Raport z badań ankietowych przeprowadzonych wśród ... - iCSE

Nowoczesne komputerowe metody kształcenia dla 

regionalnych kadr innowacyjnej gospodarki: iCSE 

Raport z badao ankietowych przeprowadzonych wśród 

pracowników naukowych Instytutu Fizyki i Instytutu Chemii 

Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 

Katowice 2011 

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Raport z badao surveyowych przeprowadzonych wśród 



Spis treści 

str. 

1. Wstęp i założenia metodologiczne………………………………………………. 3 

2. Analiza zgromadzonego materiału empirycznego………………………. 4 

2.1 Cechy społeczno-demograficzne badanych…………………………… 4 

2.2 Charakterystyka opinii pracowników naukowych nt. rynku 

pracy, kompetencji studentów, dostosowania programu 

kształcenia do rynku pracy i wdrożenia iCSE…………………………… 

7 

2.2.1 Studenci wobec wymagao współczesnego rynku pracy… 7 

2.2.2 Kompetencje studentów w oczach pracowników 

naukowych……………………………………………………………………………….. 16 

2.2.3 Czynniki wpływające na zwiększenie szans absolwentów 

kierunków ścisłych na rynku pracy…………………………………………. 

2.2.4 Powiązanie programu studiów z rynkiem pracy…………….. 

2.2.5 Wdrożenie kształcenia zintegrowanego z metodami 

komputerowymi – szanse i bariery………………………………………… 

3. Podsumowanie……………………………………………………………………………. 

4. Spis tabel i wykresów………………………………………………………………….. 

2




1. Wstęp i założenia metodologiczne 

W ramach projektu Nowoczesne komputerowe metody kształcenia dla regionalnych 

kadr innowacyjnej gospodarki: iCSE realizowanego na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, 

zaplanowano w pierwszych miesiącach jego trwania przeprowadzenie badao 

diagnostycznych, które stanowid mają jedną z podstaw modyfikacji programu kształcenia 

studentów fizyki i chemii zgodnie z potrzebami rynku pracy. W ramach analiz 

diagnostycznych zaplanowano przeprowadzenie badao wśród studentów fizyki i chemii 

(N=100), pracowników naukowych prowadzących zajęcia dydaktyczne ze studentami 

wymienionych kierunków (N=100) oraz dwukrotnie wśród firm innowacyjnych (N=100 i 

N=30). Badania wśród pracowników naukowych realizowane były z wykorzystaniem techniki 

wywiadu standaryzowanego. W badaniach wykorzystano standaryzowany kwestionariusz 

ankiety, który składał się z 23 pytao i metryczki. Pytania kwestionariuszowe o charakterze 

zamkniętym i otwartym równoważyły się kwestionariuszu. Umieszczenie wielu pytao o 

charakterze otwartym, bez kafeterii odpowiedzi, spowodowane było chęcią pozyskania 

szczegółowych opinii pracowników naukowych nt. zmian, które wprowadzi w ich pracy 

wdrożenie iCSE. 

Wywiady były realizowane wśród pracowników Instytutu Fizyki i Instytutu Chemii w 

czerwcu i lipcu 2011 r. Respondenci zostali dobrani do badao metodą celowego doboru 

próby. 

Podczas realizacji badao surveowych wśród pracowników naukowych starano się 

uzyskad odpowiedź na następujące pytania badawcze: 

 

 

 

 

Jaki jest obraz rynku pracy i pozycji studentów na nim 

Jak respondenci oceniają kompetencje studentów 

Jakie czynniki wpływają na zwiększenie szans studentów kierunków ścisłych 

na podjęcie pracy 

Czy kierunek, na którym wykładają w opiniach respondentów jest powiązany z 

potrzebami rynku pracy 

3




 

Jakie szanse i zagrożenia dostrzegają respondenci w związku z wdrożeniem 

(iCSE) kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi 

Zebrane kwestionariusze wywiadów z pracownikami naukowymi zostały zakodowane 

za pośrednictwem licencjowanego programu do obliczeo statystycznych SPSS. Następnie 

dokonano stosownych obliczeo, które stanowiły podstawę do napisania niniejszego raportu 

o charakterze diagnostycznym. Raport składa się z trzech zasadniczych części: wstępu, 

analizy danych empirycznych i podsumowania. 

2. Analiza zgromadzonego materiału empirycznego 

2.1 Cechy społeczno-demograficzne badanych 

Analizę zgromadzonego materiału empirycznego na podstawie badao przeprowadzonych 

wśród pracowników Instytutu Fizyki i Instytutu Chemii Uniwersytetu Śląskiego rozpoczęto od 

przybliżenia cech społeczno-demograficznych respondentów. 

Wśród respondentów pracujących w ww. instytutach – biorąc pod uwagę kryterium płci – 

dominowali mężczyźni, którzy stanowili 70% badanych (Tabela 1). 

Tabela 1 

Płed respondentów 

Wskazania N % 

kobiety 30 30,0 

mężczyźni 70 70,0 

suma 100 100,0 

Źródło: badania własne Uniwersytetu Śląskiego w ramach projektu: 

„Nowoczesne komputerowe metody kształcenia dla regionalnych kadr innowacyjnej gospodarki: iCSE” 

W Tabeli 2 przedstawiono podział badanych pracowników naukowych ze względu na ich 

wiek. Zmienna wieku badana była na poziomie porządkowym. Najliczniej wśród badanych 

reprezentowani byli pracownicy w wieku 31 – 40 lat (32%) oraz 51 – 60 lat (26%). O ile 

mniejsze odsetki w przedziałach brzegowych nie są zaskakujące, to wyraźnie mniejszy 

odsetek pracowników w wieku 41 – 50 lat (18%) wskazuje na pewną lukę. Szczegółowe 

wskazania respondentów przedstawiono w Tabeli 2. 

4




Tabela 2 

Wiek respondentów 

Wskazania (w latach) N % 

Poniżej 30 lat 9 9,0 

31 - 40 lat 32 32,0 

41 - 50 lat 18 18,0 

51 - 60 lat 26 26,0 

61 - 70 lat 15 15,0 

suma 100 100,0 



Staż pracy na Uniwersytecie Śląskim większości badanych wynosi do 15 lat (łącznie 

51%). W rozkładzie stażu pracy uwidacznia się dysproporcja: wyraźnie liczna grupa 

pracowników z długim stażem powyżej 30 lat (28%) oraz dośd liczne kategorie do 5 lat (19%), 

6 – 10 lat (17%) oraz 11 – 15 lat (15%). Pomiędzy 16 a 30 lat pracuje na UŚ tylko co piąty 

respondent. 

Tabela 3 

Staż pracy na Uniwersytecie Śląskim 

Wskazania N % 

poniżej 5 lat 19 19,0 

6 - 10 lat 17 17,0 

11 - 15 lat 15 15,0 

16 - 20 lat 5 5,0 

21 - 25 lat 7 7,0 

26 - 30 lat 9 9,0 

powyżej 30 lat 28 28,0 

suma 100 100,0 



Instytuty biorące udział w projekcie nie były reprezentowane w tej samej liczebności. 

Wśród badanych pracowników zdecydowaną większośd stanowili pracownicy Instytutu Fizyki 

(89%). Wynika to z przyjętych założeo badawczych. Dobór próby odbywał się metodą 

celową. Pracownicy Instytutu Fizyki stanowili większośd ze względu na kompleksowośd i 

zakres zmian, jakie wdrożenie iCSE spowoduje dla funkcjonowania tego Instytutu. W 

przypadku Instytutu Chemii, sytuacja jest inna. Ze względu na ograniczony zakres zmian, 

5




które spowoduje dla funkcjonowania tegoż Instytutu wdrożenie iCSE, do badao zaproszeni 

zostali ci jego pracownicy, którzy będą bezpośrednio związani z projektem. 

Tabela 4 

Instytut, w którym pracuje respondent 

Wskazania N % 

Instytut Fizyki 89 89,0 

Instytut Chemii 11 11,0 

suma 100 100,0 



Zróżnicowanie respondentów ze względu na tytuł/stopieo naukowy, który posiadają, 

jest wyraźnie zdominowane przez dwie kategorie: doktorów (45%) i profesorów (34%). 

Warto zwrócid uwagę, że pracownicy samodzielni stanowią niemal połowę badanych (49%) – 

szczegóły w Tabeli 5. 

Tabela 5 

Tytuł/stopieo naukowy respondenta 

Wskazania N % 

magister 6 6,0 

doktor 45 45,0 

doktor habilitowany 7 7,0 

profesor UŚ 8 8,0 

profesor 34 34,0 

suma 100 100,0 



2.2 Charakterystyka opinii pracowników naukowych nt. rynku pracy, 

kompetencji studentów, dostosowania programu kształcenia do 

rynku pracy i wdrożenia iCSE 

2.2.1 Studenci wobec wymagao współczesnego rynku pracy 

6




Analizę oceny kompetencji studentów i absolwentów należy poprzedzid analizą opinii 

pracowników naukowych nt. wymagao rynku pracy wobec młodych ludzi. Szczegółowe 

wskazania respondentów przedstawiono na Wykresie 1. 

Wykres 1 

Czynniki pomagające młodej osobie w znalezieniu pracy (w%) 

dobre wykształcenie 

znajomośd języków obcych 

posiadane umiejętności 

47 

46 

49 

znajomości 

33 

doświadczenie zawodowe 

26 

ambicja 

gotowośd do podnoszenia kwalifikacji 

21 

23 

kursy/certyfikaty 

umiejętnośd obsługi komputera 

14 

13 

przypadek 

10 

prawo jazdy 

dobry wygląd 

wysoka średnia 

2 

3 

4 

inne 

7 

0 10 20 30 40 50 60 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazad maksymalnie 3 odpowiedzi. 



Trzy najczęściej wskazywane czynniki to wykształcenie, znajomośd języków i 

posiadane umiejętności. Wszystkie te elementy mogą byd nabyte przez studenta w trakcie 

studiów. W przypadku dobrego wykształcenia i posiadanych umiejętności, cechy te dotyczą 

bezpośrednio badanych instytutów. Zapewnienie dobrego wykształcenia jest oczywiście 

hasłem ogólnikowym, lecz można je wiązad z dobrymi podstawami wiedzy. Posiadane 

umiejętności student może kształcid w zakresie zajęd warsztatowych, pracowni i 

7




laboratoriów. Te dwa czynniki można odnieśd do oceny wiedzy teoretycznej studentów oraz 

umiejętności praktycznych. 

Języki obce w pewnym sensie stały się na dzisiejszym rynku pracy normą i dobre 

opanowanie co najmniej jednego języka obcego jest warunkiem koniecznym znalezienia 

interesującej posady. Uczelnia wyższa ma w tym zakresie możliwości podnoszenia 

kompetencji językowej swoich studentów. Jak wskazał to jeden z respondentów, w 

przypadku nauk ścisłych dochodzi do pewnej kolizji priorytetów: czy podnosid ogólną 

kompetencję językową studentów, czy raczej w zakresie języka dyscypliny i języka 

technicznego. Oczywiście pożądane jest podnoszeniu obu tych kompetencji, jednak w 

sytuacji wyboru, ważniejsza zdaje się byd znajomośd języka specjalistycznego, gdyż ogólną 

kompetencję językową student mógłby podnieśd w łatwy sposób poza uczelnią. 

Pozostałe czynniki wskazywane przez respondentów można podzielid na trzy ogólne 

kategorie: zależne od uczelni, zależne od cech studenta (ambicja, wygląd) oraz niezależne od 

nikogo (przypadek). Dla dalszej analizy interesujące są tylko te czynniki, na które wpływ 

może mied uczelnia. Trzy najważniejsze zdaniem respondentów zostały już omówione. 

Pozostałe to: kursy/certyfikaty (14%), umiejętnośd obsługi komputera (13%) oraz w pewnym 

stopniu doświadczenia zawodowe (26%). Uczelnia nie jest w stanie zapewnid doświadczenia 

zawodowego wszystkim swoim studentom, lecz zdecydowanie może pomóc w uzyskaniu 

praktyk w firmach, dlatego czynnik ten został zaliczony do kontrolowanych przez Uczelnię. 

Podsumowując, można stwierdzid, że w opinii pracowników naukowych na sukces młodego 

człowieka na rynku pracy w dużym stopniu mają wpływ czynniki, których poziom zależy od 

oferty Uczelni. 

Powyższe rozważania należy wzbogacid o analizę opinii pracowników naukowych 

dotyczących oczekiwao pracodawców od kandydatów do pracy – szczegóły w Tabeli 6. 

Tabela 6 

Opinie pracowników naukowych dotyczące oczekiwao pracodawców od kandydatów do pracy 

(w %) 

8

Całkowicie nie 

ważne 

Nie ważne 

Ani ważne, ani 

nie ważne 

Ważne 

Bardzo 

ważne 

Trudno 

powiedzied 




oczekiwania 

pracodawców 

kwalifikacje zawodowe 0 0 3 64 33 0 

dyspozycyjnośd 1 1 6 54 38 0 

ukooczenie prestiżowej uczelni 1 2 28,3 55,6 12,1 1 

znajomości/ rekomendacje 4 3 14 46 32 1 

młody wiek kandydata na pracownika 0 9 40 44 5 2 

staż pracy 2 2 24,2 58,6 12,1 1 

sposób prezentacji swojej kandydatury 0 3 11 56 29 1 

rodzaj ukooczonej szkoły 2 3 22 59 14 0 

wygląd zewnętrzny 2 12 34 46 4 2 

sytuacja rodzinna 11 19 35 30 4 1 

posiadane doświadczenie zawodowe 0 3 4 59 34 0 

gruntowne opanowanie podstaw nauk ścisłych 3 5 26 46 18 2 

długośd okresu pozostawania bez pracy 2 12 27 48 4 7 

posiadane uprawnienia 0 3 8 71 17 1 

szybkie uczenie się nowych obowiązków 0 0 4 39 57 0 

prawo jazdy kat. B 3 13 29 46 7 2 

komunikatywnośd 0 0 8 60 32 0 

umiejętnośd samodzielnego rozwiązywania 

problemów w pracy 

0 0 2 19 79 0 

wiedza teoretyczna 0 7 26 54 13 0 

znajomośd konkretnego oprogramowania 5 3 23 49 20 0 

Uwaga: w tabeli podstawą odsetkowania są tylko odpowiedzi ważne. Źródło: badania własne Uniwersytetu 

Śląskiego w ramach projektu: 


Zdecydowanie umiejętnośd samodzielnego rozwiązywania problemów praktycznych była 

najczęściej wskazywana przez pracowników naukowych jako ważna dla pracodawców cecha 

potencjalnego kandydata do pracy. Aż 98% respondentów wskazało ją jako ważną lub bardzo 

ważną (w tym aż 79% jako bardzo ważną) dla potencjalnego pracodawcy. W tym świetle 

omówione poniżej przeszkody w postaci braku doświadczenia i umiejętności praktycznych 

zyskują dodatkowe znaczenie. Potwierdzenia wagi tych czynników daje szczegółowa analiza 

9




uzyskanych wyników. Jako ważne lub bardzo ważne dla pracodawców 97% respondentów 

uważa kwalifikacje zawodowe, a 93% posiadane doświadczenie zawodowe. Inne szczególnie 

ważne dla pracodawców czynniki to zdaniem respondentów: dyspozycyjnośd (92% wskazao 

jako ważne lub bardzo ważne), szybkie uczenie się nowych obowiązków (96% wskazao jako 

ważne lub bardzo ważne) i komunikatywnośd (92% wskazao jako ważne i bardzo ważne). 

Czynniki te należy uznad za niezależne od działao Uczelni. Tak więc trzy z sześciu 

najważniejszych zdaniem respondentów czynników ważnych dla pracodawcy to czynniki 

związane z praktyczną stroną wiedzy: kwalifikacjami, doświadczeniem i umiejętnościami 

zastosowania wiedzy w praktyce. Niewątpliwie więc sfera praktyczna wydaje się byd 

jednocześnie szczególnie ważna dla pracodawców i stanowid jedną z ważnych przeszkód dla 

studentów i absolwentów w poszukiwaniu pracy. 

Jak w takim razie wyglądają przeszkody, z którymi stykają się absolwenci badanych 

instytutów Chcąc poznad opinie respondentów na temat głównych czynników 

utrudniających absolwentom fizyki bądź chemii znalezienie pracy, prosiliśmy ich o wskazanie 

z kafeterii trzech najważniejszych, w ich opinii, czynników – szczegółowe wskazania 

przedstawiono na Wykresie 2. 

Głównym czynnikiem utrudniającym zdobycie pracy jest, zdaniem pracowników 

naukowych, deficyt atrakcyjnych miejsc pracy, gdzie absolwenci fizyki lub chemii mogliby 

znaleźd zatrudnienie (55%). Jest to zmienna w dużej mierze nie podlegająca kontroli Uczelni. 

Jedynym rozwiązaniem, które może byd wdrożone w odpowiedzi na taką ocenę sytuacji, jest 

zwiększenie kompetencji studentów w obszarze zarządzania tak, by sami mogli stworzyd 

nowe miejsca pracy. Nacisk na stymulowanie przedsiębiorczości studentów jest więc jednym 

z ważnych wniosków. Wiąże się to jednak ze wskazywaniem potencjalnych możliwości 

prowadzenia takiej działalności gospodarczej. 

Wykres 2 

Czynniki utrudniające absolwentom kierunków ścisłych zdobycie pracy (w %) 

10




55 

brak doświadczenia/praktyki 

47 

35 

brak umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce 

32 

29 

niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb 

nowoczesnej gospodarki 

29 

27 

trudnośd sprostania oczekiwaniom pracodawców 

10 

6 

niechęd do pracy 

6 

3 

inne 

5 

0 10 20 30 40 50 60 




Inne ważne czynniki utrudniające absolwentom zdobycie pracy, które są zależne od 

działao Uczelni to: brak doświadczenia/praktyki (47%), brak umiejętności wykorzystania 

wiedzy w praktyce (32%), niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb nowoczesnej gospodarki 

(29%). Dwa pierwsze z wymienionych czynników są ze sobą mocno związane. Wyraźną 

przeszkodą dla uzyskania zatrudnienia przez absolwentów kierunków ścisłych jest, zdaniem 

pracowników naukowych, brak doświadczenia i umiejętności praktycznych. W dużej mierze 

ich nabycie zależne jest od samego studenta, niemniej jednak opinia pracowników 

naukowych zdaje się byd potwierdzona przez przedstawicieli przedsiębiorstw, którzy 

wskazywali na mniejsze doświadczenie i umiejętności praktyczne absolwentów kierunków 

11




ścisłych niż kierunków technicznych. W tym sensie poprawienie szans absolwentów na rynku 

pracy wymaga położenia większego nacisku na stronę praktyczną studiów oraz na 

zwiększenie szans studentów na zdobycie doświadczenia zawodowego np. poprzez 

odbywane w firmach praktyki studenckie. Praktyki odbywane w nowoczesnych, 

innowacyjnych firmach, a także staranna ich ewaluacja umożliwiłyby lepsze dostosowanie 

kwalifikacji studentów do potrzeb nowoczesnej gospodarki. 

Ważna jest także postawa samych studentów. Respondenci wskazywali na małą 

mobilnośd (35%) i braki w umiejętności autoprezentacji (29%) jako znaczące przeszkody w 

zdobyciu pracy. 

Opisany obraz rynku pracy zestawid trzeba z oceną szans absolwentów na znalezienie 

pracy. Istotą kształcenia winno byd takie przygotowanie absolwenta, by ten mógł znaleźd 

zatrudnienie zgodne z własnym wykształceniem. W przeciwnym wypadku wysiłki obu stron 

uczestniczących w procesie kształcenia zostaną zmarnowane. Jak więc pracownicy naukowi 

oceniają szanse studentów na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie 

Tabela 7 

Ocena szans studentów na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie 

Wskazania N % 

na pewno znajdą pracę w wyuczonym zawodzie 10 10,0 

raczej znajdą pracę w wyuczonym zawodzie 51 51,0 

raczej nie znajdą pracy w wyuczonym zawodzie 35 35,0 

zdecydowanie nie znajdą pracy w wyuczonym zawodzie 2 2,0 

trudno powiedzied 2 2,0 

Suma 100 100,0 



W zdecydowanej większości (61%) respondenci uważają, że ich studenci znajdą pracę 

w wyuczonym zawodzie. Przeciwnego zdania jest ponad jedna trzecia pracowników 

naukowych (37%). Podsumowując, pracownicy naukowi w większości są przekonani o 

skuteczności kształcenia, które pozwala na znalezienie odpowiedniej pracy zgodnej z 

posiadanymi kwalifikacjami. 

Pytanie o ocenę szans na znalezienie przez studentów zatrudnienia zgodnego z 

wykształceniem zostało uzupełnione o dwa pytania otwarte, w których pracownicy naukowi 

12




proszeni byli o uzasadnienie swoich opinii. Pytanie o szanse na zdobycie pracy zgodnej z 

wykształceniem pełniło funkcję pytania filtrującego. Respondenci wskazujący, iż w ich opinii 

studenci mają szansę na zatrudnienie zgodne z wykształceniem, proszeni byli o uzasadnienie 

swojego stanowiska. Podobnie ci spośród pracowników naukowych, którzy byli odmiennego 

zdania, także proszeni byli o uzasadnienie. Dlatego też liczba respondentów 

odpowiadających na te pytania jest różna. 

Trzy dominujące w strukturze odpowiedzi na pytanie o to, dlaczego studenci mają 

duże szanse na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie, odnoszą się do kompetencji 

związanych z wykształceniem lub nabywanych podczas studiów – porównaj Wykres 3. Ponad 

połowa respondentów podkreślała, że wykształcenie ich studentów odpowiada na potrzeby 

rynku pracy, a większośd z nich podkreślała także element nowoczesności i innowacyjności 

tego rynku. Innymi słowy, studenci nie tylko posiadają wykształcenie, na które jest 

zapotrzebowanie na rynku pracy, ale także na rynku pracy związanym z nowoczesnymi 

technologiami. Wielu respondentów podkreślało, że na szanse zdobycia pracy zgodnej z 

wykształceniem wpływa wysoki poziom wiedzy, głównie z zakresu nauk ścisłych .Podkreślano 

także uniwersalny charakter tej wiedzy (36,1%). Studenci mają więc szansę na zdobycie pracy 

zgodnej ze swoim wykształceniem, ze względu na uniwersalnośd swojego wykształcenia i 

możliwośd wykorzystania go w różnych miejscach pracy. Samodzielnośd w rozwiązywaniu 

problemów i myśleniu wskazywało 19,1% respondentów. Te trzy odpowiedzi podkreślają 

specyfikę wykształcenia zdobytego w trakcie studiów, jako czynnika decydującego o 

szansach zdobycia zatrudnienia. Pozostałe czynniki wskazywane były zdecydowanie rzadziej. 

Potencjalne zatrudnienie w szkolnictwie wskazuje 8,2% respondentów. 

Wykres 3 

Dlaczego studenci mają duże szanse na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie (w %) 

13




ich wykształcenie odpowiada na 

potrzeby rynku nowych technologii 

50,8 

wpływa na to wysoki poziom 

wiedzy, jej uniwersalnośd i zakres 

36,1 

mają umiejętnośd samodzielnego 

rozwiązywania problemów, potrafią 

myśled 

19,7 

większośd z nich znajdzie pracę w 

szkole 

8,2 

w trakcie studiów student ma 

kontakt z instytutami badawczymi, 

gdzie nabywa wiedzy i umiejętności 

6,6 

jeśli będą o to zabiegad, na pewno 

znajdą pracę 

4,9 

inne 

3,3 

0 10 20 30 40 50 60 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż pytania miało charakter otwarty i respondenci mogli wskazad więcej niż 1 odpowiedź. 



Wśród respondentów deklarujących małe szanse studentów na znalezienie pracy w 

zawodzie większośd wskazywała na małe zapotrzebowanie na rynku pracy (59,5%) – więcej 

na Wykresie 4. Jest to wręcz dokładne zaprzeczenie odpowiedzi przytaczanej jako główna 

przyczyna znalezienia zatrudnienia. Można więc uznad, że szanse na znalezienie zatrudnienia 

przez studentów, pracownicy uzależniają od oceny sytuacji na rynku pracy. To 

zapotrzebowanie na fizyków bądź chemików będzie warunkowało te szanse. Kolejna 

najczęściej przytaczana odpowiedź stanowi tylko dalsze potwierdzenie wniosku z niewielkim 

zapotrzebowaniem: brak tego zapotrzebowania jest tu niejako uzasadniony charakterystyką 

gospodarki narodowej/regionalnej. 

14




Wykres 4 

Dlaczego studenci mają małe szanse na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie (w%) 

małe zapotrzebowanie na rynku 

pracy 

59,5 

gospodarka nie jest 

zorientowana na innowacyjnośd 

24,3 

nie ma zapotrzebowania na tylu 

nauczycieli 

18,9 

sa słabo przygotowani 

praktycznie 

16,2 

osoby szybko uczące się 

dostosowują się do potrzeb 

rynku pracy, przekwalifikowują 

się 

8,1 

inne 

13,5 

0 10 20 30 40 50 60 70 




Wskazanie na brak zapotrzebowania na tylu nauczycieli (18,9) stanowi potwierdzenie 

powyższych wniosków. Jest to także odwrócenie myślenia w kategoriach rynku pracy: obraz 

zapotrzebowania na absolwentów kierunku w edukacji decyduje o szansach na zatrudnienie. 

Słabe przygotowanie praktyczne absolwentów wskazywało tylko 16,2% respondentów. Jest 

to jednak ważne wskazanie w świetle opinii pracowników naukowych nt. oczekiwao 

pracodawców wobec absolwentów. 

2.2.2. Kompetencje studentów w oczach pracowników naukowych 

15




Dysponując oceną oczekiwao pracodawców, szans i przeszkód w zdobyciu pracy przez 

absolwentów, pora przyjrzed się ocenie studentów w oczach pracowników naukowych. 

Pytania o mocne i słabe strony studentów kooczących kierunek miały charakter pytao 

otwartych. W przypadku mocnych stron studentów respondenci wskazali 108, a w przypadku 

słabych stron 127 różnych odpowiedzi, które zostały następnie skategoryzowane. Chod 

niektóre z tych kategorii zdawad się mogą bardzo do siebie zbliżone, kryją się za nimi różne 

odpowiedzi, które niekoniecznie mogły znaleźd się w jednej i tej samej kategorii – pełna 

prezentacja rozkładów odpowiedzi w Wykresach 5 i 6. 

Analizując wskazane przez pracowników naukowych mocne strony studentów i 

absolwentów opuszczających kierunek, można dostrzec dominację cech związanych ze 

zdolnością do samodzielnego, elastycznego myślenia. Cztery z sześciu najczęściej 

wskazywanych kategorii odpowiedzi odnosi się do kompetencji związanych z otwartością 

umysłu: umiejętnośd samodzielnego myślenia i rozwiązywania zadao (55,1% wskazao), 

elastycznośd/otwartośd umysłu (26,5% wskazao), umiejętnośd uczenia się i wykorzystania 

wiedzy (22,4%) oraz umiejętnośd logicznego myślenia (21,4%). Szczególnie podkreślid należy 

najliczniejszą kategorię samodzielności w myśleniu i rozwiązywaniu problemów, jest ona 

bowiem dobrym odpowiednikiem najczęściej wskazywanej cechy ważnej dla 

przedsiębiorców: umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów. Inną ważną dla 

pracodawców cechą jest, zdaniem respondentów, umiejętnośd szybkiego uczenia się nowych 

obowiązków, czemu odpowiada inna z wymienionych cech. Pozostałe kategorie spośród 

najczęściej wskazywanych odnoszą się do wiedzy (gruntowne opanowanie podstaw z zakresu 

nauk ścisłych – 44,9% wskazao) i umiejętności (umiejętnośd zaawansowanej obsługi 

komputera/programowania – 33,7% wskazao). Cechy te również wydają się dobrze 

korespondowad z oczekiwaniami pracodawców. 

Wykres 5 

Mocne strony absolwentów kooczących kierunek (w %) 

16




umiejętnośd samodzielnego myslenia i rozwiązywania zadao 

55,1 

gruntowne opanowanie podstaw nauk ścisłych 

44,9 

umiejętnośd zaawansowanej obsługi komputera/programowania 

33,7 

elastycznośd/otwartośd umysłu 

26,5 

umiejętnośc uczenia się i wykorzystania posiadanej wiedzy 

22,4 

umiejętnośd logicznego myślenia 

21,4 

wiedza praktyczna/umiejętności 

11,2 

umiejętnośd/gotowośd do samokształcenia się 

9,2 

znajmośd nowoczesnej infrastruktury 

7,1 

ambicja/determinacja 

6,1 

umiejętnośd pracy w grupie 

6,1 

znajomośd języków obcych 

6,1 

znajomośd rynku pracy i jego narzędzi 

4,1 

systematycznośd, dokładnośc rzetelnośd 

4,1 

wykształcenie techniczne 

4,1 

inne 

6,1 

0 10 20 30 40 50 60 




Umiejętnośd obsługi komputera i programowania można uznad za jedną z ważniejszych 

dla absolwentów 

umiejętności praktycznych. Nasuwa się więc wniosek, że zdaniem 

17




pracowników naukowych, mocne strony studentów i absolwentów dobrze wpisują się w 

oczekiwania pracodawców. 

Ten pozytywny obraz należy jednak uzupełnid także pewnymi niepokojącymi 

obserwacjami: wiedza praktyczna i umiejętności były wskazywane jako mocna strona tylko 

przez 11,2% respondentów, a znajomośd nowoczesnej aparatury i infrastruktury przez 

zaledwie 7,1%. Absolwenci są więc, zdaniem pracowników naukowych, dośd dobrze 

przygotowani teoretycznie, posiadają pewne określone umiejętności związane z obsługą 

komputera oraz elastycznośd i otwartośd umysłu, są jednak niejako „surowi”, gdyż 

umiejętności praktyczne rzadko są podkreślane. 

Ocena słabych stron absolwentów kooczących studia z zakresu nauk ścisłych daje 

interesujący obraz. Najczęściej wskazywaną słabą stroną absolwentów jest ich niesolidnośd 

(26,9%). Określenia, którymi pracownicy naukowi opisywali studentów, obejmowały 

niefrasobliwe podejście do obowiązków, brak systematyczności, rzetelności, zaangażowania. 

Cechy te zebrane w jedną kategorię odnoszą się do cech właściwych samym studentom i w 

dużym zakresie niezależnych od całego procesu kształcenia czy też klimatu uczelni. W świetle 

tej oceny, kolejne cztery wskazywane kategorie odpowiedzi jawią się jako skutki braku 

zaangażowania studentów w proces kształcenia, a nie samych wykładowców. 

Niski poziom wiedzy 23,7% i słaba znajomośd języków obcych 22,6% związane są 

bezpośrednio ze zdobytym wykształceniem. Szczególnie niepokojący jest właśnie ów niski 

poziom wiedzy, gdyż blisko ¼ pracowników naukowych uważa, że ich studenci mają mała 

wiedzę w zakresie dyscypliny, którą studiują. W świetle opinii o niesolidności studentów, z 

jednej strony można uznad to za efekt nikłego wysiłku studentów, z drugiej jednak strony 

trzeba powiedzied, że absolwent opuszczający uniwersytet z niskim poziomem wiedzy 

świadczy na jego niekorzyśd. Nie można więc oddzielid opinii o niskim poziomie wiedzy od 

wniosków dotyczących efektów i poziomu kształcenia. 

Brak umiejętności samodzielnego myślenia i rozwiązywania problemów (23,7%), brak 

umiejętności posługiwania się wiedzą teoretyczną w praktyce (22,6%) oraz małe 

doświadczenie praktyczne (21,5%), odnoszą się do wskazanych przez wykładowców ważnych 

na rynku pracy kompetencji, które jednocześnie mogą byd rozwijane w trakcie studiów. Dośd 

duże odsetki respondentów wskazujących na braki studentów w tym zakresie pokazują 

18




ważne obszary, w których działania mogłyby byd podjęte tak, by zwiększyd szanse 

absolwentów na znalezienie pracy. 

Wykres 6 

Słabe strony absolwentów kooczących kierunek (w %) 

brak systematyczności, rzetelności, zaangażowania/niefrasobliwośd 

26,9 

niski poziom wiedzy 

brak umiejętności samodzielnego myślenia, rozwiązywania realnych 

problemów 

słaba znajomośd języków obcych 

brak umiejetności posługiwania się wiedzą teoretyczną w praktyce 

brak umiejętnosci autoprezentacji 

zbyt małe doświadczenie praktyczne/mała liczba praktyk 

23,7 

22,6 

22,6 

21,5 

21,5 

21,5 

brak znajomości rynku pracy i wiedzy nt. narzędzi na nim stosowanych 

brak znajmomości nowoczesnych technologii komputerowych i 

programistycznych 

16,1 

18,3 

brak umiejętności pracy w grupie 

niska kompetencja w zakresie języka polskiego 

4,3 

5,4 

inne 

7,5 

0 5 10 15 20 25 30 




Do stosunkowo często wskazywanych słabości należą niskie kompetencje w zakresie 

zdolności poruszania się studentów po rynku pracy: brak umiejętności autoprezentacji 

(21,5%), brak znajomości rynku pracy i narzędzi stosowanych na nim (18,3%). Także w tym 

obszarze istnieje pole do działao uczelni, lecz raczej na poziomie instytucji wspomagających 

typu Biuro Karier. 

19




Poważnie, w świetle diagnozy projektu, należy przyjrzed się kompetencjom 

studentów w zakresie obsługi komputera i programowania. Aż 16,1% pracowników 

naukowych wskazało brak znajomości nowoczesnych technologii komputerowych jako 

powód trudności studentów w znalezieniu pracy w zawodzie. Chod nie jest to najważniejszy 

czy najczęściej wymieniany powód, to jednak problem niedoborów kompetencji w tym 

zakresie jest dostrzegany. 

Pracownicy naukowi uznają umiejętnośd samodzielnego rozwiązywania problemów w 

pracy jako najważniejsze kryterium przy ocenie kandydata do pracy. Jednakże problemy, z 

którymi spotykad się będą w swojej pracy zawodowej dzisiejsi studenci, mogą mied bardzo 

różny charakter. Często problemy, z którymi stykają się studenci w trakcie studiów, mają 

charakter typowy, podręcznikowy, gdzie otrzymad możemy jedno standardowe rozwiązanie. 

Rzeczywistośd bywa jednak bardziej złożona od modeli. Dlatego też problemy te nie 

posiadają jednego dającego się obliczyd rozwiązania, a raczej mają charakter otwarty. 

Kompetencje w rozwiązywaniu problemów typowych niekoniecznie przekładają się na 

kompetencje w rozwiązywaniu problemów praktycznych. Pracownicy naukowi pytani byli o 

ocenę kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów obu typów. 

Oba pytania miały charakter pytao otwartych. Respondenci wskazywali często na 

więcej niż jedną odpowiedź. Duża częśd respondentów oceniała kompetencje, opisując ich 

poziom jako wysoki, średni bądź niski. Często towarzyszyło tym ocenom uzasadnienie, albo 

komentarze, które ujęte zostały w ogólniejsze kategorie. Wykresy 7 i 8 ilustrują rozkłady 

kategorii odpowiedzi na pytania dotyczące obu rodzajów kompetencji. 

Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów typowych oceniana była 

w kategoriach od niskich do bardzo wysokich. Nie pojawiły się odpowiedzi, które można by 

zakwalifikowad jako bardzo niskie oceny. Ponad 1/3 respondentów oceniła kompetencje 

studentów w tym zakresie jako średnie (37,8%), a ¼ jako niskie lub wysokie (24,4% łącznie 

kategorie wysoka i bardzo wysoka ocena). Oceny te należy uznad za umiarkowanie 

pozytywne. 

Wykres 7 

Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów modelowych/typowych (w %) 

20




nisko 

25,5 

średnio 

37,8 

w ysoko 

22,4 

bardzo w ysoko 

2 

są chłonni w iedzy, kreatyw ni, potrafią myśleć 

16,3 

studenci nie są samodzielni w myśleniu, nauce, 

rozw iązyw aniu problemów 

15,3 

poziom jest zróżnicow any, zależy od opanow ania w iedzy 

teoretycznej i zaangażow ania studenta 

14,3 

mają deficyt w iedzy jeszcze od szkoły gimnazjalnej 

w ynikajace z w adliw ego systemu kształacenia 

8,2 

mają gruntow ną w iedzę z przemiotów ścisłych 

5,1 

tego typu kompetencje nie są w ypracow ane, bo nie jest na nie 

kładziony nacisk w procesie kształcenia 

5,1 

początkow o są bardzo niskie, potem trochę się to popraw ia 

4,1 

niski poziom posiadanej w iedzy 

3,1 

inne 

2 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż pytania miało charakter otwarty i respondenci mogli wskazad więcej niż 1 

odpowiedź. Źródło: badania własne Uniwersytetu Śląskiego w ramach projektu: 


Kategorie opisowe są podobnie zróżnicowane jak kategorie ocen. Niemal taki sam 

odsetek pracowników naukowych odpowiadał, że studenci są chłonni wiedzy, potrafią 

myśled, są kreatywni (16,3%), jak i że nie są samodzielni w myśleniu, nauce i rozwiązywaniu 

problemów (15,3%). Podobny odsetek wskazywał też, że jest to zależne od samych 

studentów, poziomu opanowania wiedzy i zaangażowania (14,3%). Pozostałe kategorie są 

zdecydowanie rzadziej wymieniane. 

Wykres 8 

21




Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów praktycznych (w %) 

bardzo nisko 

11,2 

nisko/ słabo 

23,5 

średnio 

27,6 

dobrze/w ysoko 

19,4 

bardzo dobrze/w ysoko 

2 

programy na uczelni przygotow ane są do przekazyw ania teorii, nie 

zmuszają do dodatkow ej aktyw ności, praktyki 

19,4 

nie traktują studiów z należytym zaangażow aniem 

14,3 

niejednoznacznie część studentów ma dobre, a część złe 

13,3 

mają deficyt w iedzy z w cześniejszych etapów kształcenia 

9,2 

cechuje ich samodzielność w działaniu i pomysłow ość, co 

dodatkow o ułatw ia rozw iązyw anie problemów 

dostęp do laboratoriów i najnow ocześniejszych technologii ułatw ia 

rozw ijanie i dostosw anie tych kompetencji 

w ynika to z indyw idualnych predyspozycji osób, które decydują się 

na studiow anie tego kierunku 

9,2 

9,2 

9,2 

studenci potrafią rozw iązyw ać problemy praktycznie tylko w edług 

określonego schematu 

6,1 

brak nauki now czesnych metod instrumentalnych, które są 

w ykorzystyw ane w gospodarce 

3,1 

chętnie podejmują się rozw iązyw ania problemów 

1 

inne 

3,1 

0 5 10 15 20 25 30 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż pytania miało charakter otwarty i respondenci mogli wskazad więcej niż 1 

odpowiedź. Źródło: badania własne Uniwersytetu Śląskiego w ramach projektu: 


Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów praktycznych również 

została dokonana przez pracowników naukowych na skali od bardzo niskich do bardzo 

wysokich. Warto podkreślid, że w przypadku oceny kompetencji studentów w rozwiązywaniu 

problemów typowych, modelowych nie pojawiła się w ogóle kategoria bardzo niskie, w tym 

przypadku ocenę bardzo niską przyznało kompetencjom studentów 11,2% respondentów. 

Łącznie, ponad 1/3 respondentów oceniła kompetencje studentów w rozwiązywaniu 

problemów praktycznych nisko lub bardzo nisko. Mniejsze (w porównaniu z oceną 

rozwiązywania problemów typowych) są odsetki respondentów oceniających kompetencje 

studentów jako średnie i wysokie. Oznacza, to, że pracownicy naukowy lepiej oceniają 

22




kompetencje studentów w zakresie rozwiązywania problemów modelowych niż 

praktycznych. Jako potwierdzenie tego sądu można przywoład fakt, że wśród ocen 

opisowych duże są odsetki ocen negatywnych lub zrelatywizowanych: wskazania, iż program 

nauczania nastawiony jest na przekazywanie teorii, a nie rozwiązywanie problemów (19,4%); 

że studenci nie traktują studiów poważnie, z wystarczającym zaangażowaniem (14,3%); że 

studenci mają deficyty wiedzy z wcześniejszych etapów kształcenia (9,2%), a kompetencje są 

zróżnicowane wśród studentów (13,3%). Wśród pozytywnych w swym charakterze kategorii 

ocen opisowych żadna nie przekroczyła 10%. Podsumowując powyższą analizę, można 

stwierdzid, że pracownicy naukowy oceniają kompetencje studentów w zakresie 

rozwiązywania problemów praktycznych wyraźnie gorzej niż ich kompetencje w zakresie 

rozwiązywania problemów modelowych. To, że studenci potrafią rozwiązywad problemy 

tylko według określonego schematu przyznaje 6,1% respondentów. 

2.2.3 Czynniki wpływające na zwiększenie szans absolwentów 

kierunków ścisłych na rynku pracy 

Ważnym czynnikiem zwiększającym szanse absolwentów kierunków ścisłych na rynku 

pracy będzie dopasowanie do oczekiwao pracodawców. Ważnym obszarem tego 

dopasowania są kompetencje studentów w obszarze wiedzy teoretycznej i umiejętności 

praktycznych. Cechy te muszą byd nie tylko na wystarczająco wysokim poziomie, ale także 

muszą byd zbilansowane. Ocena tego, w jakim stopniu studenci wykorzystają wiedzę i 

umiejętności nabyte podczas studiów, jest traktowana jako wskaźnik dopasowania programu 

kształcenia do rynku pracy. 

W trakcie badao pracownicy naukowi poproszeni zostali o ocenę stopnia 

wykorzystania przez absolwentów Uniwersytetu Śląskiego zatrudnionych w innowacyjnych 

firmach wiedzy teoretycznej nabytej podczas studiów. Największy odsetek respondentów 

(43%) wskazał na duży stopieo wykorzystania wiedzy teoretycznej, 35% na średni. Tylko 4% 

ankietowanych odpowiedziało, że studenci w małym stopniu wykorzystują w pracy wiedzę 

teoretyczną, a 3% - nie umiało na to pytanie odpowiedzied. Co znamienne, żaden z 

respondentów nie ocenił poziomu wykorzystania wiedzy teoretycznej przez absolwentów 

jako bardzo małego. Ogólnie rzecz ujmując, 58% oceniło stopieo wykorzystania wiedzy 

23




teoretycznej pozytywnie, co oznacza, że wykładowcy akademiccy uważają przekazywane w 

toku studiów treści teoretyczne za ważne i użyteczne w życiu zawodowym. 

Tabela 8 

Stopieo wykorzystania wiedzy teoretycznej nabytej podczas studiów przez absolwentów 

zatrudnionych w firmach innowacyjnych (w %) 

wskazania N % 

bardzo duży 15 15,0 

duży 43 43,0 

średni 35 35,0 

mały 4 4,0 


suma 100 100,0 



Nieco gorzej wyglądają rozkłady częstości w przypadku pytania o wykorzystanie 

wiedzy praktycznej przez absolwentów w ich pracy zawodowej. W tym wypadku najwięcej 

wskazao dotyczyło średniego wykorzystania wiedzy (34% respondentów), a dopiero na 

drugim miejscu dużego – 33%. Jednak podobnie jak w przypadku pytania o wykorzystanie 

wiedzy teoretycznej odsetek odpowiedzi pozytywnych (wskazania „duży” i „bardzo duży”) 

stanowił większośd wszystkich odpowiedzi i wyniósł 51%. Dwukrotnie większy był natomiast 

odsetek respondentów oceniających wykorzystanie wiedzy praktycznej negatywnie. W 

sumie wyniósł on 8%, z czego 7% respondentów oceniło to wykorzystanie wiedzy jako małe, 

a 1% jako bardzo małe. Dwa razy większy był też odsetek respondentów (6%), którzy nie byli 

w stanie udzielid odpowiedzi na to pytanie. 

Mimo że w przypadku obu pytao liczba odpowiedzi pozytywnych stanowi większośd, 

to jednak większy odsetek odpowiedzi negatywnych wśród pracowników naukowych należy 

tłumaczyd, zwłaszcza w kontekście innych pytao tym, że wiedza praktyczna studentów 

zdobyta na uczelni jest zbyt niska, by mogła byd ona właściwie wykorzystane w pracy 

zawodowej. 

Tabela 9 

Stopieo wykorzystania umiejętności praktycznych nabytych podczas studiów przez absolwentów 

zatrudnionych w firmach innowacyjnych (w %) 

wskazania N % 

bardzo duży 18 18,0 

duży 33 33,0 

24




średni 34 34,0 

mały 7 7,0 

bardzo mały 1 1 


brak odpowiedzi 1 1,0 

suma 100 100,0 



Potwierdzeniem tego stanowiska okazują się byd wyniki uzyskane z analizy kolejnego 

pytania. Mając na uwadze dostosowanie kierunku do rynku pracy, poprosiliśmy 

pracowników naukowych o wskazanie rozwiązao, które przyczyniłyby do wykorzystania przez 

absolwentów w większym stopniu zdobytej w czasie studiów wiedzy w późniejszej pracy 

zawodowej. Pytanie to miało charakter otwarty, wobec tego respondenci mogli udzielid 

więcej niż jednej odpowiedzi, stąd też uzyskane wyniki procentowe nie sumują się do stu. 

Wszystkie odpowiedzi zostały skategoryzowane, co przedstawia poniższy wykres. 28,3% z 

nich wskazało, że drogą do sukcesu jest zwiększenie liczby praktyk zawodowych i ułatwienie 

studentom dostępu do nich, natomiast 23,2% ankietowanych widziało rozwiązanie w 

zwiększeniu liczby zajęd praktycznych, warsztatowych i laboratoryjnych. Odpowiedzi 

uzyskane od respondentów w tym pytaniu są więc uzupełnieniem pytao poprzednich. 

Wykres 9 

Co można zrobid by absolwenci kierunku w większym stopniu wykorzystywali zdobytą wiedzę w 

pracy zawodowej (w %) 

25




zwiększyc liczbę/ułatwid dostep do praktyk 

28,3 

zwiększyd liczbę zajęd praktycznych, warsztatowych, laboratoryjnych 

23,2 

podjąd współpracę z firmami, by studenci mogli uczestniczyd w 

realnych projektach 

19,2 

zapoznac się z wymaganiami rynku/firm 

16,2 

umożliwid studentom pracę na najnowoczesniejszej apraturze 

studenci powinni dostawad zadania do samodzielnego rozwiązywania, 

a trudniejsze w grupach 

przygotowad program tak, by umiejętności były przydatne w pracy 

zawodowej 

zintegrowad nauczanie teoretyczne z metodami komputerowymi 

12,1 

11,1 

10,1 

9,1 

rozwijad gospdarkę w kierunku innowacyjności co stworzy miejsca 

pracy dla absolwentów 

poprawa umiejętności praktyczynych i wykorzystywania zdobytej 

wiedzy 

zwiększyd wymagania wobec studentów 

jest to skutkiem biernej postawy studentów 

7,1 

6,1 

5,1 

5,1 

większy nacisk na języki obce 

zmodyfikowad program kształcenia na wszystkich szczeblach poprzez 

większy nacisk na przedmioty ścisłe 

4 

4 

możliwośd uzyskania certyfikatów/uprawnieo 

zmniejszyd nacisk/liczbę przedmiotów teoretycznych 

organizowad wymiany zagraniczne 

3 

3 

3 

poszerzyd uniwersalna ofertę 

2 

inne 

6,1 

0 5 10 15 20 25 30 




Ważną pozycję stanowi także odpowiedź, by podjąd współpracę z firmami po to, aby 

umożliwid studentom uczestnictwo w realnych projektach. Wskazuje ona wyraźnie na 

potrzebę współpracy między uczelnią a uczestnikami rynku pracy, a potwierdzeniem tego 

jest kolejna kategoria postulująca zapoznanie się z wymogami firm. Pracownicy naukowi 

26




mają więc pełną świadomośd konieczności dostosowania programu kształcenia do wymagao 

potencjalnych pracodawców. Nieco niżej w hierarchii liczby wskazao można znaleźd sugestię 

by umożliwid studentom pracę na najnowocześniejszej aparaturze (12,1%) i powierzyd 

studentom zadania do samodzielnej realizacji, a w trudniejszych przypadkach grupom 

studentów (11,1%). 

Jak łatwo zauważyd, wśród 19 wymienionych kategorii aż 10 odnosi się do 

praktycznych umiejętności czy kwalifikacji. 

Podobne wnioski wysuwają się z analizy kolejnego pytania otwartego. Respondenci 

byli proszeni w nim o przedstawienie swojej opinii na temat działao, na które powinien byd 

położony nacisk by zwiększyd szanse absolwentów na rynku pracy. W sumie respondenci 

udzielili 292 odpowiedzi na to pytanie, co daje niemal 3 wskazania na ankietowanego. Jeśli 

uwzględnid fakt, że w niektórych przypadkach odpowiedzi trafiły do tej samej kategorii, 

liczba ta może byd nawet wyższa. W efekcie kategoryzacji odpowiedzi powstało 9 kategorii 

(szczegóły - Wykres 10). W oczach ankietowanych najważniejszą rzeczą umożliwiającą 

zwiększenie szans na zatrudnienie jest nauczenie studentów w trakcie kształcenia 

samodzielnego rozwiązywania problemów. Tak odpowiedziało aż 72% respondentów. Dużą 

liczbą wskazao wyróżniały się też odpowiedzi - korzystanie z nowoczesnych technologii (48%) 

oraz treści zawarte w kategorii modelowanie kształcenia w oparciu o potrzeby pracodawców 

(47%). To wskazuje, że pracownicy naukowi mają świadomośd konieczności zachodzenia 

zmian w sposobach nauczania. Kształcenie uniwersyteckie nie może spełniad swoich 

standardów w oderwaniu od przeobrażeo, którym podlega rzeczywistośd rynkowa. Oprócz 

kształtowania umiejętności praktycznych, ważne jest zwrócenie uwagi na nowoczesną 

infrastrukturę i wyposażenie uczelni w najnowszy sprzęt – te elementy, zdaniem 

wykładowców, stanowią trzon budowania szans na rynku pracy. Dominujące kategorie 

odpowiedzi są też ze sobą związane: dostęp do nowoczesnej aparatury pozwala na lepsze 

przygotowanie praktyczne, obycie ze sprzętem i w efekcie poprawę umiejętności w zakresie 

samodzielnego rozwiązywania zadao praktycznych. 

Wykres 10 

Działania, na które powinien byd położony szczególny nacisk by zwiększyd szanse absolwentów na 

rynku pracy (w %) 

27




uczenie samodzielnego rozwiązywania problemów 

72 

korzystanie z nowoczesnych technologii 

48 

modelowanie treści kształcenia w oparciu o 

potrzeby pracodawców 

47 

zwiększenie liczby dwiczeo laboratoryjnych 

39 

pomoc w znalezieniu praktyk zawodowych 

34 

utworzenie kół zainteresowao zgodnie z 


21 

ułatwienie dostepu do materiałów dydaktycznych, 

np. poprzez publikację ich w Internecie 

wzbogacenie zajęd teoretycznych o prezentacje z 

wykorzystaniem wizualizacji komputerowych 

15 

15 

inne 

1 

0 10 20 30 40 50 60 70 80 




W pytaniu dotyczącym działao pozwalających na lepsze wykorzystanie wiedzy w 

pracy zawodowej absolwentów, 3% respondentów odpowiedziało, że zalicza się do nich 

możliwośd uzyskania certyfikatów i uprawnieo. W jednym z pytao zapytaliśmy 

wykładowców, czy studenci w trakcie studiów na danym kierunku mogą nabyd 

specjalistyczne uprawnienia (szczegóły – Tabela 10). Odpowiedzi były w tym zakresie nieco 

zaskakujące. 47% ankietowanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej, 38% negatywnej, a 15% 

nie umiało odnieśd się do tej kwestii. Może to oznaczad, że częśd wykładowców nie orientuje 

się w ofercie dydaktycznej swojego wydziału. 

28




Tabela 10 

Czy studenci mogą nabyd specjalistyczne uprawnienia w czasie studiów na danym kierunku 

wskazania N % 

tak 47 47,0 

nie 38 38,0 


suma 100 100,0 



Jedyna zmienna różnicująca odpowiedzi to przynależnośd instytutowa. Większy 

odsetek negatywnych odpowiedzi występuje w przypadku Instytutu Chemii (72,7%) niż Fizyki 

(33,7%). Natomiast odpowiedzi z kategorii „trudno powiedzied” wskazywali tylko pracownicy 

Instytutu Fizyki. Obraz, który rysuje się z tych danych wskazuje, że najprawdopodobniej w 

przypadku oferty instytutu fizyki w zakresie dodatkowych uprawnieo jest ona większa niż 

Instytutu Chemii. 

Wśród 47 respondentów, którzy odpowiedzieli, że studenci w czasie studiów mogą 

zdobyd dodatkowe certyfikaty, 46 wskazało na konkretne uprawnienia. 

Wymieniane przez respondentów uprawnienia to (N = 46): 

Uprawnienia nauczycielskie (50%) 

Uprawnienia informatyczne i związane z programowaniem (43,5,%) 

Uprawnienia radiologiczne (13%) 

Obsługa sprzętu i oprogramowania służącego do pracy w laboratoriach (6,5%) 

Przygotowanie do zdobycia certyfikatu językowego (6,5%) 

Inne (13%) 

Odpowiedzi bywały często zróżnicowane, ale można było podzielid je na określone kategorie. 

Uprawnienia nauczycielskie wskazała połowa respondentów, a 43,5% uprawnienia związane 

z oprogramowaniem. Jeśli przejśd do poziomu odpowiedzi szczegółowych (sprzed 

skategoryzowania) to dośd często wskazywano na certyfikaty Cisco, Microsoft. Uprawnienia 

radiologiczne wskazywało 13% respondentów, obsługę sprzętu i oprogramowania służącego 

do pracy w laboratoriach (6,5%) oraz przygotowanie do certyfikatów językowych (6,5%). 

Dominacja uprawnieo nauczycielskich i informatycznych wiąże się z uniwersalnością tych 

uprawnieo. Uprawnienia nauczycielskie stanowią dla studentów swoiste zabezpieczenie na 

29




rynku pracy - jeśli nie znajdą zatrudnienia w firmach, gdzie wykorzystają swoją wiedzę w 

praktyce, to mogą poszukiwad zatrudnienia związanego z wykształceniem w szkolnictwie. 

Uprawnienia informatyczne i programistyczne są szczególnie interesującą kategorią z racji 

dużego zróżnicowania treści odpowiedzi włączonych do tej samej kategorii. Ze względu na 

niejasnośd lub nieprecyzyjnośd części odpowiedzi, kategoria ta nie została rozdzielona na 

bardziej szczegółowe zakresy uprawnieo. 

Ankietowani, którzy na pytanie o możliwośd zdobycia uprawnieo w trakcie studiów 

udzielili odpowiedzi negatywnej, poproszeni zostali o to, aby wskazad przyczynę takiego 

stanu. Z 38 respondentów, którzy udzieli odpowiedzi negatywnej, uzasadniło ją tylko 28. 

Przyczyny, dla których brak jest możliwości zdobycia tego typu uprawnieo w trakcie studiów 

(N = 28): 

Nie ma takiej potrzeby/nie odczuwamy takiej potrzeby (32,1%) 

Brak uprawnieo do nadawania certyfikatów; daje się dobre podstawy do zdobycia 

tych uprawnieo (28,6%) 

Przeszkody organizacyjne (21,4%) 

Brak nastawienia na taki program nauczania (14,3%) 

Brak funduszy na certyfikaty (10,7%) 

Przeszkody zewnętrzne (administracyjne, polityczne) (10,7%) 

Najwięcej osób, które w ogóle udzieliły odpowiedzi na to pytanie, uznawało, że nie ma 

potrzeby by umożliwid zdobycie specjalistycznych uprawnieo w czasie studiów (32,1%). Może 

to świadczyd o tym, że częśd wykładowców nie dostrzega konieczności dostosowania się do 

rynku pracy w tym obszarze. Tradycyjnie pojmowaną rolą Uniwersytetu było certyfikowanie 

umiejętności w postaci dyplomu. Posiadanie dyplomu uczelni powinno byd samo w sobie 

certyfikatem, stąd dla niektórych pracowników naukowych certyfikaty wystawione przez 

instytucje zewnętrzne mogą byd niepotrzebnym elementem kształcenia akademickiego. 

Nieco mniej, bo 28,6% oceniło, że uczelnia daje dobre podstawy do zdobycia tych 

uprawnieo, ale sama nie ma możliwości nadawania certyfikatów. Również w tym przypadku 

można odwoład się do tradycyjnie pojmowanej roli uczelni. Absolwenci są przygotowani do 

30

Zdecydowanie 

się zgadzam 

Raczej się 

zgadzam 

Ani się zgadzam, 

ani się nie 

zgadzam 

Raczej się nie 

zgadzam 

Zdecydowanie 

się nie zgadzam 

Trudno 

powiedzied 




tego by stosowne uprawnienia i certyfikaty zrobid, lecz nie jest rolą uczelni by takowe 

certyfikaty im dostarczyd. 21,4% badanych wskazało na przeszkody organizacyjne (głównie 

związane z administracją i niechęcią do zmian). Najmniej respondentów (10,7%) jako 

przyczynę podało brak funduszy i przeszkody zewnętrzne (także głównie o charakterze 

administracyjnym np. ograniczenia płynące ze strony MNiSW). Obraz, który się wyłania 

można krótko opisad w następujący sposób. Uczelnia nie dostarcza uprawnieo, a jedynie 

przygotowuje do ich zdobycia. Student, jeśli będzie tego chciał, sam zdobędzie uprawnienia, 

a wprowadzenie certyfikatów na uczelni wiąże się problemami administracyjnymi i 

finansowymi (które w pewnych zakresach np. finansowania uczelni) na siebie nachodzą. 

2.2.4 Powiązanie programu studiów z rynkiem pracy 

Problem powiązania programu studiów z oczekiwaniami rynku pracy pojawiał się już 

wcześniej, teraz jednak musi zostad poddany dokładniejszej analizie. 

Respondenci zostali poproszeni o opinie dotyczące oczekiwao pracodawców od 

kandydatów do pracy. Analogiczne pytanie postawione zostało w pozostałych etapach 

badania ilościowego: studentom i pracodawcom. Pytanie składało się z szeregu twierdzeo, 

wobec których respondenci mogli przyjąd postawę od pełnej akceptacji do całkowitej 

dezaprobaty. Szczegóły przedstawia Tabela 11. 

Tabela 11 

Opinie pracowników naukowych dotyczące funkcjonowania programów nauczania w odniesieniu 

do rynku pracy (w %) 

Stwierdzenia 

Przy tworzeniu/modyfikacji programów 

kształcenia w konkretnych 

zawodach/specjalnościach uczelnie powinny 

współpracowad z pracodawcami 

reprezentującymi określone branże 

Należy częściej modyfikowad treści kształcenia 

poszczególnych kierunków – zgodnie z 

61,0 33,0 2,0 3,0 0,0 1,0 

49,0 28,0 7,0 11,0 5,0 0,0 

31





Uczelnia powinna szczególnie dbad o to, aby 

studenci swoje praktyki zawodowe odbywali w 

firmach innowacyjnych 

W swoich miejscach pracy studenci 

wykorzystują swoje kompetencje 

Przy tworzeniu/modyfikacji programów 

kształcenia w konkretnych 

zawodach/specjalnościach wydział/instytut 

współpracuje z pracodawcami 

reprezentującymi określone branże 

Na wydziale treści kształcenia w ramach 

poszczególnych kierunków modyfikowane są 

zgodnie z potrzebami rynku pracy 

Studenci wydziału/instytutu bez większego 

problemu znajdują praktyki w firmach 

innowacyjnych 

Coraz większą rolę w procesie kształcenia 

studentów odgrywają nowoczesne technologie 

informatyczne 

67,0 24,0 6,0 3,0 0,0 0,0 

16,0 31,0 25,0 15,0 2,0 11,0 

4,1 24,5 25,5 26,5 12,2 7,1 

8,1 34,3 26,3 19,2 9,1 3,0 

4,0 31,0 26,0 12,0 3,0 24,0 

47,0 39,0 8,0 6,0 0,0 0,0 




Trzy pierwsze twierdzenia miały charakter wolicjonalny i dotyczyły tego jak powinno 

byd. Pozostałe odnosiły się do aktualnego stanu na uczelni. 94% pracowników naukowych 

zgadza się (łącznie obie kategorie) z twierdzeniem, że „przy tworzeniu/modyfikacji 

programów kształcenia w konkretnych zawodach/specjalnościach uczelnie powinny 

współpracowad z pracodawcami reprezentującymi określone branże”. Podobnie wysoki 

(91%) jest odsetek respondentów zgadzających się z tym, że „Uczelnia powinna szczególnie 

dbad o to, aby studenci swoje praktyki zawodowe odbywali w firmach innowacyjnych”. W 

obu tych przypadkach odsetek pracowników naukowych, którzy się z tym twierdzeniem nie 

zgadzali był bardzo niski (3%). Twierdzenie, iż „należy częściej modyfikowad treści kształcenia 

poszczególnych kierunków – zgodnie z potrzebami rynku pracy” cieszy się zdecydowanie 

mniejszą akceptacją wśród pracowników naukowych: zgadza się z nim tylko 77% 

pracowników naukowych, a 16% jest przeciwnych. Można więc podsumowad te wyniki 

stwierdzeniem, że pracownicy naukowy w zdecydowanej większości akceptują koniecznośd 

32




współpracy z firmami przy tworzeniu programów nauczania i zapewnieniu praktyk 

studentom w nowoczesnych, innowacyjnych przedsiębiorstwach. Z nieco mniejszą 

akceptacją (ale wciąż dużą) spotyka się stwierdzenie będące wskaźnikiem elastyczności w 

dopasowywaniu się do potrzeb rynku. Pracownicy naukowi widzą koniecznośd współpracy, 

jednakże chcą zachowad niezależnośd w tej relacji. Częśd elementów wykształcenia nie może 

ulec zmianie, by studenci opanowali podstawy wiedzy, więc elastycznośd w dostosowywaniu 

się do tych zmian na rynku pracy jest ograniczona. 

Trzy z pięciu stwierdzeo odnoszących się do stanu faktycznego jest powtórzeniem 

wcześniejszych stwierdzeo, lecz bez wolicjonalnego nacechowania. Pierwsze co rzuca się w 

oczy, to zdecydowanie większy odsetek respondentów deklarujących pośrednie stanowisko 

(ani sie zgadzam, ani się nie zgadzam) oscylujący wokół 25% (w pytaniach o to jak byd 

powinno wahał się między 3% a 7%). Wyraźnie niższe są odsetki respondentów zgadzających 

się z danymi wypowiedziami, a niezgadzających się wyższe. Co ciekawe, im wyższy był 

poziom akceptacji danego stwierdzenia w kategoriach normatywnych, tym mniejszy jest w 

kategoriach stanu obecnego. Tak też, 42,4% 1 

pracowników naukowych zgadza się z 

twierdzeniem: „na wydziale treści kształcenia w ramach poszczególnych kierunków 

modyfikowane są zgodnie z potrzebami rynku pracy”, 35% z twierdzeniem: „studenci 

Instytutu bez większego problemu znajdują praktyki w firmach innowacyjnych” a tylko 28,6% 

z tym, że: „przy tworzeniu/modyfikacji programów kształcenia w konkretnych 

specjalnościach Instytut współpracuje z pracodawcami reprezentującymi określone branże”. 

Te rozkłady odpowiedzi pozwalają spojrzed w nowy sposób na wcześniejsze deklaracje. Byd 

może, mniejszy poziom akceptacji dla częstszej modyfikacji programu nauczania zgodnie z 

wymaganiami rynku wynika z tego, że już ma to miejsce na wydziale, a pracownicy naukowi 

nie odczuwają potrzeby jeszcze większego dostosowania. Wracamy do zdania zamykającego 

poprzedni akapit: częśd przedmiotów nie może zostad zmieniona, by kierunek zachował swój 

charakter i dobrze przygotowywał studentów na poziomie teoretycznym. Interesujące jest 

także to, że w przypadku stwierdzenia dotyczącego praktyk studentów w firmach 

innowacyjnych, 26% wskazało postawę pośrednią (ani się zgadzam, ani się nie zgadzam), a 

1 Podstawą odsetkowania tabeli były tylko odpowiedzi ważne na dane pytanie. Ze względu na fakt, że na 

niektóre pytania nie odpowiedzieli wszyscy respondenci liczba N będąca podstawą odsetkowania może się 

różnid. 

33




24% określiło, że trudno powiedzied. Jeśli potraktowad obie te odpowiedzi jako pośrednie, to 

50% pracowników naukowych nie jest w stanie jednoznacznie określid, czy ich studenci 

odbywają praktyki firmach innowacyjnych czy nie. 

Pozostałe dwa stwierdzenia dotyczące stanu rzeczywistego również dostarczają 

interesujących wniosków. Ze zdaniem, iż „studenci w swoich miejscach pracy wykorzystują 

swoje kompetencje” zgadza się łącznie 47% respondentów, a przeciwnego zdania jest 17%. 

Można więc potwierdzid wcześniejsze wnioski o poczuciu skuteczności kształcenia wśród 

pracowników naukowych, chod poczucie to nie jest podzielane przez większośd, to jest 

dominujące. 

Ostatnie stwierdzenie odnosi się do zmian w procesie kształcenia związanych z 

technologiami informatycznymi: „coraz większą rolę w procesie kształcenia studentów 

odgrywają nowoczesne technologie informatyczne”. Z twierdzeniem tym zgadza się 86% 

respondentów, a przeciwnego zdania jest tylko 6%. Trzeba jednak zaznaczyd, że zdania tego 

nie odniesiono do rzeczywistości uczelni. Ma ono w większym stopniu charakter twierdzenia 

odnoszącego się do ogólnej struktury rzeczywistości. Znaczenie technologii informatycznych 

dla kształcenia jest więc powszechnie podzielanym poglądem wśród pracowników 

naukowych. 

Ważnym elementem jest także kwestia dostępu do technologii informatycznych. 

Pracowników naukowych poproszono o ocenę dostępności studentów do: stanowisk 

komputerowych, podłączeo do Internetu, pracowni komputerowej, laboratorium, 

licencjonowanych programów komputerowych, bezprzewodowego Internetu oraz w 

nawiązaniu do wcześniej analizowanego pytania – do możliwości zdobycia certyfikatów. 

Pytanie to jest analogiczne do postawionego w kwestionariuszu adresowanym do 

studentów. Wyniki przedstawia Tabela 12 

Tabela 12 

Opinie pracowników naukowych na temat dostępności na Uniwersytecie Śląskim do pracowni 

komputerowych, laboratorium, możliwości zdobycia certyfikatów (w %) 

Poziom dostępności 

wskazania 

brak 

pełny ograniczony 

dostępu 

nie wiem 

stanowiska komputerowe 

podłączone do Internetu 

62,0 35,0 3,0 0,0 

pracownia komputerowa 62,0 35,0 3,0 0,0 

34




laboratorium 52,5 40,4 2,0 5,1 

licencjonowane programy 

komputerowe 

34,0 60,0 2,0 4,0 

bezprzewodowa sied internetowa 35,0 40,0 19,0 6,0 

możliwośd zdobycia dodatkowych 

certyfikatów 

8,1 32,3 38,4 21,2 




Dostęp do komputera z podłączeniem do Internetu i dostęp do pracowni 

komputerowej jest oceniany identycznie. Łącznie 97% respondentów wskazało, że studenci 

mają dostęp pełny lub ograniczony. Na brak dostępu wskazywało tylko 3%. Ta zgodnośd 

odpowiedzi odzwierciedla stan faktyczny, gdzie studenci mogą skorzystad z komputera tylko 

w pracowni komputerowej. Dośd wysoko pracownicy naukowi oceniają dostęp studentów do 

licencjonowanych programów komputerowych (łącznie pełny i ograniczony dostęp 

wskazywało 94%) oraz do laboratorium (łącznie pełny i ograniczony dostęp wskazywało 

92,9%). Wyraźnie słabiej oceniają pracownicy naukowi dostęp do bezprzewodowej sieci 

internetowej. We wcześniejszych kategoriach pozycja brak dostępu oscylowała między 2% a 

3%, to w przypadku sieci bezprzewodowej wyniosła 19%. Ten wynik tłumaczyd też trzeba 

faktem, że na uczelni proces rozbudowy sieci bezprzewodowej trwa i nie we wszystkich 

budynkach UŚ jest już zapewniony. Najsłabiej pracownicy naukowi ocenili dostęp studentów 

do możliwości zdobycia dodatkowych certyfikatów. Na brak takiej możliwości wskazywała 

1/3 respondentów, a o jakimkolwiek dostępie czy to pełnym, czy ograniczonym mówiło tylko 

40,4% pracowników naukowych. 

Odpowiedzi pracowników naukowych trzeba zestawid z odpowiedziami studentów. 

Wyłania się tutaj interesujący i miejscami zaskakujący obraz. Chod odsetek studentów 

wskazujących na dostęp do komputera z podłączeniem do sieci jest niemal identyczny, jak w 

przypadku pracodawców (98% łącznie obie kategorie), to obserwujemy wyraźne 

przesunięcie rozkładu w kierunku pełnego dostępu: 77% studentów do 62% pracowników 

naukowych. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku dostępu do pracowni komputerowej: 

pełny dostęp studentów deklarowało 65% studentów i 62% wykładowców. Ewidentnie 

liczniejsze, w przypadku studentów były odpowiedzi „nie wiem”. W przypadku pracowników 

naukowych odnosiły się one w większym stopniu tylko do możliwości zdobycia certyfikatów, 

35




w odpowiedziach studentów, była to powszechna kategoria. Zauważalnie słabiej niż 

pracownicy naukowi oceniają studenci dostęp do: laboratorium (20% pełny, 52% 

ograniczony, 18% brak dostępu), licencjonowanych programów komputerowych (17% pełny, 

55% ograniczony, 15% brak dostępu), bezprzewodowej sieci internetowej (14% pełny, 38% 

ograniczony, 34% brak dostępu). Najciekawsze są różnice w ocenie możliwości zdobycia 

dodatkowych certyfikatów. Zauważalnie mniejszy odsetek studentów ocenia dostęp do 

certyfikatów jako ograniczony (32,3% wykładowców i 26% studentów), ale mniejszy też 

twierdzi, że brak takiego dostępu (38,4% wykładowców, 34% studentów). Dużo wyższy jest 

odsetek studentów, którzy nie wiedzą, jaki jest dostęp (21,1% wykładowców, 30% 

studentów). W tym świetle wypowiedzi pracowników naukowych, wskazujących, iż nie ma 

potrzeby organizowania tego typu certyfikatów na uczelni, wyglądają nieco inaczej. 

Ważnym pytaniem w zakresie dostosowania kształcenia akademickiego do potrzeb 

rynku pracy są opinie pracowników naukowych dotyczące możliwości tego dostosowania. W 

tym celu posłużyliśmy się w badaniu otwartym technicznie pytaniem o sugestie: co można 

zrobid by dostosowad kierunek do potrzeb rynku pracy Respondenci udzielili bardzo wielu 

odpowiedzi i dostarczyli różnych rozwiązao. O bogactwie ich pomysłów może świadczyd 

liczba odpowiedzi, które powstały w wyniku kategoryzacji – szczegóły na Wykresie 11. 

Odpowiedzi pracowników naukowych w tym zakresie różniły się treścią, szczegółowością i 

poziomem ogólności. Dominującą kategorią odpowiedzi są wskazania respondentów, by 

nawiązad współpracę z firmami w zakresie badao, kształcenia i praktyk (40%). Kategoria ta 

jest de facto złożona z trzech mniejszych, jednakże w wypowiedziach pracowników 

naukowych wszystkie elementy składowe tej kategorii pojawiały się w różnych kombinacjach 

i były mocno wymieszane. W tej sytuacji ich rozdzielenie było niemożliwe. Trzeba więc 

spojrzed na licznośd wskazao tej kategorii także przez pryzmat jej pojemności. Jest ona 

szersza niż większośd pozostałych. Niemniej jednak współpraca z firmami, wydaje się 

pracownikom naukowym najskuteczniejszym sposobem dostosowania do potrzeb rynku. 

Dosyd liczna jest też kategoria o największym poziomie ogólnikowości: dostosowad program 

nauczania do potrzeb rynku (29%). Odpowiedzi z tej kategorii mają charakter błędu idem per 

idem. Jest to dobry wskaźnik niezbyt dużego zaangażowania części respondentów w wywiad. 

Stosunkowo liczną kategorią odpowiedzi są wskazania dotyczące zwiększenia liczby praktyk 

(18%). Zawarte tutaj były tylko te wypowiedzi, które nie nawiązywały do współpracy z 

36




firmami. Niemniej jednak trudno wyobrazid sobie skutecznośd tych praktyk inaczej niż w 

ramach owej współpracy. Dlatego też te kategorie należy traktowad łącznie. Wprowadzenie 

metod komputerowych do edukacji studentów postulowało tylko 13% pracowników 

naukowych. Położenie nacisku na samodzielne rozwiązywanie realnych problemów 

sugerowało 11% respondentów, a 10% na zwiększenie liczby zajęd praktycznych i 

laboratoryjnych oraz na doposażenie laboratoriów. Podobny odsetek respondentów uważa, 

że kierunku nie należy zmieniad. 

Wykres 11 

Co można zrobid by dostosowad kierunek do potrzeb rynku pracy (w%) 

37




nawiązad współpracę z firmami w zakresie badao, kształcenia i praktyk 

40 

dostosowad program nauczania do rynku pracy 

29 

zwiększyd liczbę praktyk zawodowych 

18 

wprowadzid metody komputerowe do edukacji 

połozyd nacisk na samodzielne rozwiązywanie realnych problemów 

zwiększyd liczbę zajęd praktycznych i laboratoryjnych 

kierunku nie należy zmieniad 

rozwinąd i wyposażyd laboratoria w nowoczesny sprzęt 

oferowad studentom możliwośd zdobycia certyfikatów 

połozyc nacisk na rozwój rynku pracy/miejsc w firmach innowacyjnych 

13 

11 

10 

10 

10 

9 

8 

połozyd większy nacisk na przedmioty ścisłe i kierunkowe 

6 

więcej zajęd z języków obcych 

mniejsze grupy co pozwoli na zwiększenie wymagao 

tworzyd nowe specjalności związane z potrzebami rynku pracy 

to abslowenci powinni byd bardziej aktywni i mobilni 

zapewnid możliwośd wymiany naukowcom i studentom 

wyeliminowac z programu przedmioty zbędne w praktyce 

dostosowad prawo do zmian technologicznych 

lepszy kontakt z wykładowcami 

inne 

4 

4 

3 

3 

2 

2 

2 

2 

3 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 




Pozostałe kategorie odpowiedzi są znacznie mniej liczne. Ogólne wnioski, które 

można wyciągnąd z tych sugestii wykładowców można przedstawid następująco. Głównym 

kierunkiem w dostosowywaniu kształcenia do potrzeb rynku musi byd współpraca z firmami 

38




(najlepiej nowoczesnymi, innowacyjnymi). Studenci powinni odbywad w tych firmach 

praktyki oraz uczestniczyd w badaniach. By to osiągnąd należałoby zintegrowad 

komputerowe metody kształcenia z praktycznym nastawienie na rozwiązywanie problemów 

podobnych jak w rzeczywistości. W tym celu konieczne jest także zapewnienie odpowiedniej 

ilości zajęd laboratoryjnych w nowoczesnych laboratoriach. Metody komputerowe są tutaj 

pewnym sworzniem, wokół którego obracają się pozostałe elementy zaleceo. Chod rzadko 

wspominane, bezpośrednio wyraźnie związane są z pozostałym pomysłami. 

2.2.5 Wdrożenie kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi – 

szanse i bariery 

Jednym z ważnych celów badao diagnostycznych wśród pracowników naukowych 

była ocena ich nastawienia wobec koncepcji nauczania zintegrowanego z metodami 

komputerowymi (w skrócie iCSE). Problemowi stosunku pracowników naukowych wobec 

iCSE poświęcony był w kwestionariuszu wywiadu cały, osobny blok składający się z siedmiu 

pytao. 

Tabela 13 

Wzbogacenie nauczania o metody komputerowe (iCSE) w porównaniu do tradycyjnego jest: 

Wskazania N % 

zdecydowanie lepsze 46 46,0 

raczej lepsze 40 40,0 

ani lepsze, ani gorsze 12 12,0 

raczej gorsze 1 1,0 

zdecydowanie gorsze 1 1,0 

suma 100 100,0 



Pierwszym, podstawowym, wprowadzającym pytaniem, które zadawano 

respondentom w tej części wywiadu była ich ogólna ocena. Wskaźnikiem tej oceny był wybór 

jednej z pozycji skali pięciostopniowej w odniesieniu do pytania: czy wzbogacanie nauczania 

o metody komputerowe (iCSE) w porównaniu do tradycyjnego jest lepsze czy gorsze 

Respondenci mogli przyjąd jedną z pięciu pozycji na skali od „zdecydowanie lepsze”, do 

„zdecydowanie gorsze” – wyniki przedstawione są w Tabeli 13. 

39




Stosunek pracowników naukowych wobec wzbogacania nauczania o metody 

komputerowe był pozytywny. Zdecydowana większośd (86%) respondentów uznała, że 

kształcenie tego typu jest zdecydowanie lepsze (46%) lub raczej lepsze (40%) niż tradycyjne 

metody kształcenia. Postawę pośrednią wyrażało 12% uznających, że nie jest ani lepsze, ani 

gorsze. Natomiast jako gorsze niż tradycyjne ocenia je tylko 2% pracowników naukowych. 

Innymi słowy nastawienie pracowników naukowych wobec zintegrowania metod kształcenia 

z komputerowymi jest pozytywne. 

Tabela 14 

Szanse absolwentów, którzy w trakcie zajęd stosowali metody komputerowe (iCSE) na znalezienie 

pracy zgodnej z profilem studiów 

wskazania N % 

zdecydowanie większe niż absolwentów, którzy kształcili się 25 25,0 

jedynie z wykorzystaniem tradycyjnych metod 

większe niż absolwentów, którzy kształcili się jedynie z 

63 63,0 

wykorzystaniem tradycyjnych metod 

mniejsze niż absolwentów, którzy kształcili się jedynie z 

1 1,0 

wykorzystaniem tradycyjnych metod 

zdecydowanie mniejsze niż absolwentów, którzy kształcili się 1 1,0 

jedynie z wykorzystaniem tradycyjnych metod 


suma 100 100,0 



Kolejne pytanie dotyczące stosunku pracowników naukowych wobec kształcenia 

zintegrowanego z metodami komputerowymi odnosiło się do oceny szans absolwentów na 

znalezienie pracy zgodnej z zawodem. Wykładowcy mogli wskazad swoje nastawienie na 

czterostopniowej skali od „zdecydowanie większe niż absolwentów, którzy kształcili się z 

wykorzystaniem tradycyjnych metod”, po „zdecydowanie mniejsze niż absolwentów, którzy 

kształcili się z wykorzystaniem tradycyjnych metod”. W przypadku tego pytania 

zrezygnowano z pozycji pośredniej, a pozostawiono tylko kategorię wycofania oceny poza 

skalę: trudno powiedzied. Wyniki zawarto w Tabeli 14. 

Również w tym przypadku oceny pozytywne dominowały w strukturze odpowiedzi. 

88% pracowników naukowych uważa, że studenci kształcący się z wykorzystaniem metod 

komputerowych mają większe szanse na znalezienie pracy niż studenci, którzy kształcili się w 

tradycyjny sposób. Brak kategorii pośredniej spowodował przesunięcie się 

40




niezdecydowanych do kategorii trudno powiedzied (10%). Zaledwie 2% pracowników 

naukowych uważa, że studenci, którzy w trakcie zajęd wykorzystywali metody komputerowe, 

będzie miało mniejsze szanse na rynku pracy. 

Oba powyższe pytania sondowały ogólne nastawienie pracowników naukowych 

wobec wdrożenia kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi: zarówno na 

poziomie ogólnym, jak i oceny szans absolwentów na rynku pracy. Wyłaniający się obraz 

wskazuje, że blisko 90% wykładowców jest nastawionych pozytywnie do wdrożenia 

programu, a zaledwie 2% negatywnie. Nieprzekonanych do wdrożenia iCSE jest ok. 10% 

Potrzeba zmian i korzyści, jakie może przynieśd wdrożenie iCSE jest powszechna wśród 

wykładowców. 

Nie oznacza to jednak, że nawet entuzjaści nie mają obaw. Każda zmiana 

organizacyjna powoduje wewnętrzne napięcia o charakterze personalnymi i strukturalnym w 

organizacji. Chod nastawienie wobec rozważanych zmian jest pozytywne, to konieczne jest 

także zbadanie, jakie pozytywne skutki, a jakie bariery we wdrażaniu iCSE widzą wykładowcy. 

Pracownicy naukowi proszeni byli o określenie pozytywnych skutków wdrożenia 

programu kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi. Pytanie to miało 

charakter pytania półotwartego z wielokrotną odpowiedzią i maksymalnym roszczeniem 

zupełności ustalonym na poziomie trzech odpowiedzi. W efekcie wielokrotnego wyboru 

odsetki nie sumują się do 100. Z możliwości sformułowania własnej odpowiedzi spoza 

kategorii skorzystał tylko jeden respondent – szczegóły Wykres 12. 

Najważniejszą, dostrzeganą przez pracowników naukowych korzyścią wdrożenia iCSE 

było zwiększenie zainteresowania studiowaniem na danym kierunku (58%). Wynik ten nie 

dziwi, gdyż w sytuacji zmniejszających się roczników abiturientów, kryzys demograficzny w 

szkolnictwie wyższym jest źródłem obaw. W tej sytuacji wskazanie tej odpowiedzi przez 58% 

respondentów wydaje się byd niewysokim wynikiem. 

Wykres 12 

Pozytywne skutki wdrożenia (iCSE) kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi w 

opinii pracowników naukowych (w %) 

41




więcej osób zainteresowanych studiowaniem na 

Wydziale 

58 

wzrost satysfakcji studentów z procesu nauczania 

50 

lepsza efektywnośd procesu kształcenia 

48 

większe szanse absolwentów na rynku pracy 

48 

lepszy wizerunek Uczelni 

37 

usprawnienie komunikacji pomiędzy wykładowcami a 

studentami 

25 

wspólpraca z przedsiębiorstwami innowacyjnymi 

20 

wzrost satysfakcji wykładowców z procesu nauczania 

5 

dostosowanie programu studiów do metod 

wykorzystywanych w badaniach naukowych 

1 

0 10 20 30 40 50 60 70 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazad maksymalnie 3 odpowiedzi. Źródło: 

badania własne Uniwersytetu Śląskiego w ramach projektu: 


Dosyd duże odsetki respondentów wskazywały także na wzrost satysfakcji studentów 

z procesu nauczania (50%), lepszą efektywnośd procesu kształcenia (48%) i większe szanse 

absolwentów na rynku pracy (48%). Wzrost satysfakcji studentów wiąże się z potencjalnie 

większym zainteresowaniem studiami, dlatego wysoka pozycja tej odpowiedzi nie powinna 

dziwid. Ocena wzrostu szans studentów na rynku pracy związana jest z ocenami oczekiwao 

pracodawców i kompetencji studentów. Niewątpliwie pracownicy naukowi we wdrożeniu 

programu nauczania zintegrowanego z metodami komputerowymi widzą nadzieję na 

zwiększenie atrakcyjności swoich absolwentów na rynku pracy. Ta atrakcyjnośd musi wynikad 

z lepszego wykształcenia. Wzrost efektywności kształcenia i szans studentów na rynku pracy 

42




nawiązuje do pytao dotyczących ogólnej oceny iCSE przez wykładowców. Elementy te, jak 

widad, są ważne dla pracowników naukowych, ale nie najważniejsze. 

Szansę na poprawę wizerunku uczelni dostrzega 37% wykładowców. Wiąże się to z 

pozostałymi wysoko ocenianymi korzyściami. Bezpośrednio poprawa wizerunku uczelni, to 

wzrost jej atrakcyjności dla potencjalnych kandydatów, a później także pracodawców, a więc 

w ogólności konkurencyjności uczelni na rynku akademickim. Pozostałe kategorie 

odpowiedzi wskazywane były rzadziej. Usprawnienia komunikacji między wykładowcami i 

studentami spodziewa się 25% pracowników naukowych, współpracy z przedsiębiorstwami 

innowacyjnymi 20%, a wzrostu satysfakcji z nauczania zaledwie 5%. Jeśli wzrost satysfakcji z 

nauczania uznad za wskaźnik bardzo pozytywnego nastawienia wobec zmian, to jest on 

raczej niewielki. Z pewnością wdrożenie zmian, dla większości pracowników naukowych, 

przynajmniej w początkowym okresie, oznaczad będzie także pewne trudności. 

Ważne jest poznanie, jakie są zdaniem wykładowców bariery i przeszkody we 

wdrożeniu iCSE. Nie chcąc wstępnie ukierunkowywad tych odpowiedzi, zdecydowano się w 

tym przypadku na formułę pytania otwartego. Pracownicy naukowi dostarczyli wielu 

zróżnicowanych odpowiedzi. Zostały one zawarte w 14 kategoriach tak, by nie zatracid 

ważnych wniosków, wątków i uwag. Szczegóły przedstawiono na Wykresie 13. 

Najczęściej wskazywaną odpowiedzią był opór ze strony wykładowców, którzy nie 

będą chcieli dostosowywad się do nowych metod kształcenia (37,4%). Dominacja tej 

kategorii jest niepokojąca, zwłaszcza w świetle wcześniejszych wypowiedzi. Obawy te z 

pewnością nie są zawieszone w próżni i wynikają z obserwacji toczącej się już w ramach 

wydziału dyskusji. Istnieje więc prawdopodobieostwo, że: nastawienie wykładowców wobec 

proponowanych zmian jest znacznie mniej przychylne niż wynika to z analizy wcześniejszych 

pytao; osoby przeciwne wdrażaniu zmian nie znalazły wystarczająco dużej reprezentacji 

wśród badanych; opór dotyczy ważnych i wpływowych osób, które chod nieliczne mają duże 

możliwości blokowania zmian. 

Wykres 13 

Bariery przy wdrażaniu komputeryzacji metod kształcenia (w%) 

43




opór ze strony wykładowców, którzy nie będą chcieli 

dostosowad się do nowych metod 

37,4 

problemy z zapleczem technicznym - szybkie komputery, 

łącza intenetowe, licencje 

21,2 

brak odpowiedniego przygotowania kadr do korzystania z 

takich metod 

20,2 

czasochłonośd okresu przeszkolenia kadry i stworzenia 

elektronicznej wersji zajęd 

16,2 

lęk i opór ze strony studentów przed sprzętem 

komputerowym i nowym nieznanym oprogramowaniem 

10,1 

duże koszty finansowe 

9,1 

problemy administracyjne wynikające z opóźnieo, ogólnej 

niechęci do wprowadzania zmian 

9,1 

ograniczenie samodzielności myślenia 

8,1 

problemem może okazad się różny stopieo 

zaawansowanania informatycznego studentów 

7,1 

problemy zintegowania przedmiotów z nowymi metodami 

5,1 

nie wydaje mi się, aby pojawiły się jakiekolwiek problemy 

4 

kwestia przydziału notebooków studentom i 

odpowiedzialności materialnej 

4 

brak ujednoliconego modelu integracji metod kształcenia - 

konieczna jest standaryzacja 

4 

inne 

2 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż pytania miało charakter otwarty i respondenci mogli wskazad więcej niż 1 odpowiedź. Źródło: 



Pozostałe kategorie odpowiedzi wskazywane były zauważalnie rzadziej: 21,2% 

wykładowców wskazywało na problemy z zapleczem technicznym, które obejmowały 

najczęściej brak lub trudności w dostępie do szybkich komputerów, łącz internetowych, 

licencji. Nieco tylko mniej (20,2%) wskazywało na brak odpowiedniego przygotowania kadr 

do korzystania z takich metod, a 16,2% na czasochłonnośd okresu przeszkolenia kadry i 

44




stworzenia elektronicznej wersji zajęd. Widad wyraźnie, że wśród 4 najczęściej 

wskazywanych barier, aż trzy związane były z pracownikami. Niewątpliwie skuteczne 

wdrożenie iCSE musi wiązad się z wsparciem udzielonym pracownikom naukowym. 

Wdrożenie nowych rozwiązao w organizacji zawsze rodzi obawy personelu związane z 

trudnością i czasochłonnością okresu adaptacyjnego. 

Pozostałe bariery wskazywane przez pracowników naukowych były wyraźnie rzadziej 

i rzadko tworzyły wzajemnie powiązane kategorie. Interesującą pozycją jest opór i lęk ze 

strony studentów przed sprzętem komputerowymi i nowym oprogramowaniem (10,1%). 

Istnieje bowiem ryzyko, że studenci będą musieli uczyd się zarazem obsługi programu i 

nabywad wiedzę, którą wykorzystują, korzystając z niego. Ponadto wykładowcy dostrzegają 

zagrożenie spłycenia i ograniczenia samodzielności w myśleniu polegającego na 

bezrefleksyjnym poleganiu na komputerze (8,1%). Ważną obawą związaną ze studentami 

jest różny poziom opanowania przez nich technik komputerowych (7,1%). Zintegrowanie 

metod kształcenia z komputerowymi wymaga kompetencji informatycznych na przynajmniej 

średnim poziomie zaawansowania. Dlatego też drugą grupę barier wskazanych przez 

pracowników naukowych można określid jako problemy związane ze studentami. Sprawne 

wdrożenie iCSE, oprócz czasu adaptacyjnego dla pracowników naukowych, wymaga także 

czasu adaptacyjnego dla studentów. Dobrym rozwiązaniem, odpowiadającym na te obawy 

wykładowców, zdaje się byd poświęcenie pierwszego lub pierwszych dwóch semestrów, na 

zdobycie przez studentów podstawowej wiedzy teoretycznej i poprawy kompetencji w 

zakresie obsługi komputera i znajomości oprogramowania. Pozostałe bariery mają głównie 

charakter finansowo–administracyjny. Przeszkód w postaci wysokich kosztów i problemów 

administracyjnych wynikających z niechęci do zmian obawia się 9,1% wykładowców. 

Jak wynika z analizy poprzedniego pytania, ważnym elementem związanym z 

wdrożeniem kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi jest wsparcie dla 

pracowników naukowych. W bloku pytao dotyczących wdrożenia iCSE postawiono 

pracownikom naukowym pytanie, czy oczekiwaliby wsparcia, gdyby mieli prowadzid zajęcia 

dydaktyczne z wykorzystaniem metod komputerowych. Rozkład odpowiedzi na to pytanie 

ilustruje Tabela 15. 

Tabela 15 

45




Czy respondent oczekiwałby wsparcia, gdyby miał prowadzid zajęcia dydaktyczne z 

wykorzystaniem metod komputerowych (iCSE) 

wskazania N % 

tak 80 80,0 

nie 17 17,0 


suma 100 100,0 



Zdecydowana większośd pracowników naukowych oczekuje wsparcia, gdy przyjdzie 

im prowadzid zajęcia (80%). Takiego wsparcia nie oczekuje tylko 17% pracowników, a 3% nie 

potrafiło tego określid. W tej sytuacji stworzenie skutecznego systemu wsparcia, jest ważnym 

elementem wdrożenia zmian w sposobie kształcenia. 

Pracownicy naukowi, którzy wskazywali, że będą oczekiwali wsparcia, proszeni byli o 

określenie jego rodzaju. Pytanie to miało charakter otwarty, gdyż intencją jego utworzenia 

było poznanie potrzeb pracowników naukowych w tym zakresie. Chociaż wykładowcy 

dostarczyli dużej ilości zróżnicowanych odpowiedzi, to udało się je skategoryzowad do 10 

różnych odpowiedzi – szczegóły na Wykresie 14. 

Formami wsparcia, które cieszą się największą popularnością są szkolenia, kursy, 

konsultacje (38%) i wsparcie informatyczne (38%). Tak więc najważniejsze formy wsparcia to 

zapewnienie obsługi informatycznej, tak by zajęcia mogły odbywad się zawsze, by pracownik 

naukowy nie musiał samodzielnie usuwad awarii, by stosowne oprogramowanie było 

zainstalowane. Fachowa obsługa ze strony informatyków ma kluczowe znaczenie dla 

komfortu pracy wykładowcy, a wszelkie utrudnienia w tym obszarze, będą powodowały 

straty czasu zajęciowego i wzrost niechęci wykładowców do tej formuły. Ważnym więc 

elementem jest zapewnienie zespołu informatycznego, który będzie obsługiwał pracownie i 

przygotowywała sprzęt i oprogramowanie. 

Wykres 14 

Jakiego typu wsparcia oczekują pracownicy naukowi przy wdrażaniu kształcenia (iCSE) 

zintegrowanego z metodami komputerowymi (w %) 

46




szkolenia, kursy, konsultacje 

38 

w sparcie informatyczne 

38 

zapew nienie niezbędnego do przygotow ania tego 

typu zajęć oprogramow ania, dostępu do licencji 

20,3 

w ypracow nie jednego modelu integracji metod 

komputerow ych z metodami tradycyjnymi 

7,6 

w yposażenie w osobisty sprzęt 

7,6 

w sparcie techniczne - dobra baza sprzętow a 

7,6 

młodych pracow ników , doktorantów przy 

prow adzeniu zajęć 

5,1 

ułatw ienia czasow e - odciążenie w innych 

obow iązkach 

3,8 

w sparcie finanasow e zw iązane z w iększą ilością 

pracy 

3,8 

inne 

6,3 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż pytania miało charakter otwarty i respondenci mogli wskazad więcej niż 1 odpowiedź. Źródło: 



Niemniej ważne jest zapewnienie dostępu do szkoleo z zakresu oprogramowania, 

które jest lub będzie używane w ramach wdrożenia iCSE. Chod odpowiednie szkolenia 

organizowane prze firmy dostarczające oprogramowanie są na ogół dosyd drogie, to 

sposobem ominięcia tych problemów jest szkolenie wewnętrzne dla pracowników Instytutu, 

organizowane przez tych wykładowców, którzy posiadają wysokie kompetencje w 

posługiwaniu się danym programem. Osoby takie, można także uczynid konsultantami dla 

kadry w ramach obsługi danego programu, gdzie pracownicy naukowi, którzy nie są 

zaznajomieni z danym oprogramowaniem, mogliby uzyskad koleżeoską pomoc. 

47




Alternatywnym rozwiązaniem może byd stworzenie podręczników, skryptów obsługi 

opartych na zdjęciach typu printscreen. 

Ważnym wskazywanym przez respondentów oczekiwaniem był dostęp do licencji 

niezbędnego oprogramowania (20,3%). Tutaj również, osoby, które stałyby się 

konsultantami w zakresie danego programu, mogłyby pośredniczyd w informowaniu o 

warunkach uzyskania licencji. 

Pozostałe odpowiedzi cieszyły się wyraźnie mniejszym powodzeniem. Dotyczyły one 

pomocy w przygotowywaniu zajęd (5,1%), wynagrodzenia za dodatkową pracę w trakcie 

wdrożenia (3,8%), czy ułatwieo czasowych w postaci odciążenia z innych obowiązków (3,8%). 

Wsparcie sprzętowe (7,6%) czy wyposażenie w sprzęt osobisty (7,6%) związane są w 

pewnym stopniu z omówionym już zapewnieniem wsparcia informatycznego. 

Obawy o przejrzystośd i jednoznacznośd odpowiedzi związanych z dostrzeganymi 

przez pracowników naukowych barierami we wdrożeniu kształcenia wspomaganego 

metodami komputerowymi spowodowały, że respondentom postawiono także pytania 

dotyczące źródeł problemów. Respondenci proszeni byli o to, by na skali pięciostopniowej 

od „zdecydowanie się zgadzam” do „zdecydowanie się nie zgadzam” określid czy zgadzają się 

ze zdaniami wskazującymi na istotne bariery utrudniające wdrażanie kształcenia z 

wykorzystaniem nowoczesnych technologii informatycznych. Bariery te obejmują: brak 

odpowiedniego sprzętu, niechęd studentów do korzystania z tych technologii oraz niechęd 

wykładowców do korzystania z tych technologii. Te trzy zdania uzupełnione zostały o zdanie 

wskaźnikowe dotyczące znaczenia i wagi wdrożenia iCSE („zmiany w strukturze gospodarki 

zwiększają zapotrzebowanie na pracowników, którzy potrafią wykorzystad nowoczesne 

technologie informatyczne”). Respondenci, którzy zgadzają się z tym zdaniem, uznawani są 

za mających świadomośd wagi wdrożenia iCSE. Rozkłady odpowiedzi na poszczególne 

pytania zaprezentowane są w Tabeli 16. 

Tabela 16 

Ocena zapotrzebowania i barier we wdrożeniu (iCSE) kształcenia wspomaganego metodami 

komputerowymi (w%) 

48

Zdecydowanie 

się zgadzam 

Raczej się 

zgadzam 

Ani się zgadzam, 

ani się nie 

zgadzam 

Raczej się nie 

zgadzam 

Zdecydowanie 

się nie zgadzam 

Trudno 

powiedzied 




Stwierdzenia 

Zmiany w strukturze gospodarki zwiększają 

zapotrzebowanie na pracowników, którzy 

potrafią wykorzystad nowoczesne technologie 

informatyczne 

Istotną barierą utrudniającą wdrażanie (iCSE) 

kształcenia z wykorzystaniem nowoczesnych 

technologii informatycznych jest brak 

odpowiedniego sprzętu 



technologii informatycznych jest niechęd 

studentów do korzystania z tych technologii 



technologii informatycznych jest niechęd 

wykładowców do korzystania z tych technologii 

73,0 22,0 3,0 2,0 0,0 0,0 

20,0 37,0 15,0 22,0 6,0 0,0 

1,0 7,0 21,0 36,0 31,0 4,0 

4,0 23,0 30,0 30,0 13,0 0,0 




Zdecydowaną większośd respondentów (95%) można uznad za świadomych wagi i 

znaczenia zmian zachodzących w gospodarce, a co za tym idzie koniecznych zmian w 

kształceniu studentów, a tylko 2% za przeciwnych nadawaniu znaczenia tym zmianom. 

Jeśli przyjrzed się rozkładom odpowiedzi dotyczącym określonych barier, to wyniki 

dośd jednoznacznie wskazują na główne źródła problemów związanych z wdrożeniem iCSE. 

Jeśli zmniejszymy szerokośd skali z pięciu do trzech stopni i zagregujemy odpowiedzi 

„zdecydowanie się zgadzam” i „raczej się zgadzam” i analogicznie zagregujemy odpowiedzi 

„nie zgadzam się” to możemy uzyskad proste rozkłady odpowiedzi. 

Zdecydowanie najważniejszą przeszkodą jest brak odpowiedniego sprzętu: 57% 

wskazuje, że jest to istotny problem, a 28%, że nie jest. Drugim w kolejności problemem jest 

niechęd samych wykładowców do korzystania z tego typu technologii (27% jest zdania, że to 

istotna bariera, 43% jest przeciwnego zdania), a niechęd studentów do korzystania z tego 

49




typu technologii jako istotną barierę uznaje tylko 8% wykładowców (przeciwnego zdania jest 

67%). Omówione w poprzednim pytaniu obszary wsparcia wskazują na pogranicze zakresów 

istotnych barier: sprzętowo-technologicznych i oporu pracowników naukowych. 

Zapewnienie tym ostatnim wsparcia w przypadku prowadzenia przedmiotów z 

wykorzystaniem metod komputerowych jest kluczowym postulatem dla sukcesu całego 

przedsięwzięcia. 

Nie każdy z przedmiotów tak samo dobrze nadaje się do integracji z metodami 

komputerowymi. W jednym z pytao, wykładowcy zostali poproszeni o wskazanie, jakie 

przedmioty, ich zdaniem, dobrze się do takiego zintegrowania nadają. Pytanie miało 

charakter otwarty i dostarczyło bardzo bogatej listy przedmiotów. Ich kategoryzacja była 

wysoce utrudniona z powodu nieostrości kategorii, które wyłaniały się z odpowiedzi. W 

efekcie powstało 10 kategorii, których poziom ogólności jest jednak nierówny – szczegóły w 

Tabeli 17. 

Najpopularniejszą kategorią przedmiotów, które w opinii pracowników naukowych 

szczególnie dobrze nadają się do zintegrowania z metodami komputerowymi są przedmioty 

fizyczne (58,8% wskazao), matematyczne (32% wskazao) i informatyczne (25,8%). Ta ostatni 

kategoria dotyczy przedmiotów, które już bazują na wykorzystaniu metod komputerowych, 

więc w świetle diagnozy nie jest istotna. Ważne jest to, że w grupach tych znalazło się sporo 

przedmiotów teoretycznych. Daje to podstawy do nadziei na pełne zintegrowanie metod 

kształcenia z metodami komputerowymi. Mniejsza popularnośd przedmiotów statystycznych 

(17,5%), chemicznych (14,4%) czy ekonomicznych (3,1%) związane jest ze specjalnościami i 

kierunkami, na których prowadzą zajęcia wykładowcy. 

Tabela 17 

Przedmioty, które w opinii pracowników naukowych szczególnie nadają się do integracji z 

metodami komputerowymi (%) 

Wskazania N % 

fizyka/przedmioty fizyczne 57 58,8 

matematyka/przedmioty matematyczne 31 32,0 

zajęcia z informatyki 25 25,8 

statystyka/przedmioty statystyczne 17 17,5 

pracownie/laboratoria 15 15,5 

chemia/przedmioty chemiczne 14 14,4 

przedmioty doświadczalne 11 11,3 

przedmioty specjalistyczne 9 9,3 

ekonomia/przedmioty ekonomiczne 3 3,1 

50




Inne 17 17,5 

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż badani studenci mogli wskazad maksymalnie trzy przedmioty 



Umiarkowanie popularne są przedmioty doświadczalne (11,3%) oraz 

laboratoria/pracownie (15,5%). Wziąwszy pod uwagę, że badani pochodzili z dwóch różnych 

Instytutów, a wewnątrz Instytutów prowadzone są różne specjalności, to trzeba przyjąd, że 

nie wszystkie zajęcia laboratoryjne nadają się do zintegrowania z metodami 

komputerowymi, co prawdopodobnie odpowiada za niższe odsetki wskazao. 

3. Podsumowanie 

Podsumowując zgromadzony materiał empiryczny na podstawie wywiadów 

standaryzowanych przeprowadzonych wśród 100 pracowników naukowych Instytutów Fizyki 

i Chemii Uniwersytetu Śląskiego można stwierdzid, że: 

 

 

 

Zdaniem pracowników naukowych młodej osobie w znalezieniu pracy 

najbardziej pomaga dobre wykształcenie (49% wskazao), znajomośd języków 

obcych (47% wskazao) i posiadane umiejętności (46% wskazao). 

Najważniejsze oczekiwania pracodawców wobec kandydatów do pracy, to 

zdaniem pracowników naukowych: umiejętnośd samodzielnego 

rozwiązywania problemów praktycznych (98% respondentów uznało, iż jest to 

ważna lub bardzo ważna cecha), kwalifikacje zawodowe (97%), posiadane 

doświadczenie zawodowe (93%), umiejętnośd szybkiego uczenia się nowych 

obowiązków (96%), dyspozycyjnośd i komunikatywnośd (92%). Tylko niektóre 

z tych cech mogą zostad wykształcone w trakcie studiów. 

Cechy, które, zdaniem pracowników naukowych, najbardziej utrudniają 

absolwentom fizyki i chemii podjęcie pracy to brak ofert na rynku pracy (55%), 

mała mobilnośd przestrzenna absolwentów (35%), brak doświadczenia (47%), 

i brak umiejętności wykorzystania wiedzy w praktyce. Tylko na dwie ostatnie 

cechy wpływ może mied kształcenie w ramach studiów. 

51




 

 

 

 

Pomimo tych wniosków, aż 61% pracowników uważa, że ich studenci znajdą 

pracę w wyuczonym zawodem (łącznie kategorie raczej znajdą i na pewno 

znajdą pracę). Swoją opinię uzasadniają tym, że wykształcenie ich studentów 

odpowiada na potrzeby rynku (50,8%), studenci posiadają wysoki poziom 

wiedzy (36,1%) i tym, że studenci posiadają umiejętnośd samodzielnego 

rozwiązywania problemów (19,7%). 37% pracowników naukowych uważa, że 

ich studenci nie znajdą pracy w wyuczonym zawodzie (łącznie kategorie raczej 

nie znajdą i na pewno nie znajdą). Połowa z nich uzasadnia to małym 

zapotrzebowaniem na rynku pracy (59,5%). 

Podsumowując: wypowiedzi pracowników naukowych dotyczące szans 

studentów na rynku pracy związane są z opinią o sytuacji na tym rynku - 

respondenci, którzy uważają, że studenci mają duże szanse na znalezienie 

pracy, uważają ich za dostosowanych do potrzeb rynkowych, a częśd z tych 

cech niezbędnych na rynku pracy studenci nabyli na studiach (np. wiedzę). 

Natomiast ci pracownicy, którzy uważają, ze studenci nie znajdą pracy w 

zawodzie, uzasadniają to złą sytuacją na rynku pracy. 

Proszeni o wskazanie mocnych i słabych stron absolwentów kooczących 

kierunek, pracownicy naukowi wskazali: umiejętnośd samodzielnego myślenia 

(55,1%), gruntowne opanowanie podstaw nauk ścisłych (44,9%) i umiejętnośd 

zaawansowanej obsługi komputera i programowania (33,7%) jako strony 

mocne oraz brak systematyczności rzetelności, zaangażowania (26,9%), niski 

poziom wiedzy (23,7%), brak umiejętności samodzielnego myślenia i 

rozwiązywania problemów (22,6%) i słabą znajomośd języków obcych (22,6%) 

jako słabe strony studentów. Niektóre z cech zostały więc wymienione 

zarówno jako słabe, jak i mocne strony. 

Kompetencje studentów w zakresie rozwiązywania problemów typowych, 

modelowych oceniane są przez ¼ respondentów wysoko, przez połowę 

średnio i przez ¼ nisko. Wyraźnie gorzej oceniane są kompetencje studentów 

w zakresie rozwiązywania problemów praktycznych: ponad 1/3 ocenia je 

nisko, niecała ¼ średnio i 1/5 wysoko. Także w przypadku kategorii opisowych, 

52




w przypadku kompetencji w rozwiązywaniu problemów modelowych 

dominują określenia pozytywne, a w przypadku oceny kompetencji w 

rozwiązywaniu problemów praktycznych więcej pojawia się ocen 

negatywnych. 

 

 

 

 

Ocena stopnia wykorzystywania, przez studentów zatrudnionych w firmach 

innowacyjnych, wiedzy teoretycznej i umiejętnośd praktycznych jest zbliżona, 

chod zdaniem pracowników naukowych, studenci w większym stopniu 

wykorzystują wiedzę teoretyczną (58% wskazao na duży i bardzo duży stopieo 

wykorzystania) niż umiejętności praktyczne (51% wskazao na duży i bardzo 

duży stopieo wykorzystania). 

By studenci w większym stopniu wykorzystywali zdobytą wiedzę w przyszłej 

pracy zawodowej, pracownicy naukowi proponowali najczęściej by zwiększyd 

liczbę praktyk (28,3% wskazao), zwiększyd liczbę zajęd praktycznych, 

warsztatowych i laboratoryjnych (23,2% wskazao), podjąd współpracę z 

firmami, by studenci mogli uczestniczyd w realnych projektach (19,2%) i 

zapoznad się z wymaganiami rynku (16,2%). Większośd z tych najczęściej 

przywoływanych odpowiedzi prowadzi do podwyższenia kompetencji 

studentów w zakresie umiejętności praktycznych i rozwiązywania realnych 

problemów. 

Zwiększenie szans absolwentów na rynku pracy można osiągnąd, zdaniem 

pracowników naukowych, poprzez uczenie studentów samodzielnego 

rozwiązywania problemów (72%), korzystanie z nowoczesnych technologii 

(48%), modelowanie treści kształcenia w oparciu o potrzeby pracodawców 

(47%), zwiększenie liczby dwiczeo laboratoryjnych (39%) i pomoc w 

znalezieniu praktyk (34%). 

Podsumowując: chod umiejętnośd samodzielnego myślenia jest najczęściej 

wskazywaną zaletą absolwentów opuszczających uczelnie, to wyraźne jest 

nastawienie na wzmacnianie tej cechy poprzez uczenie samodzielnego 

rozwiązywania problemów, dostęp do praktyk i zajęd o charakterze 

praktycznym w trakcie kształcenia. Niższe oceny stopnia wykorzystywania 

53




przez absolwentów umiejętności praktycznych niż wiedzy teoretycznej w 

pracy zawodowej wynika najprawdopodobniej z wciąż zbyt niskiego poziomu 

tych umiejętności przy kluczowym jej znaczeniu na rynku pracy. 

 

 

 

 

Z umiejętnościami wiążą się certyfikaty i uprawnienia, których zdobycie 

możliwe jest na uczelni zdaniem 47% pracowników naukowych. Przeciwnego 

zdania jest 38%. Najczęściej wymieniany certyfikaty i uprawnienia, które może 

zdobyd student w trakcie studiów to uprawnienia nauczycielskie i certyfikaty 

informatyczne bądź programistyczne. Przyczyny braku możliwości zdobycia 

certyfikatów brak odczuwanej potrzeby i brak uprawnieo do ich nadawania. 

Pracownicy naukowi w większości uznawali że: przy tworzeniu programów 

nauczania w konkretnych zawodach uczelnie powinny współpracowad z 

pracodawcami, że należy częściej modyfikowad treści kształcenia 

poszczególnych kierunków i że uczelnia powinna dbad, by studenci odbywali 

praktyki w firmach innowacyjnych. Zdecydowanie jednak rzadziej zgadzali się 

ze stwierdzeniami potwierdzającymi, że praktyki te mają miejsce. Co więcej, 

można zauważyd zasadę odwrotnej proporcjonalności: im częściej pracownicy 

akceptowali daną zasadę, tym rzadziej potwierdzali jej stosowanie na uczelni. 

Zdecydowanie zgadzali się za to ze stwierdzeniem o wzroście znaczenia 

nowoczesnych technologii w procesie kształcenia 

Pracownicy naukowi wskazywali na stanowiska komputerowe z dostępem do 

Internetu i pracownię komputerową najczęściej jako dostępne dla studentów 

(97% wskazao łącznie na pełny i ograniczony dostęp). W tym względzie 

niewiele pozostało do zrobienia. Natomiast najrzadziej wskazywali na 

dostępnośd bezprzewodowej sieci internetowej (19% wskazao na brak 

dostępu) i możliwośd zdobycia dodatkowych certyfikatów (38,4% wskazao na 

brak dostępu). 

Dostosowanie kierunku do potrzeb rynku pracy można zdaniem pracowników 

naukowych osiągnąd najłatwiej poprzez nawiązanie współpracy z firmami w 

zakresie badao, kształcenia i praktyk (40% wskazao), dostosowania programu 

kształcenia (29% wskazao) i zwiększenie liczby praktyk zawodowych (18% 

54




wskazao). Współpraca z firmami jest związana ze wskazywanym wcześniej 

nastawieniem kształcenia na rozwiązywanie problemów praktycznych. 

 

 

 

 

Wzbogacenie metod nauczania o metody komputerowe jest, zdaniem 

pracowników naukowych, lepsze w porównaniu do tradycyjnego (86% 

wskazao łącznie na zdecydowanie lepsze i raczej lepsze), a szanse studentów, 

którzy stosowali metody komputerowe w trakcie kształcenia, na znalezienie 

pracy są większe (88%) niż kształconych tylko w tradycyjny sposób. 

Dla większości pracowników naukowych pozytywnym skutkiem wdrożenia 

(iCSE) kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi będzie 

większa liczba osób zainteresowanych kształceniem na wydziale (58%). Dla 

połowy pozytywnym skutkiem będzie wzrost satysfakcji studentów (50%), 

lepsza efektywnośd procesu kształcenia (48%) i większe szanse absolwentów 

na rynku pracy (48%). Innymi słowy poprawa warunków i jakości kształcenia 

będąca efektem wdrożenia iCSE zwiększy atrakcyjnośd studiów na badanym 

wydziale. 

Najczęściej wymienianą barierą we wdrożeniu kształcenia zintegrowanego z 

metodami komputerowymi była obawa o opór ze strony tych wykładowców, 

którzy nie będą chcieli dostosowad się do nowych metod (37,4% wskazao). 

Inne ważne bariery to problemy z zapleczem technicznym, takim jak szybkie 

komputery, łącza internetowe i licencje programów (21,2% wskazao), brak 

odpowiedniego przygotowania kadr do korzystania z takich metod (20,2%) 

oraz czasochłonnośd okresu przeszkolenia kadry i przygotowania zajęd (16,2% 

wskazao). Niewątpliwie wdrożenie kształcenia zintegrowanego z metodami 

komputerowymi zależne jest od postawy pracowników naukowych. Chod 

badani uznają zalety iCSE, to obawy związane z jego wdrożeniem mogą 

utrudnid realizację projektu. 

Potwierdzeniem powyższego wniosku jest fakt, że aż 80% ankietowanych 

oczekuje wsparcia w związku z wdrożeniem kształcenia zintegrowanego z 

metodami komputerowymi (iCSE). Najczęściej wskazywanymi formami 

pomocy są szkolenia, kursy, konsultacje (38%) i wsparcie informatyczne (38%). 

55




Zapewnienia dostępu do licencji oczekuje 20,3% badanych. Znalezienie 

rozwiązao zaspokajających te potrzeby wydaje się kluczowe dla powodzenia 

projektu. 

Porównanie znaczenia braku odpowiedniego sprzętu, niechęci studentów do 

korzystania z technologii komputerowych i niechęci wykładowców do 

korzystania z technologii komputerowych jako potencjalnych barier we 

wdrażaniu kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi wskazuje 

na problemy sprzętowe jako najważniejsze (57% wskazao, iż jest to istotny 

problem). Drugim w kolejności problemem jest niechęd samych wykładowców 

do korzystania z technologii komputerowych (43% wskazao iż jest to istotna 

bariera). 

Przedmiotami, które w opinii pracowników naukowych szczególnie dobrze 

nadają się do zintegrowania z metodami komputerowymi, są: fizyka (58,8%) i 

matematyka (32%), a więc przedmioty teoretyczne. 

4. Spis tabel i wykresów 

Spis tabel 

str. 

Tabela 1 

Płed respondentów…………………………………………………………………………………………………………………. 4 

Tabela 2 

Wiek respondentów…………………………………………………………………………………………………….. 5 

Tabela 3 

Staż pracy na Uniwersytecie Śląskim……………………………………………………………………………… 5 

Tabela 4 

Instytut, w którym pracuje respondent………………………………………………………………………….. 6 

Tabela 5 

Tytuł/stopieo naukowy respondenta…………………………………………………………………………………….. 6 

Tabela 6 

Opinie pracowników naukowych dotyczące oczekiwao pracodawców od kandydatów do 9 

pracy (w %)……………………………………………………………………………………………………………………………… 

Tabela 7 

Ocena szans studentów na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie……………………………………. 12 

Tabela 8 

24 

Stopieo wykorzystania wiedzy teoretycznej nabytej podczas studiów przez absolwentów 

zatrudnionych w firmach innowacyjnych (w %)………………………………………………………………………. 

56




Tabela 9 

Stopieo wykorzystania umiejętności praktycznych nabytych podczas studiów przez 25 

absolwentów zatrudnionych w firmach innowacyjnych (w %)…………………………………………………. 

Tabela 10 

Czy studenci mogą nabyd specjalistyczne uprawnienia w czasie studiów na danym kierunku 29 

Tabela 11 

Opinie pracowników naukowych dotyczące funkcjonowania programów nauczania w 32 

odniesieniu do rynku pracy (w %)…………………………………………………………………………………………… 

Tabela 12 

Opinie pracowników naukowych na temat dostępności na Uniwersytecie Śląskim do 35 

pracowni komputerowych, laboratorium, możliwości zdobycia certyfikatów (w %)………………… 

Tabela 13 

Wzbogacenie nauczania o metody komputerowe (iCSE) w porównaniu do tradycyjnego jest… 39 

Tabela 14 

Szanse absolwentów, którzy w trakcie zajęd stosowali metody komputerowe (iCSE) na 40 

znalezienie pracy zgodnej z profilem studiów…………………………………………………………………………. 

Tabela 15 

Czy respondent oczekiwałby wsparcia, gdyby miał prowadzid zajęcia dydaktyczne z 46 

wykorzystaniem metod komputerowych (iCSE)......................................................................... 

Tabela 16 

Ocena zapotrzebowania i barier we wdrożeniu (iCSE) kształcenia wspomaganego metodami 49 

komputerowymi (w%)……………………………………………………………………………………………………………. 

Tabela 17 

51 

Przedmioty, które w opinii pracowników naukowych szczególnie nadają się do integracji z 

metodami komputerowymi (%)……………………………………………………………………………………………… 

Spis wykresów 

str. 

Wykres 1 

Czynniki pomagające młodej osobie w znalezieniu pracy (w %)……………………………………………… 7 

Wykres 2 

Czynniki utrudniające absolwentom kierunków ścisłych zdobycie pracy (w %)………………………. 11 

Wykres 3 

Dlaczego studenci mają duże szanse na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie (w %)…….. 14 

Wykres 4 

Preferowana strategia budowy swojej kariery zawodowej przez badanych studentów 

(w%)…………………………………………………………………………………………………………………………… 14 

Wykres 5 

Mocne strony absolwentów kooczących kierunek (w %)………………………………………………………… 17 

Wykres 6 

Słabe strony absolwentów kooczących kierunek (w %)……………………………………………………………. 19 

Wykres 7 

Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów modelowych/typowych (w %)… 21 

Wykres 8 

Ocena kompetencji studentów w rozwiązywaniu problemów praktycznych (w %)…………………. 22 

Wykres 9 

57




Co można zrobid by absolwenci kierunku w większym stopniu wykorzystywali zdobytą wiedzę 

w pracy zawodowej (w %)……………………………………………………………………………………………………….. 26 

Wykres 10 

Działania, na które powinien byd położony szczególny nacisk by zwiększyd szanse 

absolwentów na rynku pracy (w %)…………………………………………………………………………………………. 28 

Wykres 11 

Co można zrobid by dostosowad kierunek do potrzeb rynku pracy (w%)………………………………… 38 

Wykres 12 

Pozytywne skutki wdrożenia (iCSE) kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi 

w opinii pracowników naukowych (w %)…………………………………………………………………………………. 42 

Wykres 13 

Bariery przy wdrażaniu komputeryzacji metod kształcenia (w%)……………………………………………. 44 

Wykres 14 

47 

Jakiego typu wsparcia oczekują pracownicy naukowi przy wdrażaniu kształcenia (iCSE) 

zintegrowanego z metodami komputerowymi (w %)………………………………………………………………. 

58

Raport z badań ankietowych przeprowadzonych wśród ... - iCSE

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?