MŁODZI I MEDIA - Gazeta.pl

zespół badawczy po współtworzących ten raport ekspertów) zidentyfikować procesy, które często uchodzą
naszej uwadze z braku teoretycznego i badawczego oprzyrządowania pozwalającego je zobaczyć. Wojciech
J. Burszta pisze w tym raporcie o „nieadekwatności większości stosowanych dotąd pojęć analitycznych (kultura,
czas wolny, aktywność kulturalna, tożsamość kulturowa, kanon kultury czy uczestnictwo w kulturze)”
(s. 141) w obliczu zmieniającego środowiska kulturowego. Warto zatrzymać się przy tym spostrzeżeniu – pozwala
ono uchwycić jeden z podstawowych problemów pisania i badania kultury czasów remediacji.
Gdy przygotowywaliśmy ten raport, bardzo często mieliśmy wrażenie, że wiele z tych kategorii – z „uczestnictwem
w kulturze” na czele – stało się dziś tym, co socjolog Ulrich Beck nazywa „kategoriami zombie”
(Beck, 2002: 203). „Kategorie zombie” są żywymi trupami teorii: nie odsyłają już do żadnych empirycznie
opisywalnych zjawisk i ważnych dla ludzi praktyk, ale wciąż nawiedzają dyskusje o nich, a stosowane
w badaniach empirycznych mogą prowadzić do wytwarzania artefaktów: „wyników”, które przy najstaranniejszej
metodologii i najdokładniejszym opracowaniu mijają się ze światem, który mają opisywać. Wybór
metody etnograficznej miał pomóc nam zminimalizować to zagrożenie. Pierre Bourdieu pisał, że etnografia
to badania terenowe prowadzone nie tylko w fizycznym „terenie”, ale jednocześnie w filozofii, a więc w świecie
pojęć (1990).
Trudność procesu etnograficznego polega na tym, że trzeba jednocześnie używać pojęć – takich jak „uczestnictwo
w kulturze” – jako wskazówek w poszukiwaniach (niemożliwe jest przecież obserwowanie wszystkiego
nieuzbrojonym w teorię okiem) i modyfikować, a czasem nawet porzucać te pojęcia, gdy okazują się
utrudniać zrozumienie lub wyartykułowanie problemu. Dlatego używamy w tym raporcie pojęcia „uczestnictwo
w kulturze” stosunkowo rzadko, a jednocześnie cały raport pomyślany jest jako głos w dyskusji na
temat przemian w obszarze, który problematyzowany bywa między innymi w kategoriach sugerowanych
przez to określenie. Nie pojechaliśmy w teren, żeby sprawdzić, czy i jak młodzi ludzie w kulturze uczestniczą.
(Jednym z problemów z kategorią „uczestnictwa w kulturze” jest to, że bywa ona wykorzystywana nie tylko
jako narzędzie poznania, lecz jako narzędzie klasyfikacji populacji na uczestniczących i nieuczestniczących
oraz normatywnego rozgraniczania rzeczy na kulturę i nie-kulturę, por. Halawa, 2007).
Pojechaliśmy, by przyjrzeć się praktykom społecznym zapośredniczonym przez nowe media i etnograficznie
współ-uczestnicząc w niektórych z nich, postawić pytanie: czy produktywne poznawczo jest jeszcze myślenie
o kulturze jako o oddzielnej i zazwyczaj zinstytucjonalizowanej sferze, z którą ludzie wchodzą w relacje uczestnictwa
bądź nieuczestnictwa. W toku badań przekonaliśmy się, że kultura coraz częściej wymyka się nie
tylko oddziaływaniu instytucji, ale też że coraz trudniej wydzielić ją z innych sfer naszego życia. W procesie
remediacji pytanie o „uczestnictwo w kulturze” stało się mniej produktywne analitycznie i politycznie niż
pytania o formy współpracy w produkcji treści kulturowych, kompetencje estetyczne, hermeneutyczne czy
społeczne związane z poruszaniem się w zalewie informacji, obrazów i narracji, czy tworzenie warunków
dla powstawania sieciowych zbiorowości wokół praktyk kulturowych lub tekstów kultury.
Używamy w tym raporcie narzędzi etnografii, żeby sproblematyzować życie codzienne w świecie nasyconym
przez nowe technologie komunikacji i stworzyć pole do stawiania takich właśnie pytań. Terenowe
doświadczenia etnografów i etnografek pracujących nad „Młodymi i mediami”, dyskusje prowadzone przez
nas w ramach projektu, a także wprost artykułujące ten problem wypowiedzi Wojciecha J. Burszty (s. 141),
Wiesława Godzica (s. 138) i Marka Krajewskiego (s. 144) utwierdzają nas w przekonaniu, że poszukiwanie
nowego języka i nowych kategorii mówienia o kulturze, relacjach pomiędzy ludźmi a treściami kultury i relacjach
pomiędzy ludźmi zapośredniczanych przez te treści jest dziś zadaniem najpilniejszym.
WPROWADZENIE: REMEDIACJA
8