MŁODZI I MEDIA - Gazeta.pl

Zobaczmy to na przykładzie. Przygotowując tę etnografię cyfrowego (zremediowanego) świata, poznaliśmy
siedemnastoletnią Ankę mieszkającą w Parnie [nazwa zmieniona], dużym mieście w centralnej Polsce.
Anka uwielbia filmy Wernera Herzoga. Nie ma w tym nic niezwykłego, jednak jej droga do twórczości niemieckiego
reżysera była – przynajmniej z perspektywy starszych pokoleń – dość nietypowa. Zaczęło się od
muzyki: Anka namiętnie słucha Davida Bowiego. Czytając w internecie informacje o życiu artysty, zwróciła
uwagę na jego, jak mówi, okres berliński, gdy Bowie mieszkał w Republice Federalnej Niemiec i inspirując
się niemiecką muzyką elektroniczną, nagrał trzy albumy: „Low”, „Heroes” i „Lodger” (ściągnęła je formacie
mp3 z internetu). Poszukując źródeł inspiracji swojego idola, Anka trafiła na informacje o zespole Popol
Vuh – CD tego zespołu pożyczyła od wujka. Zrobiły na niej na tyle duże wrażenie, że znów zaczęła szukać
informacji w sieci i dowiedziała się, że niemiecki zespół nagrywał muzykę do filmów Herzoga.
Teraz jest kinomanką – co nie znaczy, że spędza dużo czasu w kinie. (Zresztą w Parnie trudno by trafić na
przegląd filmów Herzoga). Jest za to aktywna na forum znanego portalu filmowego, gdzie rozmawia z ludźmi,
którzy oglądają więcej i lepiej niż jej znajomi. To oni polecili Ance inne tytuły Herzoga i nazwiska kilku
reżyserów, których filmy ściągnęła z sieci, oglądała na ekranie komputera i zapisała na twardym dysku. Dziś
Herzog jest jej ulubionym reżyserem.
Przykład Anki pokazuje, w jak różne procesy bywa dziś uwikłane to, co zwykliśmy nazywać „uczestnictwem
w kulturze”. Bez względu na przyjętą perspektywę w tej kategorii zmieści się obcowanie z kinem Herzoga,
lecz zarówno sposób, w jaki Anka trafiła na jego filmy, jak i same okoliczności ich oglądania – już niekoniecznie.
Model „uczestnictwa w kulturze” na poziomie praktyki okazuje się być mieszaniem różnych porządków:
wskazówek i porad w filmowych poszukiwaniach dostarcza „mądrość tłumu”, wiedza anonimowych (lub
znanych pod pseudonimami) uczestników forum, którzy nie reprezentują żadnej instytucji kultury (chyba że
za „instytucję kultury” uznalibyśmy samo forum). To osoby pisujące na forum, kochające film, ale niepoddawane
żadnej hierarchicznej weryfikacji. Wiedza i rekomendacje pochodzą od osób podobnych Ance,
sytuujących się poza relacjami opartymi na hierarchii (gdzie ktoś, kto wie lub zna się, jest wyżej od innych)
czy budowanych na modelu pedagogicznym (gdzie relacja przekazywania kultury budowana jest na
podobieństwo tej w szkole: między instytucją-nauczycielem a odbiorcą-uczniem).
Te osoby nie pracują w domach kultury, kinach czy opiniotwórczych pismach (a może inaczej – Anka tego po
prostu nie wie, bo ta instytucjonalna afiliacja nie ma dla niej znaczenia). Zainteresowanie Herzogiem nie
było również świadomym wyborem „dzieła kultury”, lecz raczej wynikiem podążania śladami muzycznego
idola, praktyki w czasach internetowych wyszukiwarek wyjątkowo łatwej dla osoby sprawnie posługującej się
siecią. Sam sposób dotarcia do treści również nie ma nic wspólnego z tradycyjnym obiegiem kultury – to, że
żadne kino w Parnie nie pokazywało w ostatnim czasie filmów Herzoga, nie jest dla Anki żadną przeszkodą,
bo dostęp do treści kultury zapewnia jej internet. (Napisy do filmów są dziełem anonimowych internautów,
którzy podzielili się nimi na specjalnym serwisie, podobnym zresztą do tego, z którymi pod koniec roku 2005
rozpoczął batalię dystrybutor Gutek Film).
Anka nie zastanawia się, czy to, co robi, jest legalne. (Wiele z jej praktyk uczestnictwa w kulturze, które tu
opisujemy, wyczerpuje w polskim prawie znamiona przestępstwa. Dlatego zmieniliśmy imię i nazwę miasta,
w którym rozgrywa się ta opisana w sierpniu 2009 roku historia. Zabieg ten służy jeszcze czemuś: nie
chodzi tu o Ankę. Takich osób są dziesiątki tysięcy; również tak wygląda w Polsce uczestnictwo w kulturze).
Majątkowe prawa autorskie, legalność kopii – te kwestie nie pojawiają się w rozmowie z Anką jako istotne.
WPROWADZENIE: REMEDIACJA
12