Hëna e reNJË PERSPEKTIVË SHPIRTËROREDrita e engjëjveSachiko Murata & William ChittickProfeti na rrëfen se engjëjtjanë krijuar prej drite. Drita(Nuri) është edhe një nga emrat eZotit, dhe kurani na rrëfen ne se:"Zoti është dritë e qiejve dhe etokës" (Nur 35). Në mënyrë që tëkuptojmë se ç'janë engjëjt, neduhet të kuptojmë se ç'ështëdrita. Normalisht që drita eengjëjve nuk është si drita fizikeqë ne njohim, por ne duke studiuardritën që ne njohim mund tëzbulojmë diçka nga drita eengjëjve ashtu siç duke studiuarmëshirën njerëzore ne kuptojmëdiçka nga mëshira hyjnore ekështu me radhë.Zakonisht ne mendojmë sedrita është e dukshme, por nukështë kështu. Ne mund të shohimdritë vetëm nëse ajo është epërzier me errësirë. Le të marrimp.sh. diellin. Ne e shohim atë edritën e tij nga toka, por nëse nedo të afroheshim me diellinvetëm disa milje do ta kishim tëpamundur të shihnim diellin edritën e tij pa humbur shikimin.Drita që ne shohim nuk ështëdritë e pastër, ajo nuk krahasohetme dritën e pafiltruar të diellit, elëre më me dritën Hyjnore, e cilandriçon gjithë kozmosin. Shpeshherë gjejmë në komentarët Islamse drita e Zotit është kaq e fortësa njerëzit do të verbëroheshinmenjëherë, nëse Zoti do ti lejontenjerëzit të shihnin një pjesë tësaj.Zoti është i padukshëm,engjëjt janë të padukshëm, dritaështë e padukshme. Dikushmund të ketë objeksione ndajkësaj që thamë e të thotë se ne eshohim dritën të shndrijë kudo,por ne nuk i shohim engjëjt eZotin.Autori i librit thotë: "A me tëvërtetë është kështu?" Teuhidi namëson se ajetet e Zotit nuk janëasgjë vetëm se rreze të dritës sëtij, dhe krijesat nuk janë asgjëtjetër vetëm se gjurma e jashtmee fuqisë krijuese të Zotit. Zotiështë dritë e qiejve dhe e tokës, eqielli e toka nuk janë asgjë tjetërvetëm se rrezatim apo reflektim ikësaj drite."Drita është e padukshme, porpa dritë ne nuk mund të shohimasgjë. Pra drita mund të përkufizohetsi diçka e padukshme që ebën diçka të dukshme. Kështuedhe Zoti e engjëjt janë të padukshëmpor pa ta nuk do të kishteunivers, pra dukshmëri. Pra nënjë kuptim mund të themi se Zoti(Fragment ishkëputur nga libri iautorëve SachikoMurata & WilliamChittick me titull:"The Vision ofIslam", I. B. Tauris,New York 2000)dhe engjëjt mund të përshkruhensi diçka e padukshme që e bëngjithë universin të dukshëm.E kundërta e dritës ështëerrësira, dhe errësira ështëthjesht mungesa e dritës. Me fjalëtë tjera drita është diçka errësiranuk është asgjë. Ne i shohimgjërat sepse diçka është përzierme asgjënë. Ne nuk do të ishimnë gjendje të shihnim nëse do tëkishte vetëm dritë apo vetëmerrësirë. Drita dhe errësira duhettë kombinohet së bashku nëmënyrë që ne të shohim gjërat.Zoti është dritë. E kundërta edritës është errësira, e cila ështëasgjë. Me fjalë të tjera Zoti nuk karival real dhe ekzistent, sepseasgjëja është realisht asgjë. Nëseaty nuk ka asgjë, për çfarërivalësh po diskutojmë.Normalisht që ne mund tëthemi se asgjëja është e kundërtae diçkasë, por kjo asgjëja ështëvetëm një figuracion i të foluritose një objekt i hamendësuar meqëllim diskutimi ose shpjegimi.A JANË KRIJESAT DRITËAPO ERRËSIRË?Nëse ato do të ishin dritë evetëm dritë e pastër atëherë atodo të ishin Zot, e nëse do të ishinerrësirë e vetëm errësirë atëherëata nuk do të ekzistonin.Në perspektivën e Teshbihutkrijesat janë dritë, por në perspektivëne Tenzihut krijesat janëerrësirë. Me fjalë të tjera për sakrijesat janë të ngjashme meZotin ato janë dritë, për sa atojanë të pakrahasueshme me Atëato janë errësirë.Të jetosh në errësirë, nëerrësirë relative normalisht sepseerrësira absolute nuk ekziston,do të thotë të jetosh larg Zotit enë këtë mënyrë të dominoheshnga cilësitë e madhështisë e tëmërisë së tij. Të jetosh në dritë dotë thotë të jetosh në afërsi meZotin, e në këtë mënyrë të dominoheshnga atributet e mëshirës etë dashurisë së tij.Ka një dritë e ka një Zot. Kashumë errësira, sepse çdo krijesëpërfaqëson një errësirë në lidhjeme Zotin. Sa më e thellë të jetëerrësira aq më e madhe distancanga Zoti. Errësira absolute nukekziston sepse ajo do të ishte eshkëputur nga Zoti në çdo gjë.Si mundet që diçka të ekzistojduke mos pasur lidhje në ndonjëfarë mënyre me Realin, i ciliështë burim i çdo realiteti.Krijesat qëndrojnë në distancenga Zoti në mënyra tëndryshme. Do të thotë se atojetojnë në errësirë relative.Errësira relative ka shumëmënyra dhe forma, sepse ka njëpafundësi mënyrash në të cilatkrijesat janë të ndryshme ngaZoti. Asgjë nuk është si Ai, porçdo gjë nuk është si ai sipasmënyrës së vet.Të jetosh në diferencë do tëthotë ta përjetosh Zotin nga perspektivae Tenzihut, e për këtëarsye të dominohesh nga cilësitëe madhështisë e të mërisë.Qëllimi i dinit Islam është ti dërgojkrijesat që të bëjnë një lëvizjenga Tenzihu në Teshbih, nga distancanë afërsi, nga pakrahasueshmërianë ngjashmëri, ngashumësia në njëshmëri, ngamëria në mëshirë, nga errësiratnë dritë.Kurani shpesh e shpjegon qëllimine Zotit në krijim nëdërgimin e njerëzve drejt njëshmërisë,dhe ai zakonisht përdortermat dritë dhe errësirë për tabërë të qartë këtë. Kuptimi i thellëi këtyre verseteve bëhet i qartësapo dikush kap kuptimin eteuhidit. Duhet vënë re se në këtoversete drita është përmendurgjithnjë në njëjës, duke qenë sedrita është një atribut hyjnorë,ndërsa errësirat janë përmendurgjithnjë në shumës, duke qenë seerrësira është një atribut që merrshumë forma."Thuaj: "A është i barabartë iverbëri me atë që sheh, ose, ajanë të njëjta errësirat medritën?" (Rrad 16)"Ai robit të vet i shpall argumentetë qarta për t'iu nxjerrëjuve prej errësirave në dritë. E,s'ka dyshim se All-llahu është ibutë e i mëshirshëm ndaj jush".(Hadid 9)"Vallë, a është ai që qe ivdekur kurse Ne e ngjallëm dhe idhamë dritë, me të cilën ecënmes njerëzve, si ai që ka mbeturnë errësirë (i humbur) dhe nukmund të shpëtojë nga ajo?"(Enam 122)"Ai ju mëshiron juve e edheengjëjt e Tij, e për t'ju nxjerrëjuve prej errësirave në dritë dheAi ndaj besimtarëve është shumëi mëshirues" (Azab 43)Zoti është dritë. E kundërta edritës absolute të Zotit ështëerrësira absolute, e cila nukekziston, duke qenë se nuk kaasnjë realitet jashtë Zotit që tëmund ti japë asaj ekzistencë.Engjëjt janë të krijuar ngadrita. Ato janë të ndryshëm ngaZoti i cili është dritë e pakrijaur.Drita engjëllore mund të ketë tëkundërtën e saj, e kjo ështëerrësira e krijuar. Kjo errësirënuk është errësirë absolutepërndryshe ajo nuk do të ekzistontee për më tepër nuk do tëishte e krijuar. Opozita e dritës sëkrijuar engjëllore është errësira ekrijuar jo engjëllore, d.m.th.diçka që është errësirë krahasuarme dritën engjëllore.Kurani i referohet si dritës sëkrijuar ashtu edhe errësirave tëkrijuara në versetin 1 në surenEnam kur thotë: "Falënderimi iqoftë vetëm Allahut, që krijoiqiejt dhe tokën, që bëri (formuloi)errësirat e dritën..." Vini re sesi në këtë verset drita e krijuarështë në <strong>numri</strong>n njëjës. Kjo ireferohet faktit se në fund të fundit"Nuk ka dritë tjetër përveçdritës së Zotit". Gjithë drita ështëthjesht një rrezatim i dritëshyjnore, kështu e gjithë dritamund të themi se është një. Në tëkundërt errësirat janë shumë,sepse ato përfaqësojnë rrugët epafundmë sesi diçka mund të jetëe ndryshme dhe larg Zotit.Drita e padukshme dhe epakrijuar nuk ka opozitë. Ndërsadrita e krijuar është e padukshmepor ka të kundërtën e saj, e cilaështë gjithçka që është e dukshme.Ju mund të thoni se edhedrita e diellit është e dukshme amos do thotë kjo se ajo ështëerrësirë. Përgjigja është edhe poedhe jo. Po në krahasim medritën engjëllore dhe jo në lidhjeme gjerat materiale. Duhet tëkujtojmë se të folurit në mënyrë22korrik, 2008
Hëna e reabsolute i përket vetëm Zotit.Ndërsa kur flasim për krijesatatëherë gjithçka është relative.Engjëjt janë dritë në krahasimme krijesat e tjera, ndërsaerrësirë në krahasim me Zotin.Drita e engjëjve nuk ështëdritë fizike siç e njohim ne, porajo ka disa karakteristika të përbashkëtame dritën e engjëjve.Drita është ajo që zhdukerrësirën, zhduk hijet e obskuritetet,ndriçon, rrezaton, shfaqdhe shpall. Si drita engjëlloreashtu edhe drita fizike i bëjnëkëto. Megjithatë ka dallime tërëndësishme ndërmjet tyre. Dritajonë është jofrymorë e pajetë,ndërsa drita engjëllore është egjallë. Drita fizike bën dritë ndërsadrita engjëllore ndriçon. Tëkthehesh në një llambë është njëgjë, por të japësh dije përmesshfaqjes engjëllore siç iu dhaprofetit kurani përmes engjëllitXhebrail, është krejtësisht tjetërgjë. Sepse drita është dije, përkëtë arsye kurani është dritë eqartë (Nisa 174). Kjo nuk ështëdije si informacion por dije sivetëdije.Ne thamë se e kundërta edritës së krijuar është errësira ekrijuar. Nëse drita dhe errësirajanë relative siç thamë më parëatëherë çdo gjë mund të jetë dritëdhe errësirë njëkohësisht nëvarësi të këndvështrimit. Njëengjëll është errësirë në krahasimme Zotin por dritë krahasuarme shkëmbinjtë, ndërsashkëmbinjtë janë errësirë krahasuarme hiçin. Çdo gjë në universështë njëkohësisht dritë dheerrësirë, e kjo është rrjedhojë etenzihut dhe teshbihut. Nëse ne ekonsiderojmë Zotin, i cili ështëdritë, si pafundësisht i largët e ipakrahasueshëm, atëherë gjithçkatjetër përveç tij është errësirë.Por nëse ne e konsiderojmë Zotinsi të ngjashëm në disa aspekte etë afërt, atëherë gjithçka ështëdritë.AMBIVALENCA E GJËRAVEEkzistojnë shumë shprehjetradicionale për ta bërë të qartëkëtë status ambivalent të gjërave.Profeti Muhamed ka thënë:"Kjo botë është e mallkuar. Emallkuar është gjithçka në të,përveç dhikrit ndaj Zotit"(Tirmidhiu)Ky hadith na rrëfen se gjithçkatjetër përveç Zotit, gjithçka qëne përjetojmë në jetën tonë nukka asnjë vlerë pozitive në vetvete,sepse ajo është errësirë. Për sakohë gjërat janë errësirë njerëzitnuk duhet ti kushtojnë vëmendje.Megjithatë gjithçka është edhedritë, d.m.th. ato janë dritë për sakohë njerëzit njohin se ato janëshenja të Zotit dhe i përdorin atopër të kuptuar teuhidin. Kyhadith shpjegon kuptimin ekëtyre verseteve kuranore."Ai u sqaron njerëzve argumentete veta, ashtu që ata tëpërkujtojnë" (Bekare 221)"Kjo është rruga e Zotit tënd,është e drejtë, Ne shpjeguamargumentet për njerëz që përkujtojnë"(Enam 126)Nëse njerëzit nuk i njohinshenjat e Zotit si rrezatim i dritëshyjnore, ato kanë humbur kontaktinme realitetin. Për to kjobotë është errësirë dhe një vend imallkuar, sepse ajo nuk të rrëfenpër Zotin. Në këtë mënyrë botanuk i lejon njerëzit të kuptojnëteuhidin por i dërgon në shirk.Le të kthehemi tek engjëjt.Kurani bën disa pohime lidhurme natyrën e tyre, për ti kuptuarato duhet të meditosh për kuptimine tyre.Le të marrim këtë verset psh:"Falënderimi i qoftë Allahut,Krijuesit të qiejve e tokësSajuesit të engjëjve me nga dypalë, tri palë e katër palë krahë,ndërmjetësues (në mes Tij dhepejgamberëve). Ai shton në krijimatë që do, vërtet, All-llahu kafuqi për çdo send" (FATIR 1)Nga ky ajet ne kuptojmë seengjëjt kanë krahë. Por krahët etyre nuk janë si krahët që ne njohim.Po për çfarë i duhenengjëjve krahët? Normalisht përtë fluturuar. Nëse ato janë të dërguarite Zotit që i sjellin njerëzvemesazhin, e nëse ato duhet tëpërshkruajnë distanca të largëtaatëherë ato kanë nevojë përkrahë.Ky verset ka edhe një tjetërkuptim gjithashtu. Një zog aponjë insekt ka nevojë për krahë qëtë fluturoj sepse ai nuk mund tëngrihet pa ndihmën e tyre përshkak të peshës që posedon e forcëssë gravitetit. Nëse ato duan tëulen poshtë ato pushojnë sërrahuri krahët dhe ulet vetvetiu.Por engjëjt janë krijuar prej dritee qëndrojnë në qiell afër Zotit.Për nga natyra ato janë të afërtame Zotin. Ato nuk kanë nevojëpër krahë të fluturojnë lart por tëzbresin poshtë. Pasi kanë dërguarmesazhin e tyre ato kthehennë vendin e tyre të natyrshëm.Në ajet rrëfehet se engjëjt dallojnënga <strong>numri</strong> i krahëve të tyre.Disa kanë më pak e disa mëshumë. Ne mund të përdorimgjuhën e filozofisë Islame e tëthemi se krahët simbolizojnëdhuntitë e fuqinë e engjëjve.Ekzistojnë shumë lloje engjëjsh,disa kryejnë funksione të thjeshtae disa funksione të ndërlikuara.Në bazë të funksionevedallon edhe <strong>numri</strong> i krahëve tëtyre, ata të cilët kanë funksionetë ndërlikuara e që kërkojnëshumë fuqi kanë edhe <strong>numri</strong>n mëtë madh të krahëve Në një hadiththuhet se Xhebraili i cili është njënga engjëjt më të rëndësishëm ka700 krahë. Kjo duket si njënumër i duhur për një nga engjëjtmë të rëndësishëm.Përktheu: Rezart Bekakorrik, 2008 23
Change language