem<br />
içinde girdileri belirli bir <strong>ve</strong>ri olarak algılanır.<br />
LABORATUARDA ÖLÇÜLEN-MEKÂN<br />
Amprik çabaların <strong>mimarlık</strong> alanına dahil edilmesi<br />
de yine bu dönemde ortaya çıkar. İnsan <strong>ve</strong> çevre<br />
ilişkilerinin yeniden sorgulandığı, mekânın <strong>ve</strong><br />
çevrenin birer insan ürünü (man-made environment)<br />
olduğu savı da bu deneylerin çerçe<strong>ve</strong>sini<br />
belirler. Mekânın aydınlanması ya da aydınlatılması,<br />
iç <strong>ve</strong> dış mekânda renk seçimleri, pencere<br />
boyutlarının <strong>ve</strong> mekân içindeki konumlarının yeri,<br />
kullanıcıların mekân içindeki yer seçimi bile artık<br />
Mimarlık Biliminin alanı içine dahil olmuştur. 23<br />
Mahremiyet tartışmaları <strong>ve</strong> bunun sosyal araştırmalar<br />
<strong>ve</strong> psikolojik anketler ile incelenmesi, buna<br />
ek olarak gecekondudaki mekân paylaşımları da,<br />
yine bu dönemin ilgi alanına girer. 24 Mimari modeller<br />
üzerinden yapılan deneyler <strong>ve</strong> hatta birebir<br />
ölçekte üretilen Güneşevi laboratuarı da, <strong>mimarlık</strong><br />
öğrencilerinin bu amprik çabaya katılmasına <strong>ve</strong> bilimselliğin<br />
<strong>mimarlık</strong> içine, başka bir boyutta nüfuz<br />
dosya <strong>mimarlık</strong> <strong>ve</strong> mekân <strong>algısı</strong><br />
etmesine somut olarak olanak tanır. 25 Mimarlık alanı<br />
içinde yeni bir bilimsellik tanımını ortaya çıkarır.<br />
Güneşevinde yapılan testler ile artık mekân sadece<br />
mimari tasarım alanının değil, meteorolojinin, inşaat<br />
tekniklerinin, malzeme seçiminin de parçasıdır.<br />
Bu mekânlar psikolojik anketler <strong>ve</strong> fiziksel deneyler<br />
yardımıyla ölçülebilir, test edilebilir <strong>ve</strong> kayıt altına<br />
alınır.<br />
Örnek olarak Vacit İmamoğlu’nun yaptığı çevresel<br />
psikoloji deneyleri ön plana çıkar. Ferahlık kavramı<br />
çerçe<strong>ve</strong>sinde oluşturulan psikolojik mekân değerlendirme<br />
ölçeği (space evaluation scale - SES) <strong>ve</strong><br />
pencere açıklıklarının mekâna etkilerinin deneylendiği<br />
çalışmalar önemlidir. Mekân boyutları sabit<br />
tutularak, dışarıya açılan duvarda belirlenen pencere<br />
açıklıkları ile çeşitli mekân alternatifleri ortaya<br />
konur. Deneklerden bu mekânların daha önceden<br />
geliştirilen ölçeğe dayalı bir değerlendirme yapmaları<br />
istenir. Bu ölçekte kavram çiftleri, değerlendirme<br />
kısmını oluşturur. Denekler daha önceden <strong>ve</strong>rili<br />
kavram çiftleri ile oluşan bu ölçeğe göre mekânların<br />
ferahlığını değerlendirir. Yine bu doğrultuda bir<br />
çalışma, odaların mobilya düzeni ile ferahlık arasında<br />
ilişkiyi sorgulayan bir deneydir. Çeşitli mimarlar<br />
tarafından üretilen iç mekânlar, deneklere slaytlar<br />
halinde gösterilerek mekânın belirlenen ferahlık<br />
ölçeği psikolojik olarak değerlendirilir. Bu tip çalışmalar<br />
hem fiziksel çevre olarak mekânın irdelenmesini<br />
sağlar, hem de mimari tasarım yapacaklara<br />
bilimsel bir <strong>ve</strong>ri oluşturur.<br />
Bu tip çalışmalarda araştırmacı, tıpkı bir kimya laboratuarında<br />
deneyler yapan bilim insanı gibi çalışmaya<br />
soyunur. Mekânın ölçülebilir noktalarında<br />
deneyler oluşturur; modeller inşa eder <strong>ve</strong> belli<br />
soyutlamalarla deneklerine (olası kullanıcılar) bu<br />
mekânları deneyimletir. Steril sayılabilecek laboratuarlarda,<br />
mekân olgusu indirgenerek ele alınır <strong>ve</strong><br />
bilimsellik uğruna, aşamalı olarak soyutlanır.<br />
DIŞARIDA SOSYAL-MEKÂN<br />
Stüdyonun tasarım çalışmalarına zemin olmasının<br />
yanında, stüdyo-dışı olarak tariflenebilecek çalışmalar<br />
da artık tasarıma daha net girdiler sağlar. Elbette<br />
daha önceleri yapılan arazi gezileri stüdyonun<br />
içine dahil edilerek tasarım projeleri üretilir, ancak<br />
bu dönemde yukarıdaki çalışmalara ek olarak sosyal<br />
analizlerin de bu projelere girdi oluşturması<br />
sağlanmıştır. Dışarıdan kasıt, mimari proje oluşum<br />
aşamasında arazi görme <strong>ve</strong> arazi analizinden çok,<br />
araştırma alanlarının belirlenmesi, tanımlanması <strong>ve</strong><br />
bu alanlarda sosyal araştırmaların sınırlarının değişmesidir.<br />
Kısaca burada, stüdyo sınırlarında kalma-
Change language