Kielelezo Patanifu cha Katiba ya Kenya - ConstitutionNet

JUMAPILI, NOVEMBA 22, 2009
KIELELEZO PATANIFU CHA KATIBA YA KENYA
Imechapishwa mnamo Novemba 17, 2009 na Kamati ya Wataalam Kuhusu Marekebisho ya Katiba Kulingana na
Sehemu 32(1)(a)(i) ya Sheria ya Marekebisho ya Katiba ya Kenya, 2008.
21
Maamuzi ya Seneti
146. (1) Endapo kwa maoni ya Spika wa Seneti, mswada fulani unahusu maeneo au
wilaya utakuwa na idhini ya Spika wa Seneti kwamba ni swala linaloathiri
maeneo au wilaya.
(2) Endapo Seneti inapaswa kupiga kura kuhusiana na swala lolote, Spika
ataamua iwapo swala hilo linaathiri au haliathiri maeneo au wilaya.
(3) Seneti inapopiga kura kuhusu swala linaloathiri maeneo au wilaya kila
seneta atakuwa na kura moja.
(4) Katika Seneti, isipokuwa pale ambapo Katiba hii inasema kinyume-
(a) kila eneo litakuwa na kura moja kwa niaba ya kiongozi wa eneo hilo
au, na endapo hakuna kiongozi wa ujumbe huo litaongozwa na mtu
mwingine yeyote kwa niaba ya ujumbe huo; na
(b) maswala yote yataamuliwa na thuluthi-mbili ya wingi wa idadi ya ujumbe
huo.
(5) Sheria ya kitaifa itakayotungwa kwa mujibu wa taratibu zilizowekwa kwa
kupitisha Miswada inayoathiri mweneo au wilaya, itatoa mazingira sawa
ambapo ujumbe wa Seneti utashauriana kwa ajili ya ibara ya (4)(a).
(6) Mwanachama yeyote wa Baraza la mawaziri au Naibu Waziri anaweza
kuhudhuria na kuzungumza katika Seneti, lakini hatashiriki uchaguzi wa
swala lolote la Seneti.
Kudhibitiwa kwa utaratibu
147.(1) Kila Bunge-
(a) litadhibiti taratibu zake lenyewe;
(b) linaweza kuanzisha kamati; na
(c) litatunga Kanuni za Bunge ili kudhibiti vikao vyake ikiwemo vikao vya
kamati zake.
(2) Bunge linaweza kuanzisha kamati za pamoja zinazojumuisha wabunge
kutoka mabunge yote mawili na kwa pamoja kudhibiti utaratibu wa kamati hizo.
(3) Marejeleo yoyote katika Katiba hii kwa mwanakamati yeyote wa Bunge, yana
chukuliwa kama marejeleo ya mwanakamati ya pamoja isipokuwa endapo
muktadha unapendekeza tofauti.
(4) Vikao vya kila mojawapo wa mabunge hayo havitazuiwa kuendelea kwa
sababu ya-
(a) pengo katika uanachama; au
(b) kuwepo au kushiriki kwa mtu yeyote asiyepaswa kuwepo au kushiriki
katika vikao vya bunge hilo.
Uwezo wa kutaka ushahidi
148. Katika kutekeleza majukumu yake-
(a) bunge lolote na yoyote katika kamati zake, inaweza kumwita mtu
yeyote anayesimamia ofisi ya umma au mtu binafssi kutoa ushahidi
mbele yake;
(b) kamati ya mojawapo wa bunge inaweza kumteua mbunge yeyote au
kumwajiri mtu yeyote wa kusaidia katika kutekeleza majukumu yake; na
(c) bunge lolote linaweza na mojawapo wa kamati zake litakuwa na
mamlaka ya Mahakama Kuu katika-
(i) kuhakikisha mahudhurio ya mashahidi na kuwaapisha, au
pengine;
(ii) kuwashurutisha kutoa ushahidi wa vibali; na
(iii) kutoa ombi la kuwahoji mashahidi walio katika mataifa ya nje.
Kufikiwa na umma
149. (1) Bunge-
(a) litafanya shughuli zake kwa njia ya uwazi, na kufanya vikao vyake na
vile vya kamati zake mbele ya umma; na
(b) litarahisisha kushiriki kwa umma katika jukumu la Bunge la kutunga
sheria na shughuli zake nyingine kamati zake.
(2) Bunge halitatenga umma au chombo chochote cha habari dhidi ya
kuhudhuria vikao isipokuwa katika hali mahsusi ambazo Spika ataamua
kwamba kuna sababu za kutosha kufanya hivyo.
Uwezo, haki na kinga
150.(1) Kutakuwa na uhuru wa kujieleza na kujadiliana Bungeni.
(2) Bunge kwa ajili ya kushughulikia majukumu yake kwa mpangilio na ukamilifu
linatoa uwezo , haki na kinga kwake, kamati zake na wabunge wake.
Sehemu ya 5 – Ziada
Usajili wa Sheria buniwa
151.(1) Kwa kupitia njia ya sheria Bunge litaanzisha-
(a) Rejista ya Sheria buniwa kwa umma itakayoandikwa katika Kiswahili
na Kiingereza kwa njia ya kuona na Breli chini ya Ulinzi wa Spika wa
Bunge; na
(b) taratibu nyingine za ziada kuhusu kuchapisha na kusambaza sheria
zilizotungwa.
(2) Nakala ya kila sheria buniwa itahifadhiwa katika Rejista ya Sheria buniwa.
(3) Nakala ya kila sheria buniwa iliyohifadhiwa katika Hifadhi iliyokubaliwa kuwa
sawa na msajili ni ushahidi wa vipengele vya sheria hiyo buniwa.
(4) Endapo kutakuwa na mgongano kati ya matoleo ya lugha tofauti ya sheria
buniwa, toleo litakalokuwa limetiwa saini na Rais wa Taifa litatumika.
(5) Serikali ya kitaifa itahakikisha kwamba sheria zote buniwa-
(a) zinakuwepo katika maktaba zote za umma; na
(b) zinakuwepo katika Breli na vyombo vingine vinavyofaa vipofu na
walio na ulemavu mwingine.
Makao ya Bunge
152. (1) Kuambatana na ibara (2), makao ya Bunge yatakuwa Nairobi.
(2) Vikao vya Bunge lolote vitafanyiwa katika sehemu nyingine, na vitaanza
wakati utakaoamuliwa na Bunge.
(3) Kila kutakapochaguliwa Bunge mpya, Rais wa Taifa kwa kupitia notisi ya
Gazeti maalumu la serikali, atateua mahali na tarehe, sio siku saba baada
ya kukamilika kwa kipindi cha Bunge lililopita katika kikao cha kwanaza cha
Bunge.
Kipindi cha Bunge
153. (1) Kipindi cha kila bunge ni miaka mitano kutoka tarehe ya kikao cha kwanza
baada ya uchaguzi isipokuwa katika Bunge kuu linavunjwa mapema kwa
mujibu wa Kifungu 180(8).
(2)Wakati wowote Kenya ikiwa katika vita, Bunge linaweza kuamua kwa njia ya
kura ya idadi isiyopungua thuluthi-mbili ya wabunge kuongeza kipindi cha
Bunge kwa muda usiozidi miezi sita.
(3) Kipindi cha bunge hakitaongezwa chini ya ibara ya (2)-
(a) kwa jumla ya zaidi ya miezi kumi na miwili; au
(b) kabla ya kukamilika kwa kipindi chake baada ya uchaguzi mkuu
unaofanyika kulingana na Kifungu 129(1).
Tume ya Huduma za Bunge
154.(1) Kuna Tume buniwa ya Huduma ya Bunge itakayojumuisha-
(a) mwenyekiti na makamu wake waliochaguliwa na Tume kutoka kwa
wana chama walioteuliwa kwa mujubu wa aya (b);
(b) wanachama saba walioteuliwa na Bunge kutoka miongoni mwa
wabunge ambapo-
(i) wanne watateuliwa kwa usawa kutoka Mabunge yote mawili na
chama au washrika katika muungano unaojenga serikali ya kitaifa
na ambao wawili kati yao watakuwa wanawake; na
(ii) watatu watakuwa wamteuliwa na vyama visivyo sehemu ya
serikali ya taifa, angalau mmoja wao atateuliwa kutoka kila Bunge
na angalau mmoja wao atakuwa mwanamke; na
(c) mwanamume na mwanamke walioteuliwa na Bunge kutoka
watu ambao si wabunge lakini wana uzoefu mkubwa kwa maswala
yanayohusu umma.
(2) Tume itateua makatibu wake.
(3) Mwanachama wa Tume atatoka ofisini-
(a) iwapo mtu huyo ni Mbunge-
(i) baada ya kukamilika kwa kipindi cha Bunge ambacho mtu huyo
alikuwa mbuge;
(ii) mtu huyo anakoma kuwa Mbunge; au
(iii) ikitokea hali kwamba mtu asingalikuwa Mbunge asingaliruhusiwa
kuchaguliwa katika wadhifa kama huo; au
(b) iwapo mtu huyo ni mteule, baada ya kufutiliwa mbali kwa uteuzi
wake na Bunge.
(4) Kando na ibara ya (3), baada ya kuvunjwa kwa Bunge, mwanachama wa
Tume aliyeteuliwa kwa mujibu wa ibara (1)(b) ataendelea kuwa ofisini hadi
mwanachama mwingine atakapoteuliwa na Bunge kushika nafasi yake.
(5) Tume ina jukumu la-
(a) kutoa huduma na vifaa ili kuhakikisha utendaji kazi wa Bunge;
(b) kujenga ofisi katika huduma ya Bunge na kuchagua na kusimamia
wafanyakazi;
(c) kutayarisha makadirio ya kila mwaka ya matumizi ya pesa katika
huduma za Bunge na kudhibiti bejeti yake;
(d) kuanzisha ama kibinafsi au katika mashirika husika, mipango ya
kukuza maadili ya demokrasia ya bunge; na
(e) kutekeleza majukumu mengine-
(i) muhimu kwa manufaa ya wabunge na wafanyakazi wa Bunge; au
(ii) yatakayopendekezwa na au kwa mujibu wa sheria.
Katiba mpya, Kenya Moja