Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

nılır. Və bu münasibətlər çox vaxt təbiət və cəmiyyətlə dəvasitələnmir. Ayrı-ayrı hallarda konkret insanla münasibəttəsvir olunsa da, son nəticədə bu münasibət də mistikləşir,ilahiləşir və Allaha yönəlmiş bir duyğunun keçici məqamıkimi arxa plana keçir. Məsələn, Fəridəddin Əttarın «ŞeyxSənan» əsərində 1 mavi gözlü xristian qızı Şeyx Sənanınnormativ dini ayinlərdən ayrılaraq ilahi sevginin yeni mərtəbəsinəqalxması üçün bir növ keçid pilləsidir. Lakin sualolunur ki, nəyə görə ilahi eşqin yolu bir qadına olan eşqdənkeçməlidir? Nəyə görə ilahi gözəllik qadın gözəlliyinin libasındatəzahür etməlidir? Axı, Qurani-Kərimdə Allahınqüdrəti daha çox başqa ayətlərlə nişan verilir. Bu yer, bugöy, ulduzlu səma, bərli-bərəkətli torpaqlar, bütün nəbatatvə heyvanat aləmi və nəhayət insan, onun düşüncə və yaradıcılıqəzmi – bütün bunlar da məhz Allahın qüdrətinə vəhikmətinə dəlalət etməklə yanaşı, ilahi sevginin vəsilələriola bilər.Konkret bir qadına olan məhəbbətin ilahi eşqə aparanyolda bir vəsilə kimi dəyərləndirilməsi isə sufi poeziyasınınheç də bütün klassik formalarına aid olmayıb, «məhəbbətdini»nin tərənnümçülərinə xasdır ki, bunların da ən böyüknümayəndələri İbn Ərəbi və Mövlanadır. Belə ki, Rabiə əl-Ədəviyyə, Cüneyd Bağdadi, Mənsur Həllac kimi görkəmlisufilərin yaradıcılığında ilahi eşq hələ insani eşqlə qarışdırılmır.Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, hər iki eşq forma-1 Ф.Аттар. Шейх Санан. /Суфии. Восхождение к истине, М.,Изд-во Эксмо, 2003, с.84-93.- 30 -