Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

di daha dərindən başa düşmək üçün Məsud Əlioğlunun,Yaşar Qarayevin müvafiq şərhlərini və bu sətirlərin müəllifinin«“İblis”də fəlsəfi motivlər» əsərindəki hərtərəfli təhliliya mənimsəyə bilmir, ya da sadəcə oxumurlar.Düzdür, M.Əlioğlunun «İblis»ə həsr olunmuş məqalələrindəinsanın xisləti ilə əlaqədar ziddiyyətli fikirlərə dərast gəlmək mümkündür. Yəni tənqidçi özü də tərəddüdedir və bəzən ədəbiyyatda hakim olan nöqteyi-nəzərlərə güzəştəgedir. Görünür, «iblislik insanın xislətində deyilsə,bəs haradadır?» sualına birmənalı cavab tapmaqda çətinlikçəkir. Yeri gəlmişkən, mən «“İblis”də fəlsəfi motivlər» əsərindəinsanın xisləti ilə əlaqədar mühakimələrə görəM.C.Cəfərov, Ə.İbadoğlu, M.Məmmədov, Ə.İsmayılov vəs.-lə yanaşı, M.Əlioğlunun da müvafiq fikirlərini tənqidetmişdim. Sonralar onun «Hüseyn Cavidin romantizmi» kitabınıvə digər əsərlərini bir də oxuyarkən əmin oldum ki,M.Əlioğlunun insan xisləti ilə əlaqədar şəxsi düşüncələridaha nikbin və birmənalıdır. İnsan böyük ideallar üçün, yerüzündə haqqı, ədaləti təmsil etmək üçün yaranmışdır. Müəllif«Ağıl və qəlb» məqaləsində yazır: «Arif dərk etməmişdeyildir ki, zülmət və fənalıq rəmzi İblis, insan qəlbində xeyirxahlıqnurunu alovlandırmağa qadir deyildir. İşıqlı vənəcib hissiyyat mayası və xisləti təmiz cövhərdən nəşət edəbilər… Ağıllı mühakimələri, həqiqətə bəslədiyi təmiz etiqa-- 18 -