Untitled - Ministarstvo finansija

Godišnji izvještaj Ministarstva finansija Crne Gore / 2007.
Funkcionisanje
i rezultati rada
Poreske uprave u
2007. godini
(period januar –novembar)
Mirjana Pešalj
Poreski sistem i poreska politika predstavljaju bitan segment ukupne
ekonomske politike jedne države. Finansiranje državnih, odnosno društvenih
funkcija i poslova zasniva se na javnom budžetu i predstavlja složen
sistem koji obuhvata sistem javnih prihoda i sistem javnih rashoda.
Poreski sistem je, pored ubiranja javnih prihoda i instrument ekonomske
regulacije. Oporezivanje utiče i na ostale segmente ekonomske politike,
kao što su zaposlenost, konkurentnost, penzioni i zdravstveni sistem i
druge oblasti, te je poreska politika bitan element za ostvarivanje ciljeva
koji su utvrđeni aktima Vlade i najviših državnih organa.
Za ostvarivanje poreske politike jedne zemlje jedna od bitnih pretpostavki
je funkcionisanje i rezultati rada poreske administracije.
Poreska uprava Crne Gore se transformiše u modernu poresku administraciju,
zasnovanu na visokom stepenu dobrovoljnog izvršavanja
poreskih obaveza, upravljanju naplatom poreza, intenzivnoj kontroli i
efikasnoj prinudnoj naplati, sa uravnoteženim pristupom pravima i obavezama
poreskih obveznika u skladu sa evropskim standardima.
Bitno je istaći da se država Crna Gora, težeći svom glavnom cilju,
odnosno ulasku u EU, još uvijek nalazi u fazi harmonizacije domaćeg sa
evropskim zakonodavstvom, te se zadaci Poreske uprave ogledaju ne
samo u funkcionisanju postojećeg poreskog sistema, već i u davanju
doprinosa na postizanju usaglašavanja tih zakonodavstva.
U ovom periodu nije bilo uvođenja novih poreza, povećanja poreskih
stopa, već su snižene poreske stope kod najznačajnijih poreskih
oblika, to jest smanjena je stope poreza na dohodak fizičkih lica sa 15%
na 12% i uvedena snižena stope poreza na dodatu vrijednost od 7%.
I pored snižavanja poreskih stopa nije došlo do pada prihoda, već je
ostvaren značajan rast prihoda, a koji je mnogo veći od rasta bruto društvenog
proizvoda.
Poreska uprava je prije početka godine utvrdila Plan rada i postavila
ciljeve koji su saglasni sa ukupnom ekonomskom i fiskalnom politikom
Vlade Crne Gore, prije svega sa Zakonom o budžetu, a koji se postavlja
u skladu sa raspoloživim resursima, kako kadrovskim tako i materijalnim.
Osnovne funkcije Poreske uprave su postizanje što većeg stepena naplate
i što većeg stepena poreske discipline, te u skladu sa zakonom propisanim
funkcijama se utvrđuje i najracionalniji sistem rada.
Najvećim dijelom se primjenjuju efikasni administrativni postupci
(inspekcijski nadzor, prinudna naplata i sl.) ali praksa je pokazala da se
pružanjem dobrih usluga poreskim obveznicima ostvaruje ekonomičnost
u postupku naplate poreskih obaveza i podiže stepen poreske discipline.
Rezultati rada Poreske uprave su mjerljivi, i egzaktni podaci se mogu
dobiti kroz ostvarenu naplatu, sagledavanje trenda naplate u odnosu na različite
kategorije ( ostvarena naplata u prethodnoj godini, planirana naplata,
upoređivanje indexa rasta naplate i indexa rasta društvenog proizvoda i sl.
pokazatelji), zatim kroz visinu utvrđenih prihoda u postupku inspekcijskig
nadzora, odnosno učešće otkrivenih neprijavljenih prihoda u ukupnim
budžetskim prihodima. To su direktni efekti, ali ne treba zanemariti značaj
i indirektnih efekata, koji su teže mjerljivi, a koji su svakako dugoročni cilj
Poreske uprave. Na primjer, kada je u pitanju postizanje poreske discipline,
onda se radi o kompleksnoj kategoriji koja se može ocjenjivati sa različitih
aspekata. Ako se polazi od toga da je ostvaren veći rast naplate, onda se
može govoriti i o napretku u poreskoj disciplini. Međutim, tu uvijek treba
imati i drugi prilaz, potrebno je utvrditi i obuhvat poreskih obveznika, zatim,
sagledati trend prometa roba i usluga i niz pokazatelja da bi se nekom vrstom
unakrsne analize došlo do valjane ocjene. Sve su to pitanja koja se tiču
međuresorskih odnosa i same politike Vlade. Za sagledavanje rada Poreske
uprave, prije svega najreprezentativniji su podaci o preduzetim mjerama u
inspekcijskom nadzoru poreskih obveznika i ostvarenoj naplati i u konačnom
efekti tih mjera.
PODNOŠENJE I OBRADA PORESKIH PRIJAVA
Sveobuhvatne poreske reforme u Crnoj Gori, započete su 2001.godini,
izmjenama poreskog zakonodavstva sa osnovnom namjerom da se
fiskalni sistem Crne Gore prilagodi evropskim standardima.
Jedna od novina u poreskom sistemu Crne Gore, svakako je i samooporezivanje,
kao osnovni princip u postupku utvrđivanja i naplate
poreza i drugih dažbina. Samooporezivanje podrazumijeva da poreski
obveznici sami utvrđuju svoje poreske obaveze, pripremaju i podnose
poreske prijave u zakonom propisanim rokovima i istovremeno sa podnošenjem
prijave vrše uplatu obaveza iskazanih u samoj prijavi. Princip
samooporezivanja zasniva se na dobrovoljnom učešću poreskog obveznika
u postupku utvrđivanja poreskih obaveza.
Osnovni uslovi za uspješno funkcionisanje sistema samooporezivanja,
osim dobrovoljnog učešća poreskog obveznika, svakako su i aktivnosti
poreskog organa. Poreska uprava brojnim aktivnostima usmjerenim
na blagovremenu informisanost poreskih obveznika o obavezi i
rokovima podnošenja poreskih prijava, dostupnosti obrazaca poreskih
prijava, kao i uputstava za njihovu popunu, značajno je doprinijela i doprinosi
povećanju stepena kooperativnosti poreskih obveznika.
Zakonom o poreskoj administraciji, ustanovljen je registar poreskih
obveznika. Registracija poreskih obveznika, obavezna je za sve poreske
obveznike i provodi se podnošenjem registracione prijave, prije svega
prijave za opštu registraciju. Nakon toga u zavisnosti od djelatnosti koja
se obavlja, kao i ostvarenog prihoda u prethodnom poreskom periodu,
poreski obveznik u obavezi je da podnese prijavu za PDV registraciju, dok
su obveznici koji se bave prometom akciznih proizvoda, dužni da izvrše
40