Untitled - Ministarstvo finansija

More documents

Recommendations

Info

Godišnji izvještaj Ministarstva finansija Crne Gore / 2007. na pravi način, JPP i koncesije mogu donijeti realne prednosti i treba ih ohrabrivati. Međutim, u isto vrijeme, JPP treba ostvarivati u konkurentnom i transparentnom okviru u kojima se adekvatno definišu prioriteti pojedinačnih investicija. U tom kontekstu Vlada će ojačati postojeći zakonski okvir za koncesije kako bi obezbijedila razumnu podjelu rizika projekta sa investitorom. Sem toga je neophodno uraditi nezavisne, obuhvatne i rigorozne studije izvodljivosti kako bi se osiguralo da su investicije rentabilne i da Vlada ne završi sa značajnim prikrivenim obavezama na svojoj strani – ili makar da se takve obaveze kvantifikuju unaprijed i da budu reflektovane u sveukupnom budžetskom okviru i prioritetima. < Ubrzanje regionalnog razvoja manje razvijenih dijelova Crne Gore; Iako je Crna Gora relativno mala po svojoj teritoriji postoje značajne razlike u razvijenosti njezinih pojedinih delova. Dok su najrazvijenija područja u primorskom dijelu i oko Podgorice, najsiromašniji su sjeverni djelovi zemlje. Smanjenje razlika u razvijenosti jedan je od značajnih ciljeva Vlade, a proces uključivanja Crne Gore u EU pružiće određene mogućnosti za ostvarivanje tog cilja. Proces pristupanja EU naime ima potencijal da poveća prostor za izvoz specifičnih poljoprivrednih proizvoda na tržište EU kao i za unaprijeđenje regionalnog razvoja kroz korištenje IPA fondova koji će biti na raspolaganju Crnoj Gori u periodu njenog pridruživanja EU, te kroz strukturne fondove EU u godinama nakon učlanjenja. Ipak, regionalni razvoj je moguć samo uz iskorišćavanje resursa kojima su trenutno nerazvijena područja bogata privlačenjem stranih direktnih investicija i internim transferom dohodka podstaknutim domaćim investicijama. Politika javnih finansija treba da obezbijedi uz minimum distorzija odgovarajuće javne usluge na lokalnom nivou. Vladavina prava i jačanje institucija u procesu pridruživanja EU < Reformisanje administracije i jačanje vladavine prava; Donošenje novog Ustava i proces stabilizacije i pridruživanja sa EU pruža jasan okvir za sveukupne napore u razvoju institucija i jačanju vladavine prava. U posebne izazove u toj oblasti koje je za Crnu Goru identifikovao posljednji Redovni izveštaj Evropske komisije je snaženje demokratskih institucija, sveobuhvatne reforme u cilju harmonizacije politika i zakonskih propisa te jačanje ograničenih administrativnih kapaciteta za sprovođenje zakonskog i regulatornog okvira. Vlada će nastaviti sa sprovođenjem Akcionog plana za prevenciju i suzbijanje korupcije i organizovanog kriminala preko svoje Nacionalne komisije. Puna implementacija Akcionog plana stvoriće pogodnu osnovu za realizaciju cilja jačanja vladavine prava i institucija sistema parlamentarne demokratije. U tom okviru, namjeravano sprovođenje niza istraživanja o uzrocima i manifestaciji korupcije shodno međunarodno priznatoj naučnoj metodologiji će predstavljati osnovu za nastavak pojedinih konkretnih aktivnosti. Istraživanja bi trebalo da obuhvate oblasti sudstva i lokalne uprave, kao i obrazovnog i zdravstvenog sistema. < Reformisanje javne uprave u kontekstu procesa integracije u EU; Vlada CG je svjesna potrebe za modernizacijom javne uprave i njeno institucionalno prilagođavanje procesima pridruživanja u EU. Prilagođavanje državne uprave tim procesima se uspostavlja kroz tri institucionalna mehanizma: (I) Sekretarijat za evropske integracije (SEI) koji je osnovan od prethodnog Ministarstva za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije, kako bi se unaprijedio proces evropskih integracija i njihova koordinacija unutar Vlade. Uloga Sekretarijata podrazumijeva koordinaciju i nadgledanje procesa pridruženja EU, pravnu pomoć u procesu pridruživanja i pristupanja, koordinaciju međuresorskih priprema za pregovore i koordinaciju procesa pregovora sa EU, koordinaciju pripreme ključnih dokumenata koji se odnose na taj process, praćenje procesa sprovođenja sporazuma sa EU i aktivnosti zajedničkih tijela osnovanih tim sporazumima, saradnju državnih organa sa institucijama i tijelima EU, državama članicama, zemljama kandidatima i potencijalnim kandidatima tokom procesa pridruživanja i pristupanja, saradnju sa tijelima Skupštine Crne Gore, saradnju i direktnu komunikaciju sa Misijom Crne Gore pri EU i ostalim diplomatskim i konzularnim predstavništvima Crne Gore u oblasti procesa pridruživanja i pristupanja EU. (II) jedinice za EU koje su formirane u svim ministarstvima i koje upravljaju i koordinišu zadatke vezano za evropske integracije u svakom od ministarstava i državnoj upravi uopšte. (III) koordinaciona tijela za proces evropskih integracija. Prvo od njih predstavlja Kolegijum za evropske integracije, kao vrhovno političko tijelo Vlade CG koje će upravljati procesom pristupanja EU, i baviti se političkim/strateškim pitanjima, kojim predsjedava Predsjednik Vlade. Drugo koordinaciono telo predstavlja Komisija za evropske integracije koja je ključno ekspertsko tijelo za horizontalnu koordinaciju procesa pristupanja, koje će se, takođe, baviti i koordinacijom inostrane pomoći za pristupanje Evropskoj uniji. Treće koordinaciono telo predstavlja sedam Grupa za evropske integracije koje su osnovna koordinaciona tijela zadužena za različite oblasti Acquis-a, koja odgovaraju strukturi pododbora za Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Ostvareni rezultati Poslije sticanja nezavisnosti u junu 2006. godine Crna Gora je ostvarila velike korake naprijed kako na političkom tako i ekonomskom području. Poslije intenzivnog političkog procesa u oktobru 2007. godine usvojen je novi Ustav, a u tom istom mjesecu potpisan je i Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa EU koji predstavlja značajan formalni korak na putu uključivanja zemlje u EU. Istovremeno, redovni izveštaj Evropske komisije o napretku zemalja kandidata s početka novembra ove godine govori o značajnom napretku kojeg je Crna Gora napravila u poslednjoj godini u cilju ispunjavanja kopenhaških kriterijuma. U tom izveštaju su jasno identifikovani i brojni izazovi na koje će biti potrebno odgovoriti u narednom periodu. Izazovi se odnose na jačanje demokratskih institucija, uključujući nastavak reforme sudskog sistema i primjenu mjera za prevenciju i suzbijanje korupcije, kao i sveobuhvatne reforme u pravcu harmonizacije politika i zakonskih propisa; te jačanje ograničenih administrativnih kapaciteta za implementaciju zakonskog i regulatornog okvira. Nedavno ostvareni rezultati na političkom polju oslanjaju se na dobru reputaciju zemlje u pogledu procesa tranzicije u toku poslednje dekade. U tom periodu Crna Gora je sa uspjehom položila temelje za tržišnu ekonomiju, ojačala demokratske institucije uz postepeni razvoj kapaciteta u javnoj upravi koji će se baviti političkom i ekonomskom transformacijom. Zahvaljujući tim naporima, zemlja je obnovila makroekonomsku stabilnost čiji je oslonac predstavljalo uvodjenje njemačke marke krajem 1999. godine, a kasnije eura, kao jedinog platežnog sredstva. Euroizacija nacionalne privrede praćena stabilno vođenim javnim finansijama te strukturnim promjenama u oblasti cjenovne i trgovinske liberalizacije, privatizacije te brojnih drugih reformi bili su osnov za podsticanje privrednog rasta. Posle relativno niskih stopa privrednog rasta ostvarenih u prvim godinama ove decenije, u poslednje dve godine one su se povećale na preko 7% godišnje. Visok privredni rast u jednom značajnom dijelu temelji se na izuzetno velikim prilivima stranih direktih investicija koji su izraženi u relativnim iznosima, kao učešće u BDP, među najvišim u svijetu. Visok 36
Godišnji izvještaj Ministarstva finansija Crne Gore / 2007. privredni rast praćen je jačanjem fiskalnog položaja zemlje. Crnogorske javne finansije u posljednje dvije godine bilježile su suficit u visini od preko 3% BDP, a javni dug zemlje i dalje ostaje relativno nizak. Otvaranje procesa restitucije tokom 2004. godine u narednom periodu uticaće na nivo javnog duga iako nedavni amandmani na odgovarajući zakon ograničavaju tu komponentu duga na najviše 5 procentnih poena BDP posmatrane godine, ali će se istovremeno ino javni dug smanjiti usljed prijevremenih otkupa. Crna Gora je danas mala otvorena ekonomija sa BDP po glavi stanovnika od 3,700 eura per capita. To znači da je njezin BDP po stanovniku na nivou odnosno nešto veći nego u većini drugih zemalja Zapadnog Balkana, ali pak još uvjek značajno ispod nivoa novih članica EU, izuzimajući Bugarsku i Rumuniju. Ekonomija Crne Gore je otvorena, sa ukupnom trgovinom koja čini oko 130% BDP. Zemlja je trenutno u procesu pridruživanja Svjetskoj trgovinskoj organizaciji (STO) i postala je članica Centralnoevropskog sporazuma o slobodnoj trgovini (CEFTA) koji je, krajem 2006, proširen na zemlje Jugoistočne Evrope i kojim se garantuje slobodna trgovina za oko 90% industrijskih proizvoda. Kao odraz činjenice da je mala, ekonomija je dosta usko bazirana. Usluge čine oko 60% ekonomske aktivnosti. Iako sačinjava možda svega četvrtinu sektora usluga, turizam je ključna komponenta ekonomije i glavni izvor rasta, naročito na Jadranskom primorju. Proizvodnja, naročito aluminijumska industrija, predstavlja približno četvrtinu ukupne ekonomije i više od polovine izvoza. Poljoprivreda čini oko 15% ekonomije. Pa ipak, poljoprivreda je značajan izvor prihoda za mnoge ljude u siromašnijim sjevernim djelovima zemlje. Jak privredni rast u posljednjem periodu praćen je i određenim manje povoljnim kretanjima, od kojih posebno valja istaknuti rast spoljnoekonomske neravnoteže koje se odražava u rastu deficita tekućeg bilansa. Iako je on dostigao gotovo 29% BDP u 2006. godini, to ne mora obavezno da bude uzrok za alarm. Veliki deficiti u tekućem bilansu nijesu neuobičajeni za male, otvorene ekonomije sa slobodnim tokovima kapitala u toku perioda naglog rasta kakva je Crna Gora. Sem toga, tekući bilans Crne Gore je u velikoj mjeri podstaknut direktnim stranim investicijama. Veoma visoke investicije, naročito u građevinarstvu, »usisale« su uvoz, dok su efekti bogaćenja zbog ulaganja u nekretnine podstakli visoku domaću potražnju. Eurizacija ekonomije takođe otklanja rizike valutne krize, mada sa pratećim efektom da bi svaki značajniji pad stranih investicija imao velik i direktno negativni uticaj na rast. Uspjesi Crne Gore ostvareni kako u dijelu stabilizacije privrede tako i u različitim segmentima strukturnih reformi uporedo sa, nakon sticanja nezavisnosti, brzim učlanjenjem zemlje u Međunarodni monetarni fond i Svjetsku banku početkom 2007. godine imali su pozitivan odraz i na međunarodnim finansijskim tržištima. Državni kreditni rejting Crne Gore je kod jedne od vodećih rejting agencija Standard & Poor’s u proljeće ove godine poboljšan sa BB na BB+. Glavni potencijalni rizici i izazovi za ekonomsku politiku u narednom periodu Sumarno nesumnjivo dobri ekonomski rezulati Crne Gore ostvareni u posljednjih nekoliko godina donijeli su sa sobom i nove izazove i rizike. Zemlja se tako danas suočava sa istovrsnim problemima sa kojima su se u proteklim godinama součavale i neke druge zemlje u tranziciji. Glavni potencijalni ekonomski rizik kojem je izložena Crna Gora je naglo smanjenje privrednog rasta usljed velike zavisnosti od gibanja nekoliko sektora ekonomije. Među njima su najznačajniji turizam i proizvodnja metala za koje valja naglasiti da su u velikoj mjeri zavisne od globalne potražnje. Eventualne promjene na svjetskom tržištu u bilo kojem od ta dva segmenta imale bi direktan uticaj na privredni rast Crne Gore. Slično kao i za druge zemlje u regionu dodatni rizik predstavlja i stalan trend povećanaja cijene energije. Iako je mogućnost za brzo smanjenje privrednog rasta u Crnoj Gori dosta ograničena, ove mogućnosti ipak nije moguće potpuno eliminisati. Pored gore pomenutih razloga, opadanje nivoa ekonomske aktivnosti u narednom periodu mogli bi prouzrokovati i opadanje godišnjih neto priliva stranih direktnih investicija, brzi rast kredita i lične potrošnje, opadanje nivoa industrijske proizvodnje, rast inflacije, uočeni propusti u organizaciji turističke sezone te očekivane korekcije cijena na tržištu kapitala. Uprkos obazrivoj makroekonomskoj politici koja je vođena u proteklom periodu, u Crnoj Gori se pojavljuju neke indikacije »pregrijavanja« ekonomije. Cijene imovine su jako skočile. Cijene nekretnina su se dramatično uvećale i parcijalni podaci ukazuju da su cijene u turističkim oblastima već uporedive sa onima u Hrvatskoj. Slično tome, tržišna kapitalizacija na obje crnogorske berze je izuzetno brzo skočila u toku proteklih nekoliko godina. Nakon slabog rasta u zvaničnom zapošljavanju tokom nekoliko godina, stopa nezaposlenosti je značajno opala u 2006. sa oko 19% na oko 14%, odnosno na ispod 12% krajem 2007. Tržište rada postaje sve dinamičnije uz sve kraći boravak mladih ljudi na evidenciji Zavoda za zapošljavanje, ali i sve prisutnije zapošljavanje nerezidenata. U vezi sa tim padom nezaposlenosti, brz rast plata je možda najjasniji znak da se pritisak povećava. U cijeloj ekonomiji, plate su u 2006. porasle za 16% i očigledno je da su one prebacile dobit od produktivnosti tokom nekoliko godina, iako je mogućnost potcjenjivanja rasta BDP-a realna. Rast u platama je najevidentniji u građevinarstvu, turizmu i energetici. Nakon nekoliko godina veoma rigidne politike zarada i njihovog realog smanjenja u posljednje dvije godine dolazi do povećanja zarada u javnom sektoru. Istovremeno socijalni dijalog ide u pravcu definisanja trogodišnjeg okvira zarada kako bi se obezbijedila predvidivost platnog fonda. Istovremeno smanjenje broja zaposlenih koji plate primaju iz državnog budžeta za oko 15% u posljednje 4 godine (prije svega vojska) ipak doprinijeli da su, sveukupno posmatrano, plate u javnom sektoru opale sa nešto malo više od 13% BDP u 2003. na oko 11% BDP u 2006. Međutim, u 2007. godini je došlo do povećanja minimalne cijene rada sa 50 na 55 €, a od 2008. godine biće uvećani koeficijenti složenosti posla za 30 % za sve zaposlene u javnom sektoru tako da je procijenjeni fond zarada za 2007. godinu 12,25 % BDP-a, a u 2008. godini 14,5 % BDP-a. Sadašnje dobre ekonomske performanse Crne Gore stvaraju ne samo mogućnost nego i realnu osnovu za još intenzivniji proces strukturnih reformi. Iako su te reforme neophodne ako zemlja želi održati visok privredni rast ne samo na kratak, nego i na srednji period, iskustva iz mnogih drugih zemlja ipak upozoravaju da bi trenutno dobar ekonomski i fiskalni položaj zemlje mogao voditi do labavije ekonomske politike odnosno do zaključka kako je moguće preći na opušteniju fiskalnu politiku praćenu usporenijim tempom strukturnih reformi. Povezivanje reformskih napora sa procesom evropskih integracija moglo bi predstavljati mogući okvir za obezbjeđivanje i održavanje javne podrške stabilnim javnim finansijama te nastavljanju strukturnih reformi, kako bi proizvodnja javnih dobara mogla voditi rastu životnog standarda stanovništva. pomoćnik ministra mr Milorad Katnić viši savjetnik Bojana Bošković 37
Page 3 and 4: Ministarstvo finansija Crne Gore Go
Page 5 and 6: Godišnji izvještaj Ministarstva f
Page 35: Godišnji izvještaj Ministarstva f

Untitled - Ministarstvo finansija

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?