07.01.2013 Views

Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

Dosya 17: mimarlık ve mekan algısı - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ALGIDAN HAYALGÜCÜNE: “RESİMSİ”<br />

İNGİLİZ BAHÇESİNDE DOĞA ALGISI VE KURGUSU<br />

Erdem Erten, Yrd. Doç. Dr., İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü<br />

Gelişimi 18. yüzyıl sonuna tarihlenen <strong>ve</strong> adeta bir<br />

peyzaj reçetesine dönüşüp <strong>mimarlık</strong> tarihinin içine<br />

keskin çizgilerle yerleşmesi 19. yüzyıl ortalarına<br />

rastlayan“resimsi” 1 İngiliz bahçesi Kartezyen<br />

bir kompozisyonla oluşturulan Rönesans <strong>ve</strong> Barok<br />

bahçelerine alternatif bir yapılı doğal çevre olarak<br />

ortaya çıkmakla kalmaz. Kıvrılarak akan yürüyüş<br />

yolları, ufka doğru açılan çayırları <strong>ve</strong> sanki insan<br />

eli değmemiş gibi görünen bitki örtüsü, aynı zamanda<br />

içinde yürüyen insanın <strong>algısı</strong>nı sürekli<br />

uyarmak üzerine kurgulanmış bir bütündür de.<br />

Bahçe içindeki insanın bedeninin yer değiştirmesi<br />

aynı zamanda ağaçların, gökyüzünün, suyun <strong>ve</strong><br />

insan gözünün çerçe<strong>ve</strong>leyebildiği tüm resimlerin<br />

de değişmesi demektir.<br />

19. Yüzyıl başında geçen resimsi bahçenin kuramsal<br />

tartışmaları da bu noktadan beslenir, yani<br />

algının sürekli değişen itkilerle uyarılması <strong>ve</strong> bu<br />

tasarlanmış küçük evren içindeki insan üzerinde<br />

yaratacağı etki. Salt biçimle ilgilenen bir sanat<br />

tarihi tartışması resimsi bahçeyi anlamakta kısıtlı<br />

olacaktır.<br />

John Locke <strong>ve</strong> sonrası deneyimci düşünürlerin<br />

yapıtlarıyla ortaya çıkan bilgikuramsal (epistemolojik)<br />

dönüşüm aklın, sanatın <strong>ve</strong> sanat içerisinde<br />

doğanın kavramlaştırılmasını da dönüştürmede<br />

etkili olur. Locke’un insanın bilgiye nasıl ulaştığına<br />

dair yaptığı önermeler adım adım romantik bir<br />

duyarlık <strong>ve</strong> bunun sanattaki yansımalarının ortaya<br />

çıkmasına da yol açar. Amerikalı kültür tarihçisi<br />

Ernest Tu<strong>ve</strong>son’a göre bu epistemolojik dönüşümün<br />

temel sonucu evrene <strong>ve</strong> dolayısıyla doğaya<br />

yönelik yeni bir kavrayışın ortaya çıkmasıdır. 2 Bu<br />

kavrayışı romantik sanatın temellerini de atan, hayal<br />

gücünün akıldan bağımsız çalışan bir meleke,<br />

bir insani özellik olduğuna inanılması <strong>ve</strong> sanatın<br />

akıldan çok algı üzerinde etki üretecek şekilde<br />

kavramsallaştırılması izler.<br />

Locke’a göre insan düşüncesinin yapı taşlarını <strong>ve</strong><br />

dolayısıyla bilgiyi, deneyim içerisinde edinilen basit<br />

algısal girdiler oluşturur. Bu basit algısal girdiler<br />

zihin tarafından işlenerek daha karmaşık olanları<br />

oluşturmak yolunda kullanılırlar. Örmeğin, yaratıcı<br />

düşüncesini saf aklın yaptığı çıkarsamalarla<br />

bulan <strong>ve</strong> algının izlenimlerini yanıltıcı bulan Kartezyen<br />

aklın yerine, Locke tamamen algısal deneyime<br />

yaslanarak bilgiyi üreten bir aklı koyar. Böyle<br />

yapmakla aslında ideal nesnel bir gerçeklik alanını<br />

yadsımış olur <strong>ve</strong> öznel insan bilincinin gerçekliğin<br />

tek mekânı olduğunu da savlar.<br />

Gerçekliğe varmanın yolu basit <strong>ve</strong> dolayımsız insan<br />

deneyimine dönmektir, bunun gerçekleşeceği yer<br />

ise doğadır. Öznel bilincin gerçekliğin tek mekânı<br />

olduğu <strong>ve</strong> doğanın algısal izlenimlerin ana kaynağı<br />

haline geldiği bir kavrayış çerçe<strong>ve</strong>si ahlâka ilişkin<br />

sorulara herhangi bir yanıt içermez. Locke’a göre<br />

dosya <strong>mimarlık</strong> <strong>ve</strong> mekân <strong>algısı</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!